De bakru is gevlogen

[p. 25]

Mahoni

Tudum-dum tu dum tu du dum dum tudum, dum tu dum dum... ‘Droom ik, of bonkt m'n hoofd zo.’ Frank schijnt in slaap gevallen te zijn. Maar nu hoort hij duidelijk het geluid. Geheimzinnig. Frank gaat rechtop zitten. Dumdum... Het hele woud is er vol van. In en om 't huis zijn de insekten stil geworden. Ook de stemmen buiten, luisteren stil naar het ritme van de natuur. Frank staat op. Hij loopt door het donker van de kamer naar buiten. Een groot wit maneoog scheurt zwarte repen schaduw in haar eigen zilveren licht, dat gespreid ligt over het erf. Verwonderd kijkt Frank naar dit tafereel. Zo helder is hij de maan niet gewend te zien.

- Granpa, waarom spelen die dron's?

Granpa draait zich naar hem om.

- Soh, ben je uitgerust, jongen? Kom maar bij ons zitten. Pak die Ingi-bangi maar.

- Is er een feest? vraagt Frank opnieuw.

- Of is er misschien iets gebeurd?

- Nono, mi boi, tra pre e pre djaso, hier worden andere spelletjes gespeeld m'n jongen, zegt tante Esje. Ze schommelt mee in een oude schommelstoel, op het ritme van de drums. Zachtjes neuriet ze voor zich uit. Bea zit stil bij granma, het hoofd in diens schoot. Iedereen is gevangen in het monotone ritme, dat door de suizelende wind over het oerwoud glijdt.

Door het stille licht van de maan, de rust van de jungle, door granpa en Bea, door tante Esje, door Frank en granma en door al de anderen glijdt het heen. Bea kruipt dichter naar granma toe. Granpa luistert gespannen naar de geluiden uit 't oerwoud.

- De ‘Aucaners’ roepen hun stamgenoten op. Er is een ‘gran same’ geloof ik, zegt iemand.

- Aaaih, Kudu zei al zoiets, merkt granpa peinzend op.

- Ik vraag me alleen af, waarom de hele stam bij elkaar moet komen. Anders regelen ze hun zaken zonder inmenging van de andere dorpen. Ik zal er morgen heenvaren om te zien of er iets aan de hand is.

- Mogen we dan mee granpa, vraagt Frank haastig. Ik wil erg graag zien hoe de boslandcreolen leven. Eigenlijk weten we maar weinig van ons eigen land. Aarzelend kijkt Frank naar de anderen.

[p. 26]

- Ik tenminste niet zo veel. Ja granpa, mag het?

- Nou ga jij maar, ik blijf liever bij granma, onderbreekt Bea hem Hier is al genoeg te zien en te leren.

De grote mensen lachen om Bea's parmantigheid. Granma knuffelt haar even.

- Ja hoor, mi pikin, blijf jij maar bij je granma, dan lopen we de mannen niet voor de voeten.

Frank gloeit van trots, als granma hem al bij de mannen rekent. Niet dat Bea hem voor de voeten loopt. Welnee. Ze hebben samen de gekste dingen meegemaakt in Amsterdam, of op het vakantie kamp. Frank betrapt zich er op, dat hij supersnel de afstand tussen de twee kontinenten aflegt.

- Bun, hoort hij granpa zeggen, goed, tamara manten siksi juru w'e g'we, om zes uur gaan we weg.

Even was het stil. Ook de drums waren niet meer te horen. De schaduwen zijn stilletjes verschoven en er liggen andere patronen over 't erf getekend. In de verte krijst een nachtvogel en er gaat een rilling door de vrouwen en de mannen. Ze kennen dit geluid! Er staat iets te gebeuren.

Bea en Frank merken niets.

- Wat is dat voor een vogel die daar krijst granpa, vraagt hij.

- Dit is de nacht van de Apuku, zegt deze met lage stem. Ook hij hoort de roep van zijn mensen.

