De geheimtalen

Bron 56. De Gabbertaal (1937)

De Gabbertaal. Woordenlijst van het Bargoens, door E.G. van Bolhuis. - V.A. Kramers, Rijswijk Z.-H.; eerst uitgegeven bij G. Niessen. Ede, z.j. [1937].^403*

Het boekje van Van Bolhuis is zo niet te gebruiken. De woorden die overgenomen zijn uit het Bronnenboek, zijn verwijderd. In het Bronnenboek zijn ze zoveel mogelijk bepaald naar tijd en plaats. In De Gabbertaal is daarvan geen sprake.

Er zijn woorden opgenomen uit het Liber Vagatorum en uit bv. Van Eikenhorst ii (bron 54), met fout en al. Zie bv. gif, gognum, jendemde, massone.

Een groep verkeerd genoteerde woorden heeft als eerste letter een h. De samensteller moet een lijst gehad hebben waarin de beginletter k onduidelijk was en als h gelezen kon worden. Zo ontstonden woorden als himmeren in plaats van kimmeren; hoeter voor koeter; hotel bajes voor kotel bajes. In diezelfde lijst moet de s onduidelijk geschreven zijn en op een r geleken hebben. Dat leverde karaaf op voor kassaaf ‘brief’; keravie voor kesavie.

Hieruit blijkt dat Van Bolhuis zonder kennis van zaken heeft overgenomen. Al deze woorden zijn door mij gecorrigeerd. Uit welke lijst ze stammen is niet na te gaan.

Een grote groep woorden in De Gabbertaal is geen Bargoens. Ze bevat woorden uit de platte of gemeenzame omgangstaal, die in Amsterdam en andere plaatsen in

403* In 1999 samen met De Boeventaal van Köster Henke opnieuw uitgegeven als Boeventaal & Gabbertaal. Twee Bargoense woordenboekjes uit de eerste helft van de 20ste eeuw, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam: De Bijenkorf.

[p. 604]

het westen gebruikt worden. Thans zijn die woorden algemeen. Deze groep van 250 woorden is gecontroleerd met behulp van Van Dale's woordenboek. Als ze daar als ‘Bargoens’ voorkwamen, heb ik ze laten staan. Werden ze als ‘gemeenzaam’ gekenmerkt, dan zijn ze weggelaten. Als ze bij Van Bolhuis een gespecialiseerde betekenis hebben, zijn ze wel opgenomen.

De bewerker van Van Dale heeft zeker woorden uit Van Bolhuis overgenomen en ze als Bargoens vermeld, terwijl ze tot de gemeenzame taal horen, zie bv. stelten. spinzen, stoten, stotteren. Deze woorden heb ik maar laten staan, maar m.i. behoren ze niet tot het Bargoens.

De lijst van Van Bolhuis is te lokaliseren in het westen van het land en samengesteld in het begin van deze eeuw. Er is veel belangwekkends op het gebied van de geheimtalen in te vinden en ze vormt een goede aanvulling van het woordenboekje van Köster Henke, De Boeventaal (bron 32), dat ook in het begin van deze eeuw (1906) samengesteld is.

Van Bolhuis schrijft in zijn inleiding: ‘Bijgaande lijst, die uit jarenlang bijgehouden aantekeningen is samengesteld ... is misschien dienstig voor politie en justitie terwijl een nieuwsgierige er wellicht ook zijn weetlust mee kan bevredigen.’ Ik geloof ook, dat de schrijver naarstig verzameld heeft; dat hij ook veel opgetekend heeft van Bargoenssprekers zelf. Jammer dat er niet enig systeem in zijn werk zit.

We moeten toch trachten het genoteerde naar plaats en tijd te bepalen.

aboe, elf

achenebbisch, och arme (zie genebbisch)

achterklapper, achterkamer

achterlader, iemand die geslachtsverkeer per anus toelaat

achterom, achterom gaan; de grens oversteken zonder langs de douane te gaan, dus door de velden

achteroverdrukken, stelen, roven

achteroverdrukker, berover; ook ‘valse-schep-aanval’

addesjim, allemachtig, gommenikkies

adoot, politieagent

affikken, afhandig maken

afgebrand, zonder geld hij is afgebrand; afgebrand op de biets lopen ‘zonder een cent rondschooieren’; zijn huis is afgebrand ‘hij overvraagt verschrikkelijk’

afknapper: een - geven, bedanken mee te doen

afgeknoedeld, zwaar beschonken

afgeleund, bespionneerd

afgeluisd, van alles beroofd de vrijer was afgeluisd tot zijn flok ‘hemd’

afgeluizigd, duchtig, hardhandig

afkienen, afsluiten met een kien ‘sleutel’

afkloppen, afbedelen klop hem een soof ‘gulden’ af

afloenzen, afspieden, uitkijken

afluizen, beroven

afslaan, afgeven, toevertrouwen hij heeft zijn poet afgeslagen ‘aan een ander toevertrouwd’

aftuigen, beroven; ook ‘een pak slaag geven’

altijd durende, de, de ziel

angst: kleurloze -, jenever

anneme hanneme (mee)same, iets samenonder vinden of meemaken

apehaar, fijngesneden tabak

arm: korte - en hebben, geen geld hebben

asjewijne: - maken, verdwijnen, laten verdwijnen (zie ook woordregister s.v. hasjewijne)

[p. 605]

atlas, heibel, drukte, ruzie (zie woordregister s.v. hallas)

attelemiese, halfdood iemand attelemiese slaan

averij, syfilis averij hebben opgelopen

baai, reus van een kerel

baai, rooie baai, rode wijn een klanker ‘fles’ baai

baaien, stelen

baanderen, doelloos rondlopen

baanders, schoenen

baardmannetje, gulden (beeldenaar Willem iii)

babbel, drukte, herrie

bajesklant, iemand die vaak gevangenisstraf oploopt

bajeslef, brutale moed

bakoven, mond wat een lelijk bakoven heeft die meid

balcholem, iemand buiten de gabbers (kameraden), die de dieventaal verstaat

balkon, zware borsten van een vrouw

ballon, gevangenis; ook ‘hoofd’ hou je ballon wat weg, je staat in 't licht

balsassor, makelaar

banaan, mannelijk geslachtsdeel

banjer opgooien, iemand beschuldigen (zie woordregister s.v. bonjer)

bankwerken, op een bank slapen

bankwerker, iemand die (geregeld) op een bank slaapt was hij vannacht bankwerker?

barendweef, 85 cent

barreboksen, scheren

barrel, brok, prul aan barrelen slaan ‘kapot slaan, aan stukken slaan’

barrelaar, boemelaar

barrelarij, gescharrel, geknoei

bazarretje, een bazarretje klinken, een bekeuring geven; ook ‘zwanger worden’ een bazarretje krijgen ‘bekeurd worden’; is 't wonder dat zo'n niese een bazarretje krijgt? ‘zwanger wordt’

bed: het - verschudden, de boel bederven

bedelaarspatent of bedelpatent, bosje veters of andere kleine koopwaar om het bedelen te maskeren

bedeltelegram, een bericht dat van mond tot mond gaat en zo eindelijk de betrokkene bereikt

beestje, dubbeltje (zie woordregister s.v. beisje)

bef: de - voordoen, klaar staan voor de gevangenis; ook ‘rechter’

begaffelen, foppen, bedriegen

begezond, bij gezondheid, in welzijn

begijne maken, drukte maken

begijnerijst, rijst met suiker en saffraan

begijntje, blauw begijntje, hoer

behangsel, huid over de wangen

behouden, bewaren behouden in de kit

beisgoser, iemand die zijn verdienste op straat zoekt; ook ‘leegloper’

beisjesprent, biljet van 10 gulden

bekaanslag, flinke buit

bekke fettoe, deel van het gestolene (zie woordregister s.v. kayle)

beknard, beboet

bekoug, met geweld de smerissen sleurden hem bekoug mee

bekrebbeld: hij is -, weet veel, heeft veel beleefd

belam, bij God, in orde

belle joetje, gouden tientje

belletrekker, inbreker die eerst belt om zich te overtuigen dat er niemand thuis is

