Ideën III

738.

Sedert m'n antwoord op bosscha's ‘Bemoediging’ zyn vele jaren verloopen. Ik vraag nu, 27 Juli 1870 - en in dezen herdruk: zes jaren later nog! - wat er gegronds was in de beweringen van dien gewezen minister?

In-verband met den dezer dagen uitgebroken oorlog dien ik, in afwyking van b's gevoelen, voorspelde, noodig ik den lezer dringend uit, den loop dien de gebeurtenissen namen en verder nemen zullen, te vergelyken met wat ik daarover zeide in m'n ‘Een-en-Ander over bosscha's Pruisen en Nederland.’

Men lette daarby vooral op m'n klacht over den toestand waarin zich, na meer dan twintig jaren Thorbeckery, leger, vloot, Volksvertegenwoordiging en Regeering bevinden!

De handhaving van onze neutraliteit, waarmee sommigen zich nog schynen te vleien, is 'n onmogelykheid. Men zal dienaangaande weldra bevestigd vinden wat ik op blz. 53 van die brochure gezegd heb.

De heer bosscha heeft, zoo min als iemand van z'n geestverwanten, gevolg gegeven aan huet's dringende uitnoodiging, my te antwoorden. ‘Zwygen, schreef onze scherpzinnige kritikus, zou al te veel zwakheid verraden.’ (‘Multatuli’ door busken huet.)

Toch heeft men gezwegen. Maar de feiten - minder zwak voorzeker dan de stellingen van bosscha, de feiten zwygen niet!

M'n Een-en-Ander had de strekking de Natie by-tyds wakker te schudden. 't Heeft niet gebaat. In weerwil van m'n waarschuwingen, overvielen haar de gebeurtenissen in den slaap. Nog altyd immers hebben wy dezelfde soort van Kieswet, dezelfde soort van ministers, dezelfde middelmatigheden op 't kussen, hetzelfde leuterparlement...

Nederlanders, ik verzeker u dat er begeerige blikken op ons land gevestigd zyn. ^{# #}

# Noot van 1870. Door 'n verdrietigen loop van omstandigheden zyn er tusschen 't schryven dezer waarschuwing en de korrektie, vele weken verloopen. Daar Duitschland tot heden toe (3 Oktober) door ongehoord succes den oorlog heeft weten te lokalizeeren, zal men meenen dat het gevaar voor inmenging van Holland en België voorby is. Dit is 't geval niet. De uitslag van den tegenwoordigen oorlog brengt in Berlyn zekeren overmoed te-weeg, die weldra 'n koalitie zal noodzakelyk maken, waarby de Nederlanden als vechtterrein niet kunnen gemist worden. We gaan 'n reeks van oorlogen te-gemoet. Dit is ook bismarck's gevoelen, al vertelt hy 't niet aan interviewers. Gebrek aan ruimte belet my deze stelling hier te ontwikkelen. Ik hoop dit later te doen.

# Noot van 1874. Het daartoe noodige loisir was me tot-nog-toe niet gegund. 't Spreekt vanzelf dat by de beschouwing van Europa's toekomst, de opgewekte nydigheid tusschen Katholieken en Protestanten 'n groote rol te spelen heeft. En bovenal: de aanstaande Brood- Vleesch- en... genot-oorlog! Over dit laatste element zeide ik reeds iets op 't slot van m'n Vn Bundel. En Nederland blyft maar altyd die toekomst te-gemoet gaan met z'n paccotille-staatsluî!