Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXVIII. Sinne-beelt,

Verthoonende den handel tusschen de Raef, en het Serpent, en hier uyt leerende, datmen met een ander te bestelen, en schaede te doen, sijn selven niet en sal rijck maecken, maer meer leedt, en schaede, als profijt sal doen.



illustratie

Thesis: Non placeat tibi iniuria iniustorum. Eccli. cap. 9. vers. 17.

Antithesis: Dominus aversatur omnem iniustitiam. Deut. 25. vers. 16.

 
Doet niemant onrecht in sijn goedt, +
 
Want ghy doet tegen Godts ghemoedt.
 
DE Raef in't open velt t'Serpent sagh ligghen slaepen,
 
Ter-wijl sy vloogh om spijs voor hongers noodt te raepen
 
Sy siet de kans heel schoon, sy vlieght op het Serpent,
 
En heeft haer scherpen beck diep in't Serpent gheprent.
 
T'Serpent strackx wacker wort, en heeft sigh om ghewronghen,
 
Soo dat de Raef is vast, al maeckt sy cromme spronghen:
 
Al doet sy tegen weir, t'Serpent is haer te gauw,
 
Sy wort soo hert geperst, dat sy wort blauw, en flauw.
 
T'Serpent riep haer noch toe: soo moet gy oock al vaeren,
 
Die door een loosen treck een ander wilt beswaeren,
 
Siet hier u bot bedrijf: een wel ghewapent man,
 
Al is hy vast in´t slaep, haest wacker worden kan.
 
Dan sijt gy in ghevaer, dan sal hy u niet spaeren,
 
En daer gy soeckt profijt, daer sult gy qualijck vaeren.
 
Ten is niet al gheluck, dat gy acht voor gheluck,
 
Daer ghy soecht groot geluck, daer vindt gy grooten druck.
 
De Raef hoort dit al-aen, en heeft voor t'lest ghesproken.
 
Eylaes! mijn stout bestaen wort met de doot gewroken,
 
My docht, dat ick aen u ghevonden had een schat,
 
Maer ick mijn selven heb gevangen als een Rat.
 
Gy waert my als het speck, daer door ben ick bedroghen,
 
Ick heb verlies uyt winst, druck uyt geluck gesoghen,
 
Hierom leert uyt mijn straf, noijt iet te stout bestaen,
 
VVant daer gy voordeel hopt, daer komt u schaede aen.

Infausta multis sunt sua ipsorum lucra.

 
+‘Aen veel t'gheluck,
 
Is last, en druck.
 
Datmen oft winst, oft voordeel acht,
 
Heeft dickwils schaede voorts gebracht.’

Sedelycke Leeringh.

 
Vbi speras pinguem sortem,
 
Jbi paras tibi mortem.
 
Daer gy u hopt te maecken rijck
 
Daer maeckt gy u bereyt u lyck.

Leert hier Cosmophile, Wereltse Siel, niet de

partij van de diefachtighe Raef spelen: want het en is niet al winst, dat ghy winst rekent. Ghy meijnt, dat gy sult rijck, en geluckigh sijn, ist dat gy met loosheydt, en bedrogh aen imants goedt kont geraecken; maer ghy wort in u meijningh bedroghen: want als gy door kromme weghen aen imants goet geraeckt, dan speelt gy de partij van dees gierighe Raef, dan is u het onrechtveerdigh goet, gelijck dit Serpent aen de Raef, dan haelt gy armoede, daer gy rijckdom, meynde te haelen, dan vindt gy schande, daer gy eer meijnde te ontfanghen. Dit ghetuyght den Wijsen-man Qui congregat thesauros linguâ mendacy, vanus & excors + est impingetur ad laqueos mortis, die door liegen en bedriegen rijckdom, en geluck soeckt, soeckt niet anders, als ijdelheyt, en sijn doot. Den geleerden Cornelius â Lapide schrijvende op dese plaets, seght, dat door lieghen, en bedrieghen rijckdom, en geluck soecken voor eerst de onrechtveerdighe Rechters, die door het gelt ghecorrompeert + sijnde een onrechtveerdigh vonnis strijcken, de valsche getuygen, die valsche getuyghenis voor gelt verkoopen, de Advocaten die een onrechtveerdigh proces al wetens en willens voor staen om rijckelijck en wel gheloont te worden, de Coopmans, die lieghen en seggen dat de coopmanschap soo goet soo koste-

