De geheimtalen

[p. 473]

Bron 32. De Boeventaal (1906) [C IX]

De Geheimtalen i: hoofdstuk ii, ii ‘Dieventaalelementen in de Boeventaal’; hoofdstuk iv, c ix ‘De Boeventaal’; hoofdstuk v: c ix ‘De Boeventaal’.

De Boeventaal, met een voorwoord van de (oud-)commissaris van politie te Amsterdam, de heer W.L.H. Köster Henke, is voor ons de belangrijkste bron der moderne dieventaal. Door diens welwillendheid en de medewerking van de uitgever, Schaafsma en Brouwer, daartoe in staat gesteld, kunnen we het hele werkje, dat uitverkocht is, hier afdrukken.

[p. 474]

De Boeventaal. / Zakwoordenboekje / van het / Bargoensch, / of / De taal van de jongens van de vlakte, / in woorden en zinnen alphabetisch gerangschikt. / Met een voorwoord van W.L.H. KÖSTER HENKE. Schaafsma & Brouwer - Dockum.

Voorwoord

Ieder, die veel met misdadigers in aanraking komt, weet, dat door die lieden en hun aanhang woorden en zinnen gebruikt worden, waarvan de beteekenis voor een oningewijde moeilijk of in het geheel niet te begrijpen is.

Men noemt dit gebruik van verouderde, verbasterde, uit vreemde talen al of niet gewijzigd overgenomen of andersgebruikte woorden of het toekennen van een andere dan de gewone beteekenis aan overigens goed Nederlandsch, het spreken van de boeventaal, ook wel dieventaal of Bargoensch. De misdadigers spreken van de Gabbertaal (Gabber = Kameraad).

Waar een groot deel der kroeghouders van het minste allooi, slaapsteehouders, prostituées, opkoopers enz. enz., evenals kwartjesvinders en beroepsmisdadigers zich van deze boeventaal bedienen en laatstgenoemden zich zelfs zoozeer aan het gebruik daarvan gewend hebben, dat zij het niet kunnen laten ook in het verkeer met personen, die niet tot hunne vrienden gerekend kunnen worden, hunne eigenaardige uitdrukkingen te bezigen, daar is het wenschelijk, dat in de eerste plaats de politie, maar ook de justitie- en gevangenis-ambtenaren moeite doen om die taal te leeren verstaan.

Voor de politie is dit wel in het bijzonder wenschelijk. Immers, een enkele bijzondere uitdrukking in het Bargoensch, opgevangen in het voorbijgaan, zal voor een politieman, die de taal kent, voldoende zijn om te weten, dat hij te doen heeft met ‘jongens van de vlakte’, die in 't oog gehouden moeten worden. Ook wanneer misdadigers, die bij hun ‘werk’ op heeterdaad betrapt worden, elkaar in het Bargoensch een aanwijzing geven voor de verder te volgen gedragslijn, zal de politiebeambte, die de taal verstaat, beter zijn maatregelen kunnen treffen dan hij die er nimmer iets van hoorde. Bij het verhooren van publieke vrouwen, opkoopers, pandjeshuishouders en dergelijke, evenals bij het ondervragen van verdachten, zullen verschillende uitdrukkingen nadere verklaring behoeven, wanneer de ambtenaar, die het onderzoek leidt, niet met de dieventaal bekend is of geen hulpmiddel bij de hand heeft, waarin hij de verklaring van de onbekende uitdrukking kan opzoeken. Die nadere verklaring kan hij, bij gemis van een woordenlijst, voorloopig alleen verkrijgen van hem, die in verhoor is en deze wint dus, door het gebruik van zijn eigenaardige taal, tijd, wat voor hem van groot belang is, omdat hij er dan nog eens op zijn gemak over kan nadenken, wat hij den ambtenaar op de mouw zal spelden. Later, voor den rechter, zal de beroepsmisdadiger of de getuige tegen wil en dank - als blijkt dat zijn opgaven niet juist geweest zijn - niet aarzelen te zeggen, dat de politie hem misverstaan heeft en dat hij geheel te goeder trouw was. Hij zal zelfs bereidwillig herhalen de uitdrukking, die hij beweert gebezigd te hebben, en de politieman, die de taal niet kent, zal zulks dan niet meer voldoende kunnen tegenspreken.

Ook de rechter, die te oordeelen heeft over de beteekenis van een gebezigde Bargoensche uitdrukking, tast dikwijls in het duister, omdat hij de taal niet verstaat

[p. 475]

en hij ook moeilijk een anderen misdadiger als deskundige kan hooren.

Dat in gevangenissen door de bevolking heel wat besproken, afgesproken en getikt kan worden, als de bewaarders niet met het Bargoensch bekend zijn, behoeft geen betoog.

Een eenigszins betrouwbare woordenlijst van de Nederlandsche boeventaal bestond tot heden niet, hoewel er wel behoefte aan gevoeld wordt.

Nu is het een gelukkig verschijnsel, dat in den laatsten tijd verschillende ambtenaren - het groote belang dezer aangelegenheid begrijpende - de woorden en uitdrukkingen uit het Bargoensch, die zij bij de uitoefening van hun dienst hoorden gebruiken, hebben opgeschreven met de beteekenis, die er algemeen aan gegeven wordt, er bij. Dit heeft aanleiding gegeven tot het ontstaan van deze woordenlijst, die, hoewel niet volmaakt, toch reeds vrij volledig is.

Ik heb niet gerust, voordat ik bewerkt had, dat deze vrucht van voortdurende oplettendheid en nauwkeurige aanteekening, door de drukpers vermenigvuldigd kon worden, opdat velen daarvan een nuttig gebruik zouden kunnen maken, en ik heb dan ook niet geaarzeld te voldoen aan het verzoek van den Uitgever om een aanbevelend woord aan dit werkje te doen voorafgaan.

W.L.H. Köster Henke

Amsterdam, Mei 1906

Woordenlijst

aangebrand, veneriek

aanklennen of aankleinen, lijmen, lokken, meetronen

aankwatsen, aanspreken een niese ‘meid’ of een sirool ‘man’ aankwatsen

aanschieten, aanvallen Hij heeft dien vrijer ‘kerel’ aangeschoten.

aanslaan, aanspreken; een poging in 't werk stellen Ik zal dat heertje reis aanslaan. Sla dien broger ‘man’ aan, misschien heeft hij poen ‘geld’. Jongens, er moet aangeslagen worden, daar loopt mooi gajes ‘mensen daar wat van te halen is’.

aas-neus, één, twee (bij 't kaarten en dobbelen)

aberdoedas of appeldoedas, zit haberdoedas

achelen, bikken, eten

achtermeeluk, zakje, achter op de pantalon

achterwiel, rijksdaalder Er is me een achterwiel voor dien joekel ‘hond’ geboden.

adje, agent van politie

afdokken, betalen, afstaan

afgelajen, af, afgetobd Me niese is afgelajen - ‘Mijn meid kan niet meer.’

afgelooid, van alles beroofd

afgrissen, afrukken

afleggen, beloeren, ongemerkt nagaan, verkennen De russen ‘rechercheurs’ hebben hem afgelegen ‘beloerd’. Dat spiese ‘huis’ moet eerst afgelegen worden. Een smeris legt je af - ‘Een agent bespiedt je.’

aflenzen, afloeren

afloeken, afloeren Als het gajes ‘volk’ weggaat, zullen we afloeken, of het nobel ‘veilig’ is.

afroojemen, afloeren

aftrekken, onanie plegen

aftrekker, onanist

aksie en refaksie, last en schade

[p. 476]

Ga jij maar pleite ‘weg’ met de kooler ‘trein’, ik ga met de batterik ‘boot’ dan heb je niks geen aksie of refaksie.

amper, nauwelijks

arres, vrees, angst in arres zitten ‘in angst zitten’

askelen, handelen; kopen en verkopen

askenen, stelen, bestelen Zeg mokkeltje, ik heb een mooie gooser voor je meegebracht, dien kan je askenen. Wel 60 goosers zijn dien dag geaskend.

attenoj, hemel, zeg, kijk; als uitroep Attenoj donder op - ‘Zeg ga weg.’ Attenoj daar komen Heintje en Pastoortje - ‘Hemel, daar komen twee bekende rechercheurs.’

averkoot, zak, beurs

azen, twee éénen werpen (bij 't dobbelen)

baardaap, bijzonder lelijke vrouw; of een knappert ‘revolver’ die niet schreeuwt ‘geen knal geeft’

badderen, zwemmen

bajes, winkel, huis, gevangenis

bajeskar of bajeswagen, celwagen

bajesklant, iemand die veel in de gevangenissen terecht komt

bak, kop een bak zog, slobber, zweet, leut ‘een kop koffie’

bak, verzinsel een bak zetten ‘een verhaal opdissen’

balbes, huisbaas (bollebof)

baldoveren, klikken, nakijken Pas op dat je niet gebaldoverd ‘nagekeken’ wordt.

baljisrool, zie basserool

bamser (bamboesjeur), een uitgaander, kroegloper

bangmakertje: in zijn - staan, ontkleed staan, als gereed om te vechten

banjer, heer

banken, kaartspel (vingt et un)

bankie, bank een bankie zetten ‘een spelletje banken’

barrasch, schurft

bas, stuiver, 5 spie kimmel bas ‘3 stuiver’; joet bas ‘10 stuivers’; Geef me een bas bier.

basserool, heer, chef Deisje ‘stil!’ voor den basserool - ‘Neem je in acht voor die meneer.’

bast, lijf Hij had geen goed stuk kleeren aan zijn bast.

batterik, schip, schuit, stoomboot Ik heb hem met een batterik pleite moeten maken ‘weg moeten helpen’.

bauernfänger, kwartjesvinder

bavianen, hard werken; in 't bijz. kolentremmen op een grote boot

bazaar, politiebureau

bedibberen, zeggen, praten, vertellen; ook ‘bedotten’ noppes bedibberen ‘houd je mond’

bedissen, verdienen (stelen) Weet je wat te bedissen? Ja, ik weet een mooie val ‘huis’; De Prinserij komt altijd, als er niets meer te bedissen ‘aan de hand’ is.

bedist, verdiend (gestolen) Kan ik het helpen, dat er zoo weinig bedist wordt?

begieten, bevreesd Je bent toch niet begieten, dat zaakje op te knappen? Hij durft niet te seinen ‘informeren’ niet te dekken en niet aan te nemen (bij het zakkenrollen) ook, hij is veel te begieten voor de bajes ‘gevangenis’.

beginnem, spotprijs 't Is voor een beginnem te krijgen.

begoulesj, veneriek

behaai, lawaai, drukte

behaaimaker, levenmaker

beheime, beest, dier, vee Kijk wat slaat-ie dat arme beheime.

behojje, vrouwelijke schaamdelen

[p. 477]

behojjebikker, een kerel, die leeft (bikt) van het zedeloos bedrijf van zijn vrouw of meid; ook een scheldnaam voor de houder van een café met dames (zie kutpooier)

beis, straat, buurt, volksbuurt Foeliebeis, Monnikenleis, Kinkerleis, Ridderbeis, Willemsbeis, Jonkerbeis, Bloembeis, enz.

beis (telwoord), twee beis hondjes ‘2 dubbeltjes’; beis meier ‘ƒ 200,-’

beis, valse omwegen Maak geen beis met mij - ‘Leid me niet om de tuin.’

beisko, Jood, snees; of in 't algemeen iemand die men in zijn zaak betrekt Deis je voor den beisko - ‘Neem je in acht voor de opkoper.’

beizen, ogen Die vrijer knijst ‘kijkt’ link ‘loos’ uit zijn beizen.

beizie, dubbeltje

beizige: met zijn -, met zijn tweeën

beizig dollet, 2 × 4 = 8

beizig kimmel, 2 × 3 = 6

bekaan of pekaan, hier noppes bekaan ‘hier is niets; niets aanwezig’

bekattering, uitbrander, berisping, bekeuring

beknijsd, bekend beknijsd bij de prinserij ‘bekend bij de politie’

beknijzen, bekijken

bekwaam, [ervaren] Al de bekwame jongens ‘ervaren dieven’ wonen in de Nes.

bel, groot glas

belabberd, beroerd, ellendig 's Morgens sta je half belabberd op, en knijst uit je doppen als een verzopen mauwerik ‘kat’.

belatafeld, belazerd, zot (ook belaaitafeld) Ben je belatafeld?

bemore, bevreesd (zie morig)

bengel: een tik met een -, een horloge met ketting of signetten

benosselen, zie nosselen

bensen, drinken

beseibelen, bedriegen

besjoche, zie mesjoche

besjoechem, loos, bij de hand Die een beetje besjoechem is maakt wel dat hij op tijd te bikken ‘eten’ heeft.

besjoechen, verliefd Je ziet wel, hoe besjoechen zij op mij is.

besjolemen, betalen besjoolmd ‘betaald’; Als je besjoolmt, dan kun je slapen.

besluit, vrouwelijke schaamdelen

betoeft, goed weg (spottend wordt van iemand die getrouwd is, gezegd: hij is betoeft) Die is betoeft, hij heb een paar meier op ze kippen - ‘Die is goed af, hij heeft een paar honderd gulden voor zijn aandeel.’

betoeg(d), gered, uit de brand, rijk een betoege goozer ‘een rijke kerel’

betoft, onder dak Als ik jou spieën had, was ik wel half betoft of heel.

bevroren hond, gebochelde

bezaar, politiebureau

bezarretje, bekeuring Ze hebben beide een bezarretje gekregen.

bezokke of besjoche, gek (zie mesokke)

bezoles, ziek, bedorven, kapot (zie mezoles)

bezolletje, koopje Je hebt er een bezolletje aan.

bezommen, geld (zie mezommen)

biet, suiker Hij peest in de biet - ‘Hij werkt in suiker.’

bikken, eten, smullen

[p. 478]

Hij bikt van zijn niese ‘meid’.

bikken-cement, warm eten; ook bikkesment

bikker, smulpaap

bikkesment, eten, warm eten Zeg nou niet, dat jij alleen voor 't bikkesment zorgt.

bink, man

binnenkomen, in de gevangenis geraken

binnenmeeluk, binnenzak

binnen mikken, geborgen Die zijn binnen mikken - ‘Die hebben genoeg.’

bivakken, in de open lucht slapen

bivakker, dakloze

blad, dak van een huis Ze gaan met een nijf ‘mes’ het blad op.

blauw laken, lood

bobbert, lichaam, lijf op zijn bobbert krijgen ‘slaag’

boddie, lijf

boender, smeerpoes, vuilik

bokkenvreter, veertig gulden

bokkepoot, marinier

boks, broek

boldoveren, zie baldoveren

bollebof, de baas de bollebof van de keet ‘de chef van de zaak; commissaris van politie; directeur van een gevangenis; kostbaas, kastelein’; de bollebof van de luimkeet ‘de kastelein van de slaapstee’; Die bakker is een godinne bollebof ‘een flinke kostbaas’.

