Lees je wijs! Hoe bevorderen we leesplezier bij kinderen?

Creatieve verwerkingsvormen bij Surinaamse kinder- en jeugdliteratuur

[p. 140]

Veren voor de Piai

10⁺

Voor gevorderde lezers in klas 5 en 6, en muloleerlingen

Schrijver: Ismene Krishnadath
Titel: Veren voor de Piai Een jeugdroman (1992)
Illustraties: Gerold Slijngard
Uitgegeven: Publishing Services Suriname

De geboorte van een tweeling is in de cultuur van het inheemse volk der Trio's een teken van onheil. Eén van de baby's moet dan gedood worden.

Dit gruwelijke lot blijft Jasir en Sijone bespaard doordat twee onbekende sterren hun komst aankondigen. Dat ontdekt de piai, de geestelijk leider.

[p. 141]

Hij ziet het als een bijzonder voorteken, waardoor de twee mogen blijven leven en opgroeien in hun dorp aan de Pikin Rio. Ze zijn zelfs voorbestemd om hem op te volgen. Om hen daarop voor te bereiden onderwijst hij hen in de geestelijke wereld en de krachten van de natuur. Maar er gebeurt een ongeluk: het meisje Sijone verdwijnt bij het zwemmen in de kolkende rivier en komt niet meer boven.

Nu wordt het verhaal sprookjesachtig: ze gaat niet dood, maar komt terecht in een onderwaterrijk. Als slavin heeft ze daar een hard leven, waaraan ze door haar grote moed kan ontsnappen. Haar broer Jasir voelt aan dat zijn zus nog leeft en gaat haar met toestemming van de piai zoeken.

Het is eind zeventiende eeuw, een roerige tijd. Inheemsen en marrons komen in opstand tegen de planters. Onderling heerst er verdeeldheid van heulen met en strijden tegen de blanken. Jasir en Sijone raken op verschillende manieren betrokken bij slavernij en opstanden. Uiteindelijk vinden ze elkaar in Paramaribo, hij met een vriendin, zij met een vriend.

‘Veren voor de Piai’ is een klassiek verhaal waarin jongeren veel beproevingen ondervinden op hun weg naar volwassenheid.

De vermenging van historische werkelijkheid, inheemse mythe en avontuur maakt het bijzonder. Lezers van twaalf jaar en ouder die al leeservaring hebben, zullen ervan genieten en leren over de inheemse cultuur en de vroege geschiedenis van ons land.

Op het mulo kan het boek gebruikt worden bij integratie van literatuur en geschiedenis en als vertelstof bij de bespreking van de inheemse culturen.

Werkvorm met: Veren voor de Piai

Wat?

Samen moeilijke woorden leren in de context van het verhaal.

Waarom?

Het maakt de leerlingen er bewust van dat in een verhaal woorden voorkomen die je niet kent en dat je, als je ze opzoekt, het verhaal beter gaat begrijpen. Bovendien ben je bezig je eigen begrippenkennis te vergroten.

Materiaal:

De passage op de pagina's 86 en 87 van ‘Veren voor de Piai’ volgt hieronder en kan voor de les gekopieerd worden voor groepjes of tweetallen in de klas.

Hoe?

De leerkracht of een der leerlingen die het boek gelezen heeft, vertelt waar het hele verhaal over gaat.

In het volgende fragment zijn zeven woorden onderstreept: risico, genade, complot, congé, rondlummelde, sabbatdienst en schichtige.

[p. 142]

De leerlingen (groepjes) zoeken het woord op in een woordenboek. Dan leggen ze aan de anderen uit hoe het in het verband van het verhaal gebruikt is.

Bijvoorbeeld: risico = gevaarlijke kans. Dat klopt, want de slaven die wegliepen hadden de kans om opgepakt te worden en dat was heel gevaarlijk voor ze. Dan werden ze opgesloten en doorverkocht.

De groepjes kunnen bijvoorbeeld beloond worden met een punt voor een goede toepassing. Wie heeft de meeste punten?

Historische en culturele achtergrond

Informatie over de religie van de inheemsen in Suriname en vooral de pyjai (piai) geeft Joop Vernooij in zijn boek ‘De pyjai. Religie van inheemsen in Suriname’ (Paramaribo, 1993).
Voor de historische achtergrond: J. Wolbers: ‘Geschiedenis van Suriname’ (Amsterdam: Emmering, 1970; overdruk van 1881), pp. 11-38.

Fragment uit ‘Veren voor de Piai’

[...] Felanti's plan was gereed. Achttien mannen en vijf vrouwen hadden besloten hem te volgen naar de vrijheid. Er was afgesproken over drie nachten, als de hemel zonder maan zou zijn, samen te komen op de tabaksvelden, om dan onder leiding van Felanti de weg te zoeken naar de Marrondorpen.

Het plan was eigenlijk heel eenvoudig. Felanti had begrepen dat niet meer slaven wilden weglopen, omdat zij het risico weer opgepakt te worden te groot vonden.

Eerdere weglopers had Eliah altijd verwoed laten najagen en het was vaker voorgekomen dat men hen uitgeput, zwervend in de jungle rond de plantage, had teruggevonden.

Eliah kende geen genade voor deze armzalige lieden. Hun billen werden tot bloedens toe gezweept en ingesmeerd met brandend citroenzuur.

Daarna werden zij in de boeien geslagen en opgesloten in een smerig hok totdat hun nieuwe meester hen kwam ophalen, want het was Eliahs gewoonte teruggevonden slaven zo snel mogelijk door te verkopen, het liefst aan de meesters die door de slaven om hun wreedheid werden gevreesd.

Sijone was nog niet op de hoogte van het complot. Sinds ze haar congé had gekregen als keukenmeid, zag Felanti haar niet meer dagelijks. George had hem altijd wel nodig om een of ander karweitje op te knappen en hij hield er niet van als Felanti, zoals hij dat noemde ‘rondlummelde’ in het slavendorp.

Maar vandaag was George er niet. Hij was met zijn meester naar een plantage in de buurt uitgevaren. Hij moest toezicht houden op de roeiers, terwijl Eliah met zijn dochter, schoonzoon en een van de militairen, die niet zo lang geleden het gastenverblijf achter de planterswoning hadden betrokken, de sabbatdienst bijwoonden.

[p. 143]

Nadien zouden ze, zoals gewoonlijk, samen met enkele andere blanke families het middagmaal gebruiken.

Susa, de vrouw van George, had Felanti gevraagd wat hout te kappen. Toen hij daarmee klaar was, had de zon zijn hoogste punt reeds gepasseerd. Susa was nergens te zien. Hij nam aan dat ze was gaan slapen.

Op de keukentafel had ze onder een doek een kom met rijpe bananen en gebakken vis voor hem achtergelaten. Hij pakte de kom op en ging buiten zitten.

De middaghitte hing trillend boven de grasvelden. Rond de planterswoning was geen mens te bekennen. De honden lagen lusteloos in de schaduw van de bomen.

Velanti bracht de kom terug naar de keuken. Dit was zijn kans. Niemand lette op hem. Na nog een schichtige blik achterom te hebben geworpen, haastte hij zich het pad dat naar het slavendorp leidde af. [...]