Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXI. Sinne-beelt

Verthoonende den handel tusschen D'aerde, en de Locht, en hier uyt leerende datmen aen de menschen geen weldaeden moet doen, oft giften moet geven uyt eyghen baet om daer voor gherecompenseert te worden, maer datmen uyt de liberaele giften, en weldaeden den loon van de deught moet trecken.



illustratie

Thesis: gratis accepistis,

Antithesis: gratis date. Matth. cap. 10. vers. 8.

 
Als ghy u vrient wilt gheven iet,
 
Geeft dat om Godts wil hem voor niet.
 
DE droogh-gescheurde Aerd' had van de Locht gekregen +
 
Tot vruchtbaerheydt van't lant den lanck-gewenschten regen:
 
De vruchten waren dor, en schier van dorst gestickt
 
Maer nu den reghen valt, sy sijn weer al bequickt.
 
Maer strackx de heete locht, door cracht der Sonne-straelen,
 
Gaet uyt de natte aerd' veel dompen opwaerts haelen.
 
D'aerd' kan dat niet wel sien, dat staet haer niet wel aen;
 
Hier over aen de locht heeft sy dees klacht ghedaen.
 
Ghy sijt geen milden pol, gy spelt den grooten plompen:
 
Ghy weer-nemt, dat ghy geeft, voor reghen nemt gy dompen,
 
Gy nemt mijn vochtigheyt, gy maeckt my schrael, en droogh,
 
Als ghy uyt my den mist, en dompen treckt om hoogh.
 
Ghy sijt een nobel-borst, gy geeft maer om te krijgen,
 
Ghy mocht wel van u gift, en van u miltheyt swijgen:
 
Ghy sijt, dat segh ick u, niet milt, maer onbeleeft,
 
Ghy wilt, dat u mijn lant voor regen dompen geeft.
 
Ghy wilt my, soo het schijnt, u ionst, en miltheyt toonen.
 
Maer u schrael gift moet ick met vette dompen loonen;
 
T'is teecken, dat gy doet u gift uyt eygen baet:
 
Seght waerom gy dit doet? want gy doet my groot quaet.
 
De locht heft op sijn stem: hebt ghy dat noyt gheweten,
 
Daer ghy nu sijt soo out, en sijt by-naer versleten?
 
Ghy sult noyt worden wijs, want ghy hebt lanck ghestaen.
 
En even niet ghevat, waerom dit wort ghedaen.
 
VVanneer niet uyt het lant de dompen opwaerts sweven,
 
Kan ick, al lijdt gy dorst, u geenen reghen gheven:
 
Ghy sonder leven waert, trock ick den mist niet op;
 
Den mist, die t'lant verderft, verkeer ick in goet sop.
 
K'neem op tot u profijt u noodeloose dompen
 
Die u, en al u graen versmachten, en verstompen:
 
Ick neem u schaede wegh, ick doen u groot profijt:
 
VVort ghy u dompen quijt? ghy wort u schaede quijt,
 
Van dompen, en van mist moet ick den reghen maecken,
 
VVaer door ghy wort gelaeft, waer door u vruchten smaecken:
 
De dompen, en den mist doen u geen goet, maer quaet.
 
Als ghy die houden wilt, ghy dan u voordeel haet.
 
Hier teghen d'aerde roept: ghy geeft hier slechte reden:
 
Ghy moest my gheven voght, en laeten hier beneden
 
De dompen, en den mist: ghy geeft my niet voor niet;
 
My goet geschiet van u, als ghy mijn goet geniet.
 
Ghy mist, en dompen soeckt? de Zee sal u die gheven:
 
VVaerom ontreckt ghy my het voetsel van mijn leven?
 
Loopt daer, laet my gherust, sijt my niet meer soo wreet,
 
Ghy sult de Schippers doen groot goet, de Zee kleijn leet.
 
Ghy geeft my goet om goet, ick koop van u den reghen,
 
Ick krijgh die, als ghy mist, en dompen hebt ghekreghen,
 
Al ben ick met den mist, en dompen schaede quijt,
 
Ghy even toont, dat ghy niet milt, maer gierigh sijt.
 
Ghy moest mijn dorstigh lant voor niet met reghen laven:
 
De miltheyt is een deught, sy loont, en croont de gaven,
 
Krijght gy een gift voor gift? gy krijght voor gift geen deugt
 
Deught is den besten loon, die lijf, en siel verheught.
 