bolleboffin, kasteleines

bommelaar, dobbelaar

bommelen, dobbelen

bonjer, gesnapt Als ik weer bonjer kom ‘gesnapt word’, is het jou schuld. Zij werden bonjer geslagen ‘verraden aan de politie’. De snees ‘opkoper’, wil ook niet graag bonjer worden.

bonjer, ruzie, schuld Je moet noodig nog bonjer tegen me maken. Ik heb nooit bonjer met hem gehad. Hij gooide de bonjer op mijn. Hij is bonjer - ‘Hij is gesnapt.’ Hij legde mij alle bonjer in de schoenen - ‘Hij gaf mij overal de schuld van.’

bonk, leugen, verzinsel

bonsen of bonzen, aardappelen

boosjer of boosor, vlees

boot afhouden, lijntrekken De dokter zegt dat is maar boot afhouden ‘voorgewend ziek zijn om vrij van werk te komen’.

borjen (zie jenner), een medespeler voor de leus, die tot het complot der kwartjes-vinders behoort

boterpapiertje, huwelijksbewijs Wij hebben geen boterpapiertje noodig.

botten, eten botten en bensen ‘eten en drinken’

bout, agent van politie; koperen bout: Hij is van koper, en niet van goud, / Daarom noemen ze'm, de koperen bout. De bouten scharrelen hier erg in de beis ‘straat of buurt’.

bouten, zich ontlasten, een grote boodschap verrichten

boutje, potje, sommetje Ik waag dat boutje.

boutkitje, privaat

bovenkruis, sleutel (zie kienen)

bovenmeester, commissaris van politie

braceletten, handboeien (paternosters)

brand: hij heb de -, hij is dronken

branderig, heet, belust Hij staat branderig op mijn joekel - ‘Hij heeft veel zin in mijn hond.’

brandspinozer, brandkast

branie, heer, praatsmaker

brankalie, kaalhoofd

brasem, kerel Wat een olmse brasem is dat - ‘Wat een gekke kwast is dat.’

brassen, verlangen, hunkeren

brasser, lokduif

[p. 479]

breektiejijs, breekijzer

brem, chocolade

broeier, zwerver, dakloze

broekmeeluk, broekzak

brommer, ketel een loensche brommer ‘een koperen ketel’

bronzen, slapen

broochem, voorwerp, goederen massel en broochem ‘goede zaken’

broocher of broger, man een sikkere broger ‘een dronken man’

bruggetrekker, leegloper

bruintje, bier

buiter, dronkaard

buizen, drinken, zuipen

bulboef, zie bollebof

bulle, kleren mooie bullen (zie spullen)

bult, bed bultzak ‘beddezak’

bulten, bevallen Dat niese moet bulten.

bijbel, spel kaarten

bijl, balie Ik moet voor de bijl ‘voor 't gerecht’.

bijt, teleurstelling Hij ging uit jatten ‘stelen’ maar liep een bijt op. De grandige had een bijt - ‘De agent kwam bekaaid weg.’

bijter, nijptang

cabanes, herrie

casavie, brief, bankbiljet

cenijve, brand

chocoladewagen, celwagen

citroendraaier, gebochelde (krates, kriek)

couchee, bed

croupier, kashouder van dobbelaars

daai, klap

daai, steen, dobbelstenen, diamant een veemsteker ‘ring’ met daai; een loensche daai ‘een valse diamant’; Ik koop van alles: een stelletje foks ‘een partijtje goud’ of een paar daaien. ook ‘keien’: Hij rolde met z'n test ‘hoofd’ tegen de daaien.

daaitje, steentjes, diamanten, keitjes

daas, zot, krankzinnig Als hij maar niet zoo daas is geweest, hard weg te tippelen. Zou je niet zeggen met een stel dazen uit Meerenberg te doen te hebben?

dajem, eed loensche dajem ‘valse eed’

dalf: op de - van, gebedeld van Hij drinkt een jajempie ‘slokje’ op de dalf van een ander.

dalfenoor, zie dalver

dallastdekker, armoedzaaier

dalles, armoede (zie gedallist) Hij heb de dalles - ‘Hij is aan lager wal.’

dallet, 4

dalven (dalleven, dalfen), bedelen, schooien; ook ‘zwerven’

dalver (dalfer), zwerver, landloper, bedelaar; ook dalfenoor een sjofele dalfenoor ‘een arme drommel’

dampen: iemand de - aandoen, de pest injagen

dansspiese, danshuis

darren, sarren, tarten Laat je niet darren.

dein, plezier (zie dijn)

deinzen, afzakken De sooger deinst - ‘De kerel zakt af, gaat weg.’

deisje (deize), stil!, hou je mond, spreek niet zo luid Deize voor den vrijer ‘kerel’, die daar steunt ‘zit’.

deken, grasveld Daar ligt een goozer ‘man’ op de deken ‘in het gras’. Die heeft vast poen ‘geld’ bij zich.

[p. 480]

deken: groene -, het gras luimen op de groene deken ‘op 't gras slapen’

dekkel, politieagent

dekken, aan 't gezicht of gehoor onttrekken gedekt smoezen ‘zacht praten’; De persoon, die genomen wordt, staat tusschen den roller en den dekker.

dekkie of detje, halve cent

derig, grond, aardoppervlakte; ook ‘weg’. een linke derig ‘een slechte weg’; een toffe derig ‘een goede weg’; schoren of poen onder de derig gewoer maken ‘goederen of geld onder de grond stoppen’; Ga de derig maar op - ‘Ga maar de straat op.’ Ik ga de derig op - ‘Ik ga op stap of op reis.’

detje, halve cent

deurkienen, sleutels voor deuren (zie kienen)

dief, verkorting van ‘hartedief’ Jonge, wat een mooie dief ‘mooie vrouw’ is dat.

dinkelen, zie tippelen

disch, tafel

dobberen, vechten (zie doppen) Ze waren aan het dobberen, omdat Jaap aan Lukas zijn prames ‘aandeel’ niet gegeven had.

doei, honger Als ik mijn nefke zag smikkelen, vergat ik mijn doei en mijn armoe.

doerak, deugniet Wat dee ze zich aan zoo'n doerak te vergooien.

dofferd, klap, maar ook ‘ketel’ een rooie dofferd ‘een ketel van rood koper’; een gele dofferd ‘een ketel van geel koper’

dof gajes, loos volk, rechercheurs

doft, knap, netjes dofte flep ‘goede papieren’

dokken, afdokken, betalen

dold of dollet, 4 (zie dallet) dold meier ‘ƒ400,-’; Hij zit weer voor dollet jantjes ‘4 jaar’ in de bajes.

dollen, groot doen (b.v. met geld rammelen)

dolmen, slapen

dolmspiese, slaapstee

dolver, boksijzer

doorgefourneerd lommerdbriefje, hoer

doorslaan, bekennen, de zaak blootleggen Ik heb niet doorgeslagen en zoodoende is hij vrijgekomen.

doorslaan op een ander, alle schuld op een ander werpen. Lammetje had een hekel aan een jongen die doorgeslagen had.

doorslaander, iemand die voor de rechtbank alles bekent

doortimmeren, doorslaan

dopkien, sleutel zonder gat (zie kienen)

doppen, vechten

doppen, ogen goed uit zijn doppen kijken; Hij wreef zich de doppen eens uit.

dormen, luimen, slapen

dossement, papiergeld

dot, grote hoeveelheid Daar steunt een dot poen - ‘Daar zit een hoop geld.’

dravertje, fiets, rijwiel

drenzen, dreinen Hij begon te drenzen als een klein kind.

drosjes, gekheid, onzin, malligheid

drossen, op de loop gaan Mijn niese heeft 'm stiekem gedrost ‘ze is stil weggelopen’.

druif, kerel Wat is me dat voor een druif?

drukken, zitten Waar druk je voor?

drukkerd, straf een haaie drukkerd ‘een zware straf’

drutten, twee drieën werpen (bij 't dobbelen)

[p. 481]

duimeling, duim

duimen (duimsen), vals spelen Wat, duim ik ze? Zeg dat nog eens, dan zal ik je een smeer in je tronie geven.

duimpje, daalder, ƒ1,50

dun, klare

dusken, kleine jongen

dijn, plezier Hij lachte of hij de grootste dijn had.

edelvolk, beroepsdieven (zie nobele)

eegit, 1 eegit jantje ‘1 jaar’

eens, achterdocht, vermoeden De grandigers ‘politie’ hebben eens op je.

eesche, huismoeder, echtgenote

ei: die werkt met een -, hij heeft altijd geld, maar hoe hij er aan komt, is een raadsel

emmer, scheldnaam voor ‘hoer’

emmes, goed (zie immes) een emmese lik ‘een deugdelijke gevangenis’

Engelschman, Engelse sleutel (zie kienen)

engerd, vervelende vent

ertje, elektrische schel

ezeltje, lessenaar loopend ezeltje ‘beweegbare lessenaar’; staand ezeltje ‘vaste lessenaar’

ezeltje, winkellade Hij heeft een ezeltje gepiept ‘een lade gelicht’. Het ezeltje springt - ‘De lade springt los.’

ezeltje, foulard, das een zijden ezeltje ‘een zijden das’

ezeltjesdrijver, ladenlichter

fakkel, brief, bedelbrief, brandbrief

fakkelen, schrijven, een brief schrijven

falle, lichaamsgebrek

falle maken, een lichaamsgebrek voorwenden, om er mee te gaan dalfen ‘bedelen’

feemen, vingers (zie veemen, grijpelingen)

fidel(letje), vlo

fiets, 2 rijksdaalders

fietsen, handen; ook wel ‘benen’ Daar zag ik Frans, met paternosters om ze fietsen. Hij had z'n keesje in z'n linkerfiets gespuwd.

fietsen, uitoefenen van de bijslaap Dat niese is bezoles van het fietsen. En als het fietsen is gedaan, / Dan moet het meisje in de kraam.

filippie, tien gulden

fladder, krant; maar ook ‘kaart’: de fladders ‘een spel kaarten’

flapdrol, meid, waar geen boon aan gelegen is

flauwe kul, onzin

flens, melk

flep, getuigschrift dofte flep ‘goede papieren’; linke flep ‘valse papieren’

flepje, papiertje, briefje een flepje van 100; een groen flepje ‘ƒ40,-’; een geel flepje ‘ƒ25,-’; een ros flepje ‘ƒ60,-’

flik, krant Daar zal wel een labe ‘een hoop’ van in de flik steunen ‘in de krant staan’. maar ook ‘spel kaarten’: Kees is een jongen, die met de flik peest ‘met de kaarten werkt’.

flikflooier, mooidoener

flikker, vuilik, sodomieter; veel als scheldnaam gebezigd zonder bepaalde beteekenis: Het bennen flikkers hoor, die russen ‘rechercheurs’, ze loopen altijd vlak achter je kont.

flip, lade, kast, wagon, etc.

flok, hemd

flonkewit, lekker eten

foelie, kerfstok Je hebt veel op je foelie.

fok, rijk een fokke vrijer ‘een rijke kerel’ ook wel ‘bril’:

[p. 482]

De goozer had een fok op ze penooze - ‘De man had een bril op zijn neus.’

foks, goud een paar fokse bellen; Het foks gaat in den pot ‘de smeltkroes’ waar je bijstaat.

fokse, me fokse, mijn schat

fokse cent, fokse schrabber, fokse spie, gouden tientje

fokse medaille: dat niese is bekroond met de -, er is niets meer aan die meid gelegen

fokse oksenaar, gouden horloge

fokse slang, gouden horlogeketting

foksespiese, goudsmidswinkel

fokse veemsteker, gouden vingerring

foks-malogemer, goudsmidswerkplaats

fonk (zie vonk), licht

fonkert (zie vonkert), kachel

forts, een kleinigheid, een duit Ik geef er geen forts voor.

frotterin, smeerpoets, vuil wijf

gaai, man

gabber, kameraad, vriend

gabbertaal, taal der kameraden, Bargoens

gabel, vork

gadjeener, slager

gaf, 20

gajes (zie gaai), volk, mensen dof gajes ‘loos volk, rechercheurs’; link gajes ‘niet te vertrouwen personen’; om gajes gaan ‘om zeep gaan, kreperen’; De steeg is vuil en het gajes, dat er steunt, zijn meestal luitjes van de universiteiten ‘gevangenissen’. Het gajes is pleite - ‘De bewoners zijn uit.’

gajes: tof -, volk dat niet hindert, in tegenstelling met link gajes ‘politie’

gakmoos (zie jatmoos), handgeld, eerste inbeuring

galf, mes

galg, knip van een deur; ook ‘bretel’ onder- en bovengalg

gallach, pastoor, priester

galsterd, gemene kerel

gammel, ziek Dat niese is zoo gammel als de pest ‘door en door kapot’.

gammor, domoor, ezel

gannef, dief, bedrieger

gannefen, stelen, bedriegen

gappen, pakken, stelen

gasjewijnen, weggaan, er van doorgaan (sjewijn ‘fiets’)

gasse(r), zwerver

gassenen, trouwen

gasser, spek; ook ‘zwijn’

gasserol, pet

gassie, pet of muts glimmend gassie ‘agent van politie’

gattes, deugniet

gavver (zie gabber), kameraad

gebbetje, grapje, lolletje

gebeft gajes, Heren van 't Gerecht

gebenscht, gezegend

gebrande jongen, iemand die veel op zijn kerfstok heeft

gebroedsel, familie Span, daar steunt gebroedsel van je - ‘Kijk, daar staat familie van je.’

gedagis: iemand de - ingeven, iemand de les lezen; hem inlichten of waarschuwen

gedallist, op straat, op de keien, zonder geld Ik ben (of ik sta) gedallist. Schei uit, ik ben net zoo gedallist als jij.

gedekt, aan het gezicht of het gehoor onttrokken gedekt smoezen; Hij staat gedekt. Houd je gedekt - ‘Zeg niets.’

gediegen of gedegen, bekend

gedoft, gepoetst Hij draagt altijd een paar gedofte hiepen ‘schoenen’.

gedrost, op de loop gegaan; ook ‘naar de bajes gebracht’

geeltje, bankbiljet van 25 gulden

geflescht, beetgenomen

[p. 483]

Ik heb hem geflescht.

gefloten, gestolen gefloten goederen

gehaaid, flink, ferm, handig, doorkneed een gehaaide jongen; Dat gaat hier gehaaid, hoor!

gehad, bemachtigd Ik heb gisteravond wat schooren gehad ‘goederen bemachtigd’.

gehandeld, gestolen Hij had een paar stukkies blauw laken gehandeld ‘lood gestolen’.

geheibeld, gestoord

geilkenen, delen

geiluk, aandeel

gein, pret, plezier Ik had mijn grootste gein in dien ouwe.