lijck, en soo swaer sijn, en voor de selve hierom te hooger prijs krijghen, de pluymstrijckers die met vleijen, en liegen groot gelt van Potentaten en rijcke menschen weten te schraeffelen, de Alchimisten, die aen andere menschen goude bergen beloven, en die als sy veel gelt met behendigheyt hier, en daer hebben geprospereert, gaen wegh loopen, ghelijck eertijts eenen visen Grieck in Jtalien heeft ghedaen, die ghevlucht sijnde in Beyerlandt, en aen den Hertogh overghedraghen sijnde hierom door sijn commande aen de galgh is op geknoopt, met een woordt alle de gasten, die door onbehoorlijcke middelen oft inventien aen gelt weten te gheraecken: His opes fraude partae fiunt laquei, & pedicae mortis, dum fraude deprehensà velut falsary & fures vità mulctantur, praesentià ludice vel à parte laesâ, + & aeternâ â Deo; aen alle dese gasten is het onrechtveerdigh goet als een strop, oft keten tot de doodt, als sy hun bedrogh ontdeckt sijnde gelijck Falsarisschen en dieven met de tijdelijcke doot ghestraft worden van den Rechter, en met de eeuwige van Godt: het goet, dat sy met bedrogh hebben genomen, en waer om sy duysent mael door hunnen hals hebben gheloghen, sal hun dienen als een strop om hunnen hals, sy en sullen niet een hair beter vaeren, als de Patrijsen, de Haesen, de Beiren, en de Wolven, die met loosheydt, en ghelijck met bedrogh groote schaede doen op het lant aen de vruchten, want

sy worden ten lesten al geiaeght, en gevangen. Peyst oock eens, hoe de sielen van de meyneedighe, van de valsche ghetuyghen, van de Falsarisschen, van de onrechtverrdighe Coopmans in de hel ghevanghen sijnde moeten gepynight worden, als sy sien, dat sy om wat slecht, en ijdel goet het eeuwigh en het kostelijckste goet hebben verloren, en in eenen eeuwigh-brandenden kercker moeten ghepackt en geplackt sijn; Jck magh dan wel segghen:

 
Opes congregas iniustas?
 
In his tandem mortem gustas.
 
Ghy onrechtveerdigh goet vergaert?
 
Op t'lest ghy daer niet wel af vaert.

En laet u dan niet voorstaen, dat ghy het al sult gewonnen hebben, als gy veel onrechtveerdigh goet sult ghewonnen hebben: want het is niet al geluck, en profijt, dat gy voor geluck, en profijt rekent; het kan oock voor een spreeckwoordt dienen:

 
Malè parta dilabuntur,
 
Fures furcam consequuntur,
 
T'ghestolen goet bedydt noyt wel,
 
Het helpt den dief aen galgh, en hel.

Dit is het geluck, en het profijt van het onrechtveerdigh goet, maer niemant en kan sigh van dat geluck, en profijt bedancken, waer door hy sijn siel, sijn reputatie, en sijn saeligheyt moet

verliesen; Jck segh dan recht uyt:

 
Fraudulenter opes haestae:
 
Fraudulento sunt infaustae.
 
Die met bedrogh geraeckt aen goet,
 
Dat goet hem niet veel goet en doet.

Dit is oock de leeringh van den Wijsenman, +Rapinae impiorum detrahent eos, de gestolen, de geroofde, en met bedrogh gewonnen goederen sullen de onrechtveerdige, en goddeloose, menschen + neder, en ten onder trecken; als oft hy wilde segghen: Rapinae, & opes raptae que impos in altum opulentiae, potentiae, & dignitatis fastigium evexerunt, hae ipsae paulo post velut pondus plumbeum, & gravissimum ex hoc culmine detrahent eos, quando ob rapinam vel à judice, vel â Deo opibus non tantum raptis, sedet legitimae partis spoliabuntur, de geroofde goederen, die de goddeloose, en onrechtveerdighe menschen op eenen hoogen rijckdom van macht, en van staet hebben gebrocht, de selve sullen hun daer naer ghelijck een vuyl, en swaer ghewicht van boven neder trecken, sy sullen de rijcken tot decadentie brenghen, de machtighe de macht benemen, en de hooghe vernederen: hierom ick en can het onrechtveerdigh goet niet beter vergelijcken, als by een ladder, die de menschen eerst om hoogh, daer naer beneden brenght, en dickwils hals, en been doet breken: Jae Godt schickt het soo, dat sy om het onrechtveerdigh goedt oock van