Deught beter is, als mist, deught beter is als dompen:
 
Ghy mist, en dompen kiest? u wijsheyt is verkrompen,
 
ó Plompen gierigaert, want ghy wort slecht gheloont.
 
Met deught wort ghy gheloont, als ghy u miltheyt toont.
 
Ick bid' u, dat ghy toont u gierigheydt, en driften,
 
De miltheydt ist cieraet, en loon van alle giften:
 
T'is beter, dat een gift wort met de deught gheloont,
 
Als met een recompens, dat u gelt-gierigh toont.
 
Ghy siet de milde Son, ghy siet den milden Hemel,
 
Ghy siet de milde Maen, en het milt Sterr' ghewemel;
 
Sy schencken my hun kracht, ick word' van hun ghevoedt,
 
Maer ick voor al hun goet hun niet vergelden moet.
 
Ghy hebt dit lanck ghesien, maer ghy sijt bot in't leeren,
 
Ghy siet, dat sy voor niet aen d'aerd' hun licht vereeren,
 
Maer ghy en vat dat niet, want u verstant is kleyn,
 
Ick bid' u, siet eens neer, en let eens op dees pleijn:
 
Siet daer, hoe dat de Bie den honinck schenckt aen menschen,
 
VVaer voor sy niet en krijght, als dickwils quade wenschen:
 
+Als dit de Locht aen-hoort, haer gramschap wort heel groot
 
Sy wort van spijt heel bol, sy wort van schaemte root.

Hosptitalem esse remuneraturis, affectus auaritiae est.

 
Als ghy iet geeft om recompens,
 
Ghy toont te sijn een gierigh mensch.

Sedelycke Leeringh.

 
Si Amicis praestas donum,
 
Ne exspectes inde bonum.
 
Als ghy u vrienden weldaet doet,
 
Verwacht van hun daer voor geen goet.

Leert hier Cosmophile Wereltsche Siel niet gelijck de Locht iet wegh geven aen een ander, om daer voor iet wederom te krijgen, leert hier niet uyt baet-soeckery den milden pol spelen: want als gy in u giften baetsoeckende sijt, het is een teecken, dat ghy niet milt, maer gierigh sijt maer het is te vreesen, datter veel sijn, die dees quaede locht ghevat hebben, die ghelijck dees locht maer weldaeden geven, om daer voor reciprokelijck met weldaeden geloont te worden; dat en is oprecht een ander geen deught doen, maer sijn selven. Maer als gy, wie ghy sijt geestelijck, oft werelijck een ander maer deught doet om u selven deught te doen, dan en doet ghy u selven geen deught, al laet ghy u dat voorstaen: want dan verheft ghy de deught van liberaelheydt, dan en doet gy niet anders als eenen Negotiant, die u sijn Koopmanschap geeft, om dat hy daer voor van u naer weerde gelt, oft ander koopmanschap in plaets soude krijghen; Hierom ick segh recht uyt:

 
Speratur compensatio?
 
Non vera est donatio;
 
Sed est negotiatio,
 
Vel turpis foeneratio.
 
Hopt ghy voor gift te sijn gheloont?
 
Ghy u niet milt, maer gierigh toont:
 
Want ghy vischt dan op u ghety,
 
Met coopmanschap, oft woeckery.

Men geeft nu vele giften, en schenckagien alleen tot eyghen baet: want d'eygen baet is soo sterck gheworden, dat sy de miltheyt heeft onder den voet ghebrocht, hierom de weldaeden worden hedensdaeghs selden voor niet gegeven maer voor gelt, en op hope van daer voor gherecompenseert, ghedient, en gherespecteert te worden. Men weet nu niet meer van geven maer van hebben, en krijgen. Men siet vele menschen loopen, dat sy hijgen om een officie, oft beneficie te krijghen; maer om dat sy niet en hebben te geven, en worden sy daer toe niet verheven. Het is goet, dat aen sulcken gasten om hun eergierigheyt de beneficien, en officien geweijgert worden, maer het en is niet goet, dat de beneficien, en officien uyt gelt-gierigheydt, en baetsoeckery geweijgert worden oock aen gequalificeerde persoonen, die in plaets van gelt, hun deught, en wijsheydt konnen by-brenghen, het is dan waerachtigh dat vele persoonen meer om hun ijdel beurs, als om hun ijdel hooft tot geen officien, oft beneficien konnen geraecken: maer al sijn sy soo plomp als een hout, als sy maer swaer van gout sijn men siet daer geen fout in,

het treffelijck officie wort hun toe-betrouwt, en soo wort met het gout het recht, crom; en het crom recht ghemaeckt; Ick magh hier op wel segghen.

