Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXII. Sinne-beelt

Verthoonende den handel tusschen den Joncker, en den Sy worm, en hier uyt leerende, dat sy geen milde vogels sijn, maer hooveerdige stoeffers, die veel giften geven, om die te verwyten, en daer door te worden gepresen, en verheven, en dat de weldaden danckbaerheyt verheysschen.



illustratie

Thesis: Deus dat omnibus affluenter.

Antithesis: Et non improperat. Iac. cap. 1. vers. 5.

 
Godt geeft een ieder groot gheniet;
 
En hy verwyt aen niemant iet.
 
EEn Ioncker droegh een kleet ghemaeckt van sijde laken,
 
Dat maeckt hem bly, en trots, hy gaet den vrijer maken,
 
Hy soeckt daer med' een lief niet eel, maer rijck van goet,
 
Hy weet, dat meer het goet, als eeldom voordeel doet.+
 
Maer eer hy aenspraeck doet, en gaet sijn lief besoecken
 
VVilt hy uyt danckbaerheyt in kanten, en in hoecken
 
Gaen vinden diën vrient, die hem de sijde spon,
 
Hy loopt door dick, en dun verheijstert van de Son.
 
Ten lesten als hy was verr' vanden wegh gheweken,
 
Hy daer het wormken siet diep onder t'hout versteken.
 
VVel, seght hy, milden vrient, seght, waerom gy hier licht?
 
Ghy geeft ons, wat ghy hebt, behalven u ghesicht:
 
Ghy geeft ons t'schoonste goet, u miltheyt wort ghepresen:
 
En wilt ghy over u soo nauw, en gierigh wesen?
 
Ghy my ghegheven hebt dit schoon, en prachtigh goet.
 
VVel magh ick u niet sien, die my dees vrientschap doet?
 
Ick wil u danckbaer sijn, ick kom u hier begroeten,
 
,,Die geen weldoenders loont, is eenen botten kloeten:
 
Ick wil u gheven eer, als ghever van dit goet,
 
Dees eer, die ghy verdient, ghy niet verstooten moet.
 
Ick was heel bly, als ick u weldaet had' ontfanghen,
 
Maer ick in droefheyt was, en in een groot verlanghen,
 
Om dat ick u niet sagh: nu ben ick heel verblijdt,
 
Om dat ghy tot mijn wensch van my ghevonden sijt.
 
Ick ben aen u verplicht, den worm begint te spreken,
 
Ghy maeckt my, vrient, beschaemt met al u hofsche treken.
 
Hoe komt, dat ghy om my dees reyse hebt ghedaen?
 
Ghy hebt my al voldaen, als ghy mijn gift neemt aen,
 
Ick heb al eer ghenoegh, en danckbaerheyt ontfanghen,
 
Als ghy met vlijdt mijn sy hebt aen u lijf ghehanghen.
 
Ghy hebt mijn gift betaelt, als ghy die hebt gheacht,
 
,, Den milden ghever noyt oft gift, oft danck verwacht.
 
Hy moet te vreden sijn, als wort sijn gift ontfanghen,
 
Hy moet naer geenen danck, en naer geen eer verlangen:
 
Hy moet hem houden stil, en niemant doen vernijdt,
 
Het moet hem sijn ghenoech, als hy geen ondanck lijdt.
 
Al doen ick imant deught, die my niet komt bedancken.
 
Ick doen hem geen verwijdt, ick kom daerom niet jancken:
 
Als imant neemt mijn gift met min en vlijtigh aen,
 
Dan heeft hy aen mijn gift naer wensch ghenoegh voldaen:
 
Sijn minsaemheydt en vlijdt acht ick voor groote giften,
 
Mijn hert is dan ghestilt, dat voelt geen sotte driften,
 
Om weer te sijn gheloont: geen lof, geen danck ick wil,
 
Ick houw mijn gift bedeckt, ick houw mijn miltheyt stil.
 
Den milden aert brenght med', noyt weldaet te verwijten,
 
Men moet uyt ons ghedacht het weldaet laeten slijten:
 
Maer diemen t'weldaet doet, noyt dat vergeten moet,
 
Dan sal sijn danckbaerheydt verdienen meerder goet.
 
Als dit den Ioncker hoort: hy wilt gaen eensaem leven,
 
Sijn wulpsheydt is hem leet, en wat hy heeft bedreven,
 
Hy van het vryen heeft, en van sijn lief den bras,
 
Hy komt soo effen t'huys, als sijn ghehekelt vlas.

