De geheimtalen

Bron 36. Bargoens van Nijmegen (1924) [D I]

De Geheimtalen i: hoofdstuk iv, d i; hoofdstuk v, d i.

In Nijmegen ondervroeg ik in 1924 enkele personen die tot dezelfde groep horen. Het woordmateriaal is wel gelokaliseerd in Nijmegen, voornamelijk in de buurt van Hees (Koninginnelaan). Wanneer G., een der ondervraagden, een woord kende dat de anderen niet wisten, geef ik dat aan.

achelen, eten (G. alleen)

ago, boer

agorin, boerin

attenoje, uitroep (G. alleen)

bajes, gevangenis

bajes van de borgemak, stadhuis (vgl. grandige kit)

bas, stuiver (G.: kimmel bas, drie stuiver)

bedissen, krijgen (G. alleen) bij de kaffers bedis je bonzen of legem of een kotter

begietig, bang (G. alleen)

bei, twee (G.: beis) bei zoof

beis bas, 10 cent (G.: beisje)

beisje, dubbeltje (G. alleen) (vgl. beis bas)

bekaan nemen, terugnemen (G. alleen) ik heb die twee knaken bekaan genomen

bekattering, bekeuring (G. alleen)

benosselen, betalen (G. alleen) (vgl. bescholmen) ik moet die bink nog benosselen

bescholmen, betalen lovie of schriebes bescholmen

bezol, goedkoop (G. alleen)

bikken, eten

bikkennement, eten (G: bik; linke bik, slecht eten)

bink, vent, man (vgl. goozer)

bispraak, een bi-taal, soort lettertaal (vgl. tebie)

blauwe flep, ƒ10,-

boje, ruzie (G. alleen)

bonzen, aardappels

borgemak, burgemeester (ook de grannige)

boser, vlees (G. zei, dit is geen Bargoens)

botlak, honger (G. alleen) (vgl. doei)

botrel, vier (G. alleen; speciaal nagevraagd)

bout, agent (G. vond dit geen Bargoens) (vgl. smeris)

bouten, cacare

boutkit, wc

bozer, vlees jofel bozer ‘goed vlees’; seragel bozer ‘slecht vlees’ (vgl. seragel)

buizen, drinken

bult, bed, beddengoed (vgl. bulten)

bulten, bevallen

[p. 519]

die gooi moet bulten ‘die vrouw moet bevallen’

canteren, zingen (G. alleen)

daaje, dobbelstenen

danskit, danshuis

deis je, houd je mond (G.), hou je kalm; ook ‘hou je gedekt’: deis je goozer, daar heb je een linkmichel ‘hou je gedekt, daar is een beroerde vent’

doei, honger ik heb doei; ik peiger van de doei

dof, kerk we gaan naar de dof

dof hebben, slaap hebben we hebben dof of luim, we gaan naar 't bult (zie luim hebben)

duimpje (duimpie), ƒ1,50 (G. alleen)

emmes, mooi

flens, melk

flep, papieren geld

flokkie, hemd (G. alleen)

foks, bril

foks, goud (G. alleen)

gabbertjes, jongens (G. alleen)

gammel, venerisch (G. alleen)

gasjene-mone, gebruikt als bnw. bij priemierik (zie aldaar); dan bet. het ‘dominee’ - of het in de algemene bet. ‘protestants’ gebruikt wordt, is me niet opgevallen (vgl. tofele-mone)

gasterik, spek (G. alleen) (vgl. gazzer en gemol)

gazzer, spek (vgl. gemol)

geklof, geldeed (G. alleen)

gele flep, ƒ25,- (ook gele rug)

gemol, spek (vgl. gazzer)

gesjankt, getrouwd (G. alleen)

gis, handig (G. alleen) gisse goozer ‘handige vent’

gisof pruimtabak (G. alleen) (vgl. smerrie)

glibberd, kale kop (G. alleen)

glibbes, kale kop (zie glibberd)

glimmes, ruiten de goozer spant deur de glimmes ‘de vent kijkt door de ruiten’

gokken (ww.), kaarten

gooi, vrouw

goozer, vent, kerel

grannige, burgemeester (G.: grandiger) (vgl. borgemak, grannige kit)

grannige kit, stadhuis (G. alleen)

grieksefokker, zwerver (vgl. martienfokker)

grieksen, luizen (vgl. kinneme) grieksekam

groene flep, ƒ40,-

grom, kind (vgl. kotem)

hanske, cent (G. alleen) (vgl. schrabber)

hei, vijf (G. alleen) (vgl. heit)

heit, kwartje (ook heitje)

heitjespooier, souteneur (G. alleen) (vgl. piratenpooier)

herrekit, herberg; ook ‘herbergier’ (G. alleen) (vgl. herriespies)

herriespies, café

hippe, schoen (G. alleen)

