Ideën III
(1876)– Multatuli–
Auteursrechtvrij
[pagina 346]
| |
steed. Van de eerste zes- achthonderd jaren weten we weinig, en dit weinige is bedroevend. Het eerste rechtstreeksche gevolg van 't Christendom was barbaarsheid. De daarop volgende duizend jaren zyn zoo vol hemelsche zaken, dat de tegenwoordige Mensheid - ik spreek van 't beschaafd en christelyk Europa - niet behoorlyk te eten heeft. Met al onze Industrie, met onzen Stoom, met onze Werktuigkunde, met onze fabriekmatige verdeeling van den arbeid, lydt het meerendeel des Volks gebrek. Gebrek aan vermaak, aan uitspanning, aan genot, aan geluk, aan brood... dat is tevens, alles saamgenomen: gebrek aan deugd. Niets is onzedelyker dan armoed, heeren hemelmoralisten! Indien uw God daarover anders denkt - en 't is wel mogelyk, want hy is tot het zotste in-staat - dan noem ik hem 'n barbaar, d.i. alweer: géén God! En - ziehier 't punt waarin de fouten van onze opleiding tot hooger en lager kennis in-eenloopen - de geestverstomping die op àlle scholen wordt aangekweekt, maakt de vraag of de geringe stand meer leeren moet, dan wel de hoogere beter, tot 'n overbodigheid. Ik behandelde die kwestie, niet om ze optelossen, maar om te wyzen op de huichelary waarmee ze gedurig wordt op den achtergrond geschoven. Dat we den ‘geringen man’ het tweesnydend zwaard der wetenschap niet in de hand durven geven, blykt uit het stuk van den heer hemkes en uit den prys van 't onderwys op onze hoogere-burgerscholen. De kennis moet privatief eigendom blyven, zy 't dan niet, als in vroeger eeuwen, van den vechtadel en de monniken, dan toch van de aristokratie der kruieniery die 'n ‘fatsoenlyke opleiding’ betalen kan. En om te voorkomen dat zelfs in dezen stand het weten oversla in willen, wordt ook hier 't onderwys voorbereid en gesausd met 'n narkotisch mengseltje van ‘Geloof’ dat te-gelyker-tyd den mecklemburgschen Prügel uitwint, en volkomen dezelfde kracht heeft als 't voorschrift: maak ze unterthänig, Herr Schulmeister! Gnädigst aufzuwarten! is 't antwoord dat ons door bakers, kathechizeermeesters, onderwyzers, en... door ouders zelf - is 't geen schande? - gegeven wordt. Ik geloof 't graag dat men den stok missen kan, als men over bliksemen en verdoemenis te beschikken heeft! Wie zou niet gedwee worden onder zoo'n tucht? |
|