geintjes, grappen, lolletjes

gekloft, ook wel geklopt, gekleed of netjes gekleed Hij loopt joven ‘mooi’ gekloft, draagt een paar godinne ‘beste’ hiepen ‘schoenen’ en heeft een godinne gooferd ‘hoed’ op. De heitjes-piejijzers loopen er gewoonlijk gekloft bij.

geknipt, aangehouden

gelicht, gerold Ik knijsde dat de vink werd gelicht - ‘Ik zag dat de portemonnee werd gerold.’

gelitanieerd, gebruikt (gezegd van een vrouw) Als dat niese 10 of 12 maal op een avond gelitanieerd is, etc.

gelooid, sterk een gelooide gooser ‘een sterke kerel’

't gemot, 't Gerecht Ik heb lieve zaakies gehad en nooit last van 't gemot.

genifterd, gedood

gepensionneerde, veeljarig gestrafte gepensionneerd met het fokse medaille ‘iemand, die 20 jaar gezeten heeft’

gepiept, gestolen

geplakt, gevangen, gearresteerd

ges, ook wel get of gis, 8 ges knaken ‘8 rijksdaalders’

geschaakt, gesnapt Al wordt er een geschaakt, geen moed opgeven!

gescheft of gesjeft: een -e jongen, een, die reeds veel in de gevangenis is geweest

geschote, gezien, begrepen Heit niemand je geschote?

geseewerd, gestolen (zie gezeeferd)

gesimpt, geschreid

gesjankt, getrouwd; ook ‘gesnapt’ Laat mijn meid geweest zijn, wie ze wil, nu is ze gesjankt, meneer. Ben je met je niese gesjankt?

gesjochten, arm

geslagen, gestolen

geslikt, gestolen

gesprongen, uitgegeven Drie loensche ‘valse’ knaken ‘rijksdaalders’ zijn er gesprongen. Het ezeltje is gesprongen - ‘De lade is open gegaan.’

geteistem, uitvaagsel Wij komen niet meer met dat geteistem in aanraking.

gevazel, vals spel

geweirim, kameraden Is dat je geweirim? - ‘Zijn dat je gabbers?’

geweldje, geweldpleging Een krakie ‘inbraak’ en een geweldje; 't wil wat zeggen ook.

gewikst, glad, slim, loos, scherpzinnig

gewoer of gewoerig maken, wegstoppen Ik heb het gewoere gemaakt onder de derig ‘aardoppervlakte’.

gezeeferd of gesewerd, gestolen een kar met gezeeferd blauw laken ‘gestolen lood’

gezopen, beetgenomen

gibbissen, bijten Dat joekel ‘hond’ heb me in me fiets gegibbist.

gies, meid, dienstmaagd, vrouw

[p. 484]

gif, slim Zoo gif binne we ook wel.

gif (kif), boosheid De gooser sloeg alles kort en klein; dat komt door de kif.

giftig, boos

gila, spek

gilkemen, gilkunnen of gilkanen, delen (zie geilkenen)

gilleskrauter, dief of inbreker op klaarlichte dag

gimme, boter

gis (ook ges), loos, verstandig Hij is een gisse jongen; hij laat zich niet meevoeren. ook ‘onveilig’: 't Is me hier een beetje al te gis.

glamonius, ruit

glimmende gajes, politiemannen in uniform

glimmende gassie, agent van politie

glimmerik, oog; ook ‘politieagent’ gekleurde glimmerikken ‘blauwe ogen’; Ze hebben hem in de glimmerikken.

glimmert, politieagent

glonis, raam, glasruit Kijk me die gooser daar zitten roojemen door die glonissen. - ‘Kijk me die vent daar zitten kijken door de ruiten.’

gnajen (ngajin), 70

gnorel, onbesnedene, christen (zie orel)

gochem, loos

godin, oprecht, echt, vertrouwd, best een godinne jongen; Jozef Godin ‘de eerlijke Jozef’; godinne schoren ‘kostelijke of eerlijk verkregen goederen’; Godin! - ‘Ik weet het niet.’

godinne, houd je goed!

goïm, christen

goj, de mannelijkheid

gok bajes, speelhuis

gokken, spelen om geld

gokker, speler

goksie: voor de -, voor de grap

golof, melk

gondel, dame Frits is verschud ‘opgepakt’: hij nam een vinkie ‘portemonnee’ met 23 centen van een gondel. Ik besteedde mijn laatsten schrabber ‘cent’ aan een kluif voor me gondel. ook ‘de achterzak op de japon van een dame’: Daar zit een vinkie in die gondel. Kijk, wat een gondel, 't lijkt wel een gaper.

gondelbajes, gondelspiese, gondeltas, bordeel

gons, een steek, een por

goochem, loos

goochemerd, de rechter van instructie Je moet voor den goochemerd kotsen ‘opbiechten’.

gooferd of goofertje, hoed Geef je goofertje maar hier!

gooien, aanwenden Ik heb er alle kienen ‘sleutels’ opgegooid ‘aangewend’.

goozer, kerel; ook ‘vrijer’ een haaie goozer ‘een sterke kerel’; uitgaan op sikkere goozers ‘dronken kerels’; Heb je mijn goozer van avond nog gezien? Kijk me die goozers eens tippelen.

goozertippelaar, die bij avond op dronken lui uitgaat, om ze te beroven

goozertjes, [kerels, vrijers] Ik ga op de goozertjes tippelen.

gouden ploeg, grote dievenbende

gouden regen, rijke buit

gouden spie, gouden tientje (fokse spie)

goudvink, officier

grammonen, gereedschap voor inbraak

granderik, hemel

grandig, voornaam, deftig grandig gekloft of geklopt ‘deftig gekleed’

grandige, heerschap Zeg grandige, stiek ‘geef’ me een bas ‘stuiver’, dan heb ik net luimspieën ‘centen voor slaapgeld’ genoeg.

[p. 485]

grandige(r), politieman

grauwe erwten: hij is in de - gevallen, hij is mottig

grazen: iemand te - nemen, beetnemen, bedotten

greppel, grens over de greppel gaan ‘over de grens of naar 't buitenland gaan’

gribus, gevangenis; ook ‘een verdachte steeg’: Pas op dat je niet in die gribus gaat.

grikse, wandluizen

grimmerigen, lachen Loek, de gooser grimmerigt - ‘Zie de vent lacht.’ Wat grimmerigt die gooser schijnheilig - ‘Wat lacht die kerel smerig.’

groen, dom, onnozel Er zijn nog wel groene goosers onder de prinserij.

groene deken, het gras luimen op de groene deken ‘in 't gras slapen’

groentjes, onervaren jongens

grom, klein

grom, kleintje (kind) Dat niese zit met grom ‘is zwanger’.

grommerig, jong, klein Hij heeft zulke grommerige jatten ‘kleine handen’, dat hij haai ‘goed’ op de meeluk kan peezen ‘zakken rollen’.

grommetje, kind Bet heeft twee kleine grommetjes. Ze zit den heelen dag met de grommetjes opgescheept. ook ‘meisje’: Een grommetje waarschuwde hem, dat de vrijer ‘man’ een nijf in zijn jat had.

Groot Bajes, strafgevangenis te Leeuwarden

groote knoop, rijksdaalder

grootlef, hart, moed; ook wel ‘goed geluk, avontuur’: op groot lef tippelen ‘zonder vrees, zonder iets te ontzien op diefstal uitgaan’; Hij had bij ‘Moeke’ een goede cent schuld; dus ging hij op groot lef tippelen. Ze hebben hem op grootlef geplakt - ‘Ze hebben hem op goed geluk aangehouden.’

Groot-Mokum, Amsterdam

grijns, gezicht Hij gaf den rus ‘rechercheur’ een mekajem ‘klap’ voor zijn grijns, dat ie tuimelde.

grijnzen, huilen

grijpelingen, vingers

haai, sterk, groot, bij de hand, geducht een haaie gooser ‘een sterke kerel’; een haaie lel ‘een grote borrel’; een haaie drukker ‘een zware straf’; Er is een haaie brand op de Nieuwmarkt. Hij is haai met de flik ‘de kaarten’.

habbekras, bagatel Voor een habbekras kwam hij weer in de lik ‘gevangenis’.

haberdoedas (appeldoedas), peuter, stomp, klap (habe du das)

hal, politiebureau St. Pietershal te Amsterdam De kar met het gezeeferd blauw laken werd naar de hal gebracht.

half meier, 50 gulden (meier ‘100’)

half poppie, halve gulden

halfvast, onzeker Ik ga er halfvast op - ‘Ik ben er niet zeker van.’

hallas (halles), herrie, drukte

halvebroer, boezemvriend

halve rooderug, 500 gulden

ham (heim), huis Ik smeer hem ‘ga weg’ naar ham.

handje: een - geven, waarschuwen

handvol, 5 jaar twee handen vol ‘10 jaar’; Ik wed, hij krijgt kimmel ‘3’ jantjes ‘jaren’. En ik wed, hij krijgt een handvol ‘5’.

hassebassie, slokje

hebbedinge, zaken

[p. 486]

heetspeler, iemand, die met hartstocht speelt

heibel, drukte, rumoer, herrie, ruzie

heibelmaker, ruziemaker

heilie, drukte Wat maak je weer een heilie.

heit, 5

heit jantjes ‘5 jaar’; heit meier ‘ƒ500,-’

heit en dollet, 5 + 4 = 9

heitje, 5 stuivers (kwartje) Ik zet er een heitje.

heitjes-piejijzers, kwartjesvinders

helle, wijs, slim

hengelen, de klink van een deur etc. lichten met behulp van een ijzerdraad

hengs, uitroep, bij het toebrengen van een kopstoot

hengst, klap, kopstoot Schok hem een hengst - ‘Geef hem een stoot of klap.’

hiep, schoen; ook wel ‘klomp’ Meneer had zoo goed als geen hiepen om de kleezen.

hiepenmaker, schoenmaker

hintemer, gemene, vieze, ontuchtige kerel; sodomieter

hip, avontuurtje; ook ‘snol’ Dat niese loopt op een hip. Ze kan hippies bij de vleet krijgen.

hobbelbak met daaien, tafel waarop met dobbelstenen gespeeld wordt

hoed, agent van politie Hoed, spuug bloed. / Zooals de waterleiding doet.

hoek, brigadier van politie te Rotterdam dubbele hoek ‘majoor idem’

Hoerenkolkje, Oudezijds Kolk, een grachtje b.d. Prins Hendrikkade te Amsterdam achter de St. Nicolaas kerk Ik wou de vink in het Hoerenkolkje gooien toen ik merkte, dat er nog cassavies in steunden.

Hollanders, sleutels met kruisen (zie kienen) Ze waren bezig eenige Hollanders uit te peezen ‘uit te vijlen’.

hommeles, twist

hondje, dubbeltje

hoofdsmeris, hoofdcommissaris van politie

hoog gaan, gearresteerd worden (verschut gaan)

Hoogeschool, gevangenis te Leeuwarden

hoogstapelaar, spotnaam voor iemand, die een schijntje verdient; schrijver van bedelbrieven in hoogdravende en hartroerende stijl

hortsik, paardevlees; ook ‘paardenslager’

hotel Bellevue; id. de houten lepel etc., gevangenis

huidje, jas

huis, verstand Ben je dan heelemaal je huis kwijt?

huppelwater, jenever

iep, mus een jonge iep

iezel, huis een leeg iezel ‘een onbewoond huis’; op de leege iezeltjes tippelen ‘op onbewoonde huizen uitgaan’; Ik ga dat leege iezel op, om blauw (verkort voor blauw laken).

immes (zie emmes), goed, echt, prettig een immese lik ‘een goede gevangenis’; immese schooren ‘best goed’; Als ik maar één neutje ‘slokje’ gehad heb, voel ik me weer immes ‘lekker’. Knijs immes uit je lampies - ‘Kijk goed uit je ogen.’ ook ‘heus’: Het is immes.

inspringer, opgeschoven raam

intippelen, binnengaan

jajem, jenever

jajemen, drinken

[p. 487]

jajemer, drinkebroer

jajempie, slokje, borrel

jandoedel, jenever

jantif,^397** Pasen

jantje, jaar Hij was pas ontslagen van 2 jantjes.

jas, [een strop; voor-de-gek-houderij] een jas krijgen ‘slecht wegkomen; in 't ootje genomen worden’; iemand een jas geven ‘hem voor 't lapje houden, of hem erin laten vliegen’; Hij heb een jas gehad - ‘Hij is voor de mal gehouden.’ (zie vrijzetter)

jas: een - met staldeuren, een jacquet

jaspenen, zitten Hij jaspent in de lik.

jat, hand met de jat peezen ‘de hand ophouden, bedelen’; Wat een jatte heeft die! Doe weg die jat.

jatmoos (ook jetmoos), handgeld Heb je wat benosseld, van avond? Noppes ‘neen’ 'k heb den heelen dag getippeld en nog geen jatmoos gehad.

jatmouzen, kleinigheden stelen die met de handen te grijpen zijn, bv. appels, peren, een zakmes, etc.

jato, agent van politie

jatten, stelen (zie jat)

jatter (ook jetter), dief Die goozers zijn zelf de grootste jatters.

jeile of jeilie, geschreeuw, ophef Maak er maar zoo'n jeilie niet van.

jen, grap voor de jen ‘voor de leus’

jennen, spelen, liegen Ik ga jennen. Jen wat voor me.

jenner, speler; ook: quasi-toeschouwer, die mee in 't complot is, maar zich houdt als een vreemde; ongeveer als voerder, verlokker De jenner heeft de bank.

jennetje, leugen

jensen, gebruiken een niese ‘meid’ jensen

jetje: ik gaf hem van -, een pak slaag

job, onnozel

job, schip, schuit, stoomboot Hoe hard moest ik niet bavianen toen ik op die job was.

joekel (tjoekel), hond Daar is een joekel in de bajes.

joentje, zie joetje

joet, 10 beis joetjes ‘20’; joet bas ‘10 stuiver’; joet meier ‘ƒ1000,-’; Hij heeft er al beis joetjes opzitten ‘20 jaar’.

joet-beis, 12

joet-dold, 14

joeter, 10 stuivers (halve gulden)

joetje, gouden tientje

Jokef, Jozef

joosie: je zult er een - aan hebben, ik zal je maar gelijk geven

joven, goed, mooi een joven ponum ‘een mooi gezicht’

jouker, duur 7 pietermannen ‘7 gld.’ is toch niet te jouker. Een poenbroekie is nog jouker ook, op Kattenburg betaal je er 7 piek voor.

Jozef Godin, de brave Jozef

juutje, zie joetje

jijles, drukte, moeilijkheid

kaaien (zie kajemen), vallen Moet ik hem laten kaaien of schiet jij hem aan?

kaairidders, sjouwerlui aan de kaden

kabanes (zie cabanes), herrie

kabs, alles kwijt; van alles beroofd Ik heb hem kabs gehaald ‘bij 't spel alles afgewonnen’.

kachel, stomdronken

kadin (kedin), veilig De val is niet kadin - ‘De gelegenheid is niet veilig.’

kaf, dorp, stad

kaf, 11

kaf of kijf, rug

397** Noot van de redactie: waarschijnlijk: jontif, vgl. Hans den Besten in zijn recensie van Boeventaal & Gabbertaal. Twee Bargoense woordenboekjes uit de eerste helft van de 20ste eeuw, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam, in Nederlandse Taalkunde 1999, 4, 367-381.