 
Habes aurum, & argentum?
 
Habes bonum instrumentum.
 
Et conuincens argumentum.
 
Hebt ghy veel silver, gout, en gelt?
 
Ghy doet daer mede groot ghewelt,
 
En wat ghy seght, wort vast ghestelt.

Jae ghy hebt eenen stercken Christoffel om soo hoogh en soo verre als ghy wilt gedraegen worden, om te krijghen dat ghy vraeght, om te vinden dat ghy soeckt, ist dat gy groot gelt by u draeght: want ghy kont meer met u gelt krijgen als met u deught, als met u geleertheyt, als met al u stuijpen, en nijghen, ghelijck den Poëet seght:

 
Sis licet instructus studijs, velut alter Homerus,
 
Si nihil attuleris, ibis, Homere foras,
 
Al syt ghy hoogh gheleert ghelyck Homerus was,
 
Als gy geen gelt vereert, men geeft van u den bras.

Jck segh dan hier by:

 
Si abundas pecuniâ,
 
Acquires multa munia.
 
Ghy wort verheven om u goet,
 
Al syt ghy eenen slechten bloet.

Het schijnt nu dat Justitia distributina, de uytdeylende rechtveerdigheyt uyt de werelt ghe-

bannen is, en dat Iustitia commutatiua, sicut Diuae, de wisselende rechtveerdigheyt, ghelijck een Goddinne de heerschappij heeft over heel de wereldt; die Goddinne heeft een nieuw wet ghestelt, datmen voortaen niet en sal doen als wisselen, als manghelen, en sammelen, als giften voor giften gheven, dienst voor dienst doen, goet voor goet schencken, met een woordt, dat men niet een sierken sal voor niet, maer voor eijgen baet doen: wat sijn dit anders, als gelijck Machiavelsche treken? de Iuristen en moeten nu niet meer segghen, dat het contrackt Do, vt des; ick geef u, om dat ghy my sout geven, Sit contractus innominatus, een contrackt is dat geenen naem en heeft; want dat contrackt is nu over al soo bekent, dat het te vinden is in de Palleijsen by de hovelinghen, op de Stadt-huysen by de rechters, in de Winckels by de borghers, in de Dorpen by de boeren, in de Bordeelen by de hoeren, en op de Straeten by de kinders: men geeft nu maer alleen om daer voor iet wederom te krijghen; Jck sal hier by segghen:

 
Per contractum: do vt des,
 
Obtinetur omnis res.
 
Ist dat u gelt niet is verspilt.
 
Ghy kont al kryghen, dat hy wilt.

Maer als ghy niet en hebt te gheven, ghy en sult noijt verheven worden: maer verstooten en verdreven; Hier om ick segh.

 
Auri nihil si habebis,
 
Nullum munus obtinebis.
 
Syt ghy gheleert, en cael van gelt?
 
Ghy blyft een O, die niet en telt.

Ick en wil hier mede niet segghen, datmen niet en magh traficqueren, niet wisselen, niet koopen, en verkoopen, niet gheven goet voor goet, niet manghelen coopmanschappen voor coopmanschappen, niet dienst doen voor dienst courtosi voor courtosie, hulpe voor hulpe, en soo voorts, want dat is seer wel gedaen, als het ghedaen wort met rechtveerdigheyt, en sonder bedrogh: Maer ick wil hier mede te kennen geven, datmen soo sijn eijgen baet niet en moet soecken, waer door de deught van liberaelheyt niet en kan geoeffent worden, datmen ondertusschen een weldaet moet voor niet doen, uyt enckel deught van liberaelheydt om daer naer den eeuwigen Al te krijgen, want als gy imant een weldaet doet sonder opsicht van daer voor gheloont te worden t'sy met lof oft met gelt, dan loont gy u selven met de deught van liberaelheyt, en de deught van u liberaelheyt sal ten lesten met den eeuwigen loon geloont worden wilt ghy niet liever van Godt als van de menschen geloont worden? wat konnen u de menschen voor u weldaeden geven? een verganckelijcke eer, oft iet anders, dat by de deught van liberaelheyt, en by den eeuwigen loon voor die liberaelheydt niet eens en magh te pas komen;

