|
| |
Bron 5. Geheimtaal van Cartouche (1731) [C II]
De Geheimtalen i: hoofdstuk ii,
‘Dieventaal 1731’; hoofdstuk iv, c ii; hoofdstuk v, c ii.
In Cartouche, of de Gestrafte Booswicht, uyt het Fransch in Nederduitsche
Vaerzen nagevolgt, Amsterdam 1731, komt als aanhangsel met eigen paginering een
‘Nederduitsch en Bargoensch woordenboek’ voor (p. 1-18), gevolgd door een woordenboek
‘Bargoensch en Nederduitsch’ (p. 19-32).
Het eerste bevat enkele woorden die het tweede niet heeft. Deze zullen aan het einde van de
woordenlijst toegevoegd worden.
De geheimtaal uit de tekst is in de woordenlijsten opgenomen. Het lied op p. 103 | |
| |
bevat twee woorden, zeerwits ‘zeer wel’, en klapperkop
‘hart’, die in de lijst ontbreken.
Het lied moge hier volgen.
Wijze: Daar was een maget vol benouwen
Meefokkers in deez Herry t'zaamen,
Leeven wy zeerwits en bly
Zijn wy thans vrolijk naar 't betaamen.
Hier staat aan ons alles vrij.
Het hoeft, de bay beneven,
De Creeft is zeer plok alhier.
Men buize nu zo lang wy leeven,
Nachtdeenen, we op ons plaizier.
Bank is 't Tooneel om zoet te krouwen
Want het krouwen heeft veel op.
Laaten wij, met vast vertrouwen,
Ons gemoed en klapperkop,
Die fokkende geeuwert dokken
Word de goede bay nooit moe.
Laat ons nu drinken, lachen, jokken,
Tot den vroegen Kaale-koe.
| |
Woordenboek Bargoensch en Nederduitsch
| aan fellen, met geweld neemen |
| aaploopen: op den-, beedelen |
| aapje, beedelaar |
| aapjes, bedelaars |
| aapenjester, beedelaarster |
| afzetter, dief, die by den wegh de menschen met geweldt met of zonder
mes iets afzet |
| Albert is dronken, kopere aker met water |
|
| babbelaar, boek |
| batter, schuit of schip |
| behouden in de kit, bewaaren |
| beffendekken, schorteldoek |
| belskraag, dronken |
| bikkement, eetbaar waaren, spysen |
| bekkementeeren, maaltyd |
| bing van de gastkit, bewaarder van het gasthuis |
| bing van de troetels, cipier |
| bing die het gras ophaalt, diaken |
| bing, meester of vader |
| bing die op de kit past, deurbewaarder |
| blaffert, ijzere pot |
| blinkert te buyzen, glas om uit te drinken |
| blinkers, tanden |
| bloedcoraal, gons, knaauw, knoopsgat, steek in het lyf |
| bloedschryver, secretaris |
| bofkont, de naars |
| bol, manspersoon |
| bol van de kit, man, of meester van 't huys |
| bol is maf, man, of kaerel is gek |
| |
| |
| bol knooit het, man ziet het |
| bom, een mutsje |
| bouten, kakken |
| bontje, burger weesjongen |
| brandende vuurweg, heeten oven |
| branden, schieten |
| brandt, hout |
| breetsem, limoen |
| breetsem: zoete-, sinas appelen |
| bult, bedt |
| buyzer, emmer |
| by malkaar beknoojen, raadt slaan |
|
| captein van de franken, captein van de ratelwagts |
| creeft, vleesch |
|
| deenen, straat slypen |
| de feem, handt |
| deerkit, nagtkroeg |
| dienstmos, dienstmaagt |
| dodding, kaas |
| dof, paruik |
| dokken, geeven |
| dop, kooker |
| douw, den dagh |
| draaysel, boor |
| dronke boer, emmer vol water |
| duym litten, boonen |
|
| eyzerebink, in 't harnas |
|
| feemsteeker, ring |
| feemsteeker: fyne-, goude diamant ring |
| feem in de stinger, handt in de zak |
| feit, ik heb |
| finater, venster |
| flock, hembt |
| fluiten, pissen |
| focken, gaan, ontvlugten |
| fockje meê, geselschap maaken |
| fonk, jenever |
| fricketeeren, dief die onder schyn van een stuk geldt te wisselen, uit
