Sedelycke lust-warande

[p. 581]

XXVII. Sinne-beelt

Verthoonende den handel tusschen den Vos, en den Wyngaert, en hier uyt leerende, datmen sonder behoorlycke qualiteyten te hebben naer geen Ampten en magh staen, en datmen sonder goede wercken te doen de Druyven van de Hemelsche wellusten niet en sal op doen.

Thesis: Quid hic statis totâ die otiosi?

Antithesis: Ite & vos in vineam meam. Matth. cap. 20. vers. 6. & 8.

Hoe komt dat ghy hier ledigh staet;
En in myn Wyngaert niet en gaet?

[p. 582]

 

⁺VOs inden rijcken Herfst had' Verckens dorst gekregen:

 

Den honger quelt den Vos, hy spijs soeckt op de wegen.

 

Ten lesten by een Hoef siet hy een VVijngaert staen,

 

Maer hy wort boos, en droef: want hy kan daer niet aen.

 

Den VVijngaert staet te hoogh, hy kan daer op niet klimmen,

 

Hierom hy wort gestoort, en hy begint te grimmen:

 

Maer t'grimmen helpt hem niet, de Druyven hangen vast,

 

Den VVijngaert op't gegrim van Vos niet eens en past.

 

Den Vos spreeckt VVijngaert aen: ey wilt wat neder bucken,

 

Dan kan ick met gemack u masche Druyven plucken,

 

V Druyven soo ick hoor, sijn soet als Hypocras,

 

Maer sy staen my soo hoogh, dat is den vuylsten bras.

 

Ick bid' u, laet voor my wat Druyven neder rijsen,

 

Ick sal u by den Leeuw tot aen den Hemel prijsen.

 

Ick maken sal dat Leeuw komt koopen uwen wijn,

 

Dan sult ghy tot u eer op Coninckx taeffel sijn.

 

Den Leeuw heeft om een proef, my hier, en daer gesonden,

 

Ick wil niet soecken meer, ick heb den puyck gevonden.

 

Een proefken ick versoeck, wilt ghy verkooper sijn,

 

En syt niet stuer, oft trots, laet proeven eerst u wijn.

 

Den VVijngaert roept hier op, wilt ghy myn druyven smaken,

 

Soo moet ghy lancx den muer by my met moeyt geraken.

 

Ick wil daer voor geen gelt, de Druyven ghy betaelt,

 

Als ghy die met geklim van boven neder haelt.

 

Als dit den Vos aenhoort, hy recht sich op sijn pooten,

 

Hy reyckt, hy klimt, hy springht, maer hy heeft sich gestooten.

 

Soo dat hy roept van spyt, t'en is niet om den muer,

 

Dat ick u Druyven laet, u Druyven sijn te suer.

 

Als Vos dit had' geseydt, hy henen gaet sijn wegen,

 

Hy had' geen Druyven-sap, maer leet, en sweet gekregen.

 

Den VVijngaert riep hem naer, laet gy de Druyven staen?

 

De Druyven sijn niet suer, maer ghy kondt daer niet aen.

⁺Gonsuevëre homines eventu, si qua sinistro,

Vota cadunt, ijs sese alienos velle videri.

+ Ex Faêr Fab. 19.
item Gabriá Eab. 18.

+ Ex Faêr Fab.

[p. 583]

 

Als iemandt iet versoeckt, dat hy niet krygen can,

 

Hy dan die saeck vervloect, en hy hout daer niet van

 

Soo oock men siet Ian Rap veel loopen sweeten, hygen,

 

Oft om een wetenschap, oft om een ampt te krygen;

 

Maer als de saek misluct, dan roept hy gram, en stuer

 

Waerom de druyf gepluckt? de druyf is my te suer.

Sedelycke Leeringh.

Si, quod cupis, non praehendis,

Spernis hoc, & vilipendis.

Als ghy niet kryght, dat ghy begeert,
Ghy dat misacht, t'schynt u niet weert.

Leert hier Cosmophile wereltsche siel niet de partij van den vaddigen Vos spelen: wilt gy Druyven van wetenschappen, van konsten, en van ampten plucken, ghy en moet u geenen arbeyt ontsien, ghy moet klimmen, ghy en moet niet staen gaepen, oft lanck blijven slaepen, maer gy moet vroegh, en laet wel studeren, oft anders de saeck sal mislucken, ghy en sult gelijck den Vos niet opdoen, want ghy ontsiet u arbeyt te doen. Hier mede en wil ick niet seggen, dat gy u selven tot wetenschappen moet begeven om tot groote ampten te worden verheven, dat en wil ick niet seggen: want ghy en moet naer de wetenschappen niet trachten om eergierigh door de wetenschappen te worden, maer ick wil alleen seggen, dat ghy noyt sult bequaem sijn, oft verdienen

[p. 584]

tot hooge ampten gepromoveert te worden, ten sy dat gy eerst arbeyt om wel geleert te worden, want die wel geleert sijn, verdienen ghe eert te sijn; maer die hun den arbeydt ontsien van gheleerde Boecken in te sien, die en verdienen niet by de menschen te sijn gesien, oft op het roodt kussen in den Magistraet, en in den Raet te sitten. Die geeft den Poëet oock te kennen:

Dulcia non meruit, qui non gustavit amara.