Godt sal u al rijcker, al beter, al overvloediger en eerelijcker loonen: maer gy wilt liever uyt gierigheydt eenen baetsoecker, als uyt liberaelheyt een deughtsaem man, oft nobel borst sijn, en gy worpt gelijckmen seght, eenen spierinck uyt om eenen cabelliauw te vangen: dat is een teecken, dat gy met de gierigheyt sijt bevangen, en ghy doet ghelijck imant, die eenen eemer waeters op een pompe giet om daer uyt volle tobben waeters te trecken: soo-daenige gieters sijnder met duysende te vinden, die aen vremde en aen vrienden weldaeden doen, en giften geven om soo goeden Wederom, en om dat sy daer uyt heel groot profijt souden trecken; Ick mach dan wel segghen:

 
Vix ex millibus est vnus,
 
Alteri dans gratis munus.
 
Men qualyck een van duysent siet,
 
Die eenigh weldaet doet voor niet.

Maer dat is tegen den aert van de weldaeden, en van de giften: gy en doet geen weldaeden, en gy en geeft geen giften, als gy daer uyt fijn bloem van een groot recompens naer uwen wensch wilt siften: maer ghy traficqueert dan met de weldaeden om u beurs te laeden, ghy verkoopt u giften om te voldoen aen u gierighe driften: want sonder liberaelheyt weldaeden en sijn geen weldaeden, en giften en sijn geen giften, maer een alà mode baetsoeckerij, en eenen politieken

koophandel; Dit ghetuygt Iovianus Pontanus: + het eynde en oogh merck van de schenckagien van de weldaeden, en van de giften en moet niet sijn eenige baetsoeckerij, eijgen profijt, oft ijdel glorie, maer sijnen even naesten daer mede voor niet uyt een liberael hert by-staen, helpen, en dienen; want als ghy iet doet, oft geeft aen een ander uyt eijgen baet, dan staet gy u selven meer by, als een ander, gy helpt u selven meer, als een ander, en gy dient u selven meer, als een ander: ist dat den weldoender en gever uyt sijn weldaeden, en giften soeckt genucht te haelen; welcke genucht niet eerlijck en is, en ist dat hy die oneerlijcke, en vuyle genucht daer uyt haelt ick en sal hem niet oordeelen, als eenen weldoender, eenen ghever, eenen liberaelen, maer als eenen genughelijcken vogel, en dat hy eenen koopman is van sulcken dingen, die den mensch ghemeijn heeft met de beesten; want dan en heeft hy geen intentie, oft opsicht om een ander met sijn weldaeden, en giften deugt te doen, maer om sijn selven een beestelijcke vreugt aen te doen: my en dunckt niet, dat dien gast oock een hair beter is, die uyt eijgen baet aen imant een groot weldaedt doet, en om dat hy daer uyt vele, en grooter weldaeden terstont sou krijghen. Dit is in alle menschen, en principael in Koningen, en Potentaten heel leelijck, en verfoeyelijck, want het betaemt hun, datmen van hun gheen vermoeden en kan hebben van eenighe gierig-

heyt, oft baetsoeckerij: maer, dat te beclaegen is, daer en is niet ghemeijnder, als datmen daegelijckx, en over al trafiqueert met weldaeden, en giften: even wel sommige menschen om den naem te hebben: dat sy milde pollen, en nobel borsten sijn, doen groote weldaeden, en geven overvloedighe giften aen gasten, waer aen de weldaeden, en giften niet wel besteet sijn; te weten aen Guijghelaers, aen kamerspelders, aen pluymstrijckers, aen vleijers, aen verleijers, aen Bouffons, en soo voorts; en hun arme vrienden laeten sy ongetroost, en daer op staen sien: maer wat is dat anders doen, als de weldaeden, en giften voor een ijdel glorie verkoopen? waer door de deught van liberaelheydt in die weldaeden, en giften niet en kan gevonden, maer geschonden worden. Wat dunckt u van dees treffelijcke woorden? Jovianus heeft hier den naghel wel op't hooft ghetreft; even wel ick sal hier noch eenighe woorden by-voeghen:

 
Si ob luctum rem impendis,
 
Non impendis rem, sed vendis.
 
Geeft ghy een gift om u profyt?
 
Verkooper ghy, niet gever syt.

Ghy toont dan dat ghy geen goede intentie, en geen goede genegentheyt en hebt, gy toont dan dat gy u eijgen baet soeckt, gy toont dan, dat ghy u selven meer als een ander geaffectioneert, en toe ghedaen sijt; Hierom ick magh wel segghen sonder imants wederlegghen:

 
Ubi concupiscentia,
 
Non est benevolentia.
 
Al waer men siet begeerlyckheyt,
 
En speurt men geen goet-ionstigheyt.

Hierom de Theologanten segghen, dat in Godt niet en is Amor Concupiscentiae, sed Amor Benevolentiae, de liefde van begeerlijckheyt, en eijgen baet; maer de liefde van goet jonstigheyt, en van liberaelheyt: Hierom mede willen sy seggen, dat Godt ons niet en bemint om sijn selven maer om ons wel te doen: soo oock wilt ghy naer Godt ghelijck een kint naer sijnen Vader aerden, gy en moet door u weldaeden, en giften u eijghen baet niet soecken, maer vervloecken, en u selven verkloecken om de weldaeden te doen, en de giften te geven uyt een liberaelheyt dan sult gy toonen u goede genegentheyt, en u goethertigheyt, oft anders ick sal segghen:

 
Animum non habes pronum,
 
Si ob lucrum praestas donum,
 
Et hinc speras maius bonum.
 
Ghy hebt geen liberael ghemoedt.
 
Als ghy om winst een weldaet doet,
 
En daer uyt hopt u meerder goet.

Soo en gaet Godt niet te werck, als hy aen de menschen een goet werck doet, want hy en heeft geen ander oogh-merck, als daer mede sijn goethertigheyt, sijn goede ghenegentheyt, en sijn oprechte liberaelheyt te toonen, hy en doet de menschen niet wel, om sijn selven wel

te doen. Dit hebben de Heydenen selfs gheweten, + en geleert, onder andere Seneca seght met treffelijcke woorden: Pudeat ullum venale esse beneficium, gratuitos habemus Deos, omnia sine ullà mercede, sine ullo ad ipsos perveniente commodo faciunt; t'is schande, datmen een weldaet verkoopt, de Goden gheven ons alles voor niet en uyt een liberael hert; al wat sy doen, doen sy sonder eenighen loon, sonder eenigh gherief, en sonder eenigh gemack daer van te verwachten: maer den H. Thomas van Aquinen den + Arent van de Theologanten seght dit met meerder recht van onsen eenen, en waerachtighen Godt. Deus solus est maxime Liberalis, quia non agit propter vtilitatem, sed solum propter suam bonitatem: Godt alleen is het meeste liberael: want hy en doet niet, hy en maeckt niet, hy en geeft om sijn profijt niet, maer om sijn goetheyt. Wy arme menschen en sijn niet machtigh, noch de Engelen selfs om Godt eenighe winst, eenigh ghemack, eenigh gerief, oft eenigh profijt aen te brengen, die alle goet van sijn selven heeft, en voor alle schepselen heeft ghehadt: hierom al wat Godt ons geeft, en doet, geeft hy overvloedelijck, en doet hy voor niet alleen tot ons goet uyt een goetjonstigh, en liberael ghemoedt; maer de menschen en sijn sulcken milde pollen, en nobel borsten niet, gelijck den selven Leeraer grondelijck + bevestight: als den gever geen opsicht en heeft van eenigh profijt, die gifte wort liberael geacht,

dat is een goethertighe gifte: maer het is seker, dat die gifte, waer in de eijghen baet wort ghesocht, in Godt noyt en kan ghevonden worden: hierom hy is singulier, en alleen liberael: want in alle andere gevers is eenigh profijt oft van tijdelijck oft van geestelijck goet voor hun te vinden: ergo geene gifte is oprecht liberael, als de gifte van Godt; want daer en steckt voor Godt geen profijt in. Meynt gy Wereltsche siel, dat Godt uyt u gebeden, uyt u mortificatien, uyt u wercken van bermhertigheydt, uyt u lijden, en strijden eenigh profijt streckt? gy sijt verdoolt; gy doet alleen u selven profijt, gy versoent Godt, en gy verdient den Hemelschen loon: gy en doet niet een sier voor niet, al schijnt gy alles voor niet te doen; want al en verwacht gy voor u aelmoessen, voor u weldaeden, voor u giften van de menschen geenen loon, ghy doet dat al te mael even wel om u siel wel te doen, en om van Godt daer voor geloont, en gekroont te worden. Jae dien overvloedighen loon moest u verlackeren, en tot liberaele giften aenwackeren. Waerom sijt gy soo slecht, dat gy voor u weldaeden, en giften liever van de menschen wilt geloont worden, als van Godt? Godt sal dan konnen seggen: Amen dico vobis, receperunt mercedem suam; ick segh u voorwaer: sy hebben hunnen loon al wegh + sy en hebben niet meer te pretenderen; maer sy hebben qualijck gekosen, den tijdelijcken loon voor den eeuwighen. O slechte, en blinde keus!