de hand, toonbank, of uit de schoot het geldt steelt |
| fyl, stadt |
| fynkaf, hooy |
|
| gaaper, mondt |
| gaapers, leepels |
| garderik, gordynen |
| gartkit (!); lees gastkit, gasthuys |
| gefoekert, getortureert, of gepynigt |
| geheeuw, geraas maken, roepen |
| gekluit, gestooten |
| gemot, dienaars, diefleiders |
| gemot lindt, kant |
| gemolt, om 't leven brengen |
| geraas, donder |
| gereetschap meppen, imants gereetschap rooven |
| gerri, vrouwenrock |
| gesjankte, een agt en twintig stuyversstuk |
| gesjankt, getrout |
| gesjankten bol, getrout man |
| gesjankte mos, getroude vrouw |
| giertje, vyl |
| glimmert, tafelbordt |
| grandigen bol, hooft officier, de man met de deegen, de krommert |
| grandige kit, stadthuys |
| grasbank, toonbank |
| graau, 't; het geschoor, de burgers |
| grienen, huylen |
| groentje, kluppel |
| grootste alias, de oudtste |
| grootste kleifocker, overste der beedelaars |
| grypers, vingers |
| gyp, zwieren |
|
| half gat, wambus |
| hals, kan |
| halve snor, half dronken |
| halve seysen, penningen |
| hangers, diamante strikken, of oorringen |
| hangerik of toerikkit, kleeden |
| |
| |
| haverik, kaamer |
| haver, slaagen |
| hebje knooy, vonnis |
| heele gemot, 't gerecht |
| het eeuwerikje, kindtje |
|
| herri, herberg |
| het is beknooit, overtuigt |
| hobbelen, krakkeelen |
| hoest, broodt |
| hondtje, dubbeltje |
| hoos, lade met geldt |
| hugte, hangen |
| hugterik, vrouwe zaek; (lees ‘zak’) |
| huwel, hondt |
| huwel geknaavt, van een dollen hondt gebeeten |
| huyshouder, tang |
| heewen, zingen |
|
| jantjee, jaar |
| jas, priemers, de zwarte vlieg, predikant |
| ik meppen, neemen, grypen |
| ik hou het dat hy het niet beknooit, ik bedek het, dat hy het niet
ziet |
| ik bedek myn blinkers, vermommen |
| ik zakje verknooien, 't zalje verwagten |
| in de kit zitten, gevangen zitten |
| in de kit gekluit, in 't gevangenhuys gestooten |
| in putten, ingraaven |
|
| kaantjes, bollen |
| kackerlak, kooper |
| kackerlak, smerrikit of smissery, kopere tabaks doos |
| kackerlakse plomp buyzer, kopere aaker |
| kaf, smous |
| kappen, spreeken |
| kapot, doodt |
| kapot branden, doodtschieten |
| kappen valsch tegens malkander, van de bink die in de kit zit, ze
pleiten valsch tegens malkander van de man die in de boejen zit |
| kat, hoer |
| kayle bokke toute moule, bekke fettoe, part of deel van 't gestoolene |
| keppe noppe, stil zwygen |
| kippening, schaar |
| kit, kroeg; ook ‘een huys’ |
| kitmatig, huys daar de deur aan staat |
| kit is gekluit, huys is geslooten |
| kitte stuwers, nacht dief |
| klankert met vonk, fles met jenever |
| klankers, sleutels of drajers |
| klapper, deur; ook ‘een kas’ |
| kleersluyters, kleerkist, of kas |
| kleifockert, dief ten platte landen |
| knaspers, knoopen |
| knoesen, klappen |
| knoet maajer, maajer |
| knoojen, bekennen, of ymant ziet 't naa |
| knoojen malkaar op ziel, onder malkander twisten |
| knooit valsch, logenaar |
| koschel, hoerewaardt |
| koop bink, koopman |
| krabber, pleerie, dief |
| kraakers, nooten |
| kriem, zilver |
| kriemse gaapers, zilvere leepels |
| kriemse kipping, zilvere schaar |
| kriemse terri, zilvere beugeltas |
| kriemse dop, zilvere kooker |
| kriemse spanders, friesen, zilvere gespen |