[p. 488]

kajem, val Ze deden een kajem over een paar kooters ‘kinderen’.

kajemen, vallen Een laat er zich kajemen en de rus ‘rechercheur’ doet een tuimel over hem heen, dat zijn heele kanes ‘hoofd’ uit elkaar ligt.

kajim, neus

kakebeenhuishouden, scheldnaam voor een magere

kakkies, voeten Ze liep op bloote kakkies.

kalf, groot mes (zie galf) Het scheelt me geen haar of ik haal hem een kalf door zijn bast.

kalfie, kinkel Je hebt geen kalfie voor.

kalfsch, zilveren het kalfsche medaille ‘de zilveren medaille’

kalie, water, rivier, haven

kalle, bruid

kallebak, politieagent

kalles, zilver; ook ‘niets’: kalles kanteren ‘niets zeggen’

kalletje, publieke vrouw

kanebrajer of kaantjesbrader, iemand die zich over kleinigheden druk maakt

kanes, hoofd

kanker: makke met een -, 35 cent

kankeren, plagen, pesten

kanteraar, straatzanger

kanteren, zingen langs de huizen

kapoeres, kapoet, kapot (stuk) Zijn tik is kapoeres - ‘Zijn horloge is stuk.’

kapsie, aanmerking

kapsie op iets maken

kapsoones, drukte Die heeft altoos zoo'n kapsoones over z'n lijf.

kapsoonesmaker, opschepper

kar of karretje, rijwiel

kaskedoole, drukte

kaskenade, herrie

kaskienen, kleine sleutels voor kasten en kistjes

kassavie, brief, briefje Ik zal een kassavie aan mijn gabber ‘kameraad’ veeberen ‘schrijven’. Ook ‘bankbillet’: een kassavie van kimmel meier ‘300 gld.’

kast, bochel; ook ‘draaiorgel’

katezel, zie kattebak

katoen, kalm dood katoen ‘volkomen kalm’; Hou je katoen.

katsen, kijken Kats den grandige roojemen naar de seeferaars - ‘Zie de agent eens kijken naar de dieven.’

katsen (zie kotsen en aankwatsen), praten een advocaat die goed katsen kan

katser, veelprater

katsjef, slager die onrein vlees verkoopt

katsjemme, luimkeet, penne, slaapstee

kattebak, ook katterik en katezel, winkellade Ik kan dien kattebak niet nemen; er steunt ‘is’ gajes ‘volk’ in den winkel.

katteborrel, glas melk

kattekop, scheepslantaarn, gewoonlijk van koper

kazer, vlees bonzen met kazer ‘aardappels met vlees’

kedeevie, ook kedeevid, klap, slag, stoot Jan gaf zijn niese een kedeevid in der lampies.

kedin (zie kadin), veilig

keesie, pruim tabak

keet, herrie, drukte, janboel Bij Lammetje, daar is 't me een keet; hier zitten er kienen te vijlen; daar studeert er een, hoe hij 't best een vin in een ruit kan zetten ‘een barst in de ruit aanbrengen, om ze zonder geraas uit te kunnen nemen’.

[p. 489]

Ook ‘menigte’: Wat een keet gajes!

keet (kit), zaak luimkeet ‘slaapstee’

keggie, mik, broodje

keien: iemand op de - laten staan, hem niet meenemen in de kroeg; ook ‘iemand in de verlegenheid laten’

keilen, gooien Hij keilde hem over de straat.

keiletje, slokje, borrel Ik heb een keiletje of tien van den loensche ‘schele’ gehad.

kennef of kennep, kink, klap, stoot

kenijve, brood

kersepit, hoofd

kesef, zilver

ketippie, dubbeltje

kewijne, kaas

kezavie, zie kassavie

khein, loos, slim (zie kim)

khoug, kracht Wat heb die vent een khoug in ze jatten.

kiebes, hoofd

kien: hij drukt -, hij zit vast, hij kan zich er niet meer uitredden

kiendop, klein persoontje

kienen, ook wel kiejenen, kopen Ze zijn een jajempie wezen kienen ‘een borreltje gaan kopen’. Hij verklaarde dat ie dien dag van mij een zwijntje ‘fiets’ had gekiend. Ook ‘opensluiten’: Hij kient de deur open.

kienen, sleutels (ook tandels) een mooi stel kienen

kieren: ik had hem in de -, in de ramen, in de gaten

kim (khein), goed; ook ‘loos’ Dat smaakt kim.

kimmel, 3 kimmel meier ‘300 gld.’; kimmel jantjes ‘3 jaar’; met ze kimmele ‘met z'n drieën’

kimmelaar, 3 gulden

kimmel en dollet, 3 + 4 = 7

kimpet: in -, in de kraam

kin, ja; ook wel ‘stil’

kinematograaf, sleutel (woordspeling met kien)

kinf, luizen Hij zit in de kinf.

kink, klap, stoot

kip, agent van politie; ook ‘hond’

kippen, aandeel, portie Heb jij er ook kippen aan? Hij kreeg een roodruggetje op ze'n kippen.

kippenhok, school

kit, zie keet; zie ook plattekit, luimkeet

klabak, politieagent

klabbes, hoer

klanker, fles een klanker neurie ‘een fles drank’

klapper, kamer bovenklapper ‘bovenkamer’; luchtklapper ‘bovenhuis’

kleerenprik, kleermaker

kleezen, voeten Hou je kleezen een beetje voor je, je schopt tegen me broek op. Die heit me een paar kleezen! Denk om je kleezen.

kleine knoop, gulden

klepelstok, een stok met een gleufje aan de voorzijde, gebruikt om de kwak ‘winkelschel’ over te tikken ‘vast te houden’

kletspatet, hoofdzeer

kleum, slaag Je kunt nog kleum krijgen.

kleur houden, blijven ontkennen

klimmerd, [klauterpartij] Om daarbij te komen, moet ik een geduchte klimmerd maken.

klinkertje, glaasje

kloek legem, pond brood

kloek met kuikens, stel gewichten

kloft, kleding Je bent godin gekloft ‘netjes gekleed’.

klofting, kleren; ook wel ‘beddegoed’

klok, voor ‘uur’

[p. 490]

onder de klok tippelen ‘naar de dokter lopen op spreekuur; ziek zijn van jongens of meiden die met de neus in de wind hebben gelopen’; De drukste klok van den Jodenhoek is 11 uur.

klok met kuikens, stel gewichten in blok

klokkie, horloge

klomp, grote neus

klopdaai, man met een zeer hoofd

kluif, een hartig stuk van de slager; schertsend, voor ‘een stuk koek’ Moeke, geef me een bak zweet ‘kom koffie’ met een kluif.

kluisgaten, ogen

kluit, grote hoeveelheid een kluit geld

klijf, zilver (zie timtim)

klijfsch, zilveren klijfsche speentjes ‘zilveren knipjes; beursjes’

knaak, rijksdaalder loensche knaken ‘valse rijksd.’; Je krijgt bij den snees nog beis knaken voor dat pijtje ‘jas’. Die ander heeft je een lammetje gegeven; het is mij een knaak waard.

knageling, rat

knaker, portemonnee

knappert, pistool knappers ‘pistolen’

knar, hoofd Hij heeft een harde knar. Ik kreeg onverwachts een mep tegen me knar.

knees en kneesde, kende (van knijzen ‘kennen’) Zij kneesde mijn niese.

kneibel, sterke, potige kerel

knikker op het dak, brigadier van politie in Amsterdam

knikkers, biljartballen

knippen, aanhouden

knobbel- of knopsmeris, brigadier van politie in Amsterdam

knoften, zie kloften

knok, slag; ook ‘slaag’: Dat ir er een, die je knok kan geven. Zij was bang, dat zij knok kreeg van mijn niese.

knokken, vechten, slaan, stukslaan; ook ‘wisselen’: Hij had dat poen ‘geld’ nog niet geknokt.

knoloog, schele

knolsmeris, bereden politieagent knopknolsmeris ‘bereden brigadier in Amsterdam’

knoopje, dubbeltje

knul, vent Die knul, die de knaken ‘rijksd.’ maakt, was bijna geschaakt ‘gesnapt’.

knurf, klap Hij kreeg een knurf in zijn tronie.

knijzen, ook knijtsen, kijken stijf staan knijtsen; Zij knijsden hem goed in de lampies. Knijs even uit, of er wat op de vlakte is. Al de buren stonden voor het raam te knijzen. Ook ‘kennen’: Ik knijsde hem noppes - ‘Ik kende hem niet.’ Een broocher, dien ik niet knijs.

koef noen, twee Hebreeuwse letters, K en N, gebruikt voor ‘kost niets’

koeskoepee, bed, slaapplaats

koetsef, diamant (roosje)

koetsef blinker, briljant

koffer, bed Ik ga naarden koffer. Hij gaat met zen mokkel in de koffer.

kokkerd, een grote; een grote neus bv.

kolf mes (zie galf)

konkel, koffieketel

kontslinger, achterjaszak

kool, bedrog (seibel) iemand een kool stoven

kooler, spoortrein Pleite gaan met de kooler is altijd gevaarlijk; zoodra de zaak ontdekt is, gaat het naar alle kanten rikketikketik en je bent zoo gesjankt- ‘Met de trein er van doorgaan is altijd gevaarlijk, zodra de zaak ontdekt is, wordt naar alle

[p. 491]

kanten getelegrafeerd en je wordt direct aangehouden.’

koone, aangezicht

kooter, kind De kooters zijn naar school. Heb dat niese een kooter? - ‘Heeft die meid een kind?’

kooterum, klein

koperen bout, agent van politie in uniform

koppie, dubbeltje

kopstoot, een stoot met het hoofd, van onderen tegen iemands kin, waarbij het woord hengs! wordt gesproken; de gestotene valt in de regel duizelig achterover en wordt beroofd

kopzorg, bekommering Heb daar geen kopzorg over - ‘Bemoei je daar niet mee.’

korpus delik, bewijsstuk (corpus delicti) Ze heb het korpus delik - ‘Ze is zwanger.’

kortjan, matrozenmes

kotel bajes, gevangenis

kotsen, braken; ook ‘opbiechten’ (zie katsen): Je moet voor den goochemerd kotsen -‘Voor de rechter van instructie moet je opbiechten.’

koud maken, vermoorden

kousjer, zuiver Dat zijn kousjere bullen. Je zou bij je olmse ‘ouders’ toch een veel kousjerer leven hebben dan in zoo'n spiese.

kout, mes (zie nijf, galf, nifterik)

kraak, inbraak een krakie zetten ‘een inbraak doen’; Twee vrijers waren bezig met een kraak.

kraanoogen, spelden Leverworst met kraanoogen aan een joekel ‘hond’ geven om hem stil te maken ‘te doden’.

krabbedaaier, vechtersbaas, ruziemaker

krabbelpoj, inkt

krabber, breekijzer

krakeling: ze verlunzen geen -, ze verstaan geen woord

kraken, inbreken Het nobele volk neemt den nacht voor den dag; bij dag luimen ze, bij nacht kraken ze.

kraker, inbreker Hij stond bekend als een kraker.

krakertje, borreltje

krankjorem, krankzinnig

krates (kriek), gebochelde

krats, streep; streep door de rekening, teleurstelling; een niet in de loterij

krauter, politieagent

kreeft, vlees

kreischen, schreeuwen

kren, meid Ze zit met kren - ‘Ze is zwanger.’

Krententuin, Veenhuizen

kriek, gebochelde

krien, zilver

krot, verdacht huis

kruif, kwast, verwaande kerel, grootdoener

krummeldieven, minachtend voor ‘pruldieven’ Dat is een mooie stad om te jatten voorde krummeldieven.

kug, brood

kuierstokken, benen Neem je kuierstokken - ‘Pak je weg.’

kuil, kelder; ook diepert bierkuil ‘bierkelder’; We gaan naar de kuil van Moeke.

kuiten: neem de -, maak benen; zet het op een lopen

kutpooier, iemand, die leeft van zijn meid of vrouw (zie behojjebikker)

kwak, winkelschel De kwak doet ting-ting. Tik de kwak over - ‘Hou de schel vast.’

kwakkie, kleine hoeveelheid De snees ‘opkoper’ zou de daaien ‘diamanten’ bij kwakkies laten verslijpen

kwant, flink Dat vind ik kwant van hem.

[p. 492]

kwart meier, ¼ van ƒ100,-; bankje van ƒ25,-

kwats, uitroep Kwats! die zit er weer in (wordt bedoeld: in de gevangenis).

kwiek, vlug

kwinten, zakkenrollen

kijf, zie kaf

kijletje (zie keiletje), slokje

labe, hele hoop; een boel Daar zal wel een labe van in de flik ‘krant’ steunen.

lak: ik heb er - aan, [het kan me niets schelen] Er is lak aan me te verdienen - ‘Ik laat me niet beetnemen.’

laken: blauw -, lood

lakijfe (lekijve), beminde, vrouw

lammet, 30

lammetje, 30 stuivers een lammetje ‘een daalder’; Veel schokt hij er niet voor, maar toch altijd wel een lammetje. Die ander heit je een lammetje gegeven; 't is mij een knaak waard.

lamp, politie, onraad tegen de lamp loopen

lampies, ogen, smeerpitjes, waspitjes iemand blauwe lampies slaan; Laat je lampies goed knijzen - ‘Kijk goed uit je doppen.’

landing, ruzie De gooser heb landing met ze niese gehad.

last: hij heb de -, zoveel hij dragen kan, knap dronken

lat, stok, sabel, kerfstok Me olmse had daar aardig op de lat ‘op de pof, op krediet’ gedronken.

laten zakken, in 't water gooien

latkip, agent van politie

laulem, ten minste

lausie, ei

laveloos, stomdronken Dat kren is laveloos - ‘Die meid is stomdronken.’

laven, dronken maken

lawaje, begrafenis Daar gaat een lawaje voorbij. Krijg een lawaje in je huis! (verwensing).

lawajen, begraven Ik ben uit lawajen geweest.

lazerus, stomdronken Och meneertje heb meelij met mijn, / Ik zal nooit weer lazerus zijn.

leb, lief Saarleb ‘Saralief’

leepoogen, etterende ogen

lef, moed zuipen op lef ‘drinken op avontuur’; op groot lef uitgaan ‘willen stelen tot elke prijs’ [zie grootlef); Om te moorden, daar heb ik nooit lef voor gehad. 't Was een heele lef ‘een stout stuk’ voor me.