+Odiosum est genus hominum officia exprobrantium, quae meminisse debet is, in quae collata sunt, non commermorare, qui contulit.

 
Als ghy aen imant weldaet doet,
 
Ghy hem dat noyt verwyten moet:
 
Maer als een gift u imant geeft,
 
Vergeet die noyt, soo lanck ghy leeft.

Sedelycke Leeringh.

 
Si vis donum exprobrare,
 
Noli donum erogare.
 
Beter ist geen weldaet schencken,
 
Als verwyten, en ghedencken.

Leert hier Cosmophile, Wereltsche Siel van den Sy-Worm oft uyt hooveerdigheyt, oft uyt gierigheyt niemant verwijten, dat gy hem veel weldaeden hebt ghedaen, veel giften hebt ghe-

gheven, en uyt noodt hebt geholpen: maer gy doet contrarie; hebt ghy gisteren uwen vrient vrientschap getoont, heden moet hy van u hooren; ick heb u dat, en dat gegeven, sonder my: gy en sout niet eerlijck konnen door de werelt geraecken, gy en sout nu niet weten wat maecken, ghy en sout niet rijckelijck konnen leven, ick heb u van de straet opgeraept, ick heb u aen dat treffelijck Officie gheholpen, ick heb u op mijn beurs laeten leeren, met een woordt, ick heb u een man ghemaeckt, sonder my: ghy en sout niet sijn, dat ghy sijt, ick heb u vleugelen ghegheven om soo hoogh te konnen vlieghen, ick heb u middelen gegeven om over al crediet te krijghen; ghy moet my danck weten, dat gy nu soo wel, en soo hoog tijt geseten, al dat gy hebt, hebt ghy van my, ghy en kont my noyt voldoen voor de diensten, en weldaeden, die ick u heb ghedaen: als ghy soo trots, soo spijtigh, en soo schots spreeckt, het is seker, dat ghy de vrientschap sult breken, en uwen vrient tot ondanckbaerheyt verwecken. Van u magh Siracides + dan wel klaeghen: Vnus aedificans, & unus destruens, quid illis prodest nisilabor? als iemandt bouwt, en den bouw wederom breckt, wat profijt komt daer van, als vruchteloosen arbeyt? soo oock ghy bouwt vrientschap met u weldaeden, en giften, maer ghy breckt diën schoonen bouw van vriendtschap, die ghy met u liberaele handt te voren had' op gemaeckt, als ghy met een by-

tende tongh die weldaeden, en giften aen uwen vriendt gaen verwijten. Ghy en moet dan niet seggen om van u weldaet een injurie te maken, en om uwen vrient grootelijcx te bedroeven, en op u te verbitteren: ick heb u dat, en dat weldaet gedaen; sonder my, ghy en sout nu niet connen vast staen, maer ghy sout moeten falliëren, en van armoede vergaen, ick heb u dat, en dat gegeven, om eerlijck van te leven, en u in staet te houden. Diên sanck en klinckt niet wel in d'ooren van uwen vrient, hy en is daer mede niet gedient, en gy maeckt u selven onbemint, en haetelijck; Ick segh dan met Seneca: Beneficium convertit in injuriam; + die aen sijnen vriendt een weldaet verwijt, wort sijnen vriendt quijt, hy doet het weldaet te niet, en hy maeckt daer van een injurie, en om die injurie wort hy gehaet; t'is waer dat den persoon, die het weldaet ontfanght, noyt het weldaet mach vergeten, even-wel dat weldaet en magh van den weldoender noyt verweten worden, ghelijck den Poëet seght:

 
Beneficij omnis turpis exprobratio est,
 
Omnis molesta est, quae exprobatur, gratia.
 
Als ghy u vrient een gift verwijt,
 
Ghy wort hem quijt, en doet hem spyt.

