is, of die tegenzin in argonauten-togten eene oorzaak kan geweest zijn van oproer? Ik geloof het niet. Van ontevredenheid... zeker! Maar bij opstand is noodig een focus, een noyau, een centrum, en dat mis ik in de telegram.
Wanneer er stond: ‘In de residentie A, B, C, is een onrustige beweging ten gevolge van het oproepen der koelies voor de bonische expeditie’, zou de zaak mij bedenkelijker voorkomen. Er schijnt sprake te zijn van ontevredenheid op eenige verzamelplaats van koelies, dat is te Batavia, of waarschijnlijk te Soerabaya, en dit beneemt aan ons berigt bijna al het onrustbarende.
In dat geval namelijk is de zaak op politie-tetrein, en raakt de staatkunde niet. Zij zou slechts daarstellen eene nieuwe grieve bij de vele overige, doch geenszins als hoofdgrief de onmiddellijk voorafgaande aanleiding wezen tot het ontploffen der mijn.
Het is waar, daartoe is slechts ééne vonk noodig. Amerika werd geboren uit de regten op de thee!
Ik zou dan ook minder gewigt hechten aan de bemoedigende beschouwing, dat er geen binnenlandsche streek genoemd wordt, indien ik niet vooral steunde op de gronden die ik het eerst noemde.
‘Op Banda (?) was eene zamenzwering ontdekt tegen den resident.’ Dat beduidt niets. Het kan onaangenaam wezen voor dien resident, maar Banda heeft volstrekt geene politieke beteekenis. Als dáár, onder de perkslaven, ontevredenheid heerscht, oproer zelfs, zou dit alleen de muskaatnoten doen stijgen in prijs, en willigheid geven op de markt van militaire heldendaden.
Banda is een schip met bemanning, geen land met ingezetenen.
Helaas, er zijn geen Bandanezen! De Bandanees is eene mythe als Hengist, eene overlevering als Deukalion.
Nog wordt Adeka's graf, het is waar, er is een bijzonder gesuis in de nabijheid van dat graf, den reiziger aangewezen. De wind suist door de getande heuvelen en speelt weemoedige toonen op zijn aeoolsharp, de sentimentalist reciteert er de sesquipedalische verzen van Helmers...
Maar Adeka's landgenooten zoekt hij te vergeefs!
Waar ze gebleven zijn? O, vraag dit aan het roemrijk voorgeslacht!
Auteursrechtelijk beschermd