| kriemse smerrikit of smissery, zilvere snuyfdoos |
| kriemse leeser of babbelaar, boek met zilver beslag |
| kriemse smerrikit, zilvere tabaks doos |
| kriemse standaarts, zilvere kandelaars |
| krommert of baskroo, substituit schout |
| kwast, staart |
|
| laade, horril |
| laat hem beknoojen, toelaaten |
| lampel, rrouwbandt |
| lap, rock |
| lap, kapot, mantel |
| |
| |
| lappen, ooren |
| leck, boejen |
| legerik, kelder |
| leezer, boek |
| loeven, gaan |
| lonk, pronk staan |
| luye knaap, kwaadtwilligen |
| luye meidt, luywagen |
| luim, slaap |
| luimkit, slaapsteede |
|
| maf, gek |
| maffie, ses t'half, of vyf en een halve stuyvers stuk |
| marchandiser op doen, dief, die onder schyn van iets te koopen 't
goedt uit de winkel steelt |
| maurik, kat |
| meppen, rooft |
| mept alleen, een die alleen, of voor zig zelfs rooft |
| menel, krankebezoeker |
| met paltening bedekt, met planken bedekt |
| meutje, stuyver |
| michelen, danssen |
| mokken, een slegt vrouws perzoon |
| mokken die krabt, een vrouw, die onder haar voorschoot verbergt 't
geen zy gestoolen heeft |
| mollement, doodtsteeken |
| moolen, 't gloejendt zwaart op de rugh |
| mos, vrouw |
| motkaasie, hoerhuys |
| motje, neusdoek |
|
| naa krabben, op schryver van anderen |
| nacht deenen, goedtcier maaken, vroolyk zyn |
| noppe, stil |
|
| oest, boer |
| oesten, boeren |
| oestin, boerin |
| oestinnen, boerinnen |
| omwinzel, koussebandt |
| onder het hugt, onder de galg staan |
| ontfocken, ontkoomen, ontsnappen |
| op neemen, fock' er mee weg, weg dragen, wegneemen |
| op kappen, vry van ymant iets zeggen |
| op smekken zonder draajers, de deur openen zonder sleutel |
| open leezer, euangeli |
| overtreksel, een kleedt dat alles bedekt |
|
| panjot die peemt, soldaat die op den roof gaat |
| panjot, soldaat |
| plack en stoot, brandmerk |
| placken en stooten, brandmerken |
| plasbink, matroos |
| platje, platte boender |
| platte kriemse flikker, silversmit die gestoolen goedt koopt |
| platte kaf, smous die gestoolen goedt koopt |
| platte smeltflikker, tinnegieter die gestoolen tin koopt |
| platte kit, winkel |
| plant, beurs |
| platte sysing, een webbe |
| peesen, tugt |
| pees, werken |
| peeskit, tugthuys |
| pieoot, luis |
| pierkasie, dobbelhuys |
| pierkasie by den deer, dobbelhuys by de nacht |
| piesten, roeden of garden daar men mee geestelt |
| plok, veel, heel veel |
| plomp buyzer, water emmer |
| poepen, Engelse muts |
| poejer, poen, geldt |
| pompers, balyntjes om 't geldt uit de lade te steelen |
| pont, pintje |
| potte been, ham |
| |
| |
| rappig, schurft |
| regentie, zyde of zaje regenkleedt |
| riepriek, deegen |
| roese moesen of geratelt, raabraken |
| rogge teunis, roggebroodt |
| rolder, turftrekker, kiesschopper, dief die het geldt uit de zak
steelt |
| ronde bos, koopere theekeetel |
| rooje steen, vuur |
| rugknoest, rugge-graadt |
|
| saamenfokken, 't zaamenspannen |
| scheemering, avondt |
| schoft, heer |
| schoftin, juffrouw |
| schommeling, huysraadt |
| schoone knoojer, spiegel |
| schuuren, geesselen |
| schuyer, mes |
| schuyeren, snyen |
| set je lappen klaar, verstaan, hooren |
| seys, aalmoes |
| seyse kooper, laakenkooper |
| sjaak, weesjongen (diaken) |
| sjank, kerk |
| sim, deel aan een diefstal geeven |
| slaatie, klyn linnegoedt |
| slang, ketting cooraalen |
| sleepers, muylen |
| sliecikaari fiks met loopjes; lees slierikaarie,
imant iets met gaauwigheit ontneemen |
| slikkers, eyeren |
| slingerslag, das |
| sluyterik, kist of kas; ook ‘een venster’ |
| smerrikit of smissery, tabaks doos |
| smels, tin |
| smeltse hals, tinnekan |
| smigher, beul |
| smighers, scherpregters |
| snakken, zeggen |
| snorken, leggen slaapen |
| sneederik, neusdoek |
| snorker aan fellen, ontkleeden |
| snuyterik, neus |
| spandt het, ziet het |
| spreyerik, laakens |
| standaarts, kandelaars |
| stappers, voeten |
| steunsel, stock |
| stomme luy, hoenders |
| stomk, vergaadering |
| streek ganger, dief die in een huys gaat steelen waar van de deur
openstaat |
| strooisel, kooren |
| subel, hoedt |
| stuyfsel, meel |
| stuyfsel bink, moolenaar |
| suypen, gevangen neemen |
| swaajer, vaandel |
| sweemels, vliegen |
| swiepslag, rootlintje, chram, snee in het aangesigt, of tronie |
| swietje, hembtrock |
| swietje met kriemse knoopen, hembtrock met zilveren knoopen |
|
| teef af, onthalsen |
| te mot gaan, te hoer gaan |
| terri, beugel |
| terri van den smigher, beugel van de beul |
| tik, tik tik, maram, orlogie |
| toedekken, toereiken of overgeeven |
| topperik, vrouwe muts |
| trappers, treeders, schoenen |
| tree lappers, schoen lappers |
| treemaakers, schoenmaakers |
| trekken, beurs snyden |
| trekkers, beursen snyders |
| treksels, kousen |
| troffelbink, metselaar |
| truy, broek |
| tuytje, beurs met zilvergeldt |
|
| valsche pierders, valsche speelders |
| valsch kappen, valsche verklaaring |
| van den eene kit in den ander, verplaatsen |
| verdroogt aan het hugt, opgehangen te zyn |
| |
| |
| verknoeser, verrader, verklikker |
| vette lullen, kaarssen |
| victori, branden |
| volle, 't, 't schavot |
| voorplaat, voorhooft |
| voorby focken, voorby gaan |
| vos, goudt |
| vosse babbelaar of leezer, boek met goud beslag |
| vos plant, goude beurs |
| vosse slang, goude ketting |
| vosse hangers, goude strikken |
| vosse feemsteeker, goude hoepring |
| vosse fyne feemsteeker, goude diamants ring |
| vosse spanders, of friessen, goude gespes |
| vreemde fyl, vreemde stadt |
| vrye kraakers, vrybuiters of roovers |
|
| uts, kamisool |
| uts, snoer paarlen |
|
| wees uil, aalmoessenier, weesjongen |
| Witte Willem, witte broodt |
| woutje, een diender |
In het ‘Nederduitsch en Bargoensch Woordenboek’ staan bovendien nog:
| treckers in 't gedrang, beurs snyders |
| prinse muts, dame |
| pilslaan, dief die uyt een wagen of kraam een stuckje stof of ander
goet steelt |
| het is beknooit, dief die steelt terwijl het door een ander gezien
word |
| daar is luwing, dief die occasie heeft, om de voorgenoomen dievery, of
afzetting te doen |
| voor peenen, gestoolen goederen weg te werpen uit vrees van gevangen
te worden |
| slieren, haalen |
| ijzere bing, harnas |
| slaagen, haver |
| offloeven, heengaan |
| brandende vuurweg, heeten oven |
| vlock, hemdt |
| bank, hier |
| kout, mes |
| koeter, mes |
| balleward, speck |
| spinkit, spinhuys |
| zwaajer, vaandel |
| velse weer aan, verweeren |
| voortfocken, voorbijgaan |
| rammelaar, zilver tuyg |
| klapperkop, hart |
| zeerwits, zeer veel |
|
-
eindnoot369
- De Franse parallel bij Van Ginneken, Handb. ii, p. 126.
|
Auteursrechtelijk beschermd