Bellevue: Hotel -, gevangenis

bels, scheef de pet bels dragen

benagus, armelijk, sjofel

bensjen, zegenen

beris: krijg de -, ziektewensing

besjoechelen, bedriegen

[p. 606]

bestek krijgen, verliefd worden

bengelgaai, opgewassen meid (bron 45: beugelgaai)

bever, schrik, koorts de bever hebben; de koude bever

bevroren, onder de invloed van (verslaafd aan) cocaïne

beweging: in de - zijn, een publieke vrouw zijn

bewieberen, machtig worden

bezet, zwanger dat niese is bezet

bezoere, slechte tijding

bezoete, geld

biets: aan de - lopen, geen werk hebben of kunnen krijgen

bietser(t), zwerver, bedelaar; ook ‘weg’; soms ‘koopman’ de biet tippelen ‘weglopen’ (zie het woordregister)

big, kind

biggel: de - s nemen, ervandoor gaan

bil: vier - len ‘hammen’ aan één snoer, zwanger zijn

binnenraken, in de gevangenis komen

binnensnij, binnenzak

blaadjes, handen

blauwe, politieagent

blauwpijper, politieagent

blauwspekslager, looddief

bles maken, iemand zijn geld afnemen

blikhoed, agent van politie

blind lawaai, revolver die niet afgaat, of met losse patronen is geladen

blinkers, lakschoenen (zie bron 16, s.v.) zijn blinkers bedekken ‘zich vermommen’

bloedschrijver, griffier bij de rechtbank

blompot, iemand die oneerlijk doet

blompotten, oneerlijk doen

bobbie, politieagent

bochel, vijf

bochels, vijfentwintig

boerenknoop, rijksdaalder

boerenkoolslijpen, knoeien

boerenkoolslijper, knoeier; iemand die zijn werk niet verstaat

boerenmokem, dorp

boerenschok, dorp

boffen, slaan, stoten

bokke: kayle -, deel of helft van het gestolene (zie bekke fettoe)

bolkvanger, boemelaar

bolleschok, gierigaard

bonenhotel, gevangenis

boniseur, woordvoerder; spreker voor de tent die het publiek naar binnen moet lokken

bonnement, besomming; het voordeel dat met een zaakje wordt behaald; de opbrengst van een rondgang onder het publiek

boorzalfpot, ziekenoppasser die de gevangenisdokter volgt

bootlegger, dranksmokkelaar

bos, huis; ook ‘ketel’

boskero, politiecommissaris (bron 7: moskero, onder ‘schout’)

boutplukker, poelier

bouwen: vooruit -, zwanger zijn

bovenklapper, bovenhuis, bovenkamer

Brabantse kant, postpapier en enveloppen venten met Brabantse kant

braken, bekennen (zie woordregister s.v. kotsen)

bramser, kroegloper (bron 32: bamser, bamboesjeur)

brander: - hebben op iemand, verliefd zijn die goser heeft de brander op dat niese

brandweer, beurs met geld

breem: een - hebben, prostituee zijn

brekie, breekijzer

brief, broek

brievenbus, mond

broeder: warme -, homoseksueel

broek omkeren, zakrollen

bruin, koffie (zie woordregister s.v. bruintje) een mokkie bruin ‘een kop koffie’

[p. 607]

bubil, mond

bubs, menigte, hoop een bubs foelie in de beis ‘een hoop volk op straat’

buik met beentjes, zwanger zijn

bulting, beddegoed

bultzak, beddezak; ook ‘bed’

buurt: warme -, straat of buurt waar veel lichte vrouwen wonen

bijgogem, suffer, onbenul

cafétje, een vierde deel

chashe, gok en bik, vrouwen, spel en eten

Chassermokum, Schweinfurt

clole, verwensing

coco, cocaïne

dagga, tabak

dagscheer, vergeefse boodschap

dajan, rechter

dak zonder pannen, blote hemel

dakjes, handschoenen tegen het nalaten van vingerafdrukken

dallesgoser, arme vent

dallesjager, armoedzaaier

daske, jongen

dates, dood hij is dates

dei, moeder

deister, dobbelsteen (bron 22: deie en 32: daai)

demerik, nacht (bron 9: dieumerik)

denen, straatslijpen (bron 5: nachtdeenen)

dès: - hebben, plezier maken; - maken, drukte maken

desie: op haar -, op haar gemak

deuk: iemand een - geven, een gat in zijn hoofd slaan, een opstopper verkopen

dietrich, valse sleutel

dillen, praten, babbelen

dinge, jongen

divesant, doorbrenger

dodderig, kaas

dof, pruilt, haar een witte dof hebben ‘grijze haren hebben’

doffie, meevallertje

dolmgozer, versufte kerel

domerik, nacht (zie demerik)

dominospel, tanden, gebit als zij lacht, laat ze haar hele dominospel zien

dooie diender, lammeling, treuzelaar, suffer

dooievisjesvreter, treuzelaar, vent die niet van aanpakken weet

doortikken, bekennen

doortuinen, doorlopen

doos, gevangenis

dorp: het rooie -, de gevangenis

dosseflikker, kleermaker

dottekop, slaapkop, suffer

douw, dag

drentelldt, been

drinkgeld: iemand - geven, iemand neerslaan zijn drinkgeld gekregen hebben ‘danig letsel oplopen; dood of neergeslagen zijn’

dromerik, nacht de lange dromerik ‘de eeuwigheid’

drootmelas, geldzak (bron 46: droatmèles)

drose, redevoering; ook ‘preek’

drutten, bij het dobbelen twee drieën werpen (bron 32)

drijver, klap, stoot drijvers op zijn pruik ‘slagen op zijn hoofd’

dubbelaas, elf

dubbele hoek, majoor

duikelaar: een slome -, sufferd

duiken, een kopstoot geven in de maagstreek

duimertje, kleintje

durk, klein ventje

Dijk, Zeedijk te Amsterdam; Schiedamsche dijk te Rotterdam

eelf, duizend

[p. 608]

eendewijn, water

eeuwentof, juweel, edelsteen

efser, misschien

eilië, vrouw die zich voor wat eetwaren laat onteren

eime maken, bang maken Wou je mij eime maken? Doe dat je niese.

eitje, dophoed

eitsen, raad geven

elleboog: de - voeren, dobbelen

ellef, duizend (zie eelf)

ese, echtgenote, huisvrouw

ezeltjesrijder, ladelichter

femen, komen (bron 23: feenen ‘ergens naar toe gaan’)

fettoe, bekke fettoe, deel van de buit (bron 5 onder kayle)

fiebelefors, in een ommezien; ook ‘grapje, kunstje’ dat was fiebelefors klaar

fieselefasie, gezicht

fieselemie, gezicht

fikfakken, treuzelen, zeuren, talmen

filosofen, vetleren werkschoenen

flader, bad (zie bron 1, cliché 1: flader ‘een baedtstoue’)

flakkaart, kaars (bron 1, cliché 5: flaccaert ‘een tortse / oft keerse’)

flamoes, vrouwelijk geslachtsdeel

fliek, knecht, helper (bron 1, cliché 2: flick ‘knape’)

flik-flak: van de - zijn, homoseksueel zijn

flippen, geslachtsgemeenschap hebben (zie woordregister s.v. fleppen)

flippie, bekeuring, verbaal

flonken, branden; ook ‘eten’

flotse of flutse, lichte meid; ook ‘vrouwelijk geslachtsdeel’

foeken, geslachtsgemeenschap uitoefenen

foelie of foelielat, kerfstok hij heeft heel wat op zijn foelie of foelielat

foeselen en faselen, behendigheid in het venten

fonkaart, hout, brandstof

frank, nachtwater (lees ‘nachtwaker’; zie bron 5: captein van de franken)