De vrientschap tusschen u, en hem en can niet langh blyven in stant, als ghy hem u giften, en weldaeden wilt door den neus vrijven, maer u verwijt sal die terstondt breken, en in plaets van

danckbaerheyt te krijgen, soo komt alles uyt op kijven, en twisten. Appius had' aen het volck van Roomen verweten, dat sy hem moesten danck weten, dat hy Lucius Volumnius sijnen mede-Borghemeester van eenen babbelaer een welsprekende Man had' ghemaeckt; maer dat verwijt heeft aen desen Lucius Volumnius soo gespeten, dat hy Appius terstondt op sijn broodt heeft gheschoten: Ick wenschte wel, dat gy van my, oft dat ghy my gheleert had' de ghemeynte soo wel voor te staen, als ick van u gheleert heb wel te spreken; hier uyt is eenen grooten twist tusschen dees twee Borghemeesters geresen, waer door de gemeynte heeft groote schade geleden; want van diên tijdt af en wilden sy malcanderen niet meer verstaen. Alsser iet van groote importantie voor het ghemeyn best af-gedaen moest worden, het bleef ongedaen. Siet om dit een verwijt rees tusschen hun twee grooten twist: maer ondertusschen de gemeynte sonder haer schult moest daer door gepluckt, en verdruckt worden, en om dat sy teghen malkanderen staeken, soo staeken sy teghen de ghemeynte: want als Appius voor de ghemeynte sprack, soo sprack Lucius daer tegen, alleen om Appius spijt te doen; was Lucius als Protecteur, en in het faveur vande gemeynte, Appius vondt den raedt van Lucius ongeraeden, alleen om Lucius te versmaeden, en spijt te doen. Het waer te wenschen, dat de Borgemeesters, de Officieren, en bevelhebbers van

steden, en landen een zeel trocken tot faveur van hun ondersaeten, dan en souden sy oock om eenen particulieren haet, die sy teghen malcanderen hebben, de ghemeynte in geen lijden trecken, maer als den eenen hot wilt, en den anderen her alleen om malkanderen te affronteren, dan en kan de ghemeynte niet floreren, maer dan moet alles in bordel loopen; maer om niet buyten propoost te loopen, ghy weldoender, wie gy sijt, ghy en moet u weldaeden aen uwen vrient noyt verwijten sonder reden, oft ghy thoont dat ghy die niet en hebt ghedaen om hem profijt, maer om hem spijt te doen. Ick segge, sonder reden: want gy en doet niet qualijck, als ghy imant verwijt, dat ghy hem hebt weldaeden ghedaen, niet om quaet, maer om goet te doen. Hebt ghy imant uyt den dreck van een slechte afkomste door u weldaeden, door u giften, door u recommandatien tot hooghen staet verheven, en siet gy hem dien staet qualijck beleven, siet gy dat hy Godt, sijn selven en sijne vrienden niet en wilt kennen, en dat hy het hooft in de locht en de borst voor uyt steckt? u staet vry diën hooveerdigen gast te verwijten tusschen vier ooghen, dat hy niet weerdigh en is gheweest alle die weldaeden van u te ontfangen: ick segghe, tusschen vier oogen, om soo sijn eer te bewaeren, en u conscientie met geenen achterclap te beswaeren: dan sult ghy met u verwijt groot profijt konnen doen, want ist dat ghy hem niet op een goede manier

aenspreckt, maer ist dat ghy aen alle man die weldaeden gaet kenbaer maecken, ist dat ghy een jgelijck aen den neus hanght, en laet riecken de weldaeden, die gy hem hebt gedaen, gy sult haest qualijck met hem staen, en gy en sult hem niet verbeteren, maer verbitteren. Siet ghy oock dat iemandt het gheldt, dat ghy hem mildeljck hebt gegeven, onnuttelijck verquist? het staet u toe diën verquister hertelijck, en uyt liefde te vermanen: wel hoe mijnen vrient hebt ick u soo veel vrientschap gedaen, om dat gy vijantschap aen Godt sout doen; is dat den loon van mijn milde giften? heb ick u dat schoon, en groot geldt gegeven om in pracht, in onkuysheyt, in luyerdy, in hooverdy, en in dronckenschap te leven? mijn goetheyt heeft u bedorven. Hier siet gy dat het verwijt goet kan wesen, als ghy dat met reden tot een goet eynde, en met een goede intentie doet: maer als ghy soodanige reden niet en hebt, ghy doet qualijck, ist dat ghy iemant u weldaeden, oft giften verwijt. Hierom Plautus + verheft sijnen Vader, om dat hy mildelijck aen andere heeft weldaeden gedaen, sonder oyt die weldaeden te verwijten:

 
Sed mos illic numquam fuit Patri meo,
 
Vt exprobraret, quod Bonis faceret bene.
 
Mynen Vader is heel goet,
 
Hy verwyt noyt, wat hy doet.

