Sedelycke lust-warande

[p. 515]

XXIII. Sinne-beelt

Verthoonende den handel tusschen de Lysters, en hier uyt leerende dat de Princelycke Hoven als Dool-Hoven moeten gheschouwt, en niet betrouwt worden.

Thesis: Melior est victus pauperis sub tegmine asserum.

Antithesis: Quam epulae splendidae. Eccli. cap 29 vers. 29.

⁺

Een slechte spys in eyghen huys,

Is smaeckelyck, ghesont, en kuys.

Loopt niet om vreught tot een Palleys,
Want ghy sult doen verloren reys.

+

[p. 516]

 

⁺EEn graegen Lysters-troup was uyt het bosch ghetoghen,

 

En om den druyven-oost in Vranckrijck inghevloghen;

 

Sy eten hun daer vol, hun lust wort daer gheblust:

 

,,Maer d'overdaet doet quaet, veel sterven om den lust.

 

Den grooten Lysters-troup wort kleynder alle daghen,

 

Sy konnen niet de cracht van t'crachtigh sap verdraghen,

 

Veel worden lijveloos van t'histsigh druyven-sap.

 

Veel worden vet, en swaer, veel worden sieck, en slap.

 

Als wijn-maent is voorby, als sijn gheperst de druyven,

 

Soo gaet de rest met leet strackx naer het bosch weer schuyven,

 

Sy komen by hun maets, die t'huys ghebleven sijn,

 

En hebben wel bewaert ghesontheyt sonder wijn:

 

Dees roepen; willecom, wy sien u met behaeghen,

 

VVy hadden oock dees reys met u eens moeten waeghen,

 

Ghy mager gonckt van hier, ghy keert heel vet weerom,

 

Ghy hebt (men kant wel sien;) gehadt den vetten brom.

 

Het spijt ons, dat wy t'huys, als hannens, sijn ghebleven,

 

Den lust heeft u uyt rust, maer in vet lant ghedreven:

 

Ghy hebt, om wel te sijn, ghesocht een groot ghewest,

 

VVy bleven tot ons leet platsacken in den nest.

 

Hier teghen roept den troup, en laet u dat niet spijten,

 

Het is ons soo geluckt, dat wy wel souden krijten,

 

Siet, hoe wy sijn onthaelt, gy moght ons wel besien,

 

VVy keeren heel beswaert, van hondert qualijck tien.

 

Het crachtigh druyven-sap heeft al ons cracht bedorven,

 

Ons maets sijn van dat sap gelijck venijn ghestorven,

 

De druyven hebben hun soo soet, soo goet ghesmaeckt,

 

Dat sy door overdaet sijn tot hun doot gheraeckt.

 

Ghy wijser waert, als wy, den lust heeft ons bedroghen;

 

VVant hy heeft ons in druck, niet in geluck ghetogen,

 

VVy sijn daer eens geweest, wy komen daer niet meer,

 

VVy hebben onsen lust voldaen met eenen keer.

 

VVy sijn niet meer soo sot, dat wy verr' buyten paelen,

 

Gaen soecken ons verdriet, en groote plaegen haelen:

 

VVy blyven met u t'huys, en buyten groot gevaer,

 

,,Al loopt men Oost, oft VVest, t'geluck loopt niemant naer.

+ Ex Faêrno Fab. 8

[p. 517]

 

Paucos beauit Aula, plures perdidit; ⁺

 

Sed & hos quoque ipsos, quos beauit, perdidit.

Ontreckt u van het Hof: want t'Hof kan u bederven
Daer Princen gunst is wegh, men kan't daer haest verkerven

Het Hof is duyvelsch school, men leert daer niet als quaet,

Oncuysheyt, tuyfferij, geveynstheyt, eijghen baet.

Al wort gy daer verhooght, vreest val: want jonst van Heeren
Ghelijck een winters nacht, kan alle ur' verkeeren

Die heden daer Minjon wort van den Vorst geacht,

Kan morgen, oft ter doodt, oft sijn tot schand' gebracht.

+ Faér Fab. 8.

Sedelycke Leeringh.

Qui in aulâ fiunt mali,

Sunt in gratia regali;

Tutus es in vili caulâ,

Anxius in blandâ Aulâ,

In fallaci Aulâ Regis

Non servatur multum legis.

Een Hovelinck, die niet is quaet,
Wort uyt gelacchen, en ghehaet.
Voor Koninckx Hof, kiest schaepen-stal:
Hier staet ghy vast, daer vreest gy val.
Ghy loopt in't Hof als duyvelsch net,
Men leert daer quaet, men houdt geen wet.