Fransman, sleutel met twee of meer tandjes aan de pijp

Frans veertje, slot waarbij een Fransman hoort

frommes, vrouw

frommesdod, lieveling van de vrouwen; ook ‘laffe vent’

front, gezicht

frotterhouerik, onguur type

fulchaart, haan (zie bron 1, cliché 2: fluchaert)

gaan, hooggaan, naar de gevangenis gaan

gaar, geheel

gabbe, bestuurder

gabberen, hard lachen

gabroes, met, tezamen, in vereniging

gajim, leven

gallaas, ziekte

gammerkop, dwaas, idioot, domkop

garpe, schande

gatlikker, slimme vent; ook ‘homoseksueel’

gaulo, ziek, zwak

gebbe, tronie, gezicht zet niet zo'n gebbe, d'r gebeurt niets

gebeuwen, roepen (bron 5 heeft geheeuw)

gebroeze, kameraden (zie gabroes)

geflep, gerinkel

geilink, aandeel in de buit (zie woordregister s.v. geilik)

geinponem, lachend gezicht, grappenmaker

geinslokker, grappenmaker

geiwe, verbeelding, trots wat een geiwe!

geknijft, gegrepen, gevangen

[p. 609]

gelitaniseerd, gebruikt, genomen (gezegd van een vrouw) (bron 32: gelitanieerd) als dat niese niet gelitaniseerd wordt, broeien d'r geen spieën

geloe, melk (bron 48, 49: golve)

gemoed, borsten van een vrouw als ze sjikker ‘dronken’ is, loopt ze met haar gemoed te pronken

genebbisch, och arme

geneiwok, diefstal (lees geneiwoh)

gepatterd, weggewerkt (bron 43: pattern)

gepolitoerd, geschminkt

gepoot, begraven

gereipt, gestolen

gerote, berouw

Gerrit, Oome Gerrit, pastoor

gesankt, gehangen gestoept ‘gegeseld’ en gesankt worden

geschal, fluitsein geschal jongens, trek aan de latten ‘neem de benen’

gescheit, in de gevangenis gezeten (lees gescheft?)

geschiewes, engel^404*

ges-joet, tachtig

gesnor, familie, aanhang steunt ‘staat’ daar geen gesnor van je?

gesnoten, beetgenomen

gespant, gegrepen, gevangen

geweren, verstoppen (zie woordregister s.v. gewoere)

gewroesem, makkers, kameraden

gezegehoor, vrouwvolk (lees gezegeschoor; bron 19)

gezeire, ellende

gezicht: het twede -, achterste op z'n twede gezicht krijgen

gezondheid: de -, de kerk

gibbelen, bekennen als je gibbelt, ben je verloren

gibus, hoed

gier, vijl

gieren, slaan

gilletje, diefstal, inbraak

gladakker, slimmerik, geslepen vènt

glad en al, helemaal, geheel en al

gleufkoter, deukhoed

glied(e), slechte meid (bron 1, cliché 2: glyde, glide ‘hoer’)

glippen, insluipen

glipper, insluiper

Glockmokum, Basel

gloeiende, agent

glokken, spelen met de kaart loens glokken ‘vals spelen’

gnap, behendig

godel(e) bajes, gevangenis

godvul, groot (lees godaul)

gof, plaats (bron 16)

gofert, hoed

goffie, vrijheid (zie keer)

gokspies, speelhuis

golem: te - komen, in de droom verschijnen

gondeltiijsie, bordeel

gordijnen: de schuine -, meidenhuis, bordeel

gotse, zowaar, desnoods

gotspe, brutaliteit wat een gotspe heeft die vrijer

gotseponem, brutale vent (lees gotspeponem)

goudvos, vijfguldenstuk

gouses, stervend

gozen, vaker gozer

gozer zonder solletje, petjesgast

grant, wrok hij had al lang grant op hem

gras: op groen - trekken, op onveilige bodem brengen, in gevaar brengen

grasaap, groentje

grasperkje, kaal hoofd

grassemonis, mombakkes, lelijk gezicht; ook ‘groentje’ Wat een grassemonis heeft dat mokkel (meid). Wat doet zo'n grassemonis ook aan kerelswerk.

glimmen, huilen, grienen

groen blaadje, bankbiljet van ƒ40,-

404* Hans den Besten wijst er in zijn recensie van Boeventaal & Gabbertaal, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam, in Nederlandse Taalkunde 1999, 4, 367-381, op, dat geschiewes ‘prima iemand’ betekent.

[p. 610]

groene tenter, iemand die buiten in het bos overnacht

Groenstraat, Limburg hij is naar de Groenstraat; de Groenstraat op

grote huis, gevangenis, in tegenstelling met het huis van bewaring

guil, ezel

gymnasium, verbeterhuis

haaien, meenemen om te beroven

haak: van de - tikken, overvallen

haaks houden, goed houden

haakstuk: dat wordt -, dat loopt mis

haaltaal, dieventaal (bron 16: haltael)

haar: iemand een plakje rood - opleggen, iemand het hoofd aan bloed slaan

habbes: dat is -, om te hebben, te pakken; ook ‘gepakt, binnen’ hij zag 't niet, of 't was habbes

hadie, let op, hier (zie De Geheimtalen i, hoofdstuk i, ‘Lettertalen’).

hakkel over makkel, veel, gedurig

hakkepoffen, omdruilen; niet recht weten wat aan te vangen

hakkepoffer, treuzelaar; iemand die doelloos omdrentelt

halelujazusje, heilsoldate

halfrond, vijftig

halje-trewalje, halsoverkop

halve broer, vertrouwde vriend

handolie, geld

handsjang, klap; ook ‘terugslag’

handsmeer, geld

hangen, 99

hansen, borsten van een vrouw

hap of happie, borrel

hapsnuf, kleinigheid

Haringkade, Herengracht te Amsterdam

Häringmokum, Hildesheim

haurik, brutaal schepsel

heften, openschuiven (bron 16: hiften)

heil: het -, de kerk

heim, huis (zie bron 32: ham)

heitjesprent, biljet van 25 gulden

heitjestippelarij, kwartjesvinderij

herberg, kerk in de herberg zie je hem nooit

herenlogement, huis van correctie

Herman: Ome -, 11 cent

heupzwaai: op de - nemen, bedriegen, erin laten lopen

hiepensmid, schoenmaker

hiero-daro, hierzo-daarzo hij tippelde naar hiero -daro en knijsde op een val ‘loerde op een gelegenheid’

hillig, slecht, ellendig

himmeren, hopen (m.i. h = k)

hintemalochem, Jood

Hoek, Joden Houttuinen, Uilenburg, Rapenburg in Amsterdam; meer bepaald: Oude Schans

hoepla, werptent

hoeter, mes (lees koeter)

Hoge School, gevangenis te Leeuwarden

hokie-pokie, ijskarretje

hokkebaas, brandstoffenhandelaar

hommelen, lopen, op roof uitgaan

hompelaar, stumper

hooggaan, gevangen genomen worden

hoogopstapelaar, chantageman; schrijver van hartontroerende brieven; ook spottend van iemand die weinig verdient (bron 32: hoogstapelaar)

hoogschuifster, trotse meid

hoornlezer, huis en erf

horenkrens, rundvlees (bron 1, cliché 1: creu)

hort: de - op, de baan op de nieses willen de hort op

hortbonk, paardevlees

hotel bajes, gevangenis (lees kotel bajes)

hourik(te), slecht wijf

houten, benen de houten nemen ‘ervandoor gaan’

houten mantel, doodkist

houtert, bos; ook ‘tak’

huften, pochen, opscheppen, branie maken

[p. 611]

hufter, braniemaker; ook ‘homoseksueel’

huplameko, klap, opstopper

huppelolie, sterkedrank

hijbe en lijge, hebben en houden

hijsen, drinken; ook ‘klaarkrijgen’ dat hijs je niet

ibbel, onpasselijk, verdrietig maak me niet ibbel

iepekriet, klein, driftig, kwaadaardig vrouwtje

ingesneden zijn op iemand, dol op iemand zijn

ippes, fijn, lekker, goed, lief (bron 16, 32, 49: immes) of 't ippes was; dat bikkesement ‘eten’ was ippes

iskedidder, nietsnut, sta-in-de-weg wat moet je met zo'n iskedidder aanvangen?

