|
| |
Bron 21. Bargoens van St.-Truiden I (Belgisch Limburg) (1892) [B III]
De Geheimtalen i: hoofdstuk iv, b iii; hoofdstuk v, b iii.
In het Limburgsch Jaarboek, Bilsen 1892, p. 24 vlgg., schrijft Julius Labbé
een artikel over het Bargoens.
Na een inleiding over Bargoens, die van weinig waarde is, geeft hij ons een lijst van
woorden, verzameld te St.-Truiden.
In De Kramertalen l.c., p. 50, heb ik aangetoond dat we hier met Bargoens
te doen hebben en niet met kramertalen, die we ook uit deze streken kennen (zie beneden
afdeling
ii
‘Kramertalen’, bron 44 en 45).
Deze lijst is zo belangrijk, omdat Labbé ons verzekert, dat hij de woorden uit de mond van de
‘foormannen, regenschermverkoopers, rondleurders en inzonderheid bij de zoogenaamde moesjemachié, lui, die op de dorpen lijnwaad en stoffen gaan venten en gekend
zijn om hun looze streken’, optekende. De laatste groep moet oorspronkelijk wel tot de Teuten,
de later gezeten kramers, gehoord hebben. Maar zij zijn maatschappelijk afgezalct. En hun taal
kreeg het karakter van Bargoens, terwijl dat der beter gesitueerden kramertaal werd.
Het woordmateriaal van St.-Truiden vertoont een archaïstisch karakter en toont verrassende
overeenkomst met 't Liber Vagatorum (De Geheimtalen i, hoofdstuk iv, b iii, ‘Bargoens van St.-Truiden’).
| a, aân (naamwoord), oude, oud, vader, moeder |
| achterweits, achterwaarts |
| anderrest, het overige |
| avelcoert, tesch, zak |
|
| babil, mond; babillen ‘immer spreken’; komt in gewoon
Ned. voor onder den vorm babbelen, bv. babbelwijf |
| bekken, goed smaken |
| berzoen, druppel genever |
| beschoeppen, bedriegen |
| besjoeren, bezien |
| beteunen, betalen |
| bie: de-, weg; de bie jallen, stikken ‘wegloopen’ |
| bink, maat, vriend, gezel |
| bitje, een weinig |
| blanke poen, zilvergeld |
| blik of blek, geld |
| boemelen, uitvloeien |
| boemerik, bosch |
| boks, amigo, gevang |
| bol, geleerd man |
| booten, sch... |
| botten, eten (ook bikken) |
| bruinderik, bier |
| bruintje, pint bier |
| bucht, 1 slecht, gemeen; 2 geld |
| buis, bedronken, zat |
| buisbink, dronkaard |
| buizekeet(e), herberg |
| |
| |
| buizen, drinken; veel gebruikt bij het volle; znw. buizer ‘felle drinker’ |
|
| chachelen, zie schachelen |
| chanke, kerk |
| chanken, trouwen |
| chanteren, zingen |
| chanterik, zanger |
| cri, vleesch |
|
| deum: gen-, niets |
| dokken, geven; afdokken ‘afgeven, betalen’ |
drol, niets; dje en smoest den drol ‘gij ziet niets’;
de(n) drol van jakke ‘in 't geheel niets’
Opmerking: drol, geest, kaboutermanneke, verschijning, verzinsel, niets (cf. Eelcoo Verwijs, Spel van Nieuwervaert, p. 94) |
|
| eng, boom; bv. gateng ‘onderste deel eens booms, dat
in den grond steekt’ |
|
| feem, hand |
| feemen, komen |
| fletsen, vleien, pluimstrijken vandaar: fletser,
fletserij, geflets |
| flikken, doen, lappen |
| flossen, pissen |
| foggeln, bevruchten (sprekende van den haan); is enkel een
frequentatief |
| freiten, eten (Hoogduits fressen) |
|
| gaffelen, liegen |
| gen, gets of gits, niets |
| gezopen, verdiend, gewonnen |
| gieze, vrouw, meisje; grandige gieze ‘hoer’ |
| glyde, hoer, slechte vrouw |
| gogelfrentse, non |
| grandig, groot |
| grieksche, luis, jukte |
| groemme, kind |
| grijpeling, vinger |
|
| hennenkeet(e), herberg |
| hoefte, voedsel, brood |
|
| Jakke, in den drol van Jakke of Jochem, niets |
| jallen, loopen |
| jemenies, jumeniekes, jezu(s)niekes, een uitroep; komt van Jezus |