Leert hier Cosmophile Wereltsche siel, niet de party van die graeghe Leysters spelen, leert niet uwen gemackelijcken nest, uwen kleijnen, en reijnen staet verlaeten om aen eenen rijcken druyven oost, om in het Hof te geraecken, oft gy en sult oock niet een hair beter vaeren: ghy sult daer soo uwen quaeden lust voldoen, dat gy u siel, en lichaem sult leet doen, en naer siel,

[p. 518]

en lichaem daer sult sterven: want ghy overkropt daer u siel, en lichaem met het crachtigh, en venijnigh druyven sap van alle genuchten, u lichaem wort soo gemattert, en afgesleten door de genuchten, dat het daer van moet sterven; maer al geraeckt gy noch tot u groot gheluck in tijts uyt het hof, al keert ghy wederom naer uwen ouden nest, en al doet gy u best om u lusten in te binden, en u voor gerust te vinden; ghy moet even wel met dees t'huys-keerende Lysters bekennen, dat ghy in het hof niet en hebt u pleijsier sonder u leet ghehadt; want ghy hebt daer al veel verloren, uwen naem, en faem, u ghesontheyt, u deughtsaem leven, en gy keert wederom heel beswaert met eene quaede, en ongeruste conscientie; soo daenige quaelen sijn in de hoven te haelen. Hebt ghy daer eens in gheweest met dees graege Lysters, en sijt gy daer geluckelijck uyt geraeckt; gy sult oock moeten bekennen, dat gy daer qualijck sijt geweest, dat gy uyt groot perijckel sijt geraeckt, en dat ghy daer soo wel onthaelt sijt geweest, dat gy voor de tweede mael niet en sult wederom keeren. In het hof te gheraecken is moyelijck, daer in te blijven is sorgelijck, daer uyt te geraecken sonder schaede oft schande is gelijck onmogelijck. Hierom het is beter, daer niet in te gheraecken, om aen geen swaerigheyt te geraecken; ghy en moet uwen quaeden, en blinden lust niet volgen, want hy sal u door den wegh van kort verblijden

[p. 519]

brengen tot den af-gront van t'eeuwigh lijden; hy sal u de soete druyven van wellust daer soo wel doen smaecken, dat gy daer aen u doot naer siel, en lichaem sult eten, Blijft dan liever t'huys om te blijven gerust, gesont, en kuys, wacht u van alle Hoven, maer principael van het Frans Hof; oft gy sult dat, gelijck de Lijsters, beclaegen, het Frans hof is een aenlockende hof: maer tot haer eijghen baet, en tot u groot quaet, de Fransche druyven sullen u suer opkomen, de fransche aenlocksels sullen u in't net locken, de fransche geloften sullen u een swaer iock geven, de fransche complimenten sijn contige instrumenten om u bly herten, en vrye landen te vullen met plagen van slavernij, van droefheyt, van armoede, en hondert andere quaelen; men siet gemeijnlijck, dat de Princen, Koningen, en andere Potentaten in't begin van hun regeringen heel cloeckmoedigh, heel saeghtmoedigh, heel milt, heel soetaerdigh, heel minnelijck sijn, gelijck de Son, als sy den dagh begint: de Son seynt voor af eenen aenghenaemen dagheraet, daer naer komt sy te voorschijn met een kleijn, en gesonde hitte, en eenen vriendelijcken glans maer op den middagh begint sy haer straelen soo brandende uyt te schieten, dat de menschen hun boomen, en cruyden moeten begieten, om die niet te laeten verslenschen door die brandende hitte; ten lesten, als den dagh begint te vallen, begint sy de aerde met slagh-reghen, met

[p. 520]

donder, en blixem te overvallen, met sulcken ⁺ trecken socht Absolon oock al het volck van Jsraël tot sigh te trecken, om de Croon van sijns Vaders hooft te rucken; Suetonius seght oock ⁺ den Keyser in't begin van sijn regheringh heel godtvruchtigh, heel minsaem, en heel soetaerdigh was: Orsus quoque Nero à pietatis ostentatione: jae hy was soo afkeerigh van alle wreetheyt, en soo weemoedigh, dat sijn handt beefde, als hy het vonnis van eenen misdaedighen mensch moest onderteeckenen; ick wilde wel, seyde hy, dat ick in dit geval niet en konde schrijven; maer sijn soetaerdigh begin en heeft geenen goeden voortganck ghehadt, hy is den wreetsten Tijran van den saghmoedighsten Keyser gheworden. Sulcken maxiem ghebruyckt oock het Frans hof met soetaerdigheyt en lacker brocken weten sy de menschen aen te locken, maer op het lest ghevoelt ghy het frans iock het best; dan moet ghy bekennen dat ghy geen ondersaet, maer ghelijck een slaef sijt, soo lanck ghy onder het frans ghebiet sijt. Wat al clachten met weenende oogen worden niet ghehoort in de gheconquesteerde plaetsen van het Iaer 1667. over de harde, en miserabel regering van de Franschen? want sy doen de menschen sonder eenigh verdragh door den beugel, en naer hun pijpen danssen: Jck segghe dan, en veele belijden dat oock met my:

Est mite Hispani Regimen, Gallique sererum;

Sed Gallus mentes aere, doloque rapit.

+ 2. Reg. 15.

+ In Neron. cap. 8.

[p. 521]

 

Het Spaens ghebiet is saght en soet;

 

Het Frans iock neemt en goet, en moet:

 

Den Frans-man kryght met list, oft gelt,

 

Nochtans het volck in sijn ghewelt.

Siet dan wel toe, dat ghy niet de party van frans-gesinde vogels met dees Lijsters en speelt, dat is, en tracht niet, dat ghy aen Vranckrijck, en dat Vranckrijck aen u komt, oft gy tracht om in u groot lijden te komen; hout u aen de Spaensche sijde, en ghy sult u wel houden, ghy kont wel eenen anderen, maer gheenen beteren Koninck krijghen; ergo en wilt niet converseren met polliticke persoonen, die u de Spaensche regeringh teghen maecken, want sy willen u, en hun selven miserabel maecken; maer om niet te wijt, en buyten propoost te loopen, ick segh in't generael gy en moet naer geen Princelijcke hoven met dees graege Lijsters loopen, ghy en moet niet hofs gesint sijn, want daer sijn perijckelen voor siel, en lichaem met hoopen; ghy meijnt wat goets te haelen, en gy laet daer u beste goet, u siele saeligheyt, gy haelt veel haelijcke sieckten soo naer siel, als naer lichaem; u lichaem wort swack door overdaet, rot door oncuysheyt, u siel lijdt hongher van het woordt Godts, en wort sieck totter doot toe van een quaede ghewoonte in te sondighen; soo dat gy in groot perijckel sijt van te sticken in u sonden: het is dan beter, gesonder, en geruster naer siel, en lichaem u te vreden te houden met uwen kleynen, en

[p. 522]

reijnen nest, met den staet, die u Godt heeft gegeven, als om eer, om rijckdom, om vermaeck naer het hof te loopen, want men sal u daer in plaets van eer schande geven, in plaets van rijckdom armoede, in plaets van vermaeck misnoegen; eijghen dack geeft ghemack, eijghen spijs geeft vermaeck, en smaeck, maer in het hof sult ghy uyt de wellust een walge, eenen afkeer, en onlust krijgen; maer dat is noch de minste plaegh: ghy sult daer by eenen afkeer van de deught krijgen, ghy sult de waerheyt verswijgen, ghy sult loosheyt, en boosheyt aen een rijghen, ghy sult injurien voor suycker op eten, en de schamperijen ontfanghen voor soete vijgen; ghy sult daer sijn in een school van alle quaet: Hierom laet het hof het hof sijn; want uyt het hof haelt gy meer quaet, als baet, meer schande, als lof?

Exeat Aulâ,

Qui volet esse pius.

Wilt gy godtvruchtigh sijn, en goet,
Verlaet het Hof op staende voet.

⁺Had' Petrus sigh in't hof van Caiphas niet gesteken, hy en had van sijnen Heer niet gheweken en hem niet uyt ghestreken daer hoorde hy de rouwe soldaeten rouw spreken, vloecken, en sweeren, daer sagh hy hun siele treken, daer wiert hy gewaer veele groote, en grove gebreken: hy was daer ghelijck in een duyvelsche school, den duyvel was daer den meester, wat is het dan

+ Matt. 26.