hoendje, dubbeltje

jajim, jenever (G. alleen)

jan, jaar (G. alleen)

jat, hand

jatten, voeten (vgl. jat)

jatter, dief (vgl. schoepper)

jenkelen, smokkelen

jidde, Jood (vgl. kajim)

joed, tientje (G.: joed, tien)

joekel, hond

jofel, mooi jofel gekluft ‘mooi gekleed’

joker, duur (G. alleen)

kachelienen, kippen

[p. 520]

kacheliensauger, kippenkoopman (vgl. kachelien en sauger)

kaffer, boer (G. alleen) (vgl. ago)

kajim, Jood

kalf, twintig (G. alleen)

kalletje, getrouwde vrouw (G. alleen) (vgl. niese en schikse)

kas, hout (vgl. rispel)

kasjemeine gaan, weggaan (G. alleen) ik verschier hier lau; ik moet gaan kasjemeine

katsie, slager

keil, borrel (G. alleen)

keilen, drinken (G. alleen)

keilof, hond (G. alleen) (vgl. joekel)

kienen, kopen (G. alleen)

kimmel bas, 15 cent

kinnefkam, haarkam

kinneme, luizen (G.: kinnef) (vgl. grieksen)

kladderen, schrijven (G. alleen)

kladderik, papieren (G. alleen) die goozer vraagt naar m'n kladderik

kleun, klap stiek hem een kleun ‘geef hem een klap’ (vgl. stieken)

kleunen, steken, slaan ik heb die bink mol gekleund

klof, kleren (G. alleen) die bink tippelt jofel in de klof ‘die vent is goed gekleed’

kluf, kleding jofel gekluft ‘fijn gekleed’; link gekluft ‘slecht gekleed’ (vgl. jofel en link)

knaak, rijksdaalder

kneisen, kennen (G. alleen)

knoksen, slaan, steken knoks hem mol ‘sla hem dood’

koffer, bed (G. alleen) ik luim in dat koffer

kortjan, hooi

kotem, kind, in de uitdrukking 't mokkel scheft met kotem ‘'t meisje is zwanger’ (G. alleen) (vgl. grom)

kotter, boterham (vgl. vim)

kout, mes (G.: koutje) (vgl. nijf)

krantje, halve mark

lammetje, ƒ1.50

lauzen, eieren

lechem, brood (vgl. maro) lechembakker ‘bakker’; ik ga lechem bikken ‘ik ga brood eten’

lengering, worst

lik, gevangenis (G. alleen)

link, lelijk, slecht link gekluft ‘slecht gekleed’; link porum ‘lelijke vent’

linkmichel, beroerde vent, verrader (vgl. link)

loenig, lelijk (G. alleen) (vgl. porum) loenig porum ‘lelijke vent’

lousjes, eieren (G. alleen) (zie lauzen)

lovie, geld (vgl. schriebes)

luim hebben, slaap hebben (vgl. dof hebben)

luimkit, logement (G. alleen)

majem, water (vgl. plomp)

majemen, mingere; ook ‘regenen’ majembak ‘urinoir’

mangen, vragen kotter mangen ‘boterham vragen’ (vgl. kotter)

mans tippeln, geld ophalen bij een orgel (G. alleen) de mokkel tippelt mans bij 't pierement

maro, brood; wordt niet zo veel gebruikt (vgl. lechem)

martienfokker, zwerver (vgl. grieksefokker)

meier, ƒ100,-

melochemen, coïre (G. alleen)

memsis, borst van een vrouw

mesjokke, dom, gek (G. alleen)

meutje, stuiver (G. alleen)

mezomme, geld (G. alleen)

mies, lelijk spant die gooie een mies ponum hebben ‘zie eens, wat een lelijk wijf’

[p. 521]

mies trederiks, sokken (vgl. mies en trederiks)

mofker, hoed of pet (G. alleen)

mokem, stad (G. alleen)

mokkel, meid (G. vond dit geen Bargoens meer)

mol, dood knoks hem mol (vgl. kleunen)

mos, vrouw (G. alleen) een gesjankte mos ‘een getrouwde vrouw’

muf, mond; ook het gehele aangezicht wordt zo genoemd; G. alleen: ‘gezicht’ in link murf of loene porum (vgl. porum)

neppen, bedriegen

niese, meisje (G. alleen) (vgl. sjikse en kalletje)

nikkeltje, halve groschen

nippel, neus

nörrie, jenever

nijf, mes (G. alleen)

okkeloen, bochel (vgl. winkelhaak)

oksie, horloge (vgl. tik en osniek)

olmse, de, de vader (G. alleen) (vgl. de tofele)

osniek, horloge (zie oksie)

paferik, pistool (G. alleen)

paferik, appel (G. alleen) (vgl.pavel)

pavel, appel

peezement, werk (G. alleen)