| jonen, bedriegen; joner ‘bedrieger’ |
|
| kabas of kalbas, korf |
| kaffer, kafferin, boer, boerin |
| kafferskeete, winning |
| kanis, korf |
| kanteren, zingen |
| kanterik, zanger |
| kine, ja |
| kleunderik, hamer, stok |
| kleunen, slaan |
| klip, schaal |
| klits, slecht |
| kloon: de - stikken, het hazenpad kiezen |
| kloteren, vastbinden |
| kneupel, neus |
| knul, zoon |
| kot of keete, huis |
| kroener, man |
| kroenie, wijf |
|
| langerik, een geldspel |
| leep, doortrapt, loos, slim |
| link, slecht; link geplooid ‘slecht gekleed’ |
| loensch, 1 slecht; 2 scheel |
| loes smoesen, niets zeggen |
| loo, bink, wacht, vriend |
| luimeren, slapen (vgl. sluimeren) |
| luimkeete, logement |
|
| machoeffel, groot, heer |
| mazen, hebben |
| mette, bok |
| michels, mij |
| mol, dood |
| mollen, doodslaan, doodsteken |
| moos, geld |
| |
| |
| morf, mond |
|
| nering doen, spieden, winst zoeken |
| nosteren, bidden, smeeken |
| nijg, fel |
|
| pajote, gendarm |
| parlaf regenscherm |
| passen, koopen |
| patjaller, reiziger |
| peungel, boer |
| peungel, soort van krachtmeter |
| piep, kind |
| ploempen, regenen |
| plooiement, kleed |
| plugge, papieren |
| poen, geld; bv. om den poen, is het al te doen |
| poen, kus, zoen; St.-Truidens dial. |
| poete, hoer |
| poetekeete, hoerenhuis, bordeel |
| priemerik, priester |
|
| rabotten, den tijd in de herberg slijten; 't Fransch rabot ‘schaaf’ |
| rip, dood, weg; van 't R.I.P (Requiescat
in Pace) der zerken |
| ritsen, wegloopen |
| roffeling, roeffeling, een pak slagen |
| rumsen, bedriegen |
|
| schachelen, sjachelen of chachelen, verruilen, met
een begrip van ‘bedriegen, woekeren, verpassen’ |
| schoeppen, stelen |
| schoepper, dief |
| schoften, zwijgen |
| schok, foor |
| schranselen, gulzig bijeenscharrelen |
| sjoeker, hond |
| sjoeren, zien, hooren |
| smoesen, spreken |
| snaps, genever |
| spannen, zien |
| spannerik, oog |
| spant de vaart, ziet dit aan |
| splent, splint, geld; vb. Hebtje splent, - en hij klopte
overal op z'n tesch, - dan komt ge overal te recht (Dom. Sleeckx) |
| stoemperd, vijand |
|
| tallevelaar, bedelaar |
| tallevelen, bedelen |
| tet, borst, boezem, mam |
| toffe, tof, goede, goed; toffe truk ‘goede waar’ |
| trafakken, werken |
| trafakker, werkman |
| trapperik, klomp, schoen |
| troef krijgen, een pak slagen krijgen |
| tuisteren, bedriegen; frequentatieve vorm van tuischen |
|
| verkimmeren, verkoopen |
| vermonen, bedriegen |
| verpassen, verkoopen, verhuren |
| verpleiden, verraden |
| vliegerik, vogel |
| vosken, goudstukje |
|
| windvang, mantel |
| woud, politieagent |
|
| zitterik, stoel |
| zwartje, 1 koffie, 2 brood |
| zwemmerik, visch |
| zwierlink, oog |
| zwikker, henker, beul |
De heer N. Spee verschafte aan J. Labbé nog het volgende lijstje, dat ook Bargoens bevat:
| breemarsch, straat |
| bikken, eten |
| gieze, meisje |
| cassement de tir, gevangenis |
| |
| |
| stikken, stelen |
| horrelen, kijven |
| Bab van Gelder, roggebrood |
| talveren met 'n kanis, bedelen met een korf |
| schoft tig (dich) veur de stiggels, wacht u voor de gendarmen |
| bij dezen taffer sulfer mer hikken en bikken en dan rond stikken, bij
dezen herbergier zullen we maar eten en drinken en dan niets betalen |
| lassen, eiers |
| drailijmen, bijslapen |
| patjalder, kleermaker |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd