Ideën I

310.

Sokrates was 'n verwaande gek, en de Atheners hadden groot gelyk hem te veroordeelen. Alleen vind ik z'n straf wat ligt. Sterven! Dat moet immers ieder, zelfs de ònschuldige aan alle goed! Ik vind het zeer onbillyk, aan iemand die zich toewydde aan 't algemeen welzyn, opteleggen als straf, wat ten-laatste ondergaan wordt door de nuchterste onbeduidenheid die ooit 'n volk vertegenwoordigde. De Atheners waren te driftig, precies als de Joden. Zie Minnebrieven, in 't voorbericht.

Maar Sokrates! Ziehier wat ik over hem vind in Plutarchus:

‘In Athene bestond het gebruik dat de beschuldigden zich voor de rechtbank verdedigden met kunstige redevoeringen, en op 't gemoed hunner rechters trachtten te werken door tranen en smeekbeden. Sokrates achtte het beneden zich zulke onwaardige middelen aantewenden...

Ik heb u al gezegd, dat Sokrates gek was.

‘In z'n eenvoudig pleidooi wees hy op zyn levensloop...

Heel dom alweer. De man meende zeker dat men letten zou op wat-i gedaan had. Dàt was de vraag niet, o Sokrates! Ge hadt moeten zeggen: ik ben liberaal... of behoudend - al naar de wind woei - ge hadt behooren te spreken van uw geloof - ouwerwets of modieus, naar 't uitkwam, alweer - ge hadt iets moeten vertellen van principes en stellingen - volgens de eischen van den dag, altoos - zie, dat was uw fout! Plutarchus had wel gelyk, uw verdediging eenvoudig te noemen, eenvoudig, ja, tot onnoozelheid toe.

Goed, hy wees dan op z'n levensloop. Maar:

‘Deze verdediging vond geen ingang by z'n rechters, en zy veroordeelden hem ter dood...

Niets dan dat? Vervloekte lamheid van de Atheners die geen begrip schenen te hebben van christelyk martelen, stomme

[p. 209]

heidenen als ze waren!

‘Volgens Atheensch gebruik, moest de veroordeelde zelf verklaren welke straf hy meende verdiend te hebben. Dit werd ook gevraagd aan Sokrates, die daarop verklaarde dat hy geloofde verdiend te hebben op algemeene kosten te worden onderhouden door den Staat, als ware hy overwinnaar geweest in de Olympische spelen.

Had ik niet gelyk toen ik zeide dat die Sokrates gek was? Geen spoor van christelyke nederigheid! Maar... ja, natuurlyk:

‘Door dit antwoord verbitterde hy z'n rechters nog meer...

Ik geloof 't graag. 't Is ook heel onpleizierig, als men denkt iemand voetstoots te veroordeelen, dat zoo'n persoon zich vermeet aanspraak te maken op belooning. De rechters hadden groot gelyk zich te verbitteren na zoo'n antwoord, en:

‘Velen hunner die eerst hadden gestemd tegen de doodstraf, stemden nu daar vóór. Hy werd veroordeeld.’

Tot zóóver Plutarchus. Die droge levensbeschryver geeft niet eens plaats aan 'n enkel woordje van lof over die verbitterde rechters. Ik denk dat Plutarchus liberaal was, en dat de rechters behoudend waren, of omgekeerd. In Griekenland prees men nooit iemand die behoorde tot 'n andere party.