lefjongen, een jongen met moed; durfal

legem, brood

lekijve, zie lakijve

lel, borrel een haaie lel ‘een grote borrel’

lenzelink, luisteren (zie ook lunzelink)

lenzen, kijken Lens goed uit je doppen.

leuningbijter, leegloper

leut, koffie

lichten, rollen Ik knijsde dat de platvink werd gelicht - ‘Ik zag dat de portefeuille werd gerold.’

lichterik, dag

lik, gevangenis een linke lik ‘een strenge gevangenis, waar 't niet deugt’; een immese lik ‘een goede’

likkar, celwagen

link, loos, slim, niet pluis, gevaarlijk, lelijk, niet te vertrouwen (zie verlinken) link tegen link ‘list tegen list’; een linke slag ‘een slinkse streek’; een linke broger ‘een lelijke vent’; het link ‘poli-

[p. 493]

tie’; Steun niet meer op die val, het is er veel te link geworden - ‘Ga niet meer in dat huis; 't is er veel te gevaarlijk geworden.’ Zakkenrollen is een link werk. Dat is een linke pernoose ‘gevaarlijke taak’.

link dajem, valse eed

linken, bedriegen op link nemen ‘er in laten lopen’; De rechters wouen hem op de link nemen. Laat je niet linken.

linken en lenzen, kijken en loeren

linkgajes, niet te vertrouwen volk; slecht volk; politie

linkmiggel, grappenmaker; ook wel ‘akelige vent of deugniet; gevaarlijke kerel, die de jongens aflegt’

lippies, sleutels met smalle baarden

loebertangetje of loevertangetje, halve cent

loeder, dweil, slobber; meid van slecht allooi

loefie, halve cent De kerel valt dood over een loefie, ofschoon hij bulkt van geld.

loegie, spel kaarten

loeken, kijken Loek reis even in dat spoormeelukje. Je komt voorbij, maakt een veter van je schoen vast en loekt terwijl even naar 't slot. 's Avonds ga je er een paar kienen opgooien, of het soms springt.

loen, bedriegelijk, vals schermen met een loen jatje ‘zich mal houden, zich krankzinnig aanstellen’

loene, slecht, kwaad

loenen, vals doen

loenenaar, valse kerel, verraderlijke kameraad

loensch, scheel, schuin, onecht, vals; ook wel ‘koper’ de loensche ‘de schele’; een loensche oksenaar ‘een horloge van onecht goud’; loensche knaken ‘valse rijksdaalders’; een loensche brommer ‘een koperen ketel’; loensche glimmerikken ‘schele ogen’; Ze kijken zoo loensch.

loensche cassavies, valse bankbiljetten

loensche daai, valse diamant

loensche sjoefe, meineed

loensch poen, vals geld

loentjes, leugens Ik vertel je geen loentjes.

loentjes draaien, moppen verkopen

loep of loepie, horloge Hij heb een loep in de meeluk.

loerie, chocolade Hij heb loerie gegapt.

lokvogel, de voerder bij de kwartjesvinders

lollepot, wellustige vrouw; vrouw die zich aan ontucht met vrouwen overgeeft

lol-tiejijs, middel tot het opwekken van vrouwelijke wellust

lommerdbriefje: doorgefourneerd -, hoer

lommerdspiese, bank van lening

lood, geld een plak lood op den kop hebben ‘dronken zijn’; een dot lood, ook een poet lood ‘een hoop geld’; 't Schijnt dat jij je lood niet op kan.

loodpot, [geldpot] Men kan wel zien, waar de loodpot zit. Hier heb je de loodpot - ‘Hier is 't geld.’

looien, kloppen, vechten

loojig, zwaar Dat blauw laken is loojig - ‘Dat lood is zwaar.’

lorum, zwendel

loste, alles kwijt (zie kabs) Ik ben glad loste ‘zonder een cent’.

lousie, ei

louw, niets, weinig, neen voor louw ‘voor niets, gratis’; Raffie, ga je mee? Antw. Louw ‘neen’. Sjak me louw - ‘'t Kan me weinig schelen’ (schadt mir lau.)

louwfikus, niets louwfikus te beknijzen ‘niets te zien’

[p. 494]

louwloene, slechte zaken, tegenspoed

louwpoekelen, niets zeggen, niets meedelen

louwsmoezen, id. Ik moet kotsen ‘opbiechten’ voor den goochemerd ‘rechter-commissaris’, maar ik smoes louw ‘ik zeg niets’.

lovie, geld lovie in de meeluk ‘geld in de zak’

luchtklapper, bovenhuis

luffie (zie loefie), halve cent

luikes, stiekum, stilletjes, in 't geniep 't Manvolk houdt zich in zulke gevallen altijd luikes.

luimen, slapen Ze konden van nacht op de brits luimen.

luimkeet (luimkit), slaapstee

luimspiese, slaapstee, logement

luisterlap, oor

lul, suffer, domme kerel een lul van een brooger ook ‘dupe’: Hij is de lul - ‘Hij betaalt het gelag’ of ‘Hij is gesnapt’.

lummelhout, mannelijkheid

lunzelink, kijk om je heen, laatje niet uithoren of beluisteren (zie ook lenzelink)

lunzen, zie lenzen

lurven, kleren Ik pakte hem bij zijn lurven.

lussen: ik lus hem, ik wil met hem vechten; ik durf hem aan

lijk, versleten vrouw

lijnschieter, suffer

lijntrekken, rekken

lijpen, drinken

macher, koopman, boerenbedrieger, kwakzalver

maf, slaap

maffen, slapen

maffie, kwartje

maholle, bedorven, kapot

majem, water tof majem ‘goed water’; link majem ‘slecht water’; Ik gooi hem in de majem. Geef me een glas majem. Ga dit majem maar niet buizen ‘drinken’ het is link.

majemen, regenen Het majemt dat het giet. Het blijft maar doormajemen.

makke met een kanker, 35 cent

makkes, slaag, klap, last, onheil Hij gaf haar een linke makkes in der koone - ‘Hij gaf haar een klap die raak was in haar aangezicht.’ Daar zit makkes voor'm aan - ‘Daar krijgt hij last mee.’ Er zijn lieden die niet houden van makkes en peigere ‘bedorven’ visch.

maling: iemand in de - nemen, iemand er tussen nemen of voor de gek houden Ik had uit de maling kunnen zijn - ‘Ik had voor altijd binnen kunnen zijn.’ Ik heb er maling aan.

malogemen, werken

malogemer of maloochum, werkplaats foksmalogemer ‘goudsmidswerkplaats’; De grandige knijst naar het gajes van de maloochum - ‘De agent kijkt naar het volk van de werkplaats.’

maloochum (melogo), werk

mangen, vragen

mannetjesputter, sterke kerel

mansjen (mansj maken), aanprijzen; recommanderen

mareedsemen, stelen

mareedsemer, dief

marwiegen, stelen

marwieger, dief

masker, pand (voor de bank van lening)

massel, winst, geluk, voorspoed Aan gestolen goed is geen massel ‘gedijt niet’.

masselen, goede zaken

masselen broocher ‘geluk man!’; Hij is in zijn massel - ‘Hij heeft geluk.’ (Il a de la veine.)

[p. 495]

massematten, handel, negotie, zaken; ook wel ‘gestolen buit’

matograaf, sleutel (zie kinematograaf en motograaf)

matschudding, herrie, ruzie

matses, Paasbroden

mattenklopper, tien gulden (gouden tientje)

mauwerik, kat

meegig, lui, suf (ook meelig)

meeleg, zout

meeluk (meelik), zak poen in de meeluk ‘geld op zak’; een meeluk schoren ‘goederen’; een meeluk koffie, etc.

meelukpeezer, zakkenroller

meie(r), 100 een goede meier ‘een goede ƒ100,-’; ½ meier ‘50’; ¼ meier ‘25’

meier, man Houd den meier in de gaten.

meikever, zwerver, schooier (ook merwiecher)

meilig, koning

meiligin, koningin

meimus, dood Hij gaat meimus. Ik zal je meimus slaan.

meine-deine, Duits hasardspel met kaarten

meis, lijk

mekajem, grote hoeveelheid, een hoop, een klap Daar lag een mekajem oksenaars achter die ruit. Jongens met een mekajem poen in de meeluk. Ga weg of ik geef je een mekajem. Wat een mekajem gajes op de vlakte. Het wemelt van russen. Als ik alles bij mekaar had, wat ik van me leven geslagen ‘bemachtigd’ heb, dan had ik mekajem. Ook gebruikt voor ‘veel slaag’: Hij geeft 't dier mekajem, als 't niet loopt.

mekattering, ook bekattering, beschuldiging; ook ‘ruzie’: Ze hadden een mekattering met een kar met blauw laken.

melane, lading Ze kregen de melane - ‘Ze werden dronken.’

melogo of melogem, werk (zie maloochum)

melojen, wenken

mem, 40

meneertje, de commissaris van politie

menobbel, monster, bijzonder lelijk schepsel

mep, klap, stoot

meppen, beetnemen, stelen katten meppen; kattenmepper; Ik laat me niet meppen. Wat praat je van meppen? Ik zal de spieën hebben, die jij van een ander gemept hebt.

mepschooren, onbruikbare goederen (zie nepschooren)

merode, neerlaag, armoede Hij is nou in de merode ‘aan lager wal’.

merriekie, moeder

merwiechers, meikevers, landlopers, dieven

mesokke, mesjoche, mesjoege, mezokke, gek, suf (zie besjoche ‘gek’) Schele Mie heeft zich ook mesokke gehouden.

mezoles, ook bezoles, bedorven, kapot; ook ‘ziek’ - vlees dat ruikt; boter die sterk is; een ei dat niet vers is, heet mezoles Kijk eens wat een knap mokkel daar voor de glonissen scheft, maar neem je in acht voor dat niese. Ze is mezoles, dat kan je aan der patsjif wel zien.

mezoomen (mesomme), geld

middendek, sleutel (zie kienen)

miegen, wateren

mieg-tiejijs, pisbak, urinoir

mieniker (bij verkorting mien), vuilik; een kerel die gnieperige streken uithaalt

miesgasser, zie miskaf

[p. 496]

mietje, iemand die een hekel heeft aan de vrouwen; in de regel 't zelfde als hintemer, flikker

miezig, schuldig Ik heb me nooit aan een portemonnaie miezig gemaakt.

miggelaar, uitkijker; iemand die op uitkijk staat

miggelen, lachen. Hij miggelde link en ze schokten hem een jantje - ‘Hij lachte verdacht en ze gaven hem een jaar.’

mik, buik, maag Hij heeft zijn mik weer vol. Sla dit treitertje ‘broodje’ maar vlug in je mik.

mikwe, bad Den avond voor den trouwdag moet het Joodsche meisje een mikwe nemen.

mimmele, moeder

minette, poesje, jonge dame, snolletje; iemand die het minetten uitvoert

minetten, strelen, kittelen; likken van de geslachtsdelen

miskaf, miskuiken, misgasser, miesgasser, vuilak, akelige vent, sodomieter

misslaan, te kort doen; geld achterhouden en dus niet eerlijk delen Hij heeft me een meie misgeslagen ‘ƒ100,- te weinig van de buit gegeven’. We waren allen godinne jongens, misslaan hebben we mekaar nooit gedaan.

misslaander, iemand die 't gestolene niet eerlijk deelt.

Moeke (Moeke Kommers), kelder Nieuwe Markt 19, Amsterdam

mok, beker een mokkie bruin ‘een kop koffie’

mokkel of mokkeltje, meid, geliefde

mokum, stad Groot Mokum ‘Amsterdam’; Klein Mokum ‘Rotterdam’; Mokum Mollof, Mokum Alf ‘Amsterdam’; Mokum Reis ‘Rotterdam’; Mokum Beisz ‘Berlijn’; Er zijn hier in Mokum ‘Amsterdam’ geen goede tiejijzen ‘geen welvoorziene brandkasten’ meer.

Mokumer, Amsterdammer

molleke, zie mokkel

Mollof, Mokum Mollof (Groot Mokum), Amsterdam

molm, geld een kattebak met molm ‘een winkellade met geld’; Ik weet dat er molm steunt ‘dat er geld zit’.

monnie, geld

moord: de - steken, om 't leven komen Steek de moord - ‘Krijg een ongeluk.’

moos, geld

mootvlek: hij peest met de -, met 9 dobbelstenen

moppentrommel, effectentrommel, geldkist

morf letten, goed opletten op 't geen iemand zegt

morig, vrees Hij schokt geen morig - ‘Hij is niet bang.’ Ben je morig? Hij schokt morig- ‘Hij is bang.’ Je zult zien dat hij morig schokt - ‘Je zult zien dat hij wegloopt.’ Hij peest morig - ‘Hij werkt niet vastberaden.’

mot, twist

motlap, mottige

motograaf (zie matograaf), sleutel Heb je de matograaf pekaan - ‘Heb je de sleutel bij je?’

muim, slaag

muimen, slaan

munt: smak hem -, werp hem tegen de grond

muntmeter, brandkast

muziekdoos, brandkast

mijlie, mond Hoor eens, wat een mijlie ‘wat een grote mond’.

mijmus, dood

naai, bij de hand

nafke, meid (ook nefke)

[p. 497]

Als ik met hard werken wat verdiend had, dacht ik: 't Is voor me nefke.

nafkoone, meid

najin, oog

nase, neus

nefke, meid

negenweker, iemand die maar half voor zijn kost berekend is

nekijve, zie lakijve

nemen: zich laten -, [zich laten] beetnemen

nepschooren (zie mepschooren), onbruikbare goederen

neuren, rondgaan om te zien of er iets te stelen is

neurie, drank, sterke drank

neuriespiese, herberg; ook ‘huis met kelnerinnen’

neus, 2 (bij 't dobbelen)

aas-neus ‘1-2’

neut, hoofd Je wordt al aardig olmsch met je kale neut.

neutje, slokje een neutje kraken ‘een borreltje drinken’

neuzen, kijken Ga je mee neuzen in 't woud ‘'t Vondelspark’.

niese, dame, meid Dat niese van hem is ook naai ‘bij de hand’.

nifteren, doden Hij moet genifterd worden.

nifterik, mes

nobel, geschikt, goed, vertrouwd, veilig een nobel spiese ‘een vertrouwde herberg’; Jongens, de val is nobel ‘de gelegenheid is schoon’. Ook ‘gepakt’: Hij is nobel.

nobele, man, vrijer Wat doet je nobele? Die luimt nog. Dat liet de nobele ‘de man’ zich geen tweemaal zeggen.

noen, 50

nooien, uitnodigen, uitdagen

noppes, neen, niets noppes poen ‘geen geld’; noppes pekaan ‘niets bij me, niets op zak; van mij is niets te halen, niets voorhanden’; Er steunde noppes in de platvin - ‘Er zat niets in de portemonnee.’ Ik wou een sjaans ‘kans’ (chance) bij haar hebben, maar noppes, hoor je ‘'t gaf niets’.

noppes kotsen, niets zeggen

nor, 't hok, 't cachot op 't politiebureau in de nor

nosselen, stelen Heeft Bet van avond nog wat benosseld?

nosteren, vloeken; ook wel ‘spreken’

nosterik, boek

notting, niets (nothing at all)

nijf, mes

nijs, moed, lust. Die heeft nijs om wat te bedissen ‘moed om te stelen’.

oj, wel, wat moet je?

okketaaien, iemand te weinig geld terug geven, door kelners, en bij ontdekking het teruggehoudene op de grond laten vallen, alsof 't bij vergis ergens was blijven hangen

oks, degelijk, goed een okse oksenaar ‘een goed horloge’; Zoo gaat ie oks. Dat smaakt oks.

oksenaartje, horloge een foks ‘een gouden’; een halffoks ‘een zilveren’; een loensch ‘een nikkelen of koperen’

olf, 1

olms, oud; ook ‘gek’ of ‘kinds’; een die zich olms houdt heet een simulant; een olmse serrore ‘man’; een olmse niese ‘een oude vrouw’; een stuk van een olms hemd; Een paar olmse lappen dienden voor kousen. Wat doet ie weer olms. Laat dien gooser toch, hij is olms.

olmse, ouders Ben je weer bij je olmse thuis?