Als gy iemant een weldaet verwijt, gy eyscht

uyt boosaerdigheyt wederom dat ghy uyt goetjonstigheydt hebt gegeven; dat en is u niet eerlijck, oft verdienstigh, en het is aen uwen vrient onaenghenaem, en het spyt hem. Wilt ghy dan een eerlijck, en verdienstigh werck doen, doet mildelijcke weldaeden sonder die te verwijten, en uwen vrient te versmaeden, en doet niet, gelijck de voghels die met haer pluymen de kaele Kauwe hadden verciert, maer naer eenigen tijdt hebben sy alle haer pluymen wederom ghehaelt soo dat de Kauwe ontbloodt sijnde, tot spot van een iegelijck heeft moeten haer selven versteken, hier van spreckt den Poëet Horatius:

 
+Ne, si fortè suas repetitum venerit olim,
 
Grex Auium plumas, moveat Cornicula risum.
 
Let eerst wie u iet geeft, eer ghy de gift nemt aen,
 
Ghy sult niet als de Kauw tot spot van ander staen.

Jck laet u eens peysen gy verwijter, hoe diep het uwen vrient moet in't hert gaen, ist dat ghy de pluymen van u weldaeden, en giften met u bijtende, en spijtighe tongh komt uyt plucken, wat doet gy dan anders als de party van eenen grooten onbeleefderick, en grooten botterick spelen? van eenen onbeleefderick, om dat gy wederom eyscht, dat ghy eerst hebt wegh gegheven, van eenen botterick, om dat gy gelijc eenen Notaris die eenen erf-rent-brief heel wel, en net heeft geschreven, en met een lofheyt dat goet geschrift vattende den inckt-pot in plaets van het sant

geheel becladt, waer door den tijdt, den arbeyt en het papier verloren wort. Wat helpt u, oft een ander dat gy iet wel, en net schrijft, als gy soo sot, bot, en plomp sijt, dat ghy terstont dat wederom uyt vrijft, waer van niet anders, als een vuyl cladde blijft? soo oock als ghy imant een weldaet doet, oft een groote gift vereert, ghy maeckt voor u selven eenen erf-rent-brief, gy hebt u verhael op Godt, die u sijnen Hemel tot eenen vasten pandt toe seght; maer als gy dat weldaedt, en die gift gaet aen den ontfangher verwijten, ghy becladt diën erf-rent-brief met den ick van u spijtigh verwijt, en gy verliest by Godt u verhael, u verdiensten, en u eeuwigh profijt. Soo brodden den duysende menschen; maer dat Godt eens heeft geschreven, dat blijft geschreven, dat Godt eens heeft gegeven, dat en vraeght hy niet wederom dat en verwijt hy aen niemant. Dit getuyght den H. Apostel Jacobus: + Si quis vestrum indiget sapientiâ, postulet â Deo, qui dat omnibus affluenter, & non improperat. ist dat imant van V-Lieden wijsheyt, oft iet anders heeft van doen, t'is goet, als hy met Godt heeft te doen, de menschen en sijn niet veel te betrouwen, dat sy d'een ur' doen, oft gheven, is hun d'ander ur' berouwen: op de menschen en kan men niet vast gaen; hierom men moet alles van Godt versoecken, die een ighelijck overvloedelijck geeft, al dat hy van doen heeft, en niet en verwijt. Laet ons die woorden wat dieper in-

sien. Dat: hy geeft; dat is een teecken van sijn miltheyt; hy en verkoopt niet om te winnen, hy en leent niet om wederom te heysschen, hy en wisselt niet om beter te krijgen, hy en woeckert niet om te bedriegen, en door bedrogh rijck te worden: maer hy en geeft aen sijne vrienden niet alleen, maer oock aen sijne vyanden, om alleen hun wel te doen. Dat omnibus, hy geeft aen een jgelijck, dat is een teecken van sijn magnificentie, dat en kan den mensch niet doen; eenen mensch hoe rijck, hoe machtigh, en hoe milt hy oock is, en kan aen alle menschen niet gheven; sijn macht en streckt soo verr' niet; maer Godt geeft aen alle natien van de werelt, al dat sy hebben. Dat omnibus affluenter; hy geeft aen een jgelijck overvloedelijck: dat is een teecken van sijn goet-jonstigheyt: Godt en is niet alleen in het geven milt, en spoedigh, maer oock overvloedigh; ghy krijght van Godt meer, als ghy vraeght, en Godt geeft u meer, als gy verdient. Dat omnibus affluenter, & non improperat, Godt geeft aen een jgelijck overvloedelijck, en hy en verwijt niet: dat is een teecken van sijn beleeftheydt; hy en wilt de menschen sijn milde, en overvloedige giften uyt onbeleeftheyt niet verwijten, ghelijck de menschen aen malcanderen doen, om dat hy hun niet beschaemt, en van hem niet en sou schouw maecken, en komt hy u dat verwijten het sal u spijten, en ghy sult u wel wachten van