- Wie is Apuku, vraagt Bea, terwijl ze angstig in de richting van het duistere oerwoud gluurt.

- Apuku is de bosgod. Hij is samen met de Afrikaanse slaven, naar dit deel van de Zuid-Amerikaanse jungle gebracht. Als jullie willen vertel ik het verhaal van Mahoni, de man van hout, de drager van Apuku van Afrika naar hier.

- Ja, ja, vertellen, roepen Bea en Frank tegelijk.

En terwijl granma iets te drinken haalt voor iedereen, begint granpa:

- Een kleine 300 jaar geleden, lag midden in het Afrikaanse oerwoud, een dorp, Dahomey geheten. Er heerste een goede sfeer van saamhorigheid. Hun kultuur en de harmonie, waarin ze met de natuur leefden, wees op een hoge ontwikkeling van deze mensen. Door dans en muziek wist men krachten in de mensen op te roepen, die niet normaal waren. De ‘Meesters’ wezen hun volgelingen erop die kracht alleen maar voor goede zaken aan te wenden.

Daarom stond deze stam bekend als een vredig, maar zeer strijdbaar volk. Zij beoefenden een vechtsport, die zij ‘Jinyosha’ noem-

[p. 27]

den. Daar waren ze heel bedreven in. Door de kombinatie van dans en muziek, konden ze in extase raken en dan maakten ze wel sprongen van twee meter hoog. Terwijl ze dan om hun eigen as draaiden, konden ze de bewegingen van armen en benen perfekt beheersen. Ook konden zij hun benen ver boven het hoofd strekken.

- Dat is net als karate, granpa, onderbreekt Frank zijn grootvader. Dat leer ik ook in de dojo van ‘master’ Kotsebu. En ik ben bezig voor m'n zwarte band. Als ik terugga... Hij zwijgt plotseling. Het is alsof granpa hem niet hoort.

- Op zekere dag, gaat granpa verder, op zekere dag dringt er een groep blanke slavenhalers het dorp binnen. Tegen de wapens die zij gebruiken, zijn de gevechtsstokken en de speren, die de krijgers hanteren, niet opgewassen. In een brandende hut ligt M'fundi. Hij, de ‘master’ van de Masai krijgsschool is stervende. Over hem gebogen is zijn enige zoon en beste leerling, Mahoni. M'fundi trekt een zakje dat om z'n nek hangt, los en geeft het aan Mahoni.

- Dit moet je altijd bij je dragen, dit is de kracht en de wijsheid. De Apuku van onze famiri. Leid je volk. Vecht voor ze, waar ze ook terecht mogen komen. Als je de Apuku respekteert, zal hij altijd gehoor geven aan al je verzoeken. En ook zal hij je kracht geven, wanneer je die nodig hebt.

- Vaarwel nu, m'n zoon, onze wegen zullen zich weer verenigen in de harmonie van de dood.

Ruwe handen rukten de jonge Mahoni weg uit de brandende hut. En als hij omkijkt naar de vlammenzee, ziet hij in de rook die omhoog stijgt naar de donkere hemel, het gezicht van zijn vader.

- Zij zullen sterven en hun huizen zullen branden vader, zoals onze harmonie verbroken is, zal ik hun harmonie verstoren. Mahoni herinnert zich niet veel van de reis. Veel mensen in een boot. Veel mensen dood. Honger. Dorst. Kou. Braaksel. Stank. En de blanke rovers die zich aan de vrouwen vergrepen. Dan, een eiland. Een markt. Weer een boot. En tenslotte een rivier met een oerwoud dat veel op zijn eigen jungle lijkt. Later, op de plantage leert hij dat zijn jungle aan de andere kant van de wereld ligt en dat hij er wel nooit meer terug zal keren.