Jan: ome -, bank van lening; kouwe -, jenever; rooie -, rode wijn; witte -, witte wijn

Jan Evert, jenever Jan Evert was er ook bij ‘ze waren onder invloed van sterkedrank’

janker, harmonica

janus, in orde 't is janus

jatschoren, gestolen goed

jedemde, ogen (zie bron 11: jedemme)

jeiling, herrie, geschreeuw, lawaai (bron 16, 32: jeile)

jeled, kind, kleuter

jepper, jenever

jerik aan de palmpjes, steelzucht hij lijdt aan jerik aan de palmpjes

jobbe, argeloze

jobbe groen, onnozele hals

jobber, dagloon

jodenchocola, koffie met kaneel

jod me soof, duizend gulden

jokep, verf, teer

jold zijn, in aanmerking komen om bestolen te worden

jompen, in het water gooien of laten vallen eerst werd de vrijer gevoerd ‘meegetroond’, dan beroofd en afgelooid ‘afgeranseld’ en eindelijk in 't water gejompt

jood, vijf (zie woordregister s.v. joed)

Joodje: een - hebben, mal, niet wijs zijn

joosjer hebben, gelijk hebben

jopper, jongen van de vlakte

jore: bij mijn -, bij mijn leven; ook ‘buit’ een immese ‘prachtige’ jore

Judas, helper van een valse speler die seinen stiekt ‘tekens geeft’

Juffrouw Wijdmond: naar - gaan, zich verdrinken

juter, halve gulden

juto, agent van politie

jutter, instrument voor het forceren van deursloten

Jijzele, Jezus Jijzele, de russen! ‘stillen’

kaai, een pruim tabak

kaasjager, agent van politie; ook ‘groot mes’

kabielesement, smoesje (bron 9: kabeelen)

kadaverbak, lijkwagen van de gemeente

kadet, achterste

kakie, gulden

kaleboes, gevangenis

kalkhoofd, kletskop

kallesansie, proces-verbaal, bekeuring

kamertjesklant, iemand die door het hokken op een kamer (in een andere dan zijn woonbuurt) aan het zoeken van de politie hoopt te ontkomen

kams, dronken

kan, hals

kap-ém, maak dat je wegkomt

kap nou, hou op, maak dat je wegkomt

kapsmaken, losmaken nog een klein partijtje, wie maakt mij kaps?

[p. 612]

karaaf, brief (lees kasaaf; bron 16, 32: cassaaf, kassavie.)

karpertje, lichtekooi

kasie, politieagent

katje geven, een, beschuldigen

katoenstamper, onbehouwen, onbeholpen mens; lomperd

kattemepper, iemand die katten vangt en doodslaat om de huid

katten, gekocht goed terugbrengen

kaufert, hoed (bron 16: kovet)

kauwen, roken

keer me goffie, ik kom in vrijheid (bron 16: goffey)

keischopper, zakkenroller (bron 20: kieschopper)

keitijf, niets waard

keiwer, grap in de keiwer trappen ‘in de mal gooien’

kekelbek, babbelaarster, ruziezoekster

keravie, papiergeld Steunde er veel keravie in de platvink? - ‘Zat er veel papiergeld in de portefeuille?’

keren, wisselen is dat kassavie ‘bankbiljet’ al gekeerd?

kering, eigen geld

keris, wijn

keruak, dorpeling; ook ‘lastpost’

kesie, pruim tabak; ook ‘dunne bros’ (!)

kesjeris, voorkomen, aanzien, gezicht

keskedie, billen, achterwerk

ket, paard, hit

keveren, slapen, dutten

keware bergen (maken), begraven (bron 16: kewoere)

kezen, geslachtsgemeenschap hebben

kiedewiet, dwaas, mal, gek

kiekeboe, huis van bewaring

kieken, leeghalen een kattebak ‘winkella’ kieken

kienvijler, iemand die sleutels maakt of bijwerkt

kiepelen, zich ontlasten

kiepelton, privaat

kiksmorig, onbevreesd hij ging er kiksmorig op af

Kille Kobus, de dood

kilt, herrie, drukte

kissebis, borrel

kitselen, smokkelen

klak, agent van politie stille klak ‘rechercheur’

klakkebos, revolver

klammer, hand

klassineren, redeneren, zeuren, tegenspreken

klawieterik, vogel

kledder, niets, mis; ook uitroep wanneer iemand iets laat vallen kledder hoor ‘niets hoor’

kleefs, zilveren (zie woordregister s.v. kleis)

kleis, melk

kleppie, pet

klerenp(r)ik, kleermaker

klets-klets: van de - zijn, homoseksuele geneigdheden hebben

kletsmetiek, hoofdzeer

kleuter, leugen bedompte kleuter ‘valse leugen’

klieme, correctioneel klieme gesjeft

klimmende ridders, dieven die geluk hebben

klissebissen, harrewarren, zeuren die wijven moeten altijd wat hebben te klissebissen

klomones, gereedschap (zie woordregister s.v. klamones)

klompenmarkt: op de - zijn, over de 30 jaar zijn

kluitje, borrel

kluiveduiker, schooier, kruimeldief

kluiver, hand hij had de paternosters ‘boeien’ om de kluivers

Knachmokum, Brunswijk

knappen, stelen

knas, boete (bron 16: knars ‘vonnis’)

[p. 613]

hij kreeg een flinke knas

kneu, kneutje, wijfje, vrouw, snolletje een aardig kneu; zijn kneu sappelt voor hem; een kooitje voor een kneu; een oude kneu

knie: blote -, kaal hoofd

knik,^405* nek, hals

knipperdolletje, beschuitje

knodder, varken

knoers, eind een knoersie hout ‘een stok’

knoerst: ergens een - om lachen, zich een bult lachen

knoesper, knoop

knoestmaaier, grasmaaier (bron 5: knoet maajer)

knoezen, vechten

knokbaas, iemand die gestolen geld en goed, tegen percenten, voorlopig in bewaring neemt; heler

knoop: grote -, rijksdaalder; kleine -, gulden

knopsmeris, brigadier van politie

knijkem, kijk eens uit

knijpen, afkijken; ook ‘bang zijn’

knijp zitten, gevangen zitten; in het nauw zitten; geen geld hebben

kochel, hoerenwaard

koek, brigadier

koeken, kijken, zien

kofert, hoed (zie woordregister s.v. kovet, kowert)

kogeltje bruis, flesje spuitwater of gazeuse limonade

kokkement, praatje

koler, trein (bron 32: kooler) pleite gaan met de koler ‘er met de trein vandoor gaan’; de zwarte koler ‘de dood’

kontje: een - geven, iemand helpen bij het inklimmen door zijn achterwerk te steunen; ook fig.: ‘iemand bijstaan, helpen’

kooljannen, goedkope vis

koortsvrij, hij loopt niet in de gaten; niet -, dronken

kootsen, rijke man

kop en kont, of kop en staart, 66 (bedoeld 69?)