noch eens iet van dien verwijter, en bijter te versoecken, maer ghy sult hem, en sijn gift om hem vervloecken: maer Godt begeert, dat ghy dickwils van hem iet komt vraegen, en daerom en begeert hy u met geen verwijt te bedroeven om u van hem niet te verjaeghen en schouw te maecken. Het is waer dat Godt dickwils in d'oude Wet oft door sijn selven, oft door een ander aen veel ondanckbaere menschen sijne weldaeden, en giften heeft verweten, maer dat heeft hy met groot recht, en naer reden gedaen; niet gelijck de menschen nu hedens-daeghs aen malcanderen doen, die en kleijn weldaet, en een slechte gift heel groot, en heel goet maecken, om den boha, en hun selven groot te maecken. Van soo-daenigen Boha-maecker spreckt Siracides: Pauca dabit, & multa improperabit: hy sal luttel geven, en veel verwijten. Maer dat is den aert, en eijgendom van de sotten, en van de kinderen, die terstont wederom heijsschen, oft verwijten de giften, die sy eerst hebben wegh ghegeven; Hierom ick magh wel segghen:

 
Licet dones non exile,
 
Sed excellens munus, sile:
 
Si hoc exprobres, est vile,
 
Si requiras, puerile.
 
Geeft ghy een gift, al is sy groot,
 
En schiet dat niemant op syn broot.
 
T'is slecht, als ghy u gift verwyt,
 
Heyst ghy die weer? en kint ghy sijt.

Dat het sottelijck is de weldaeden, en giften te verwijten, ghetuyght den selven Siracides: Stultus acriter improperabit, den sot sal pickantelijck verwijten, hierom hy vermaent u, dat ghy de weldaeden, en giften van soo-daenighe verwijters en bijters niet en sout ontfangen, om u selven geen leet te doen, en niet te bedroeven. Datus insipientis non erit utilis tibi, oculi enim illius semtemplices, de gift van den dwaesen en sal u niet profijtigh sijn; want sijn ooghen sijn seven-dobbel: als oft hy wilde segghen naer de uyt-leggingh van den gheleerden â Lapide, hy en sal u sijn gift niet gunnen, want hy sal van u voor u gift wel seven mael meer sien te krijgen en hy sal u ondanckbaerheydt wel seven mael verwijten, al heeft hy u oock maer een weldaet gedaen, dat niet veel en heeft op 't lijf ghehadt. Maer ick segh oock, dat hy van sijn gift gheen profijt en sal hebben; want om sijn verwijt sult gy hem uyt spijt oock geen danckbaerheyt, geen liefde, en geen affectie toonen, en Godt en sal hem om sijn grootsigheydt voor die miltheydt oock niet loonen, maer Godt sal die miltheydt voor een becladt, en bedorven papier verstooren; Hierom ick u vermaen:

 
Non munera impropera,
 
Ne vana praestes opera.
 
Als ghy u vrient verwyt een gift,
 
Ghy dan becladt een schoon geschrift.

Dit ghetuyght oock den Poëet;

Soluet sibi ipsi debitum exprobratio.

 
Die weldaet doet, en dat verwyt,
 
Kryght voor sijn loon maer leet, en spyt.

Hierom den Poëet Martialis vrijft Posthumum door den neus, dat hy om sijn verwijt meer met sijne weldaeden en giften verliest, als wint.

Crede mihi, quamus ingentia Posthume dones

Auctoris pereunt garrulitate sui.

 
Al geeft gy groot, en grof, nochtans my vast gelooft,
 
Gy haelt daer van geen lof, t'verwyt den lof u rooft.