Nadat hij een jaar lang de gebruiken en gewoontes van de plantage eigenaren heeft bestudeerd, steekt hij samen met de andere slaven, de plantage in brand en vlucht het hem onbekende oerwoud in. Vijf dagen lang trekken ze, alleen gewapend met kapmessen, het

[p. 28]

binnenland in. Dan slaan ze hun kamp op en rusten wat uit. Mahoni denkt aan wat hij zijn vader beloofde, en hij begint direkt plannen te maken om daaraan gevolg te geven. Hij weet dat de mensen voedsel nodig hebben om weer op krachten te kunnen komen. Hij weet ook dat men hem zal zoeken en op hem zal jagen. Dus moet hij zich kunnen verplaatsen. Binnen een paar weken hebben hij en zijn mannen uit omgehakte bomen, boten gebrand. En zo laat hij zich weer terugzakken over de rivier om voedsel van de plantages te nemen en om andere slaven te bevrijden. En al gauw vormt zich een leger krijgshaftige mannen om hem heen, de ‘Marrons’. Op de plantages hebben de eigenaren een bijeenkomst gehad. Ze besloten om 30 van hun beste mensen met geweren en honden achter de Marrons aan te sturen.

Maar omdat ze niet bestand zijn tegen de hitte en de zware roeiarbeid, maar ook door muskieten en andere gevaren, geven ze al na een paar dagen 't zoeken op. Ze wisten niet dat hun eerste boot maar enkele kilometers van de schuilplaats van de Marrons af was. Door het geblaf van de honden en het geschreeuw van de mannen was hun komst, trouwens, al opgemerkt. Overal vanuit bomen, achter bosjes, in holle bomen werden ze in de gaten gehouden.

Mahoni had besloten hen met rust te laten. Hij had bedacht eerst een veilige schuilplaats te bouwen, waar ze zich konden terugtrekken, zodat de vrouwen en kinderen veilig zouden zijn. Ook wilde hij voor hun eigen voedselvoorraad zelf de grond laten bewerken door de vrouwen, zodat de mannen zich aan hun taak als verdedigers konden wijden. Dan had iedereen weer wat te doen en kon men tot rust komen.

Hij greep automatisch naar het buideltje, dat zijn vader hem gegeven had.

- Apuku, uw kracht en wijsheid moeten mij leiden, zei hij eenvoudig.

- We moeten voedsel hebben en een goede schuilplaats. Het was de eerste maal dat Mahoni de Apuku echt te hulp riep. Daarom had hij nog nooit de kracht gevoeld die hem opeens dwong het oerwoud in te gaan. Rondom hem kwetterden duizenden kleurrijke vogels. Papegaaien krijsten. Apen gilden en sprongen van boom naar boom.

Mahoni zag of hoorde niets. Hij voelde geen angst, maar een vreemde spanning sidderde door hem. Hij liep alsof iemand hem bij de hand voorttrok. Zijn voeten zetten zich in een regelmatig versneld tempo neer. Na een tijdje kwam hij op een open plek in de

[p. 29]

jungle. Hij was hier al vaker geweest. Even bleef hij staan. Er klopte iets niet. Mahoni keek rond. Plotseling hoorde hij boven hem, in een boom, een heftig gefladder. Hij keek omhoog, maar zag niets. Ineens drong het tot hem door, wat zo vreemd was. Op de open plek had nooit een boom gestaan. Hij was hier nog geen week geleden geweest met zijn mannen, toen ze op jacht waren. Hoe kon dit dus. Hij voelde weer een siddering over zijn ruggegraat gaan. Angst.

‘Mahoni heeft geen angst,’ zei hij tegen zichzelf.

‘Krak.’ Kèèh, kèèh kèkè, weer hoorde hij klapwiekende vleugels en een gekrijs dat dwars door hem heen ging. Een prachtige grote akka kwam uit de top van de boom naar beneden duiken. In haar klauwen droeg ze iets. Vlak boven de grond liet de vogel het voorwerp los. Met een zachte plof, barstte een geelachtige vrucht vlak voor de voeten van Mahoni open.