Diet suer in't eerst niet heeft begeert,
En is daer naer het soet niet weert.

Maer hoe veel gemackelijcke landen en sijnder niet te vinden, die aen de soete druyven van ampten, en beneficien sonder geleertheyt soecken te gheraecken, met te loopen, met te bidden, met groote vrienden op te maken, maer het misluct hun: want die Druyven staen hun te hoog, sy en connen met hun verstandt, oft gheleertheydt soo hoogh niet climmen, hierom sy moeten daer op staen kijcken, terwijl een ander, die van meerder meriten, en hoogher gheleertheyt is, daer mede gaet strijcken, maer sy toonen dan dat sy groote sotten sijn: want sy laeten hun voorstaen, dat sy hunnen grooten honger, en dorst sullen verslaen dat sy hun sullen vrolijck maken; is't dat sy aen de soete Druyven van eer, van ampten, van beneficien geraken; maer de eer, de ampten, de beneficien sijn aen vele menschen gelijck de druyven heel ongesont, de druyven veroorsaken den

[p. 585]

loop, soo oock de druyven van eer, van ampten, en beneficien, als gy die gelijck de druyven met de kinderen te gulsigh, en sonder achterdencken ghebruyckt, sijn oorsaeck dat ghy op den loop en swier geraeckt, sijn oorsaeck, dat alle u goede wercken u ontloopen, sijn oorsaeck, dat ghy ten lesten naer een lange swaerigheyt, en onrust geleden te hebben, naer siel, en lichaem ellendigh moet sterven, en in de hel loopen; Ick mach dan wel segghen, en ghy sult my dat niet qualijck af nemen:

Mutat mores, & delirat,

Ad honores qui aspirat,

Si ineptus hos acquirat.

Hy houdt geen maet, hy is niet wys,
Die naer eer staet, al is't een Lys.
En gierst, oft gort niet kent uyt rys.

Daerenboven hy is bot, om dat hy sijn selven in't perijckel stelt van uyt gelacchen te worden, als hy tot sijn versoec, oft wensch niet en can geraken, want dan krijght hy in plaets van eer, en staet twee roode kaken, dan wordt hy begeckt gelijck den Vos die de druyven wilde eten sonder op den Wijngaert te connen climmen ghelijck de Simmen, oft daer op te connen claefferen gelijck de Ratten, en Katten. Maer hy speelt dan seer wel in dit geval de partij van den verduldighen Vos: want als hy de saeck misluckt siet, dan en moet hy dat ampt niet achten, waer nae hy te voren gelijck eenen beslijckten hont heeft geloopen, dan moet hy roepen: ick ben blij, dat ick dat

[p. 586]

ampt niet en heb verkreghen: want daer is siel verlies in gelegen; de druyven van eer, en staet sijn my te suer, sy sijn my geheel tegen, want sy souden my suer op-komen: ick ben blij, dat een ander voor my diën swaeren last op sijnen hals heeft genomen, en dat ick te laet ben gecomen, t'is te vreesen dat hy daer onder sal beswijcken oft daer mede sal staen kijcken; ick ben nu versekert dat het Godt soo geschickt heeft, dat dit ampt my niet saeligh, oft verdienstigh, en mijnen even naesten niet dienstigh en soude gheweest hebben, oversulcx ick sal van den noodt een deught maken: en ick sal met Godts wil my wel te vreden houden, nu het niet anders en can sijn, en ick en wil niet eens mismoedigh, maer blijmoedigh, en ootmoedigh sijn. Jae soo moet gy spreken, en ghy en moet niet in mismoedigheyt vallen, al is de saeck naer uwen sin, en wensch nie wel uyt gevallen; Ick segh dan:

Si non cadet res, vt voles
Bene facis, si non doles.
Als't niet geschiet ghelyck ghy wilt,
Ghy doet seer wel, dat ghy u stilt.

By-hanghsel.

Thesis: Non omnis, qui dicit mihi: Domine; Domine; intrabit in regnum caelorum.

Antithesis: Sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in caelis est, ipse intrabit in regnum cae-

[p. 587]

lorum. Matth. cap. 7. vers. 21.

Men Godts Ryck niet kryght met seggen,

Heer, o Heer geeft ons u ryck,

Maer met d'hant aen't werck te leggen,

T'is te krygen door practyck.

