De dichtkunst

[p. 148]

Eerlant, of herdersklagte Over de Doot van Joffrou Anna Morian.

De herder Reinout treurt om Eerlants droeve doot.

Deze Aemstelherderin, de min van haer gespeelen

En bruigom Goël, vaert met Vredegond, te groot

Voor ons geweste, om hoog naer 's hemels hofprieelen.

DE herder Reinout treurde in 't Amelander velt⁺

By Arkels steenen⁺, daer de Schipbeek⁺ jaerlyks zwelt

+ Amelant is geweest een lantstreek, ten wederzyde van den Yssel, omtrent en meest boven Deventer, gelegen, en onder den naem van een Graefschap door Kaizer Henryk den III. aen Bernold of Bernulf, XX. Bisschop van Utrecht in het jaer 1046. geschonken. Men zie Heda in dezen Bisschop, die den giftbrief zelve bybrengt, waer in de naemen der grensscheidingen, ten deele bekent, ten deele onbekent, te vinden zijn.

+ Dit ziet op den burg, door Joan, den IV. van dien naeme, en XLV. Bisschop van Utrecht, in den jaere 1360. tusschen Bathmen en Wegestapel gebout, en, om dat hy uit den huize van Arkel geboortigh was, naer hem Arkel- of Arkenstein geheeten, (hoewel in zommige kaerten van Overyssel quaelyk Akkerstein geleezen wordt) doch in de voorledene eeuwe verwoest, en in korenakkers verandert, die noch eenigsins de oude gelegenheit vertoonen, en den naem geeven aen eene Arkensteinsche brugh, daer over de Schipbeek geslagen. Zie Heda in Bisschop Joan den IV. en aldaer ook Buchel.

+ Deze stroom, uit Munsterlant oirsprongkelyk, en, door een grift van Deventer tot Diepenheim, en door sluizen, vaerbaer gemaekt, zwelt gemeenlyk alle jaeren door den herfstregen; en ontlast zich, na het afbrengen van houtschuiten en omdryven van watermolens, by de Bergpoort der Stadt Deventer door de haven in den Yssel.

[p. 149]

 

Door regen, en vertelde aen haer gezwinde stroomen

 

Zyn hartzeer; hy hing ook de reizige elzeboomen

 

Zyn leet in d' ooren, maer het reizigh elzeloof

 

Was met den snellen stroom op al zyn klaegen doof.

 

Ook hoorden naer geen klagte of droevige quellaedjen

 

Waerande en akkergront en heilige bosschaedjen.

 

Gy echter, heiligh wout, waerande en akkergront,

 

Meldt ons 't erbarmelyk geschrei, gelyk ge kont,

 

Van droeven Reinout, dat u telkens koomt ter ooren,

 

En tot meêdogendheit den wiltzang kan bekooren

 

In 't Hunneper geboomt⁺, wanneer hy, uitgestrekt

 

In bruine schaduw, kermt. de kloosternon, gewekt

 

Uit haere rust (terwyl zyn kudde, ryk van lammers,

 

Vast weidt) volgt Reinout en zyn treurzang, vol gejammers.

 

Dus treurt haer Reinout voor: wech zevenvoudig riet,

 

Met wasch aen een gekleeft; gy dient me langer niet.

 

Ook dient me 't zonlicht niet, nu Eerlant is verscheiden

 

En uit der tyt geraekt, die, als de stier de weiden,

 

De nachtegael het bosch, het herderinnen gilt

 

En gansche kerspel plag te sieren, schoon en milt.

 

Och! Eerlant, Eerlant, wie brengt u dees veltklagte over?

 

Geen westewint speelt meer in wilgebladt of lover:

 

't Is alles stil, en met myn droeffenis begaen.

 

Koomt ze echter u ter oore, ai neemze gunstigh aen.

 

Gy zyt van 't aerdryk niet naer 't geestenhof geweken,

 

Of draegt noch heugenis van Reinout en dees streeken,

 

En zegt somwylen: Hier weidt Reinout, en zyn vee

 

Scheert deze streeken af met tanden, scherp van snê.

+ Dit slaet op het bosschaedje, dat nu noch gezien wordt omtrent de overblyfsels van een klooster van Adelyke nonnen uit de ordening der Cistercienzen, dat, ter eere van de H. Maegt op de Hunnepe, een vliet, dus geheeten, gebout, nu noch den naem draegt van het klooster ter Hunnepe, hoewel het heden niet meer vertoont, dan de muuren eener afgebrokene Kerke en eenige andere gebouwen, een half uur van Deventer gelegen. Het gezelschap der Jofferen, nu wereltlyk, noch in wezen, houdt zyn gewoonlyk verblyf binnen Deventer, en wordt door het gezagh eener Abdisse of Hooghwaerdige Vrouwe bestiert.