- Tangi, voor het voedsel vogel, dank je, zei hij, en begon van het vruchtvlees te eten. Het smaakte best. Hij voelde zich loom worden toen 't voedsel door z'n lichaam drong. Toen hij genoeg gegeten had, ging hij met z'n rug tegen een boom aan zitten, en viel al gauw in slaap.

Vol spanning zitten de kinderen te luisteren. Bea zit met de armen om de opgetrokken knieeën, met grote ogen en bonkend hart te luisteren. Ook Frank voelt hoe hij transpireert. Zijn handen zijn vochtig en zijn kleren plakken aan zijn lijf. Ook de anderen, die dit verhaal al vaker gehoord hebben, zitten met in de verte starende ogen mee te luisteren. Het is alsof ze daar zijn. Terug in de tijd. Bij Mahoni.

- Ga verder granpa, zegt Frank zacht.

- Wat gebeurde er toen?

Granpa's mond werd in een glimlach vertrokken. Even legt hij z'n hand op Frank's hoofd. Alsof hij wil zeggen:

‘Geduld, jongen, geduld.’ Toen sprak hij verder:

- Terwijl Mahoni sliep, boog de boom haar stam dubbel en door het donkere bos donderde haar stem.

- Mi na Apuku: Master fu na busi. Ik ben Apuku, de bosgod. Alle vogels zwegen van schrik. Alle dieren hielden de adem in.

- Wie mij gehoorzaamt, zal veilig zijn in mijn schoot. Ma, aai djakasa, o weeeh diegene, die geen respekt toont. Hen zal ik laten rotten onder mijn wortels. Om zo voedsel te zijn voor mijn hongerige maag. Snel schuifelden twee slangen over Mahoni's voeten heen.

[p. 30]

Hij merkte er niets van. Wel hoorde hij de stem.

- Vader, stamelde hij in trance, vader. Droomde hij, of niet? Hij had toch duidelijk de stem van zijn vader gehoord? Zijn hand greep naar het buideltje om zijn nek. Het was weg. Wat gebeurde er met hem. Zijn hart begon heftig te kloppen. Zijn borst ging snel op en neer en zijn adem kwam met stoten uit zijn wijd open gesperde neusgaten. Blindelings tastten zijn handen rond, niets. Hij voelde zich duizelig. Daar was opeens de stem weer.

- Volg de vogel, mijn zoon, zij heeft de buidel in haar klauwen. Daar waar zij het laat vallen moet je je vesting bouwen, eromheen is grond genoeg om voedsel te verbouwen. Je zult daar altijd veilig zijn, want geen voet kan mij betreden zonder dat ik weet. Maar maak voort mijn zoon. Ik zie vele mannen met honden. En de stokken waaruit vuur komt. Zorg er voor, dat je kamp klaar is voor zij komen. Daar zullen jullie veilig zijn.

Opeens was weer het zachte ruisen van de bomen te horen. Een twatwa zong plotseling het hoogste lied. En onder de bomen knorden een groep pingo's verstoord, door al die onrust. Langzaam sloeg Mahoni zijn ogen op. Op de open plek was er geen boom meer te bekennen. Maar hoog in de lucht zweefde op haar brede vleugels een akka.

‘Volg de vogel,’ bonsde het door zijn hoofd. Volg..., hij duwde zich omhoog, nog een beetje versuft van het gebeurde. Strompelend liep hij in de richting waarin de vogel vloog. Langzaam kwamen zijn krachten terug. Hij voelde dat zijn benen sneller begonnen te bewegen en al gauw zette hij er de draf in.

Als een hinde sprong hij over de obstakels heen. En behendig ontweek hij de zwiepende takken, die lijnen in zijn huid wilden slaan. Geschrokken vluchtten de kleinere dieren in het kreupelhout, terwijl zijn rappe lichaam al meters verder was.