[p. 498]

ook enkelvoudig, voor ‘vader’ of ‘moeder’: Ik ga naar mijn olmse. Mijn olmse schokt ‘geeft’ mij nog wel eens wat; hij heeft nog al wat molm.

olmspiese, oudemannenhuis; ook ‘gekkenhuis’

oltrip, sigaret (Old Rip, een sigarettenmerk)

omslaan, bekennen

omslag, omtrekkende beweging een omslag maken ‘door een of andere slinkse manoeuvre iets bewerken’

onderkruiper, klein mannetje

onderkruis, sleutel (zie kienen)

onderzeil: iemand - brengen, iemand in slaap maken

ongodin, onoprecht, niet waar

Oome Jan, de bank van lening

oosser, neen, neen!; een krachtig van de hand wijzen

opgaan, gestraft worden Zou hij opgaan? Toch is die gooser niet opgegaan voor dat zwijn ‘fiets’. Wie dekt, gaat net zoo goed op als de dader die verschut wordt.

opjacht, kostwinning

opknappen, [een straf uitzitten] 2 jantjes opknappen ‘2 jaar in de gevangenis zitten’

opladen, voeren, bewegen Hij laadt den sooger op - ‘Hij bewerkt de man om bv. aan 't kaartspel deel te nemen.’

oppikken, opvangen een vreempie oppikken

orel, christen (zie gnorel)

ottenoj (zie attenoj), Heer in de hemel!

ousten, praten Oust zachter - ‘Praat niet zo luid.’

overbruggen, overbrengen, verklikken Dit werd alles door dien punt ‘bochel’ overgebrugd.

oxenaar, horloge (zie oksenaar)

paaltje, stuk roggebrood (in de gevangenis) Krijg ik van avond je paaltje.

padjakker, deugniet, schelm

pafferik, vuurwapen, pistool, of revolver De oude Peters draagt altijd een groote pafferik bij zich.

pageintjes (zie geintjes), aardigheden, grapjes Hij had enkel wat pageintjes in zijn brief geschreven.

pakslinger, scheldnaam voor ‘Jood’

palmegoone, een koloniaal

palmer, soldaat Daar tippelt een palmer.

panas, chef, directeur; ook ‘winkel’ of ‘lommerd’ Breng het maar naar de panas.

paradegeld, geld van een ander, dat iemand bij zich draagt om mee te pronken

parademaker, bluffer die opschept met geld dat niet van hem is

paradet, kletskop, zeer hoofd, schurftkop [zie parrig)

parag, scheldnaam voor ‘Jood’

paraplu, koepelgevangenis (Haarlem, Arnhem, Breda)

parrig, hoofdzeer (zie paradet)

passe-route, vagebond

patatters, aardappelen

paternosters, handboeien (braceletten)

patet, hoofd

patjakker, deugniet, fielt

patsjif gezicht

pattisj, zwanger

peesvrijer, werkman

peezen, werken Hij peest met de flik - ‘Hij werkt met de kaarten.’ Peezen is goed voor de paarden - ‘'t Werken is voor de dommen.’ We zullen morgenavond gaan peezen, misschien is de val dan nobel ‘de gelegenheid schoon’. Jan is een gooser, die nooit

[p. 499]

peest, hij steunt den heelen dag in het neuriespiese.

peget, 2

pei, 80

peiger, dood, aas, lijk, kapot, bedorven, rot... van dieren peigere visch

peiger maken, dood maken

peigeren (peieren), sterven, doodgaan

pekaan (piekaan, bekaan), hier, aanwezig, voorhanden pekaan nemen ‘in beslag nemen’; noppes pekaan ‘niets in de zak’; Ze nemen een dronken gooser pekaan ‘inrekenen’.

penne, slaapstee

platte pen ‘slaapstee onder de blote hemel’

penneboes, huisbaas, slaapsteehouder

pennen, vingers wijspen, ringpen

pennetje, sigaret

pennooze, neus

permonje, verlof Als ie visschen wil moet ie altijd permonje vragen aan ze temeie.

pernooze, kostwinning, werk, jacht Hij gaat op de pernooze. Kon ik met de pernooze niets verdienen, dan bikte ik niet ‘had ik niets te eten’. Zoo'n tippelaarster peest meteen op vinkies, dat hoort bij die pernooze thuis.

pernoozemannen, mannen van 't vak Hij heeft onder de pernoozemannen den naam van vinkendresseur ‘zakkenroller’.

perriekie, vader

personsie (presonsie), verdenking (presumptie)

pesaules, aangebrand, veneriek

pestman, gierigaard

peut, slaag, klappen Het doet me lol, dat de russen ‘rechercheurs’ zoo'n peut gehad hebben.

philippie, muntbiljet of bankbiljet van 10 gld. de philippus ‘het geld’

pichem, Jood

pickpocket, zakkenroller

pié, buurt hoerenpié; Ruiterpié ‘Pieter Jacobstraat te Amsterdam’

piechern, suffer^397***

piejijzers: heitjes -, kwartjesvinders

piekelman, ook piek, gulden Ik heb een mooi vinkie ‘portemonnee’ in dat spoormeelukje ‘zakje’ gezien, met een piekelman er in. Ik ga er op peezen ‘er moeite voor doen’. Dat was de man 4 piek ‘vier gulden’.

piekeren, denken

piemelen, huilen

piender, loos, bij de hand Hij was hem te piender af.

piepen, slapen; maar ook ‘wegsluipen, vluchten, lichten’, enz.: Hij schijnt hem gepiept te hebben. Ik piep hem, hoor! - ‘Ik maak me uit de voeten.’ Het is gepiept - ‘Het is gebeurd.’ Hij heeft een ezeltje gepiept - ‘Hij heeft een lade gelicht.’

pieper, aardappel

pièr of piejèr, opkoper (Pierre, naam van een snees in Den Haag)

pierder, speler, nachtbraker

pierement, harmonica

pieremezeur, cent

pieren, spelen, nachtbraken (pierewaaien)

pieskapee, loopje, grapje Maak geen pieskapeemee mij - ‘Neem geen loopje met me.’

pieterman, gulden Zeven pietermannen is toch niet te jouker ‘duur’.

pietsie (bischen), weinig De motlap vond 6 heitjes wel een pietsie min - ‘De mottige vond 6 kwartjes wel wat weinig.’

pikke, de duivel

pikken, nemen

397*** Noot van de redactie: lees: piechem, vgl. Hans den Besten in zijn recensie van Boeventaal & Gabbertaal. Twee Bargoense woordenboekjes uit de eerste helft van de 20ste eeuw, ingeleid door Ewoud Sanders, Amsterdam, in Nederlandse Taalkunde 1999, 4, 367-381.

[p. 500]

een oksenaartje pikken

pikker, matroos

pil: iemand de - ingeven, iemand beduiden wat hij doen of zeggen moet; suggereren

pin, ketel een koperen pin

pinkeling, pink

pinter, slim (zie piender)

piot, soldaat

pit, moed Hij heeft nog al pit.

plak, halve stuiver

planten, verstoppen

plat, stil We moeten die getuige zien plat te maken. Ik moet haar met zoete woordjes plat maken ‘sussen’ om haar mee te krijgen.

plat: zich - maken, buiten slapen

plattekit (stille kit), winkel waar men gestolen goederen koopt

platvink, portemonnee een platvink met knaken ‘rijksd.’; Hij zei, dat er noppes in de platvink steunde.

platvink, zakportefeuille, tas

pleite (ook pleiter), weg pleite gaan ‘weglopen, weggaan, zich bergen’; Ga maar pleite, het is een beetje link ‘onveilig’; ze knijzen op je. Is de smeris pleite? Hij is pleite gekommen ‘weggekomen, ontkomen’. Ik tippel gauw pleite - ‘Ik loop gauw weg.’ Ze hadden juist nog tijd om pleite te tippelen.

pleite maken, wegwerpen de vonk pleite maken ‘het licht uitdoen’; Daar kwam een rus ‘smeris’ aan, zoo hard hij kon, en wij pleite.

pleite scheften, weglopen

plentie, genoeg

ploeg, vereniging de gouden ploeg (van jongens in Haarlem)

ploeteren, werken

pluk, werk Zie dat je pluk krijgt.

poedel, agent van politie

poeierpen, sigaret

poekelaar, prater, iemand die niets kan zwijgen, babbelaar

poekelen, praten louw poekelen ‘niets vertellen’; Je poekelt over dingen, waar je geen verstand van hebt. Ze begrepen eerst niet, wat ik poekelde.

poen, geld poen in de meeluk; Daar steunt een dot poen. Hoe kom jij aan poen, dat je met de melane ‘dronken’ thuis komt?

poen, een, een opschepper, een gemene vent

poenbroekie, broek zoals de jongens op de Zeedijk dragen, nauw over de knieën en wijd op de hiepen ‘schoenen’

poengassie, pet

poeplappie, zakje met geld Hij heeft een aardig poeplappie.

poerem, drukte

poet: een - lood, een hoop geld

poets, politiebeambte

poj, water

politoeren, blanketten, schminken

pompertje, valse sleutel een pomper met 5, 6 of 7 tandjes; Leen mij dat pompertje voor die val ‘huis’.

ponem, gezicht Dat niese heeft een joven ‘knap’ ponem, een leelijk ponem.

pooien, eten Moeke, schok wat te pooien. Ik moet maar zorgen, dat er wat te pooien is, jij brengt geen spie thuis. Zij kon zelf wel haar pooien verdienen.

pooier, dikvreter; kerel die met een meid leeft, die voor hem de kost verdient Als ik zoo'n pooier moest hebben, liet ik hem gauw den moord steken ‘om hals komen’.

pooier, staalboor

[p. 501]

poozer (posser), duit Ik had geen posser in de meeluk. Daar is geen posser te verschieren ‘verdienen’.

poozetjat, platzak

pop (poppie of poppetje), gulden

poppekast, bedstede

pores, koe, stuk rundvee (beheime)

poser, vlees

posjer (zie poozer), cent, duit

posser (zie poozer), duit

posterik, deur

pot, smeltkroes

poteten, beloning De versliegeraar kreeg ƒ25, - voor een poteten.

pots, snor, knevel een zware pots

potsvrijer, iemand die met kwartjes-vinders uitgaat, om uit te kijken

prames, deel, aandeel, portie

prent, beeld, mooie vent (spottend)

preuvelement, praatje Ik maakte mijn preuvelement bij haar en kreeg ze mee naar een dansspiese.

preuvelen, praten

priem, dolkmes

priemerik, zwerver, landloper; ook wel ‘dominee’ of ‘geestelijke’

prikken, met een mes steken

prins, politieagent

prinsemarij, prinserij, de politie Jongens, deize, daar is prinsemarij op de vlakte - ‘Stil, jongens, daar is politie in de buurt.’

pruif, lading, last Hij heb de pruif - ‘Hij is dronken.’

puinsteker, vingerring (zie veemsteker)

punt, bochel

pij, jas, demi-saison; ook wel ‘mond’: Halt de pij - ‘Houd de mond.’

pijger (zie peiger), dood

pijtje, jas (zie velletje)

rachmones, medelijden

rad, geldstuk; rijksdaalder, gulden, mark, franc

raggeling, mislukking, tegenvaller Heb je nog wat loensche knaken ‘valse rijksd.’ uitgegeven? - Ja, beis, maar ik heb ook verscheiden raggelings gehad.

ramen, ogen Hij heeft het in de ramen ‘in de gaten, in de smiesen, in de kijkert’.

rammen, vechten Als jullie rammen willen, gaat dan op de vlakte ‘op straat’. De jongens gingen rammen met de geslagen treiters ‘broden’.

ramsjen, opkopen

randeevoe: op - gaan, met een niese in een logement gaan slapen (rendez-vous)

rats, gestampt eten

rausj, hoofd

rausjen, stelen, roven Alles wil ook rausjen - ‘Ieder meent maar te kunnen stelen.’

ree, flink, bij de hand een reeë vrouw

regen, zie gouden regen

Reis: Mokum -, Klein Mokum, Rotterdam

reizen, lopen Ze reizen op hem - ‘Ze lopen op hem, ze zoeken hem.’

rekel, voet

remsch hebben, verbannen zijn

rewoochem, winst, overmaat

ribbemoos, mannetjesputter, sterke kerel

Rikketikbons, bank van lening in Rotterdam

riks, riksie, rijksdaalder

rollen, biljarten Ik mag graag een potje rollen. Ook ‘stelen, bemachtigen’ (zakkenroller): Hij had een gondel ‘dameszak’ gerold.

roode haan: de - op een huis zetten, de brand erin steken

rooderug, rood ruggetje, bankbiljet van ƒ1000,-

[p. 502]

roodevlag, de vrouwelijke stonden (zie vuile week)

rooieloop, kopergeld

roojemen, kijken Die vrijer staat daar te roojemen, die wil weer 9 stuiver ‘getuigengeld’ verdienen. Kun je niet beter roojemen? Roojeme ‘kijk’, wat mijn kerel daar doet. Ik kan noppes roojemen - ‘Ik kan niets zien.’

rookertje, sigaar

rosj, hoofd; ook ‘haar’ Wat heb die vent een rosj.

rosjie, id. De niesetjes ‘dametjes’ hadden allen een safiaantje ‘sigaar’ in der rosjie.

rot, bankroet Als bij 't banken de bankhouder een 9 krijgt, heeft ie de rot. Ook ‘dood’: De jongens onder mekaar zijn eerlijk als goud, der mag geen spie aan mankeeren en is d'r eens een misslaander bij, dan slaan ze 'm half rot als ie op de vlakte komt.

rotten, stinken

rotteraar, verrader

ruiker, slechte stoot op 't biljart (zie ui en stinker)