Leert hier oock Cosmophile wereltsche siel, dat het niet genoech is, dat ghy ghecomen sijt door Godts genade tot den Wijngaert vande H. Kerck, om de soete Druyven van de Hemelsche genuchten te genieten, die druyven staen te hoog ghy en cont daer niet aen geraken, ist dat gy niet en wildt climmen op de ladder ten minsten van vijfthien sporten, ist dat gy Godt boven al, en uwen naesten gelijck u selven niet en wilt beminnen, ist dat ghy ten minsten de thien Gheboden van Godt, en de vijf geboden van de H. Kerck niet en wilt onderhouden. De H. Kerck is den wijngaert des Heeren; op dien Wijngaert sijn druyven van saeligheydt, en heyligheyt te plucken: maer ist dat ghy de partij van desen Vos vvilt spelen, de saeck en sal u noyt ghelucken, ist dat ghy geen goede wercken wilt doen, ghy en sult niet opdoen; het en is met bidden, met smeecken en met vleyen niet te doen, ghelijck den Vos heeft ghedaen, maer ghy moet de handt aen het werck slaen, ghy moet selfs met u handen, dat is met u goede wercken de Druyven van de Hemelsche wellusten af plucken: en peyst niet, dat u die Druyven al gaepende, en slaepende sullen

[p. 588]

in den mont vallen: de Druyven en vallen niet van selfs af, maer sy moeten met handen ghepluckt worden; andere vruchten, als Appelen, Peiren, Noten, Pruymen, Kriecken, ende soo voorts, vallen lichtelijck af door wint, of quaet weder, maer de Druyven en willen soo lichtelijck niet schuyven, die hangen vast, al worden sy van harde winden aenghetast; soo oock, de Druyven vande Hemelsche wellusten en sullen u van selfs niet by comen, ghy moet die met gewelt af rucken, ghy moet die met u handen, dat is, met u goede wercken af plucken; Dit betuyght Godt selfs; Regnum Caelorum vim patitur & violenti rapiunt illud, het rijck der Hemelen lijdt ghewelt, en de gheweldighe nemen dat wegh: door dit gheweldt worden de goede wercken verstaen; ergo men magh niet ledigh staen, maer men moet de hant aen't werck slaen, want het is een ghemeyn spreeck-woordt; het gheluck en comt niemandt naer gheloopen; maer men moet het gaen soecken: Daer-en boven het is van outs gheseydt; wat heeft-men sonder arbeydt? hoe wilt ghy dan de Hemelsche ghenuchten sonder arbeydt genieten? maer alsmen de waerheyt wilt spreken, de hemelsche ghenuchten sijn met soo kleynen arbeyt te krijghen, datmen dien arbeydt voor geenen arbeydt moet rekenen ten opsicht vanden grooten loon, die door dien cleynen arbeydt ghehaelt wort; Dit ghetuyght den Heylighen Apostel Pau-

[p. 589]

lus, non sunt condignae passiones huins temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis; al ons lijden, en strijden en is niet weerdigh het eeuwigh verblijden; Ergo ist dat ghy van de druyven der hemelsche wellusten wilt eten, ghy en moet u geen moeijt ontsien, dit ghetuyght wederom den H. Apostel Paulus, Qui non laborat, non manducet: Die niet en werckt, wort niet versterckt, die niet een doet: wort niet ghevoedt; al hoe wel dit naer de letter van lichaemelijcke wercken te verstaen is om het lichaem te verstercken, en te voeden, even wel het kan oock van de goede wercken worden verstaen, waer door de siel moet versterckt, en gevoedt worden. Gy en moet dan niet segghen, ghelijck den Vos, de druyven van de hemelsche wellusten sijn my te suer, als oft ghy daer mede wilde segghen; ick moet al te sueren arbeijdt doen om aen de druyven van de hemelsche wellusten te gheraecken: want de waerheydt selfs maeckt u loghenachtigh; Iugum meum suaue est, & onus meum leve, mijn iock is soet, en mijnen last is licht; Dit heeft David van sijn selven oock aen Godt bekent, Viam mandatorum tuorum cucurri, Heer ick heb door den wegh van u gheboden gheloopen, ick en heb daer gheen groote swaerigheydt, maer groot contentement in ghevonden: hier uyt volght nu, Ergo daer en moet niet alleen ghebeden; maer oock gheleden en ghestreden sijn, is't dat ghy wilt voor eeuwig

[p. 590]

in vreden sijn: Ick segh noch daer by tot besluyt:

Non qui dicis, sed qui facis,
Obstinebis regnum Pacis.
Niet gy die roept, maer gy die doet,
Verkrygen sult het hemelsch goedt.