Plotseling werd het bos minder dicht. De hoge bomen maakten plaats voor lagere struiken. Voor hem strekte zich een savanna uit. Zo ver was hij nog nooit gekomen. Hij keek omhoog. De vogel was verdwenen. Scherp boorden Mahoni's ogen zich in de hem omringende bomen. Niets te zien. Hij liep terug naar de rand van het bos. Niets. Hij verweet zichzelf, dat hij niet goed opgelet had. Hij was zijn vader niet waardig. Teleurgesteld wilde hij teruggaan naar zijn mannen, toen hij plots boven een heuvel die zo'n vijfhonderd meter verder lag de vogel weer zag opduiken. Ze cirkelde driemaal om de heuvel heen en ging toen op de top zitten. Met lange passen vloog

[p. 31]

Mahoni over de savanna. Hij voelde de doornige struiken die zijn benen openprikten, niet. Toen hij aan de voet van de niet al te hoge heuvel kwam, vloog de arend op en terwijl hij naar de top klom, hoorde hij haar krijsen. Driemaal, kort. Toen stond hij boven op de heuvel. Mahoni hield zijn adem in. Onderaan deze kant van de heuvel lag een prachtig groen tapijt te glanzen in de ondergaande zon. Vruchtbomen, volgeladen in de verte. Prachtige gele en blauwe en paarse stervormige bloemen, honderden, onderaan de heuvel. Een gouden droom. ‘Hier is het,’ dacht Mahoni. Zijn ogen zochten de vogel. Tegen de bloedrood ondergaande zon in zag hij haar, doorschijnend, zwevend boven het prachtige bloemembed. En daar liet de vogel de buidel los. Hoewel Mahoni op enige honderden meters daar van af stond, hoorde hij wel duidelijk de buidel met een luide plons in water terechtkomen. Maar hij zag geen water. Toch had hij de plons gehoord.

Een smalle rand licht scheidde de dag nog van de vallende avond. Mahoni voelde hoe de vermoeidheid in zijn spieren kroop. Hij deed een paar snelle oefeningen, zakte weg in een trance waardoor hij zijn bloedcirculatie verlaagde, zoals een schildpad dat doet. Hij zou geen kou voelen. Mahoni sliep. In het duister verdween de akka met korte wiekslagen. Er was vrede. Een vleermuis suisde voorbij.

- Tien uur, wij gaan ook naar bed hè granpa, zegt granma, terwijl ze lacht.

- Nee, nee, nee, vertellen, oma, we hebben toch vakantie?? Bea's stem klinkt een beetje pruilerig.

Granpa glimlacht erom. Hij ziet dat ook Frank een beetje teleurgesteld kijkt. Maar de volgende morgen moeten ze vroeg vertrekken om naar het dorp van deAucaners te gaan.

- Onthoud maar goed, waar we gebleven zijn. De volgende keer vertel ik wel verder. Het is vroeg dat morgen. Je wilt toch mee Frank, dan moet je uitgerust zijn. Roeien is geen grapje, zegt hij zacht.

- Tante Esje, vraag aan Afri als hij om 5 uur de boot wil gereed maken.

En aan één van de mannen, die bij hem zitten, vraagt hij:

- Ga je mee?

De man, die Codjo heet, knikt en lacht zijn witte tanden bloot.

- Ai, a bun. Het is goed, zegt hij.

- Wel dan, sribi switi, dren swit dren, Welterusten en droom prettige dromen.

[p. 32]

De fluwelen deken van de nacht legt zich over de plantage. Ergens blaft een hond. De drums zwijgen nu ook.

In een kamp in de jungle tussen de plantage en het dorp hebben drie paar oren ook de klanken opgevangen. Ze vragen zich af wat er aan de hand is, maar omdat het Surinaamse binnenland hen onbekend is, weten ze het niet. Maar ze voelen zich geen van allen op hun gemak. In het oerwoud is er een spanning merkbaar, die alleen zij ondergaan, omdat ze niet in harmonie zijn. Wat voeren ze in hun schild?