dit sal ick u betoonen met een tastelijcke gelijckenis: genomen onsen grooten Monarch van Spagnien gaf aen sijnen Dispensier dry Millioenen gouts op conditie als volght: voor eerst, den Dispensier sal moeten die dry millioenen, als oft hy den eijgenaer daer van waer, aen arme menschen uyt deijlen, soo nochtans dat hy daer van vermagh te houden sijn noodtsaeckelijck onderhoudt. Ten tweeden hy en sal niet mogen voor het uyt deijlen eenig recompens van imant versoecken, maer hy sal den noodt van de persoonen sijn liberaelheyt toonen sonder hope, dat hem imant daer voor sal loonen. Ten derden den Dispensier sal voor den arbeyt van dat uyt deijlen van den Koninck ontfangen thien millioenen, ist dat hy kan toonen, dat hy van niemant heeft loon ontfanghen. Ten vierden ist dat den Dispensier sijn eyghen baet heeft ghesocht, ist dat hy die penningen in onnuttigheyt, oft pracht heeft omghebrocht, oft daer voor heeft officien gekocht, oft daer voor heeft eenighe weldaeden ontfangen, soo sal den Koninck niet verbonden sijn hem die thien millioenen te gheven, hy sal hem mogen infaem maecken, en doen verkondighen, dat hy geene aelmoessen en heeft gegeven van sijn eygen gelt, maer dat den Coninck selfs al dat gelt aen d'arme menschen heeft behandight door de handen van sijnen Dispensier &c. Jn dit gheval sal den voorsichtighen Dis-

pensier punctuelijck alle dese conditien onderhouden op hope, dat hy beter van den Coninck als van des Coninckx ondersaeten kan gherecompenseert worden: soo voorsichtigh moet gy oock sijn wereltsche Siel, ist dat u Godt dien grooten Monarch grooten rijckdom, groote geleertheydt, en groote sterckte heeft gegheven, hier mede moet gy uwen even naesten voor niet behulpsaem sijn, om van Godt geloont te worden: Sunt gratiae gratis datae; Godt heeft dat al te mael als Monarch van Hemel, en van aerde aen u voor niet ghegunt; maer hy en wilt niet, dat gy eenigen tijdelijcken loon voor u weldaeden t'sy voor aelmoessen, t'sy voor onderwijsinghen, t'sy voor bystant, van de menschen pretendeert, al dat gy van Godt voor niet hebt gekregen om aen een ander uyt te deijlen volgens den raet van onsen Saelighmaecker moet ghy + oock voor niet aen een ander gunnen: Gratis accepistis, gratis date. Soo niet: ghy en sult van Godt de thien millioenen, de saelighe eeuwigheydt niet krijghen: maer Godt sal u infaem maecken voor al de werelt in den dagh des oordeels; hy sal u bewijs doen, dat gy den onvoorsichtighen Dispensier hebt ghespeelt, hy sal u betoonen, dat gy sijne goederen aen u vrienden en arme menschen hebt uyt ghedeylt om daer voor geloont te worden, aen u vrienden om van hun gerecompenseert te worden; en aen d'arme menschen om van hun gedient, ge-eert, en ghe-

vreest te worden: maer voor de winst van dat slecht recompens sult ghy den schat van de saelighe eeuwigheyt verliesen, hy sal u verwijten, dat ghy onder den deckmantel van de liberaelheyt u eijgen baet hebt gesocht. dat gy met het lockaes van een kleyn gift groote schenckagien aen den haeck van u gierigheyt hebt gebrocht, en dat gy de weldaeden niet en hebt wegh gegeven, maer verkocht: dit gheschiet noch daegelijckx, maer Godt gave, dat het niet en gheschieden, vele menschen geven vele, en groote giften met een milde handt, maer oock met een gierigh hert: sommighe geven die, om geholpen te worden uyt het perijckel van de doodt, dat is natuerlijck, sommighe geven die, om eenen goeden naem te krijgen, om gerespecteert om geviert, en ghesien te worden, dat is geckelijck, sommighe gheven die, om daer voor iet beters te krijghen, dat en is niet deughdelijck dat is baetsoeckerij; Hierom ick segh:

