Volledige werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883

[14 april 1882
Artikel in de Soerabaya Crt.]

14 april 1882

Artikel in de Soerabaya Courant, no. 87. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.) Fragmenten.

Haagsche brieven.
(Particuliere Korr. der Soerabaia-Courant.)

Het is zeer wenschelijk voor een genie om recht oud te worden, wil hij ten minste eenige kans loopen, bij zijn leven nog erkend en gewaardeerd te worden. In den regel echter worden genieën niet oud, zoodat de eerste lauwerkrans gewoonlijk zijn graf of standbeeld gaat sieren. (....)

Nu leden de meeste onsterfelijken aan de kwaal, ‘hunne ongewoonheid niet te kunnen beheerschen,’ en hadden hunne benarde omstandigheden voor een groot deel daaraan te danken; juist als Multatuli, (....)

Naar aanleiding der nieuwe uitgave van den Max Havelaar, door Multatuli, zonderling of liever ongewoon genoeg, opgedragen aan de nagedachtenis van de baronesse van Wijnbergen, is de Lebak-kwestie weder aan de orde gekomen (zie Amsterd. weekblad 12 en 26 Febr.) Dr. Vitus Bruinsma te Leeuwarden roept zijne landgenooten op om het door de Nederlandsche regeering aan een ambtenaar gepleegd onrecht, waardoor het waarachtige belang van Indië miskend werd, te herstellen.

Of Dr. V. Bruinsma, door zijne oproeping zoo te stellen, in het

[p. 199]

belang van Multatuli gehandeld heeft, betwijfel ik. Ik weet niet welke beweegredenen bij hem gegolden hebben, maar oppervlakkig beschouwd, had hij beter gedaan politiek of Indisch beleid ter zijde te laten.

Te velen toch hebben ‘Onkruid onder de tarwe’ van van Vloten, en ‘Mijn leven’ van Mina Kruseman gelezen, dan dat het noodig zou zijn om de politieke tegenstanders van Multatuli ook nog tegen het plan van schadeloosstelling in te nemen. Misschien had Dr. V. Br. verstandiger gedaan, eenvoudig een beroep te doen op de sympathie der natie voor een harer groote mannen, die door het geven van een zeldzaam blijk van eerlijkheid en plichtsbetrachting, door den uitgeoefenden invloed op zijn tijd, door zijn werken en streven groote aanspraak heeft op de erkentelijkheid zijner landgenooten.

Multatuli houdt zich nog altijd met zijne tweede echtgenoote op te Wiesbaden. Zijn Pegasus^1. is rustig, ondervindt misschien den last der jaren of wordt tot onderhoud van het gezin in huur gegeven. Dezen winter zagen wij hem niet zijn gewonen leesveldtocht maken, wanneer hij ons onthaalde op die krachtige improvisatiën vol gloed en afwisseling over maatschappelijke en letterkundige onderwerpen, wetgeving, ja, waar niet over! Altijd boeiend waren zij en zoo schoon voorgedragen, zoo doorweven met fijne zetten, geestigheden, soms hartstochtelijke maar altijd natuurlijke uitvallen, dat de hoorders, hoe ook tegen zijn persoon of denkbeelden gekant, aan zijne lippen hingen en de zaal verlieten met de gedachte: deze is niet een onzer!

Al kan men moeielijk aannemen dat één persoon over zoo vele en velerlei onderwerpen het ware aangeeft, is het toch altijd raadzaam te luisteren wanneer een heldere of geniale kop aan het woord is. Zij hebben zulke goede denkwerktuigen tot hunne beschikking, dat er allicht iets goeds uit hun atelier komt, welke grondstof zij ook gebruiken.

Waarom toch zijn de daden van een grooten geest dikwijls in zoo bitter slechte overeenstemming met zijne woorden?

Mogelijk omdat die woorden een gevolg zijn der overdenkingen in de zeldzame uren, wanneer de geest over hem is, wanneer hij de waarheid doorgrondt, den aard der dingen ziet, voelt en omvat. Buiten die oogenblikken moet hij als een gewoon mensch eten,

1. Pegasus: gevleugeld paard uit de mythologie, dat de dichters naar de top van de zangberg brengt.

[p. 200]

drinken en voor zijn gezin zorgen. Wel beproeft hij dan soms naar zijne eigene voorschriften te handelen, maar dat komt averechts uit en de theorie blijkt, ‘as the world now goes’^2., in de praktijk voorloopig nog niet gangbaar. Hopen wij intusschen het grootste succes op de pogingen der welmeenende vrienden, die zich voor de zaak gespannen hebben.

4 Maart 1882.

Glentek.

2. as the world now goes: zoals de zaken ervoor staan. (eng.)