koper pesten, het, de politie plagen

koperlap, politieagent; ook ‘cent’

koperrood, kopergeld

koperstuk, agent van politie

koppenteller, officier van justitie

kopstuk, gulden

kornet, pet

kotone, levenslang

kotser, verklikker, veelprater

koud, gevaarlijk 't is er me te koud

koud zitten, op water en brood zitten

koue koffie, jenever

koug, kracht (bron 32: khoug)

kouteren, weigeren te bekennen

koutsjou, slangenmens

Kouwe Jan, jenever

kover, overdrijven, opschepperij

krabbedooien, handelen, twisten (bron 16, 20: krabbedaaien)

krakenzetter, inbreker

kranensmid, dokter voor venerische ziekten

krankiel, kalm hij ging krankiel met de adjes ‘agenten’ mee

kras, baas de kras van de kit

krauteren, ontsnappen

kreng, pasgeboren kind (bron 32, 42: kren)

krengen, baren, bevallen; ook kreunen

krent, klein persoon

krienflikker, zilversmid

krikkemik, oud huis met veel kleine vertrekken, trappen en gangetjes

kroon, twee gulden

kroosjes: om - gaan, verdrinken; ook ‘sterven’ in het algemeen

kroten: in de - zijn, dronken zijn

405* In Van Bolhuis staat kik in plaats van knik, maar wel op de alfabetische plaats van knik - wat kennelijk bedoeld is. Elders geeft Moormann dat aan door: ‘lees:’. Van Bolhuis heeft overigens nogal wat fouten in de alfabetisering van de trefwoorden gemaakt; soms heeft Moormann dit gecorrigeerd, soms niet. Wij hebben vanwege de opzoekbaarheid evidente alfabetiseringsfouten in alle nagelaten bronnen gecorrigeerd, maar daar waar de alfabetische volgorde bewijst dat er sprake is van een drukfout, in navolging van Moormann de volgorde van het origineel aangehouden (vgl. in de lijst van Van Bolhuis: bengelgaai (voor beugelgaai) tussen bestek en bever.

[p. 614]

krotjeritserik, krotjesrommel

krottig, kaal, arm

kruik, hoofd

krupsie, ruzie krupsie maken ‘ruzie, herrie maken’

krijtschijter, bangbroek

kuitentikker, lange jas, overjas

kukel, kip

kwieskwas, losbol

kwijlebabbel, naarling

kwijlpot, oude vent

kijk hebben, kans hebben hij dacht kijk te hebben op dat niese

ladder oplopen, de, zich hevig kwaad maken

lam, cliënt van een advocaat

lampte, geleerde (bron 8 als ‘onraad’)

lancet, scherpe dolk

lange vijf, hand

latjesbrug: over de - gaan, naar het gekkenhuis gebracht worden

lazarushoofd, zeer hoofd

lazerbol, lazerhond, lazerstraal, lammeling, beroerde vent

lebabber, opstopper

leegpooien, leegdrinken

lelijke trekken, de, doodgaan

Lepel: Hotel de Houten -, gevangenis; de lange -, bank van lening

Lerwisch Mokum, Mainz; ook Miaumokum

leukie, lachje, glimlach

levensnaam, valse naam

lezer, boek een kriemse lezer ‘boek met zilverbeslag’

lieremannetje, delirium tremens

linken en lensen, kijken en loeren

lint: gemot -, kant

lintje: een rood -, een snee over 't gelaat

lobben: in zijn - zijn, in zijn schik zijn

loensen, speuren

loerie, chocola

loevertangetje, halve cent (bron 32: loebertangetje, loefie)

logeren: uit - zijn, gevangenzitten

lommerd spiese, bank van lening

loochemen, werken (zie woordregister s.v. malochemen)

looie, geld (zie woordregister s.v. lovie)

loopjatten, benen

lorumaar, zwendelaar, bedrieger

losbranden, loskrijgen je moet van hem een meier zien los te branden

lowie (Louis), souteneur

lubbert, sul

luie knaap, een, een kwaadwillige

luiken, kijken (zie woordregister s.v. loek(s)en)

luikje: 't stille -, woeker

luis, agent van politie deis je een luis!

lurving nemen, de, van de gelegenheid gebruik maken

lijge, houden hijge en lijge ‘hebben en houden’

lijkstatie, oude versleten vrouw

lijmelaar, geestelijke

maaien, hard lopen

maandagmorgen, 44

mafknar, slaapkop

magere, 21

majembak, waterplaats

makero, pooier (ook makro)

makkie: 't is geen -, 't gaat niet gemakkelijk

makreel, pooier

mamzerhoofd, treiterkop

mamzerte, venijnig wijf, kreng

mannekuil, bed

mansemaker, geldophaler bij straatmuzikanten

manser, meeloper die het geld ophaalt, bv. bij een draaiorgel

marane, horloge

marie, geld

[p. 615]

marie bij zich hebben; is marie bij je?; hij is groot met marie; hij staat goed met marie ‘hij heeft veel geld’

marretjesspiese, moedershuis

massone (lees massome), geld, loon

mat: iemand op de - trekken, iemand doodslaan van de mat vallen ‘sterven’; op de mat ‘op de keien’

matser, knoeier, bedrieger

meefokker, genoot, gezel (zie woordregister s.v. fokken)

mei: de eerste mei, God; ook ‘honderd’

mehamme, blij

mékef, goed

mékof, cachot (bron 15, 16: nekof ‘gevangenis’)

meleikete, oud kreng

meleg, zout

meligerd, stakker olmse meligerd ‘aftandse stakker’

memmele, ook mimmele, moeder; ook ‘lefbek’

menoega, rust

menotten, handboeien

mergpijpje, rol katoen

merk bijten, een, iets goed opnemen om te herkennen

merrie, vrouw hij heeft een trap van een merrie gehad ‘is venerisch’

mesk, klein kind

Miaumokum, Mainz

middenkruis, sleutel met kruis aan de overlangse insnede in de baard

mienerik, gluiper

mierenslikker, iemand die niet over kleinigheden heen komt

mieres, gek, dwaas

miers, 44

miese, kleingeld; ook ‘de dood’

miesgasserig, vuil, gemeen, inhalig

mieskwal, flauwerd, lafaard, stuk ongeluk

miezemietes pezen, de, zich een ongeluk werken

mitswe, eerbewijs

Moeder Jans, opkoopster

moelemaken, praten

moelemaker, prater, zwetser

moem, geld (bron 32: molm)

moffelen: iemand -, doodmaken

Moffenkoffie, koffie met kaneel

Moffenspel, 66

mokkemond, iemand met ingevallen lippen

mokumgeiher, reizende venter; ook mokumloper

mokumzak, zak voor de waren van een reizende koopman

mol, vrouw (dienstmeisje) die de nodige inlichtingen geeft voor diefstal of inbraak

molmboer, rijke vent (zie woordregister s.v. molm)