Soo gaen de weldoenders, en gevers van desen tijdt te werck, maer Godt handelt anders met ons, Dat, & non improperat, hy geeft, en hy en verwijt niet. Maer ghy sult hier teghen op worpen, en segghen: en heeft Godt door sijnen Propheet Nathan aen David niet vele weldaden, en giften verweten? en heeft Nathan van Godts wegen aen David niet op sijn broodt geschoten ick heb u tot Coninck verkosen, en gesalft, ick heb u uyt de bloedige handen van den nijdigen en wreeden Saul geruckt, die u gedurigh heeft vervolght, en verdruckt, en ick heb u sijn huys over-gheset. Hoe dickwils en heeft Godt door Moyses aen het volck van Jraël niet verweten, dat hy hun weldaet op weldaet had gedaen: onsen Saelichmaker selfs heeft aen de steden Corozaim, Capharnaum, en Betsaida verweten dat hy daer sonder vrucht te doen soo vele sermoonen en miraculen had' gedaen om hun te leeren, en

te bekeeren. Heeft hy oock aen het volck van Hierusalem niet verweten, dat hy gelijck een Klouck-hin hun heeft geroepen onder sijn vleugelen, om daer bewaert te konnen sijn; en dat sy sijnen roep niet gehoort, en sijnen dienst verstooten hebben uyt hertneckige moedtwilligheyt? Den H. Ephrem is van gevoelen, dat onsen Saelighmaker in den dagh des oordeels aen de sondaers sal verwijten: Jck ben om uwent wille uyt den hemel ghekomen, ick heb de menschelijcke nature aenghenomen, ick heb om te voldoen voor u ontallijcke sonden ontfangen ontallijcke wonden, ick heb my laeten vanghen, en aen een Cruys laeten hangen, om dat ghy sout vrij gaen, ick heb u mijn gratie gegeven, om dat ghy met my sout connen eeuwigh leven, ick heb u voor korten, en kleynen arbeydt den grooten, en eeuwigen loon in mijnen hemel belooft, ick heb u als mijn broeders geacht, ick heb soo veel woorden den hals gebroken, soo veel geleden, en soo veel ghedaen, om dat ghy niet en sout verloren gaen: maer gy en hebt naer mijn woorden niet gehoort, ghy en sijt om mijn woorden niet eens beweeght gheweest, en ghy en hebt mijne wercken niet ghevolght; gaet dan van my, en brant inder eeuwigheyt. Is't dat Godt eertijts soo heeft gehandelt, en soo ook sal handelen met de sondaers in den dagh des oordeels; hoe kan het dan bestaen, dat Godt niet en verwijt? om hier op te antwoorden, soo moet ghy dan weten, dat

den eenen mensch aen den anderen wel magh verwijten de weldaeden en giften, gelijck ick te voren heb geseydt, als hy daer toe goet recht, en groote reden heeft; magh den eenen mensch dat aen den anderen doen? hoe veel te meer Godt; ghy moet oock weten dat in dit gheval het verwijt meer voor een vermaeningh oft voor een leeringh, als voor een verwijt moet gerekent worden: ick segh dan, dat Godt niet als eenen verwijter, maer als eenen leeraer, als eenen rechter, en als eenen kastijder den misdaedigen David door Nathan over de hekel heeft ghehaelt, om dat hy soo veel weldaden, en giften met soo groote sonden had betaelt: Godt en socht met dat verwijt niet andert te doen als David in sijn conscientie te raken, om hem van eenen sondaer een man naer sijn hert te maken, Godt heeft dat verwijt aen David ghedaen niet om hem spijt, maer profijt te doen, Godt heeft dat verwijt aen David voorgestelt als eenen spiegel, oft beeldt, waer in hy heeft connen sien sijn boosheyt, en in sijn boosheyt sijn groote ondanckbaerheydt. Van ghelijcken heeft Godt met het volck van Jsraël, en de voorghemelde steden ghehandelt, om hun van de sonden te trecken, en tot danckbaerheyt te verwecken: als gy oock dit op-sicht hebt, en die reden; gy kont oock de boose, en ondanckbaere menschen op den teen treden sonder quaet te doen, want dan en soeckt ghy met u verwijt oft om beter te seggen, met u vermae-