Ruiter pié, Pieter Jacobstraat in Amsterdam

rukkerd: in één -, [aan één stuk] Hij heeft in één rukkerd ‘aan een stuk’ joetbeis ‘12’ jantjes ‘jaren’ opgeknapt.

rus (smeris), politieagent, rechercheur

russies, id.

sabberaar, koevoet

sabberen, inbreken

sabbervelletje, slabbetje, front

safiaantje, sigaar safiaantjes van de dold ‘van de 4’

safianenkoker, sigarenkoker

salans, vuur Geef me een beetje salans. Ook ‘heet’: Wat is dat niese salans.

samenetje, sigaret

sammech, 60

sappelen, talmen

sapperen, werken Daar moet, een mensch hard voor sapperen.

saribel, kerel

saroespeelster, heelster

saskenen, lopen

sassem, suiker

sassie, sigaret

sauzen, regenen

sawor, hals

schacheren, handelen

schaf je, zie schof je

schafthuis, huis waar de jongens eten en hun was laten doen

schaken, snappen, pakken, arresteren Heintje en Pastoortje ‘2 bekende Amsterdamse rechercheurs’ hebben weer een jongen geschaakt.

scharre, slet

scheffen, zitten Daar scheft noppes - ‘Daar zit niets.’ ook ‘gevangenzitten’: een oude scheffer of schefter ‘iemand die veel gevangen gezeten heeft’

scheg, neus Ottenoj, wat een scheg - ‘Kijk! wat een neus.’

scheppen, bij het vechten de tegenpartij met de nek opvangen en over 't hoofd werpen

schermen: scherm met een loen jatje, houd je mal

scherp staan, besloten zijn tot het uiterste Ik sta zoo scherp mogelijk - ‘Ik ben tot alles in staat.’

schiebaart (sjiebaart), masker, mombakkes; ook ‘geschonden gelaat’: Ik kan van avond niet tremmen ‘op de baan lopen’ met zoo'n schiebaart voor ‘met zo'n stukgeslagen gezicht’.

schieten, zien, begrijpen

[p. 503]

schim, gezicht, bewijs Ze hebben stellig zijn schim wel gezien. Maak de schim asjewijne - ‘Verdonkeremaan de bewijzen.’ Er staat geen schim in het oksenaartje. Ook wel ‘naam’: een agere schim ‘een andere, valse, naam’; Ik zal je veeberen ‘schrijven’ op een agere ‘andere’ schim ‘onder een andere naam’.

schimmen trekken, fotograferen

schimmetje, bagatel Ik heb er maar een schimmetje voor gehad.

schlemiel, lummel, ongeluksvogel

schoenen: hij heeft mij alles in de - gegooid, alle schuld op mij geworpen

schof je, zie er af, doe het niet; soms ook ‘hou je stil’, of ‘verroer je niet’

schok, goed geluk uitgaan op de schok ‘op avontuur’; op de schok gaan ‘uit bedelen of op avontuur uitgaan’; op de schok tippelen ‘des avonds op woningen lopen waarvan de bewoners uit zijn; of op kermissen reizen om een slag te slaan’

schokken, betalen; ook ‘geven’ Schok je een potje bier? Schok dien vrijer een paar spieën. Wat schok je voor dat pijtje? Hij schokt geen morig - ‘Hij is niet bang.’ De bollebof uit het neuriespiese kreeg noppes van hem geschokt - ‘De kastelein uit de kroeg kreeg geen cent van hem betaald.’

schol, 2½ cent-stuk

schooren, goederen, in tegenstelling met ‘geld’ gejatte schooren ‘gestolen goederen’; een kist (baal) schooren; goeie schooren; op de schooren tippelen ‘uitgaan op diefstal van onbeheerdstaande goederen’; Daar is geen poen ‘geld’ te vinden, willen we 't schooren maar meenemen?

schoot of schotel, onderdeel van een slot De deur zit op de nachtschoot.

schorem, arm; ook ‘slecht’ en ‘leugen’: Je hebt schorem gehandeld, 't Is allemaal schorem wat je daar vertelt.

schorem en al, rommelzooi

schot: hij had het in 't -, in de gaten

schrabber, cent Piet wou er geen schrabber ‘geen cent’ bijgeven.

schrabbes (ook schrappes), geld

schragen, benen kromme schragen; Zoodra er verschutting viel ‘onraad kwam’ heeft hij de schragen genomen.

schrandere, verbastering van grandige Deis je voor den schrandere ‘politie’.

schranderig, schraal Hij zit er schranderig bij.

schranzen, smullen

schrapper, zie schrabber

schriebes, honger Kijk dat stomme dier een schriebes hebben.

schrooi (ook wel schroei), trek, eetlust, honger Ik heb niet veel schrooi.

schrooien, hard werken, ploeteren

schrijfspiese, kantoor

schubbetje, dubbeltje

schuifster, hysterische vrouw

schuiven, lopen Laat die maar schuiven.

schuiver: een - nemen, hard weglopen

schunnerd, zwerver, schooier

schuurtje, 't hok, 't politiebureau, cel De prinserij wou hem naar 't schuurtje brengen. Als hij mij niet had, zegt Bet, had hij al lang in 't schuurtje gesteund.

schijthuis, hoer

secreet, hoer

seeweren, stelen (zie zeeferen)

segem, schouder

seibel, bedrog, zwendel, slechte waar Laat je geen seibel in je jatten stoppen.

seigel, verstand Ik heb daar geen seigel van.

sein, afgesproken teken

[p. 504]

seinen, informeren Hij durft niet te seinen en niet te dekken, hij schokt morig - ‘Hij durft niet te informeren of op de uitkijk te staan, hij is bang.’

sereife, brand sereife maken ‘brand stichten’; Ik zit in de sereife. Waar is de sereife?

seribel of sereibel, ongeluk, misère Door eigen stommigheid zouden ze je in de seribel helpen.

serrore, persoon, heer een olmse serrore ‘een oud heer’

siene, agent van politie

sikker (sjikker), dronken, duizelig De gokkers zijn knap sjikker. 's Morgens als ik opsta ben ik eerst wat sikker.

simpen, schreien

sirool, man, kerel een rare sirool; een dronken sirool, die niet weet of het uchtend of avond is

sjaak of sjaakies, kalm Hond je sjaakies - ‘Houd je kalm, doe of je nergens van weet.’

sjaans, kansje (chance) Ik ging uit om een sjaans ‘avontuurtje’ bij een niese. Dat is een mooi sjaansje voor je.

sjachelen, soort dobbelspel

sjad mie louw of sjakt me louw, 't kan mij niet schelen (schad't mir lau)

sjanken, trouwen

sjappie-hendele-mendele, hutspot

sjaskelbajes, kroeg, herberg

sjaskelen, drinken

sjed, duivel, vijand, politie

sjeezen, hard lopen, wegvluchten

sjeg, zie scheg

sjein, lekker; ook ‘schoon’: sjein in de kloften ‘knap in de kleren’

sjeks, man

sjerfen (sjerpen), helen, opkopen

sjerfer, heler

sjiebaart, masker

sjief, schip (Schiff)

sjien, politieagent

sjikker, dronken (zie sikker)

sjikse, een christenmeid een nobele sjikse

sjim (zie schim), naam

sjoeche, begrip; ook ‘verdenking, vermoeden’

sjoechem, antwoord, bescheid Ik kreeg geen sjoechem.

sjoefe, eed loensche sjoefe ‘meineed’

sjoege, gek

sjoele, kerk

sjoes (verkort voor Schuster), schoenmaker

sjofel, armzalig; een slechte kerel sjofel werk ‘werk waaraan weinig te verdienen is’

sjofelaar, armoedzaaier

sjoof, gulden (zie soof); ook ‘schaap’

sjooges, erwten een H.L. sjooges

sjoome, vet

sjoucher, koopman

sjouter, politieagent

slaan, stelen geslagen schooren ‘gestolen goederen’

slagen, winst, buit Hij heeft mooie slagen gemaakt.

slag slaan, gebruik maken van de gelegenheid om iets te doen, bv. stelen

slak, horloge (ook tik, tikkie en oksenaar)

slamassel, ongeluk

slampamper, drinkebroer

slang, horlogeketting fokse slang ‘gouden ketting’; loensche slang ‘namaak’

slemassel, ongeluk

slemp, koffie

sleur, water en melk (in de gevangenis)

sleur (slurf), nauwe gang

slobber, koffie een bak slobber; Den man komt een spatje toe, de vrouw een bak slobber. Ook ‘slons, slordige vrouw’:

[p. 505]

Hoe jammer dat ie aan die slobber verzeild is.

sloeber, vuilpoes

sloeper, pantoffel

slof(je), halve stuiver; ook ‘een krenten-broodje’

sloom, langzaam

sloome, suffer een sloome Hannes

sloome duikelaar, iemand die door zijn luiheid ten onder gegaan is; iemand die geen lef heeft

sloopen, het lood wegstelen van leegstaande gebouwen

slooper, looddief

smakken, gooien Smak hem munt - ‘Gooi hem tegen de grond.’

smeer, klap

smeerkanes, vuilik (eig. ‘vuilkop’); zie kanes ‘hoofd’

smeichler, vleier, mooiprater (Schmeichler)

smeren, hard weglopen Smeer 'em met den looppas.

smeris, politieagent op smeris staan ‘op uitkijk staan’

smerrie of smurrie, tabak

smerrietje, sigaar

smiesen, ogen Dat loopt in de smiesen ‘in de gaten’. Ik had hem in de smiezen. Houd hem in de smiezen.

smikkelen, smullen

smiksem, boter

smoesie, praatje

smoezen, praten gedekt smoezen ‘zacht praten’; louw smoezen ‘niets zeggen’; Ik moet er op kunnen vertrouwen, dat je met niemand smoest. De dokters smoezen niet; die kan't wat schelen of je in Medemblik zit of in de bajes.

smous, dief; ook scheldnaam voor ‘Jood’

snaar, onwettige vrouw

snees, opkoper van gestolen goederen De sneezen schuilen wel eens met de politie onder één hoedje.

sneezen, opkopen; en ook ‘stelen’ In de Marnixbeis woont een okse (een godinne) snees ‘vertrouwde opkoper’.

snoeien, rondgaan om te zien of er iets te stelen valt

snoet, lieverd, schat Dag snoet.

snol, lichtekooi, hoer

snuiven, bemerken Snoof je 'm? - ‘Heb je hem begrepen?’ suurkers^397****, zij die op een kansje tippelen

snij, zakdoek

soemkoef, politie

soentje, verraderlijke steek of por

soeteneur, bijspringer

sohof, goud

sokken, hard lopen de sokken zetten ‘hard lopen’

sokon, baard

solletje, hoed

soof, zie sjoof Ik heb je zaterdag nog beis soof ‘2 gld.’ geschokt

sooger, jongen uit een dievenhuis

sooges, hete (gekookte) boontjes

sossem, paard

sossem prinserij, bereden politie

spaander, cent

spak, cent

span, uitkijk

spankeren, hard weglopen, vluchten Hij spankert de deur uit.

spanling, oog

spannen, kijken, zien Span reis. Ik zal spannen of er onraad is. Span immes - ‘Kijk goed.’ Span je het?

sparber, paraplu (zie sperwer)

spat: de - zetten, aan de haal gaan

spatje, slokje Me vader houdt veel van een spatje.

specie, geld

397**** Noot van de redactie: lees: snurkers.

[p. 506]

gewonnen specie maar ook ‘drank’: een flesch specie

speeldoos, brandkast

speentjes, knipjes, beursjes

spekkerd, spekslager

sperwer, paraplu (zie sparber)

spie, cent vijf spie; Geen spie breng je thuis. Pak op de spiezen.

spienoze, roof, diefstal (zie pernooze) Hij gaat uit op de spienoze.

spiese, huis neuriespiese ‘drankwinkel’; de donkere spiese ‘'t cachot’; luimspiese ‘logement’

spiesertje maken, uitgaan op een val

spinnekop, dasspeld

splint, geld

spoormeeluk, zijzakje van de jas waarin het spoorkaartje gestoken wordt

spoortiejijs, id.

springen, losspringen, opengaan Is het ezeltje gesprongen? - ‘Is de lade losgegaan?’

spuit, geweer; ook wel ‘paraplu’

spulle, kleren (zie bulle)

stand, hoop mensen bijeen, oploop een stand maken ‘een hoop mensen om zich verzamelen, 't zij om een artikel te verkopen, of om zakkenrollers gelegenheid te verschaffen’

standel, sleutel (zie tandels)

standwerker, iemand die aangenomen is om een menigte bijeen te brengen

stapelaars, zie hoogstapelaars

steunen, zijn, vertoeven, zitten, blijven staan Daar steunt een brandtiejijs ‘brandkast’. Ik moet weten of er poen ‘geld’ steunt. Steunt de kien in 't slot? - ‘Zit de sleutel in 't slot?’ Laat de deur open steunen. Ook ‘logeren’: Ik steun ‘logeer’ op een luimspiese.

stiek, stand een van ons stiek ‘een van onze stand, van ons soort volk’

stiekem, stilletjes, arglistig, in 't geheim, een stiekemerd

stiekemerd, iemand die in 't geheim kwaad doet

stieken of stiekjen, geven, reiken Als je ziet, dat je verschud ‘gesnapt’ wordt, dan stiek je 't zoo over aan een gabber ‘kameraad’. Stiek dien gooser nou z'n poen. Stiek me de kienen. Zijn olmse ‘vader of moeder’ stiekt hem nou en dan een paar knaken.

stik, zie stuk

stille, geheime politieagent

stille kit, zie plattekit

stil maken, doden

stinker, slechte bal, misstoot (op 't biljart) (zie ui)

stinkniese, vuile meid; hoer

stoot, [slag] Ze hebben een mooien stoot gehad ‘een goede slag geslagen’. 17000 gld. was mijn laatste stoot. Een mooi stootje zou ik zeggen.

streep: die trekt een -, die bedriegt ons

streeptrekker, bedrieger

strontschragen, benen

strootje, sigaar Stiek me een strootje - ‘Geef me een sigaar.’

strop, tegenvaller, mislukking Als je daar op loert, dan krijg je een strop. Ik had een strop - ‘'t Pakte verkeerd uit.’

struinen, stropen Ga je mee op de struin?

stuk (stik), boterham

stukken zakkie, broodzakje

stukkiesdraaien, spijbelen, platlopen, peuen

swel, fat, kwast (zie zwel)

swellen, verwaand worden (zie zwellen)

swiebel, ketting

swiepen, slingeren

[p. 507]

Je haalt het poen er uit en swiept het pijtje in de majem ‘te water’.

swiepert, iemand die er zijn werk van maakt, mensen tegen de grond te werpen, om ze te beroven

sijbebelajum, beste kamer, no. 100 [wc]

tabee, gegroet Tabee, broer - ‘Goedendag, vrind.’

tafeltimtim, tafelzilver

talhoutjes, breekijzers

tamp, brood Is er nog tamp?