Moord- en brandbuurt, Spaarndammerstraat en omgeving te Amsterdam

moppen, geld

morgenster, iemand die 's morgens vroeg langs de straat in het afval iets van zijn gading zoekt

morojem: in de - hebben, in de gaten hebben

mortepaaien, optuigen

mortje zijn, dood zijn

mosselen, rollen, stelen

mosterdjongen, herenknecht, huisknecht

mouwverdraaier, weerspannige, opposant

mozeren, zeggen, vertellen smakkies mozeren ‘ongestoord praten, veilig overleggen’

muizen: 't werd -, 't werd mis

murw maken, tot bekennen brengen

muziek, jenever; ook ‘geld’

muzikanten: daar zijn de -, daar is het geld

[p. 616]

naai, gewiekst, bijdehand

naaischool, huis met meisjes; bordeel

nachas, genot, plezier

nachtbidder, bedelaar die 's avonds langs de huizen gaat

nachtmutsje, fles drank die mee naar de slaapplaats genomen wordt

nachtuil, nachtwaker

nafkebajes, verdacht huis

nagelaar, valsaard

nakkedikker, armoedzaaier

napschoren, waardeloos goed, rommel (zie woordregister s.v. nepschoren) napschoren slaan ‘waardeloos goed stelen’

narris(ch)kat, gekheid, onzin

nastoot: pezen op -, chantage plegen of vuile zaakjes opknappen

nebbis(ch), niets, mis

nebob, baasspeler

neep: hou -, hou vast

neer, licht (zie woordregister s.v. neris)

neerblikkeren, neerslaan

neet: een rare -, een raar kind, vent of meid

nefis(ch), lichaam (bron 48, 49: nefe(r)s)

negerzweet, koffie een bak negerzweet

nepvaart, afzetterij hij leeft van de nepvaart

nestschijter, iemand die zijn eigen familie te schande maakt

neten: hij heeft rare - in zijn knar (op zijn kop), hij heeft vreemde streken

neuriën: eten

ne were, jammer

ngajin, zeventig

nieris, nar, grappenmaker

nieuwsgierige, de, rechter van instructie

nikkellap, stuiver

nobel gajes, dievenvolk, berovers, souteneurs, oplichters; ook ‘gesnapt’: hij is nobel

noordsingel: op de - zitten, in de gevangenis zitten De gevangenis staat in Rotterdam op de Noordsingel.

nootsum, onwetende, snotneus, groentje

nop, moed hij heeft nop

nosselaar, valsspeler

Nijegas, Zwaneburgerstraat (in Amsterdam)

ochgenebbis(ch), genebbis(ch), nebbis(ch), och arme

okkies, gebrande duivebonen

oksine, borrel

olemesjolem, gaan sterven

Ome Gerrit, pastoor

Ome Herman, 11 cent

omkleunen, bekennen

omsof, dood omsof steken

omsteken: laten -, abortus provocatus laten plegen

onderslaan, onderzoeken

onke, alleen met z'n onke ‘in zijn eentje’; onke daai ‘de overgeblevene’

onmasselig, ongelukkig

oorblazer, ophitser, aanstoker

oortjes, taptemelk

opgever, iemand die inbrekers inlicht

opknijzen, opkijken

opredderen, oplichten, bedriegen

opsluiten, klaplopen

opsteken, verdienen

opsteker, mes

opstoot, dadelijk

oser, neen

otelemotel, van zinnen iemand otelemotel smoezen ‘iemand met zijn smoesjes bepraten’

oude snik, oude klare

ouwe jongen, volleerde dief

ouwe sjefter, iemand die lang in de gevangenis zit (zat)

overgewinterd, slim, geslepen, leep

[p. 617]

overschep, een tweede portie eten (in de gevangenis)

paaltje, stuk roggebrood (in de gevangenis)

pafferia, revolvers, schiettuig

pagud, bang

pakeet, oplichterstruc met goederen

pandje, 70 cent

pandjesbaas, de baas uit de lommerd

pante, een geschikt iemand om beroofd te worden

Pantin, Parijs

pap: iemand - laten eten, iemand zo slaan dat hij naar het ziekenhuis moet, waar hij pap krijgt

pappen, zuipen, drinken

parsapant, ellendeling, ophitser

parser, opkoper (lees passer, vgl. bron 16)

passagierder, uitgaander, zwierbol

passavie, vel papier (lees kassavie)

patjore, druiloor, zeurkous

patteren, praten

peesklapper, roofhol

peieren, doodgaan, sterven; ook peigeren

pekaanslag, diefstal

pensenaris, iemand die afval van geslacht verkoopt

perelaar, paraplu

peren, drinken, zuipen

pestponem, onaangenaam gezicht

pet, sleutel

petatter, stoot, opstopper

petteg, gek, krankzinnig

petroleum, jenever

peunen, werken, sloven

peuten, klappen uitdelen er op peuten

peuzeltje, borrel van een peuzeltje ga ik niet omliggen

piano: op de - gezet worden, in verhoor genomen worden

pianospelen, het zetten van de vingers voor het maken van afdrukken

piekgis, bijdehand

piel: te -, gesnapt, gevangen hij is te piel

piep kas hodi, zwanger (bron 40: piep kas trodi machen)

piepel, mannelijk geslachtsdeel

pierekwakkus: naar de - gaan, sterven

pierelemortes, dood hij is pierelemortes

pieremert, straatmuzikant

pies, winst

pietermannetje, klein mes

pietje, 32½ cent; ook ‘luis’ en ‘één’

pietje-peetje, soort kaartspel pietje -peetje spelen op de daaien

pikanier, iemand die bij de tussenhandel grote hoeveelheden fruit (vis) koopt om deze weer met goede winst aan de venters te verkopen

pikkeneren, benijden

pikketanus, borrel

pikvaren, op roof uitgaan

ping-pong, geld waar blijf je met de ping -pong?

pis zijn, verloren, kwijt zijn; ook ‘weg zijn’ hij is pis

pisang, mannelijk geslachtsdeel hij is de pisang ‘hij is erbij; hij legt het loodje’

pisankoor, drinken

pisekor, dronken

pistole, de grote wereld op pistole zitten ‘uit eigen kas in de gevangenis geheel of gedeeltelijk in zijn voedsel voorzien’

pitten, ervandoor gaan; ook ‘geld’ hij heeft hem gepit; waar zijn de pitten?

plakzegel, zoen

platte pen, slapen onder de blote hemel

platvis, minderjarig meisje

platzanger, straatzanger die zich door bleek kind of sjofele vrouw laat begeleiden, om zo het medelijden op te wekken

plegiskop, pestkop, treiteraar

[p. 618]

plompbuizer, (water)emmer

poelt, mep, opstopper

poepie, aantal, menigte, hoeveelheid

Polder, vroegere Zandstraatomgeving te Rotterdam

poorterboekje, gevangenisreglement

poser, vlees (algemeen boser)

positie, stand waarin de toetsers het slachtoffer weten te plaatsen die het gunstigst is voor de marwieger

postzegel, gezicht

poten, begraven; ook ‘zich opstellen, meestal verdekt, om iemand of iets te bespieden’ uit poten ‘begraven’ gaan

potje, slachtoffer

potkacheltje, donker uitziend vrouwtje

povier, staalboor (zie woordregister s.v. pooier)

praatflemoes, veelprater

prauwel, oublie, nieuwjaarskoek

prestiemaker, woordvoerder bij straatacrobaten

principaal, principale hechtenis: die moet uitgezeten worden en men niet met boete kan afkopen

prinsemarijlot, politieagent

proesdag, slechte, mislukte dag

proluik, poen, opschepper, gemenerd (lees prolurk)

puis, grap

rabat, oud huis

raket, tralies van een gevangenis

rambam, verwensing krijg de rambam

raspel, vijl

rastekweir, rijke vreemdeling

rausjen, roven, stelen

reep, mond

reetsemen, stelen (bron 32: mareedsemen)

reipen, stelen

reiziger, woonwagenbewoner

rem: vijf -, vijf cent

renons houden, schuilhouden hou jij je maar een poosje renons

renpaard, vrouw die werkt voor een souteneur

rettet, privaat

reutel: op de - halen, op de lat halen; borgen

rikketik gaan, telegraferen 't gaat rikketik en je bent geknipt

ringpen, ringvinger

risches maken, aanstoot geven

rit(aan)nemen, de, ervandoor gaan

ritserik, rommel wat een ritserik is 't me daar

robbeklopper, goeierd

robbekollig, grillig dat niese is zo robbekollig, dat je d'r geen snars op an kunt

