Ideën III

847.

Ook op ander gebied staat het slikken van onbegeerd en dus onverteerbaar voedsel, vrye-studie in den weg, en de klacht waarmee ik m'n verhandeling over dat onderwerp opende, is 'n treurig gevolg van de ongerymdheden die aan Fliegende Blätter stof leveren tot kluchtige zotterny, maar den menschenvriend bedroeven.

En nog-eens vraag ik u die dit instampen van onnutte kennis zoo verderfelyk niet vindt, u die misschien de zaak ontkent, wat leerdet gy op de school? Uit vrees voor ongenoegen zonder ik den lezer zelf uit, maar verzoek hem achtteslaan op anderen. Wat bleef er in huis en wereld over van al 't geleerde? Niets? Dit is 't ergste niet. Alles? De steen bleef liggen!

Ik neem 't niet kwalyk dat men de hollandsche graven vergat, maar wel vind ik 't treurig dat men ze nog altyd weet optezeggen, zonder ooit te vragen wat voor lieden dat toch eigenlyk waren? 't Schynt altyd vanzelf te spreken dat zy 'n rol speelden, maar wie ze zond ^* wat hun funktie was,

* Noot van 1870. Het is hier voorzeker de plaats niet om den zoogenaamden giftbrief van 't jaar 803 te ontleden, 'n onderzoek trouwens dat niet zoozeer licht verspreiden zou, als wel 't bewys leveren dat geschiedschryvers tevreden zyn met duisternis. 't Is tegen de inenting der deugd met zùlk soort van tevredenheid, dat ik me verzet. Niet-weten is vergefelyk, maar 't opdringen van berusting in onwetenheid werkt nadeelig. Al die dirken liggen ons als steenen in de maag. En zoo'n karel de Kale ook. Wat had die man in Holland te begeven?

[p. 265]

welke rechten ze uitoefenden - en vooral met welk Recht? - wat hun verplichtingen waren... deze steenen in de maag hebben de meesten onzer ooit gehinderd. En ook dit is op zichzelf 't ergste niet. Maar wie dertig jaren lang al die mysterien van den voortyd ongedeerd met zich sleepte, zonder behoefte te voelen aan wat licht, ontwende zich 't voedend verteeren van zaken die 'r wèl op aankomen. De knaap die tevreden was met het werktuigelyk ‘sommen maken’ wordt door z'n tevredenheid voorbeschikt zich thuis te voelen in den stand van werktuig, en er blykt dan dat we met ons inpompsysteem op 'tzelfde doel aanleiden dat de mecklemburger baron z'n dorpspaedagoog aanbeval: maak ze unterthänig, Herr Schulmeister!