tampil, slag

tandels, sleutels Ze schokten mekaar de tandels over.

tapijtje, jas

teefie, meid een mooi teefie

teller, bord

temeie, meid uit een verdachte omgeving Hij heeft dat temeie beis ‘2’ hondjes ‘dubbeltjes’ geschokt ‘gegeven’. Zijn temeie had een paar trederikken ‘pantoffels’ voor dat poen ‘geld’ gekocht.

temeierlikker, zie minette

temeierspiese, bordeel

tennef, slechte koopwaar

tes, 9

test, hoofd Sla je lat op zijn test stuk. Ik had hem wel eens willen zien rollen met z'n test tegen de daaien ‘keien’.

tiejijs, huis Voor de deur van z'n tiejijs zat de bollebof een praatje te houden. Ook ‘brandkast’: Daar steunt geen tiejijs. De tiejijs steunt dicht bij de wipper ‘het raam’. En verder elk ding waarvan de naam niet dadelijk te binnen schiet (‘dinges’): een zeere tiejijs ‘zieke geslachtsdelen’; Wat heb die gooser een haaie slang op zen tiejijs hangen (‘op zijn vest’ in dit geval).

tiejijspeezer, brandkastforceerder

tift, thee (drank)

tik, horloge tik met bengel ‘horloge met ketting of met signetten’

tikken: op den kop -, bemachtigen

tikkertje, horloge

til, verzamelplaats van kwartjesvinders, dieven en dergelijke

timmer, slaag Op de bazaar ‘politiebureau’ kreeg hij timmer. ook ‘zaken’: Heb je een goeie timmer gemaakt ‘een goede slag geslagen’?

timtim, zilver tafeltimtim ‘tafelzilver’

ting, schel

tingeling, gewone winkelschel

tinnef, slechte kost

tip, man een sikkere tip ‘een dronken man’

tippel, uit de voeten

tippelaar, straatdief een tippelaar op klompen ‘iemand zonder lef’

tippelen, lopen, op roof uitgaan Ik tippel op een zwijn - ‘Ik ben bezig om een fiets te stelen.’ Op een ezel ‘winkellade of kantoorlessenaar’ tippelen. Ook ‘op de baan lopen’, gezegd van meiden: op de schippers tippelen

tippelsjikse, rondzwervende vrouw

tjakmoos (gakmoos), verbasterd van jatmoos ‘handgeld, eerste ontvangst’

tjoekel, hond (zie joekel)

toeren, rondgaan, bv. met de voddenzak

toet, mond

[p. 508]

Kom er uit, dan kan je je toet onder de kraan houen; water aan je nest brengen, dat doe ik vast niet.

toetje, mond Ik gaf haar een kedeevid voor haar toetje.

tof, goed, degelijk; ook ‘kalm’ en ‘eerlijk’ tof poen ‘goed geld’; toffe brogers ‘nette heren’; een tof niese ‘een mooie meid’; tof gajes ‘goed volk’; louw tof ‘niet goed’; Het was een toffe gooser ‘een flinke kerel’, eigenlijk kachel zag je hem nooit. Hou je maar tof. Hij speelt tof. Dat je een tof niese hebt wil ik graag gelooven. We hebben een tof meelukje gehad.

tofes, gevangenis

toges of tokes, achterste, gat

toppie, pet; ook wel ‘hoed’ Als dat ezeltje springt, schaf ik mij dadelijk een velletje en een toppie aan. Me olmse wierp ze toppie in een hoek. Alle tippelaars dragen toppies van 2 pieken, mooie gassies maar jouker.

tor, vrouw van slechte zeden

trammelan, lawaai Ik zal maar geen trammelan maken.

tredekers of trederikken, schoenen of pantoffels Daar hangen een paar trederiks of trederikken.

trederikerspiese, schoenenwinkel

trederiks-bajes, schoenwinkel

tredikers, schoenen

treiter, een brood een krentetreiter ‘een krentebrood’; Hij kreeg 3 maanden voor een treitertje. Een bakker bekeuren of op zijn kop tikken voor een paar treiters.

treiter-chocolade, water en melk dat in de gevangenis bij het brood wordt gegeven (sleur)

treitertippelaar, brooddief

treive, slecht, onrein

tremmen, op de baan lopen; de hoer spelen Voor zoo'n kerel moet je nog tremmen.

treter, schoen of pantoffel

treters, schoenen

tring, bel, schel de tring overgooien

tronie, gezicht Zet een ander tronie.

troost, koffie een kommetje troost

truk, streek (truc) linke trukken ‘listige streken’

trutten, twee drieën werpen bij 't dobbelen (zie drutten)

tuffel (of tiffel), kerk

tuimel, tuimelraam boven een winkeldeur Ik ga de tuimel openmaken en haal de schoren ‘goederen’ eruit. Je klimt nooit een tuimel binnen of de tandel moet aan den binnenkant op de val zitten.

turftrekker, zakkenroller

Turksche tafelschel, hoer

ui, een slecht gemaakte stoot op 't biljart (zie stinker); in 't algemeen ‘een misslag’

uitpeezen, uitvijlen de kienen uitpeezen; Hollanders gaan gemakkelijk (zie kienen)

uitvisschen, uithoren

universiteiten, gevangenissen

uppie, halve cent (zie luffie en loefie)

val, gelegenheid, huis, deur; ook wel ‘bedekt bordeel’ of ‘rendez-vous’ Leen me dat pompertje voor die val. Is dat jou valletje ‘woning’? De val is nobel - ‘De gelegenheid is schoon. Er is geen onraad.’ Heb je de tandel ‘sleutel’ van de val bekaan ‘bij je’. Op de val steunen of drukken ‘op logement leven’.

varsche waar, afval van geslacht vee, pens, longen, enz. Luuk is in de varsche-waar beweging; die jat niet meer.

[p. 509]

vatling, gereedschap

vau, 6

vazelen, vals spelen Pas op, Bok, dat je niet vazelt, want dan knok ik je lampies dicht. Je knokt niks - ‘Je zult het wel laten.’

veeberen, schrijven Ik zal een kassavie aan mijn gabber veeberen. Iemand veeberen op een agere ‘andere’ schim ‘naam’.

veemen, vingers (zie feemen)

veemsteker, vingerring

veiling: in de - zetten, in de maling nemen

vel, jas Hou me vel even vast, we gaan looien ‘kloppen’. Dat is een joven ‘uitstekend’ vel.

velletje, jas Uit vrees dat zijn velletje in brand zou raken, etc. Ook ‘bankbiljet’: een geel velletje ‘een bankbiljet van 25 gld.’

verbruggen, verkopen

verhuizen, verdrinken, opmaken Die broger verbuist al z'n schrappes.

verdiend, gestolen

verdienen, stelen

vergokken, het gelag betalen Kaplaars had het gedaan en Stille Jan moest het vergokken ‘er voor boeten’.

verkienen, ook wel verkiejenen, verkopen de gejatte schoren verkienen; We gaan foks ‘goud’ bij den snees verkienen.

verkleffer, verklikker

verklefster, verklikster (politie-spion)

verklikker, winkelbel; ook ‘telefoon’

verknoeien of verknoezen, verraden Hij is verknoesd - ‘Hij is verraden.’

verknoeier, verrader (ook verknoezer)

verknoeierij, verraad

verknijzen, verraden, bespieden

verkrummelen, wegstoppen

verkrummelen: zich -, zich wegmaken, uitknijpen; zich verstoppen

verkwartsen, vervloeken

verlinken, verraden, bedotten

verlinker, verrader

verlunzen, ook verlenzen, bespieden, beloeren, beluisteren; maar ook ‘verstaan’: Ze verlunzen geen krakeling - ‘Ze verstaan geen woord.’

vermamsen, verraden

vermoffelen, wegstoppen

vernollen, sluiten De deur is vernold.

vernold, gesloten een vernolde val ‘een gesloten deur’; Hoe is ie vernold, met een Hollandsche of een Engelsche kien. Is de kattebak vernold?

verpatsen, verkopen

verpieren, kwijt raken, van de hand doen Heb je je bruine joekel al verpierd? Ook ‘verliezen’: Hij had zijn fokse veemsteker verpierd.

versche waar, zie varsche waar

verschieren, verkopen, verklikken en verdienen mesomme verschieren ‘geld verdienen’; Weet je het te verschieren?

verschud of verschut, betrapt, gevat Als ik nu weer verschud kom ‘gearresteerd word’ kan ik rekenen op kimmel jantjes ‘3 jaren’. Maar enfin, verschudverschud ‘ik moet het er op wagen’. De jongen was verschud geworden wegens een oksenaartje.

verschudden of verschutten: het bed voor iemand -, hem de zaak bederven

verschudding of verschutting, stoornis Ik heb heel wat verschuddings gehad. Ik stond te werken op het oksenaartje van een vrijer; ik had de swiebel los en toen kreeg ik een kleine verschutting.

versliegeraar, verrader, politiespion

versmiegelen, verklagen

[p. 510]

Die vrijer ging ons bij den rus versmiegelen.

versneezen, verkopen bij een opkoper

versnoeien, versnoepen

versta j'em, begrip Daar krijg je geen versta j'em van.

viege, niets Hij krijgt een viege.

vigileeren, zich heen en weer bewegen op de straat of staan in een deur, door een publieke vrouw, om mannen te lokken

vin, barst een vin in een ruit zetten ‘een barst erin maken’

vink(je), portemonnee

vinkendresseur, zakkenroller

vinkenpeezer, id. Ik moet niets hebben van dat vinkenpeezen; zeg me liever een godin spiese, waar poen steunt ‘een goedgelegen huis, waar geld is’.

violen, begaan

Mijn niese dee ook wel is wat dat niet in den haak was, maar ik liet ze maar stil violen.

vlakte, de, de straat; buiten de jongens van de vlakte; een jongen of een niese van de vlakte

vlammen: hij vlamt op dat niese, hij hoopt dat meisje te bezitten

vlerk, arm een lamme vlerk; linker- en rechter vlerk

vliegerik, vogel

voeren, lokken, meetronen Koo, de kippenboer wist dat joven ponempie mee naar de val te voeren. Een der kwartjesvinders voert den vrijer naar een neuriespiese waar de anderen hem opwachten.

voetenlicht, opening onder of bezijden een gordijn, waardoor men in huis kan zien Ik knijsde door het voetenlicht, een gooser werd zijn platvink gelicht.

vol, diefstal Die vol kan ik van avond niet opknappen.

vonk, licht, lamp, kaars de vonk pleite maken; Kun je in die val ‘dat huis’ met de vonk werken? - ‘Is het vertrouwd er licht te ontsteken?’ Er brandde nog vonk.

vonkert, kachel

vonkie, lucifer, vlammetje, zaklantaarntje Geef reis een vonkie.

voorwiel, gulden

vreempie, vreemdeling

vrouwedod, laffe vent

vrijer, man; iemand die uitgekozen is om slachtoffer te worden van kwartjesvinders Ik heb dien vrijer aangeschoten (aangekwatst).

vrijzetter: iemand een - geven, [iemand de bons geven, wegbluffen]

vuile week, maandelijkse stonden Dat niese heb de vuile week.

waffel, mond Hou je waffel dicht.

wagensmeer, boter Geef me een broodje met wagensmeer.

wandelstok, groot breekijzer Is de wandelstok pekaan? - ‘Heb je het breekijzer bij je?’

watjekow, klap

wees, ook weets, stille agent Jongens, daar komt een wees aan.

werkelooze, grote borrel voor 5 spie Een heitje betalen voor maffen is zonde; je hebt er 5 werkeloozen voor.

werken met 2 vingers, zakkenrollen

wieberig, uit de voeten, weg Tippel maar gauw wieberig. Maak je wieberig. Breng mijn oksenaar maar wieberig. Maak het maar gauw wieberig.

wiedes, begrijpelijk Dat was nogal wiedes - ‘Dat spreekt.’

[p. 511]

wiepsjer, bedrieger; kaartspeler die de kaarten zo weet te schudden, dat hij altijd een mooi spel heeft

winde, plaats waar iets te verdienen is

windfang of windvank, overjas, demi, mantel

wip of wipper, raam Blijf jij staan knijtsen, dan zal ik zien de wip open te krijgen.

wippen, bemachtigen Hij wipte een vinkie.

wissiewassie, kleinigheid

witje, dubbeltje

wolber of wolver, goedkoop Dat heb je wolver gekiend.

wolletje, deken

woof, 6

'tWoud, 't Vondelspark Ga je mee neuzen in 't Woud?

wijzik, ziekte Krijg alle judische wijzik (verwensing).

ijzeren Hein, de brandkast

zachts, 't mag wel, 't is wel billijk Geef me een bittere, maar een kanjer hoor, want ik krijg maar één; zachts dat-ie goed is. Die gannef heeft een karvol, zachts dat ik er ook een paar heb.

zain, 7

zakken: laten -, in 't water werpen

zand er ieber, zand er over; zwijg er verder van (Schwamm drüber)

zeeferaar, dief, geslachtsziekte

zeeferen, stelen, zweten Hij begint te zeeferen - ‘Hij wordt benauwd, bang.’ Ze hadden kimmel ‘3’ knaken ‘rijksd.’ van een sjikkeren gooser gezeeverd. Mijn broertje is voor 't kippenzeeferen voor 2 jaar naar Alkmaar.

zeik, pis stinken naar de zeik

zeiken, wateren

zeil: iemand onder - brengen, iemand in slaap maken

zerouang, arm (lichaamsdeel)

zeventandje, soort Engelse sleutel

zitterik, stoel

zoei, soep een bord zoei

zoeterik, koek

zog, vocht, drank (koffie, chocolade) een kop zog

zojen, 7

zoldertippelaar, iemand die zijn werk maakt van 't stelen van wasgoed dat op zolders te drogen hangt

zoof, gulden (zie soof)

zuipen, winnen Hij zoop van morgen een kwart meier ‘25 gld.’

zuipen, verliezen Hij zuipt - ‘Hij gaat onder, hij is zijn geld gauw kwijt.’

zuur, gesnapt

zwabber, dronkenlap

zwartje, koffie

Zwartjes Bargoensch, Zigeuner Bargoens

zweet of zweeterik, koffie een bak zweet

zwel, fat, kwast

zwellen, verwaand worden

zwerver, gestolen paraplu

Zwerverssteeg, de Servetsteeg

zwiepen, slingeren, werpen (zie swiepen)

zwik, in een soort kaartspel (zwikken) 3 boeren, 3 vrouwen en 3 heren

zwirren, kijken Zwir link - ‘Houd het goed in de gaten.’; ook wel ‘Kijk uit, er is onraad.’

zwijn, fiets

zwijnenjacht: op de - gaan, op 't stelen van fietsen uitgaan

zwijnenverhuurder, zwijnenbollebof fietsenverhuurder

zwijnrijder, fietsrijder

zijden ezel, zijden halsdoek, foulard