Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886

[p. 252]

[13 december 1884
Artikel in De Nederlandsche Spectator]

13 december 1884

Artikel in De Nederlandsche Spectator, no. 50. (M.M.)

Pluksel
Vrijzinnige onzin

De Protestant, godsdienstig(?) weekblad in vrijzinnigen(?) geest(?), te Rotterdam verschijnend, neemt de volgende woorden op:

...‘deftige heeren en aanzienlijke dames, jonge mannen en zelfs meisjes, die door de lezing van Multatuli verzoend zijn geraakt met wat gemeen en gewend aan wat vuil is’...

Multatuli schreef daaromtrent het volgende:

‘Door de lezing van - zegge: door het lezen der werken van - Multatuli zijn deftige heeren en aanzienlijke dames, jonge mannen en zelfs meisjes... verzoend geraakt met wat gemeen en gewend aan wat vuil is’.
Aldus staat - volgens 'n stuk van de heer Hobbel, in de 5e aflevering van den ‘Dageraad’ - te lezen in: ‘De Protestant’, godsdienstig weekblad in vrijzinnigen geest, onder redactie der heeren dr. J. Hooijkaas, A.P.G. Jorissen, H.C. Lohr en J.H. Maronier, predikanten te Rotterdam. Daar dit Weekblad misschien niet zoo algemeen verspreid is als om de daarin verkondigde godsdienstig-vrijzinnige denkbeelden wenschelijk ware, meen ik, ter bevordering van heilzame zelfkennis 'n goed werk te doen, door de ‘niet vuile, niet gemeene’, maar voorzeker ‘echt godsdienstig-vrijzinnige’ bewering van genoemde redactie ter kennis te brengen van de velen die ze aangaat.

multatuli.

25 Nov. 1884.’

Nieder Ingelheim,

De heer J. Hobbel schreef in De Dageraad eene zeer juiste wederlegging van het lasterlijke, vuile woord in De Protestant. Terecht vroeg hij den heeren, hoe zij het aanleggen met het laten lezen van den bijbel en gaf een lijst van een dertigtal voor de hand weg genomen plaatsen uit dat boek, die men liefst niet aan jonge lieden zou laten lezen. Het staat vast, dat aan de voortreffelijkheid en

[p. 253]

schoonheid van den bijbel daardoor in het minst geen afbreuk wordt gedaan. De zaak is alleen deze, dat niet alles lectuur is voor allen, en dat men lezen moet met verstand. En dit nu is het ongeluk dat Multatuli's werk soms gelezen wordt door hen wie het aan verstand, ontwikkeling en ook wel eens aan de ware kieschheid en reinheid ontbreekt.

Of de bovengenoemde heeren hiermee genoegzaam zijn bedeeld, dit mogen wij niet betwijfelen; veeleer is het duidelijk dat zij Multatuli's werken niet gelezen hebben. Hoe zouden zij anders zoo onverstandig kunnen oordeelen? En zij moeten ze ook niet lezen, want zij kunnen ze niet begrijpen. Doch hetgeen men niet kent en niet begrijpt als gemeen en vuil te brandmerken, dat mogen zij ook niet doen. Dat is niet vrij- maar licht-zinnig.