[p. 523]

wonder dat Petrus quaet doet, terwijl hy in de school van den quaetsten meester is. Wacht u dan van de hoven, want gy en sult u daer van niet wel beloven; ist dat gy naer het hof wilt loopen, het kan met u afloopen, gelijck met ontallijcke hofs-gesinde; soo is het afgeloopen met eenen Duc De Luna in Spagnien, met eenen Duc de Biron in Vranckrijck, met eenen Hertogh van Buckingam in Engelant, met eenen Olden Bernevelt in Hollant, en soo voorts: dese hebben om in het Hof te leven veel geleden, en ghestreden, maer sy sijn haest in disgratie gevallen, sy sijn uyt het Hof gedreven, en sy hebben buyten het hof met schande verloren het leven. Jck soude in onse eeuwe stof ghenoech vinden om u het Hof tegen te maken; maer om dat de wonde noch te versch is, soo en wil ick u de memorie niet ververschen. Het blyckt uyt diversche Historien, datter meer uyt de Hoven als uyt de stallen tot de galgh, oft een ander schandeleuse doodt sijn gekomen, ergo geestelijck te spreken die in eenen stal isser geluckiger aen, al eenen Hovelinck; want die in eenigheydt is, is sonder nijt, sonder sorgh, sonder twist, sonder vijanden, sonder naer-sienders: maer

In de Hoven moet men woelen,
En veel swaerigheyt ghevoelen;
Haet dan het Hof, dat is u best,
Vermaeck, en smaeck geeft eygen nest.

Dit getuyght den Wijseman selfs: Melior est

[p. 524]

⁺victus pauperis sub tegmane asserum, quam epulae splendidae. Beter is de spijs van eenen armen onder een slecht dack met ghemack, als een prachtigh Bancket in een Conincx zalet;

Ick derf dan segghen als voren:

Een slechts spys in eyghen huys,
Is smaeckelyck, gesont, en kuys,
Loopt niet om vreught naer een paleys.
Want ghy sult doen verloren reys.

Oft vindt ghy daer vreught, ghy sult u daer af niet bedancken, die vreught en sal u geen deugt doen; ghy sult daer af qualijck vaeren, ghy sult u lichaem, en u siel beswaeren: daer-en boven men inde Hoven noyt sonder achterdencken eenen teugh wijn magh laeten schencken; maer de slechte hutten hebben gesonde water-putten, daer kan eenen boer beter als eenen Prins, oft Vorst vrolijck sijn uyt de borst, en, verslaen sijnen dorst; Ick segh dan tot spyt, en verwyt van het Hof:

Non sunt venenata vasa,

In Menalcae paruâ casá.

Fraus inest regum Curijs,

Sed abest â tugurijs.

Den Huysman vreest voor geen fenyn,
En hy is vrolyck sonder wyn:
Het Hof is vol bedriegery,
Een slechte hut is daer of vry.

Om dan desen handel te sluyten, ghy moet u

+ Eccli. cap. 29. v, 29.

[p. 525]

buyten de hoven sluyten, wilt ghy u buyten groote swaerigheyt, groot onghemack, en groote sonden sluyten: want in het hof worden alle soorten van sonden ghevonden, de wetten gheschonden, de waerheydt ghebonden, de driften ontbonden, en de siel naer de hel gesonden; ergo in het hof is te haelen geenen lof, waert ghy te voren fijn, ghy wort daer grof. Hierom ick en kan u geenen beteren raedt geven om gesont naer siel, en lichaem te blyven, als dat gy de party van de t'huys-blijvende Lijsters speelt: want oost, oft west t'huys i'st best; hout u in de eenigheydt: want de eenigheydt sal u meer goedt meer ghenucht, meer vermaeck, meer smaeck; en meer eer geven, als alle de Hoven van de wereldt; let eens op mijnen raedt, ghy sult krijgen van't Hof eenen haet, en ghy sult inde eenigheyt vinden eenen schat van alle goet, en eenen schilt teghen alle quaedt.

Sis piè solitarius,

Nil tibi salutarius,

Spiritui nil charius;

Menti nihil quietius,

Angelis nihil laetius,

Daemoni nihil gravius,

Palato nil suavius.

corpori nihil satius,

Animae nil beatius,

Numini nihil gratius.

[p. 526]

 

Ghy moet godtvruchtigh eensaem syn,

 

Dan syt ghy vry van sorgh, en pyn,

 

Dan heeft den geest syn vollen lust,

 

Dan is u hert heel, wel gerust

 

Dan syn de Engels seer verblydt,

 

Dan lydt den duyvel grooten spyt,

 

Dan nut ghy spys met vreught, en smaeck.

 

Dan heeft u lichaem groot vermaeck,

 

Dan heeft u siel het beste lot,

 

En ghy behaeght dan meest aen Godt.

Ghy sult mijnen raedt volghen; is't dat ghy uwen lust niet en wilt volghen, en u saeligheydt wilt vervolghen; en ick sal by mijn besluyt blyven, om dat ghy uyt het Hof sout blijven.

Tutus es in iri caulâ,

Anxius in Cijri Aulâ.

Voor konincx-hof kiest Schapen-stal,
Hier syt ghy vry, daer vreest ghy't al.