ningh niet anders als Godts eer te vermeerderen en het quaet van uwen even naesten te beletten. Heeft imant dan van u een weldaet ontfangen, dat hy misbruyckt, dat hem dient om de hel te verdienen, dat hem eenen deuge-niet maeckt en waer door hy op den swier geraeckt, gaet vry by hem, en verwijt hem sijn boosheydt, en ondanckbaerheydt op dese, oft dierghelijcke maniere: gy onbeleefden, en boosen mensch, ick heb u die, en die weldaeden ghedaen, maer ghy hebt daer mede Godt vergramt, u siel ghequetst, uwen even-naesten ontsticht, en my spijt ghedaen; ick heb u die, en die giften gegeven, niet om dat ghy daer door tot u verdoemenis, maer tot u saeligheyt sout leven: dit en wort van my niet aen u verweten om u te bedroeven, en mijn selven te verheffen, maer om dat gy Godt en u selven, en my hebt vergeten; nu gy binnen best sijt, gy en past op Godt niet; gy en kent u selven niet, en gy en acht my uwen vrient niet: dit heb ick u alleen uyt een goet hert willen segghen, om dat gy siende u onbeleeftheyt, en boosheyt u saecken sout beter aen legghen: ick moest u tusschen vier oogen dit eens door den neus vrijven niet om teghen u te kijven, niet om onse vrientschap te verdrijven, niet om u inde boosheyt te stijven, maer om dat gy u sout beteren, en een deughdelijck man sout blijven. Dat is gheweest mijn insicht, en anders niet, ick soeck maer te verhoeden u schaede, u verdriet, en u

schande, ick en begeer van u voor mijn weldaeden, en giften geen geniet, maer alleen u deught, en saeligheyt. Soo wereltsche siel soo moet ghy spreken, als ghy uwen even-naesten door u weldaeden en giften in gebreken siet vallen, dan sult gy de partij vanden ootmoedigen Sy-worm spelen, en ghy sult oock met hem uwen even-naesten heel zedigh, en stichtigh maken, hy sal tot kennis van sijn onbeleeftheyt, en boosheyt komen, u goedt vermaen sal hem wel aenstaen, en u redelijck verwijt sal van hem wel op-ghenomen worden. Hier uyt kan ick nu besluyten, dat Godt eyghentlijck te spreken, geenen verwijter, oft bijter is: want hy en heeft noyt aen iemandt eenighe weldaeden, oft giften verweten, die sijnen Godt niet en heeft vergeten, en die sijn selven heeft wel gedraghen, oft heeft iemant Godt vergeten, en sijn selven niet wel gequeten, Godt en heeft hem dat niet willen verwijten, als hy heeft gesien, dat diën mensch sijn selven terstont heeft gebetert, en dat hem sijn fouten terstondt hebben leet geweest. Hierom onsen Saelighmaker en heeft aen den H. Petrus niet verweten sijn ontstantvastigheyt, aen den H. Mattheus niet sijn gierigheyt, aen den H. Paulus niet sijn wreetheydt, aen den goeden Moordenaer niet sijn moorderijen, aen Zaccheus niet sijn onrechtveerdigheyt, aen Magdalena niet haer onkuysheydt: Ergo ick houde staen met den H. Iacobus, Deus dat omnibus affluenter, & non improperat. Godt

gheeft een ieghelijck overvloedelijck, en hy en verwijt niet. Wilt ghy dan by Godt groote verdiensten, en by de menschen grooten lof krijgen ghy moet u weldaeden, en giften stil swijghen, ghy en moet die noyt sonder reden verwijten; ghy moet Godt hier in naer volgen; als iemant van u een weldaet, oft gift versoeckt, ghy en moet hem dan niet verwijten, dat hy u voor de voorgaende weldaeden niet en heeft geloont, oft eenige vrientschap heeft betoont, ghy moet dat ongemerckt laeten henen gaen; peyst dat ghy daer voor beter van Godt als van hem sult betaelt worden. Heeft hy u giften, en u weldaeden wel ghebruyckt, en noyt misbruyckt? waerom wilt ghy hem beschaemt, en arger maken, met hem die te verwijten, sonder u selven oock eenigh profijt te doen. Volght hier in den raedt van Chilo, gelijck Ausonius beschrijft:

 
Tu bene si quid facias, non meminisse fas est:
 
Quae benefacta accipias, perpetuò memento.
 
Ghy, die iet geeft, dat noyt meer weet,
 
Ghy, die iet kryght, dat noyt vergeet.

Als ghy een weldaet doet, om daer van gheen schande te krijghen, moet ghy dat op den strant in't sant schrijven, dat den wint daer lichtelijck kan uyt vrijven, oft ick sal segghen:

 
Per doni improperium,
 
Mereris vituperium.
 
Gheeft ghy een gift, die ghy verwyt,
 
Ghy syt u gift met schand quyt.

Vorige Volgende