[p. 150]

 

Gy, rustige Eerlant, schenkt, wanneer ook Vredegonde,

 

Uw blonde zuster⁺, my met ongeveinsden monde

 

Aan haere vriendschap bindt, een vriendschap zonder gal,

 

Gy schenkt den zangprys in een dicht belommert dal

 

Aen Reinout. Reinout, om zyn kruin noch ongeschoren,

 

Noch gladt van kin, liet uit erkentenis zich hooren

 

Met blyde toonen; en 't gevogelte, ook zoo bly,

 

Zong Reinouts toonen na op uw geboortgety.⁺

 

Maer, Eerlant, d'uchtentzon met uw vergode klanken

 

Gewoon voor dagh voor dau te zegenen, te danken,

 

Voor al ons knaepen koomt u, als een Grieksche maegt,

 

Die 't in het renperk met de jongelingen waegt,

 

En jongelingen laet in 't renperk achterleggen,

 

Gelyk uw Oom, alom bereist⁺, ons plagh te zeggen,

 

Voor al ons knaepen koomt u zelf de zangprys toe,

 

Twee lammers, of het kalf van een spierwitte koe.

 

't Zyn twintig jaer, dat ik, o Eerlant, u beluister'

 

In 't pynbos aen de Vecht, dat, schaduwryk en duister,

 

Rontom de lantkapel ten hoogen hemel ryst.

 

Gy preest den milden Godt, die 't aerdryk laeft en spyst,

 

Ons hoeders onderhoudt, en onze gaeve kudden

 

Zoo weelig zegent aen de heikant, datze schudden,

+ Joffrou Elisabeth Morian, wiens geboortedagh, my in jonger jaeren gelegenheit en genegenheit gegeeven heeft, om dien in een Lierdicht op den zelven trant te vieren, waer op Joffrou Anna voorhene dien van haere Zuster, Joffrou Hanselaers had gezongen. Zie bl. 160.

+ Den verjaerdagh van onze begaefde poëetesse hebbe ik geviert in eenen Herderszang, die den naem van WALBURG draegt, en, gelyk de eene dagh den anderen leeraert, en de beerin haere jongen door langduurigh lekken tot een rechte gedaente fatsoeneert, nu met eenige nodige veranderingen voor den dagh koomt, om aen de eenvoudigheit en vryheit, twee vereischte hoedaenigheden der ongemaekte herderpoëzye, zoo veel nader te koomen. Ziet bl. 162.

+ De Heer Henrik Morian, Conrector der Latynsche Schole te Zwolle, liefhebber van allerlei geleertheit, en in veele konsten en wetenschappen ervaren; wiens overlyden in eenen Lykzang aen zyne nichten, Elizabeth en Anna Morian beklaegt wordt, Zie bl. 156.

[p. 151]

 

Die met een enkel woort in haer volmaekte vorm

 

De werelt goot, toen vier en water zonder storm

 

Uit eenen baiert sproot, en d' aerde zich omhenen

 

Zagh, met verwondering van d' eerste zon beschenen.

 

Wie, Eerlant, zong als gy? wie leefde, als Vredegond

 

Uw zuster? Vredegond, staeg rustigh en gezont,

 

Waekt in een veegen tyt voor 't kerspel, mengelt dranken,

 

En stampt welriekend kruit voor uitgeteerde kranken,

 

Schenkt harten, flaeuw van dorst, den houten drinknap vol,

 

En kleet berooiden met haer vachten, ruig van wol.

 

Gy volgt (hoe luidt haer naem?) aeloude Hebreeuwinnen,

 

Een lieve moeder en een weduw⁺, bly van zinnen,

 

En juichend in Godts huis, dat heur gezangen door

 

Drie hoven klonken, en door 't afgeschoten koor.

 

Gy spelt met lust het heil der traeg aenstappende eeuwen,

 

Als d' onbekende kust gekluisterde Hebreeuwen

 

Ontslaet, de banneling zyn weêrspoet, als een droom,

 

Vergeet en afspoelt in den vaderlyken stroom.

 

Dan zal wolvin en lam, de bok en luipaert rusten

 

In eene kooi, de leeu zich met den os verlusten,

 

En 't jongske, naeu gespeent, voor geen venynen bang,

 

Zyn' arm bekrongkelen met een gekroonde slang.