rode, cent

rode lamp, meidenhuis, bordeel bij de rode lamp zitten ‘prostitutie uitoefenen’

roeien, stelen

roeivereniging: van de - zijn, tot het dievengilde behoren

rokmannetje, gulden

rokzak, vrouw, meisje

rommelpot, motorfiets

rond, honderd

ronde jongen, een flinke vent

rood licht, onraad

roofkit, roofhol

rooie baai, rode wijn

rooie dorp, gevangenis

rooie huzaren, wandluizen

rot, horloge rot met staart ‘horloge met ketting’ (bron 20: rat met een staart)

rotser, iemand die nergens voor deugt; kwajongen

rotterum, stille agent

rugknoest, ruggengraat

ruigpoot, homoseksueel

russios, politieagent; ook ‘rechercheur’

rijkshotel, gevangenis

[p. 619]

sabber, lichte inbraak (bron 16: sabberen ‘inbreken’)

sadé, negentig

sahaggeles, opzettelijk

sardineren, het openscheuren van een brandkast

saskerlap, dronkaard

sas-sis, cocaïne

sauger, pijp; ook ‘koopman’ (bron 16: sanger; vgl. souger)

sawie hebben, ergens verstand van hebben

schaailoos lopen, niets te doen hebben, zonder geld, niets té verzuimen hebben

schaar, zekere handgreep bij het zakkenrollen

schaduw, gevangenis in de schaduw zitten ‘gevangen zitten’

scharn, mest

scheefhalzen, de nek omdraaien

schervenspeler, iemand die gestolen goed koopt (bron 14, 16: sjarfenspieler)

Schevoëes,^406* Pinksteren (zie woordregister s.v. smoeës)

schiddis(ch), huwelijk

schilletjes, bovenkleren

schmeigelen, vleien, mooipraten

schnobel, snater, mond

schobbelevink, verschoppeling

schobbetje maken, een, spijbelen, een dagje er van tussendoor gaan, een slippertje maken

schokkel, drank

schoolmeester, slecht soort aardappel, gebruikt voor visaas

schoor, eten geef me wat schoor, ik verhip van honger

schoremzager,^407* leugenaar

schots, hoogmoedig

schrentelings, marechaussee, politie (bron 23: sjenteling ‘commies’)

schrobbelink, verschoppeling

schroei, trek, eetlust, honger

schroor op, de, de boer op

schuine gordijnen, meidenhuis, bordeel

schurfie, eendracht

schutter, half glas bier

schijtertje, dikkerdje op zijn schijtertje zitten ‘op zijn gemak zitten’; ook ‘op de hurken zitten’

schijtvink, bangerd, sul; ook ‘beurs of portefeuille met weinig of geen geld’ hij dacht machtig wat te snappen, maar ving een schijtvink

seibelaar, knoeier, bijloper, helper

seiges, bokkingmand

seis: halve -, halve cent; klein koperen muntstuk (bron 5: seys ‘aalmoes’)

sela, dronken

selehacheles, expres, met opzet

Semei, scheldnaam voor Jood; ook Smei

semeien, horen, luisteren

seroeang, arm hij nam dat niese bij de seroeang, dat ze piepte (bron 32: zerouang)

seroren, geslachtsgemeenschap plegen

seweren, stelen; ook ‘benauwd krijgen’ (ook zeferen; bron 32: zeeferen) hij heeft beis knaken gesewerd; zij begint te seweren ‘wordt bang, krijgt het benauwd’

sipperen, proeven; met kleine teugjes drinken (van een neutje)

sjaansen, op avontuur gaan iets sjaansen ‘iets avonturen, wagen’

sjabberaar, inbreker (bron 32: sabberaar)

sjabbeslamp, zeven

sjalepot, ellendeling, mispunt

sjalet, taart

sjalom, vrede

sjammes, bediende

sjappietouwer, kringetjesspuwer, leuningkijker, nietsdoener

sjauve, herbergier, waard De betekenis ‘herbergier’ is fout (bron 43: sjauve ‘waard’: dat is me geen posjet sjauve; dérivation synonymique, De Geheimtalen i: hoofdstuk i, ‘synoniemafleidingen’).

406* Lees: schevoeës, vgl. Hans den Besten in zijn recensie van Boeventaal & Gabbertaal, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam, in Nederlandse Taalkunde 1999, 4, 367-381.

407* Lees: schoremzoger, vgl. Hans den Besten in zijn recensie van Boeventaal & Gabbertaal, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam, in Nederlandse Taalkunde 1999, 4, 367-381.

[p. 620]

sjeen, schoenen

sjees, geld

sjeicheltje, mannetje, jongen, kind

sjewijn, fiets, ding waarmee men ervandoor gaat, dat men laat verdwijnen

sjiebes, zeventig

sjiks voor de bonjé, lichte meid 't maast een jofel sjiks voor de bonjé ‘'t is een lekker niese om bij te slapen’

sjo, uur

sjochen, buurman

sjoek-sjoek, Turkse of Algerijnse straatkoopman in kleden of snuisterijen

sjoumes, cipier hij is sjoumes ‘hij is binnen, in de gevangenis’

sjoute, niet wijs; dwaas

skesef, zilver (zie woordregister s.v. kesof)

skoug, dank je

skrout, politieagent

skup, tien

slaap: in - wiegen, dronken maken zodat slaap volgt

slaken, vrijkomen

slenterkat, straathoer

slib: vrij -, vrij drinken

slikken, stelen

slingen, rondkruipen

slinger, armeluiseten; ook ‘zak’

slingerolie, sterkedrank

sloert, koffie

sluik, haren op zijn sluik geven ‘op zijn kop slaan’

sluiken, verklikken

slurf, slop, nauwe gang

smeltflikker, tingieter een platte smeltflikker ‘tingieter die gestolen metalen koopt’ (bron 5: smels, smelts ‘tin’)

smieze staan, op uitkijk staan (bron 15: op smieris staan)

smikkel, Jood; ook ‘mond, gezicht’ een dof op zijn smikkel

smorem, tachtig (bron 48)

smouterbolletje, niemendalletje

smuiksmuiger(d), slampamper, dronkenlap

snabbeltje, kleinigheid

Snaggel, scheldnaam voor ‘Jood’

snappertje, gelukje had hij daar even een snappertje aan dat niese

snee in de neus, in het oor, dronken zijn; snee ook ‘vrouwelijk geslachtsdeel’

sneeuw, cocaïne

snep, borrel

snits, leugen

snooisig, ellendig

snotneus, gezouten varkenskop; ook ‘druiper’

snuifster: een stramme -, een snelle begrijpster

sodje, geheime afspraak

sof, soms ‘geld’ (zie woordregister s.v. sohof)

sofa, tegenslag, mislukking

soppenfellen, zakkenrollen

soppenfeller, zakkenroller (bron 14: schottenfelters)

sores, verdriet sores en weilik ‘kommer en zorgen’

sorrem, sterkedrank, jenever

sparren, gemeen vechten

spinden, treiteren

spinzen, zoeken, speuren

spliek, goudstuk (bron 15: spliet)

spok, groep, troep een spok koters ‘kinderen’

spongat, grote mond stop haar dat spongat

spranger, tabakspijp

spijker, cent; ook ‘geld’ spijkers hebben

spijkerkast, harmonica

srobek (of scrobek?), mormel, kwast loek ‘kijk eens’ wat een scrobek daar komt

staaf, grif, vast, zeker

staart: halve -, 35 gulden

[p. 621]

standeler, stand- of straatwerker

stannes, drukte, herrie wat stannes geeft het daar?

stappert, uitgaander

stekkeren, lopen

stekkie, plaatsje; ook ‘bedorven vrucht’ schik wat op, of is er geen stekkie meer voor mij?