 
Non Virtutis es amator,
 
Si, ut detur, es donator,
 
Ghy van de Deught niet veel en hout,
 
Geeft ghy, om dat ghy kryghen sout.

ó Slechte halsen, hoe kan u weldaet, oft u gifte beter gheloont worden, als met de deught van liberaelheyt? aengesien de deught van liberaelheyt wort beloont met den eeuwigen rijckdom; als gy voor u gifte een gifte, en voor u weldaet een weldaet soeckt te krygen, dan hebt

ghy de verdiensten van dat goet werck al verloren, en ghy hebt liever eenen baetsoecker, als een deughdelijck man te sijn; Jck segh dan daer by:

 
Placet remuneratio?
 
Virtutis perit ratio.
 
Ghy u in't recompens verheught?
 
Soo heeft in u geen plaets de deught.

De deught van liberaelheyt sluyt alle recompensen uyt; want gy en kont t'samen niet liberael, en baetsoeckende sijn, want liberaelheyt, en baetsoeckerij strijden teghen een, ghelijck waeter, en vier: Hierom ick segh:

 
Non es verè liberalis,
 
Si es lucri causâ talis.
 
Liberalis eris verè,
 
Ob Virtutem si das merè.
 
Ghy sijt waerachtelijck niet milt,
 
Als ghy voor giften giften wilt.
 
Ghy milt oprecht u houden meught,
 
Geeft ghy alleen iet om de deught.

Doet dan de weldaeden, en geeft de giften om niet: geeft gy de giften, en doet gy de weldaeden om niet? soo doet ghy, en geeft gy die om de deught, doet ghy, en geeft gy die om de deught? soo sal Godt uwen loon wesen, ghelijck de Aelmoesseniers wenschen aen de liberaele menschen, en Godt getuyght dat selfs, Ero merces tua magna nimis, ick sal, seght Godt uwen overvloedighen loon wesen; Ick segh daer by:

 
Beneficia si datis,
 
(Vultis Deum?) date gratis.
 
Als imant deught van u gheniet,
 
(Begeert ghy Godt?) doet dit om niet.

Als gy eenen katijvigen groot-vader besoeckt eenen siecken Oom by-staet, als ghy een rijcke Nicht eenighe schenckagien seijnt, gy en moet dat niet doen om eijgen baet, om erfgenaem te sijn, om een legaet te krijghen, en soo voorts; maer alleen om de deught van liberaelheydt, en + bermhertigheyt te oeffenen: dat is heel wel gedaen, seght Seneca: Amico agro quis assidet? probamus; t'is wel gedaen, dat imant eenen siecken mensch by nacht, en dagh wilt by staen: At hoc si haereditatis causa facit, vultur est, cadauer exspectat; maer doet hy diën dienst, alleen om sijn winst om het erf-goet te krijgen, hy is een raef, want hy tracht naer sijn goet, en hy wacht naer + sijn doot ghelijck een Raef. Let wel op dese leeringh oock van Seneca: Demus beneficia, non foeneremur, dignus est decipi, qui de recipiendo cogitauit; cum daret; laet ons de weldaeden wech gheven, en niet daer mede woeckeren, hy verdient bedroghen, en uyt gestreken te worden, die iet doet, oft geeft om daer voor iet wederom te krijgen: hierom en speelt de party van de baetsoeckende Locht niet, en vraeght voor den regen van u giften, en weldaeden van d'Aerde, dat is van de menschen gheen dompen van eer, geenen mist, oft mest van recompens; maer ver-

wacht die van Godt, die een grondeloose Zee is van alle goet; Jck blyf dan by mijn besluyt:

 
Si amicis facis donum,
 
Ne exspectes inde bonum.
 
Als ghy u vrienden weldaet doet,
 
Verwacht daer voor geen eer, oft goet.

Vorige Volgende