 

Ook sierde onze Eerlant, als zy witten wierook zwaeide

 

Naer 't zooden altaer⁺, en den grooten bouheer paeide

+ Twee Annaes; waer van de eerste moeder van Samuël geweest is, die, haeren zoon volgens belofte Gode toewydende, eenen doorluchtigen lofzang zong in het heiligdom, noch te leezen I. Sam. II. 1-10. De andere een profeetesse, Fanuëls dochter uit den stamme Azer, die, zeven jaeren in het huwlyk, en omtrent LXXXIV. in haere weduwschap gesleten hebbende, den Tempel dagh en nacht bezocht, en zich hooren liet tot alle, die de verlossing in Jerusalem te gemoete zagen, by gelegenheit van Mariaes reiniging en des Heilants opoffering in den Tempel, wanneer hy zes weken out was; gelyk te zien is Luk. II. 36, 37, 38.

+ Dit ziet op de geboden, door Moses Godts Stedehouder zyne Godtheerschappye over Israël, van Godtswege aen deze onderzaeten gegeeven, en te leezen Exod. XX. 24. Levit. II. 4. VII. 12. Num. XV. 20, 21.

[p. 152]

 

Met vlaên en klompen deegs, d' aeloude lantkapel.

 

Haer offerkleet, een gift van helt Immanuël,

 

Omringt de schoone leên, en in zyn bloet gewassen,

 

Spreidt balssemgeuren, die aen Edoms roode plassen

 

In Sabaes luchten elk toerieken, wyl een licht,

 

Vol glanssen, schittert van 't eerwaerdigh aengezicht;

 

Gelyk den Hertog, dien, op 't braemgebergt beschonken

 

Met Gods gesnede wet, onleschbre gloênde vonken

 

Van 't aenschyn straelden, en den huppelenden rei

 

Verslonden onder 't oog des afgodts in de wei.

 

Och! Eerlant, Eerlant, zyn 't de herders, die u minnen,

 

Mint u de speelnoot, ook mint u met graege zinnen

 

De milde goede Godt, die met ons vleesch bekleedt,

 

Ten hemel afdaelde, als Godts afkomst, en al 't leet

 

Van 't aerdryk schuimde, met zyn zalige geboorte

 

De heileeu aenvoerde, en d' ontslotene oorlogspoorte

 

Toegrendelende, alom de goude vrêbazuin

 

Liet klinken, tot dat hy op uw' verheven kruin,

 

O bekkeneelgebergt, zyn onbesproken leven

 

Gewilligh aflei, en most aen een moorthout sneeven.

 

Hy mint u van jongs op, en merkt voor ieder ding

 

Uw heilig voorhooft met zyn' eigen zegelring;

 

Een' ring, waer meê zyn neef, Gods boô en tolk op d' aerde

 

Hem merkte, toen Godts stem hem voor Godts kroost verklaerde.

 

De herder merkt zyn schaep, de lantvrou 't botervat,

 

Godts erfling Eerlant, zyn lyfeigendom en schat.

 

Ook merkt hy Vredegond, de zoete, d' eensgezinde

 

Met zuster Eerlant, die, als Eerlant, hy bezinde;

 

Gelyk de herder, die, na tweemael zeven jaer

 

Oppassens dagh en nacht in hitte en koude, een paer

 

Gezusters, dochters van zyn' harden meester troude,

 

En zes paer stammen van besneênen uit haer boude.

 

De boschleeu volgt den wolf, de wolf het geitje na,

 

Het geitje klavergroen, en Eerlant volgt, zoo dra

[p. 153]

 

Haer 's bruigoms vinger wenkt, den bruigom, wars van d' aerde,

 

Vergeet den stroom, waer aen de moeder haer eer baerde,

 

En met den stroom de stadt, die boven alle steên

 

Prykt, als de woutesch ryst by laeg en buigzaem teen.

 

Ook ziet men ze op dien wenk uit ons gezicht verdwenen,

 

Gekroont met starren, van de zon rontom beschenen

 

Met gloet en glans, terwyl haer voeten, nu vergoodt,

 

Onwrikbaer wandlen op den ronden manekloot.

 

Maer, zalige Eerlant, die met lust ons stervelingen

 

Beschout als krekels, die door velt en weilant springen,

 

Terwyl ge uw' Heilant, die nieu leven, nieu geluit

 

En keur van klanken schenkt aen uw herbore fluit

 

En orgel, zegent met boekstaven, die hy leerde

 

Aen 's werelts vader, toen hy hem uit klai bootseerde,

 

Of zingt met Vredegonde een' nooitgezongen psalm,

 

Dat, als de lantkapel, de hemel wedergalm';

 

Terwyl uw speelnoot, o gezusters, vroeg verengelt,

 

By uw geheiligt graf onwelkbre kranssen strengelt,

 

Zal ik jaer uit jaer in by uw gebeente uw deugt

 

En geest verheffen, de verwondering en vreugt

 

Van myn geboortelant, en, moede van gezangen,

 

By Eerlants veltschalmei myn herdersfluiten hangen.

A. Moonen.