het rechtveerdigh goet t'samen berooft worden en ten lesten van het eeuwigh goedt. O slechte halsen! sy en doen dan niet een hair beter, als Esau diën grooten botterick heeft tot sijn groot leet sijn vaderlijck erfgoet voor een schotel pap verkocht, en sijn selven in groot lijden gebrocht ist dat ghy oock onrechtveerdigh goedt besit, soo magh ick u by den botten Esau vergelijcken, en van u segghen:

 
Sicut Esau vendis stulte,
 
Jus caelestium pro pulte.
 
Ghy geeft als Esau bot, en slecht,
 
Voor s'werelts goet, het hemels recht.

Jae soo slecht, en soo bot sijt ghy: want als ghy meynt, en daer ghy meynt u selven groot profijt te doen, dan doet ghy, en daer doet ghy u selven groote schaede soo naer siel, als naer lichaem. Hoe dickwils en seght ghy, oft peyst ghy niet, ick sal mijn selven groot profijt doen met dien man groote schade te doen; sijn ongeluck sal mijn geluck sijn, sijnen onderganck sal mijn verheffingh sijn, sijn doodt sal mijn leven sijn, maer door Godts bestier u ghepeys valt anders uyt, en Godts rechtveerdigheyt schickt het soo, dat niet alleen het onrechtveerdigh, maer oock het rechtveerdigh goet door u vingeren druypt, en dat ghy geheel tot decadentie comt. Want het rechtveerdigh goet is gelijck goet, en gesont bloet, en het onrechtveerdigh goedt is ghelijck

quaet, en ongesont bloet; maer het quaet bloet van eenen siecken mensch, naer d'opinie van vele, en can niet af-ghelaeten worden sonder dat daer al goedt bloet onder loopt, soo gaet het ooc met eenen onrechtveerdigen mensch, hy heeft overtolligh quaet bloedt van onrechtveerdigh goet, dat beswaert, en bederft sijn siel; den oppersten medecijn neemt hem dat af, om sijn siel gesont te maken, maer daer loopt oock al onder het goet bloet van rechtveerdigh goet, hy wordt het een met het ander quijt door de goddelijcke rechtveerdigheyt: want hy en verdient niet het rechtveerdigh goedt te behouden, die sijn selven daer mede niet te vreden heeft ghehouden, maer uyt gierigheyt het onrechtveerdigh goet noch daer by tot beswaernis, en ongesontheyt van sijn siel heeft ingeslict: ergo de leering vanden wijse man is niet als te waer, Rapinae impiorum detrahent eos, de gestolen, en onrechtveerdige goederen sullen hun meesters leedt en schade doen: de 70. Uytegghers lesen, Pernicies impiis hospitabilis erit, de ghestolen goederen en sijn aen de onrechtveerdige, en goddeloose menschen niet anders, als verlies en schade: want sy sullen by hun logeren gelijck passanten by eenen quaden weert; oft gelijck goede knechten by eenen gierigen, en quaden meester, de passanten en blijven by eenen quaeden weert niet, sy hebben daer geenen duer, maer trecken terstont op, en gaen soo lanck, tot dat sy in hun vaderlant sijn, en daer

blijven sy: de knechten en blijven oock niet by quaede, en gierige meesters, maer sy verhuysen soo lanck, tot dat sy eenen goeden, en milden meester krijgen, daer blijven sy, en daer beklijven sy: soo gaet het oock met de onrechtveerdighe goederen, sy en behouden geenen stant, sy geraken van d'een handt in d'ander, en sy worden soo lanck versammelt, en versuckelt tot dat sy by eenen rechtveerdighen, en bermhertighen meester comen, daer blijven sy by, en daer worden sy vermenighvuldight: Ick magh dan wel segghen, en besluyten:

 
Quod iniquè est congestum,
 
Nulli vmquam parit quaestum.
 
Wat men niet kryght met recht fatsoen,
 
Aen niemant oyt gewin sal doen.

Vorige Volgende