peezen, werken (G. alleen) de kaffer pees jofel

peiger, dood (G. alleen) die bink hebben ze peiger gestoken

piek, gulden (G. alleen)

pierement, orgel

pieremert, straatmuzikant

pieren, spelen op 't orgel (vgl.pierement)

piratenpooier, souteneur (G. alleen)

platvink, portemonnee

plomp, water (vgl. majem)

poekelen, spreken (G. alleen)

poen, geld (G. alleen) ik bedis nog poen van je ‘ik krijg nog geld van je’

poets, politie (G. alleen)

pond, ƒ6,-; wordt alleen gebruikt bij vijftallen: vijf pond ‘ƒ30,-’; tien pond ‘ƒ60,-’

porum, hoofd of gezicht (vgl. murf) jofel porum, emmes porum ‘knap gezicht’; link of loenig porum ‘lelijk, onnozel gezicht’

priemerik, pastoor of dominee; ‘de pastoor’ is tofele-mone priemerik; ‘de dominee’ is gasjene-mone (zie tofele-mone en gasjene-mone); G.: priemerik alleen in de bet. ‘pastoor’ of ‘dominee’

prinserij, politie (G.: prinserije) (vgl. poets)

ratjes, marechaussee

rispde, gras (speciaal nagevraagd)

rispel, hout (heb dit woord speciaal nagevraagd) (zie kas)

rolleman, woonwagen

rolleman, kar (in 't algemeen)

rooie rug, ƒ1000,-

rotkleun, een harde slag (G. alleen) (vgl. kleunen)

russen, rechercheurs

saret, station (G. alleen)

sauger, koopman

schikse, meid (vgl. kalletje en niese) een jofele schikse

schoepen, stelen (vgl. schoeper)

schoeper, dief

schof je, houd je mond (G. alleen) (vgl. deis je)

schok, stad; boerenschok, dorp (G. alleen)

schokken, kosten

schrabber, cent (vgl. hanske)

schriebes, geld (vgl. lovie)

seragel, slecht, stinkend seragel bozer ‘stinkend vlees’

[p. 522]

serooren, coïre (G. alleen)

sjang, kerk (G. alleen) tippel naar de sjang

sjanken, trouwen

sjoegen, slimmeriken (G. alleen)

sjonof, penis (G. alleen)

sjoof, gulden (G.: zoof)

slange, ketting (G. alleen); de Saksische uitg. e valt op

smeichelen, lachen hij smeichelt je uit ‘hij lacht je uit’

smeris, agent

smerrie, tabak (G.: smerrie, sigaar)

smiks, boter

smoes lau, hou je mond (G. alleen) (vgl. deis je)

soele, kerk (vgl. dof)

sos, paard (G.: sossem)

spannen, zien ik tippel naar die kit om een kotter: span effen naar de prinsemerij

spiese, café (G. alleen)

stieken, geven stiek hem een kleun ‘geef hem een klap’

talver, bedelaar

tebie-tebie, betekent schoep die platvink er uit ‘haal die portemonnee er uit’ (vgl. bispraak)

temeie, lichtekooi (G.: temeies)

temeiekit, [bordeel] (G.: temeieskit)

tiejijs, zaak, ding in 't algemeen (G. alleen) geef me dat tiejijs eens aan; kale tiejijs ‘kale kop’ (vgl. glibbes)

tik, horloge (G.: tikkertje) (vgl. oksie)

tochus, aars (vgl. tokus)

toddensauger; lompenkoopman (vgl. sauger)

tofele, de, de vader (G. alleen) (vgl. olmse)

tofele-mone, gebruikt als bnw.: rooms (vgl. gasjene-mone)

tokus, aars; ook ‘vagina’ (G. alleen) 't mokkel heit een emmes tokusje

trederikken, schoenen

val, de deur flik de val dicht ‘gooi de deur dicht’

veemerik, kat (speciaal nagevraagd) (G.: vemerik of femerik)

veenen (!), lopen (G. alleen) 'k heb een kotter gemangd, veen er naar toe

verschieren, verdienen we hebben lovie verschierd ‘we hebben geld verdiend’

verschutting, ze verstaan je (G. alleen)

vim, boterham (vgl. kotter)

vlok, hemd (G.: flokkie)

waggelkontjes, eenden

winkelhaak, bochel

zoof, gulden; ook sjoof (vgl. piek)

zwartje, koffie

Tellen

beis ‘twee’ alleen in beis bas; kimmel ‘drie’; dollef ‘vier’. Daar kende m'n zegsman niet al te veel van; bv.: beis meis noen soen ‘225’; siep ‘70’. Hij telt beis joed ‘20’; kimmel joed ‘30’; dollef joed ‘40’; verder kende hij niet - 70 is siep; 80 is siep + dolf + 2 × joed (!). In 't algemeen telde hij met geld gewoon: wat voor hem maar beter was.