stelten, benen hou je stelten voor je

stelletje, partijtje een stelletje daaien ‘diamanten’

sterrekijker, bedelaar die 's avonds langs de huizen gaat

stilleklak, rechercheur

stinken, onveilig zijn 't stinkt hier ‘er is een verklikker’

stippel, parel

stoeltje, vier

stoof, harmonica

stoomkasie, agent op motor

stoten, geslachtsgemeenschap hebben

stots, opschepperij, drukte, bluf heb niet zo'n stots!; stots alles, wat je zegt

stotteren, afbetalen

stottersleedje, auto, fordje

straatloos, zonder geld

straffetoerder, voddenraper

stram, snel, vlug pak wat stram toe

strijfeling, lucifer (bron 41: streifelings)

stuifsel, meel (bron 5: stuyfsel)

suiker, witte -, cocaïne

swiepslap, snee in het gelaat (lees swiepslag, vgl. bron 5)

taas, hoofd wat heeft dat niese een gek toppie ‘hoedje’ op h'r taas

tabernakel, lichaam op zijn tabernakel krijgen; iemand op zijn tabernakel komen

tandel massemat, inbraak met sleutels

tang, hand wat hij in zijn tangen heeft, zit stevig

tawarren, afdingen

teinis, vastendag; een slechte dag

temeieknijzer, vrouwenbeloerder en africhter

tetterig, suffig Die olmse ‘vader’ van mij wordt zo tetterig, dat hij je niet meer snapt.

tiffel, klerk, pennenlikker (lees ‘kerk’)

tiklappie, hart

timme, ransel jonge, wat kreeg die meid een timme!

tinkle babber, opstopper

tinus, tien

tjomme: het is -, het helpt niet; voor -, voor niets

tjop zoeken, vaart op een schip zoeken; - hebben, aanmonsteren

toele-moele, deel van de buit (zie bekke fettoe; bron 5: kayle bokke toute moule ‘idem’)

toetser, handlanger (bij zakkenrollers) die uitspiedt en tekens geeft

tofelemene, [rooms-katholiek] (lees toffelemone, vgl. bron 15, 16, 36 e.a.)

torntoe, controle uitoefenen, inspectie

touan, twee

trechten, trechters, oren

tremaker, schoenmaker

triefel, gespuis, slecht volk

troetel, sleutel (bron 5: bing van de troetels ‘cipier’)

troggelaar, bedelaar

Trouweloossteeg, Hasselaarssteeg in Amsterdam

tuchten, gevangen zitten getucht hebben

tuimelen, inklimmen

tuinen, lopen, wandelen rond tuinen ‘leeglopen’

tuitje, beurs met geld

tump, eind; kap van een brood

tuut, agent van politie

twee mansie, klaverjasspel

tijnagelen, kwetsen, mishandelen, sarren

[p. 622]

uilen, een dutje doen

uitkloppen, beroven zij heeft de vrijer grondig uitgeklopt ‘van alles beroofd’

uitmiggelen, uitlachen

uitoetzen, afzetten Dacht je mij uit te oetzen? Dan moet je linker ‘knapper’ wezen.

urt, opstopper Hij gaf haar een urt, dat zij over de daaien ‘keien’ rolde

Vader, Zoon, Heilige Geest, 111

veemdos, handschoenen

veertig procenter, woekeraar

vement, kat

verdade, waarheid

verdieping: in hem zijn - en, rare, achterbakse streken

verkleumen, sterven, doodgaan de vent ligt stiekumpjes te verkleumen

verkopen: zijn gezicht -, de aandacht van het slachtoffer trekken (bij zakkenrollers)

verkotsen, verklikken, verraden

verkrouten, begraven

verkwatsen, verwensen, vervloeken 'k Heb dat niese wat verkwatst. Daar kwam me die verkwatste knul toch nog aanduikelen.

verloenen, verraden (bron 32: Loenenaar)

verstopt gemouch, domme kerel

verwanten, luizen

verzuiper, iemand die zijn slachtoffer bij verzet in het water gooit

vierhoek, bedstee

vigilant, iemand die behoort tot de aanhang van misdadigers en bij gelegenheid de politie inlichtingen geeft

vinger: vijf -s in de benauwdigheid, een stelende hand

vleugen, gelukken

vlooiebak, bed; ook ‘schip’ (bron 1, cliché 5: floybac ‘schip’)

voogd, pandjesbaas

voogd: de - pressen, vrijage houden, schunnigheden bedrijven

voorpenen, wegwerpen (bron 5: voor peenen;; 20: voorspeenen)

vozen, vrijen

vrachtkarretje, vrouw

vretenmasselaar, bedelaar die afval van brood en vlees ophaalt

vrotterhou(e)rik, ploert (zie haurik)

vrouwedod, lieveling van de vrouwen; lafaard

vrijdagskind, ongeluksvogel

vulkachel, brandkast

vullisblik, halve stuiver

vullisgraaier, snuffelaar in asbakken

W. en B., afkorting van ‘water en brood’

waffelaar, prater, zwetser

Wagengas, Muiderstraat (in Amsterdam)

warme buurt, straat of buurt waar veel lichte vrouwen wonen

was je nou, hoepel op

waterlansier, iemand die met touw en haak al wat er drijft uit het water haalt

wauw, politieagent

weekman, koper van afgedragen kleding, die hij tegen weekbetaling weer aan arbeiders van de hand doet

wegbenen, wegmaken hij had een dot geld, maar hij heeft alles al weer weggebeend

wegmaaien, [weglopen] toen de smerissen kwamen, maaiden ze weg

wegriemen, weglopen

wegsmijtertje, weggeworpen eindje sigaar; prulletje dat waard is weggesmeten te worden

wegspatten, weglopen, wegvluchten

weide: stenen -, de straat

weigoochem, beterweter

[p. 623]

wejewerrig, weggaan, de benen nemen (zie woordregister s.v. wieberig, vejieberig) maak je wejewerrig, wat heb je aan al die drukte

werf, standplaats voor woonwagens

wiel, handkar

wiskie, diegene van een ploeg zakkenrollers die rolt

witstok, onnozele, onwetende, domoor; ook wiedstok

witstokkerij, domkopperij

witte suiker, cocaïne (zie sneeuw)

witwerker, stukadoor

Woud, 't, het Vondelpark te Amsterdam

wijspen, wijsvinger

ijken, merken, kerven met een mes

ijskast, brandkast

ijzervreter, boor voor ijzeren platen

zaad, geld

zakdoekje, revolver

zeenzaaier, slag, opstopper

zeikhok, waterplaats

zenen, slaan

zespijper, celwagen

zet: in een - en een wet, in een ommezien

ziener, agent, veldwachter

zilverkluitje, dubbeltje

zoen, verraderlijke messtoot

zoetelel, hoer

zoken, oude man, grijsaard

zonne, jaar beis zonne jaspenen ‘twee jaar gevangenisstraf uitzitten’

zonnetje, dievenlantaarn

zoutkrabber, zeeschip

zuiger, ambtenaar die een boef tot bekentenis heeft te brengen

zwaantje: twee -, 22; ook ƒ 1,10 (22 stuivers)

zwabberjanes, drinkebroer

zwarte kip, pastoor

zwarte koler, de dood

zweel, handdoek

zweten, bloeden hij zweet uit een gons ‘steek in het lijf’

zweven, aan de haal gaan

zwieper(t), dief die zijn slachtoffers tegen de grond werpt en ze dan berooft

zwiezerik: heilige -, pastoor of dominee

zwijnen, boffen, geluk hebben; ook ‘ontuchtige, vieze dingen doen’ hij zwijnt ‘boft’ altijd

zwijntjes hoeder, fietsendief

zwijntjes zeveren, fietsen stelen