Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IX. Sinne-beeldt.

Verthoonende den handel tusschen de Sim, en den Vos, en hier uyt leerende, dat-men met luttel goedt kan ryck syn, als men wel te vreden wilt syn.



illustratie

Thesi: Est quasi diues, cum nihil habeat:

Antithesis: Et est quasi pauper, cum in multis divitijs sit. Proverb. cap. 13 vers. 7.

 
Hy is als ryck, al is hy arm:
 
Hy is als arm, al sit hy warm.
 
DE Sim is bly, en heeft het breet, +
 
Om dat sy draeght een deftigh kleet,
 
T'is naer de moden wel ghemaeckt,
 
Gheploeyt, gestrickt, geknopt, ghehaeckt.
 
Vos komt by Sim, hy groet haer seer,
 
Maer t'is maer een geveynsde eer.
 
Waerom seght Vos, sijt ghy verblyt;
 
Terwyl door Mars t'lant droefheyt lyt,
 
Ghy naer den tyt u voeghen moet.
 
In droeven tyt is droefheyt goet;
 
Ghy pronckt hier als een kermis-pop,
 
En toont, dat ghy sijt los van kop.
 
Sou ick, roept Sim, niet wesen bly?
 
Ick ben nu vry van schamperij.
 
Ghy hebt my eertyts uyt ghemaeckt
 
Als steerteloos, als cael, en naeckt:
 
Siet, hoe ick nu ben opgheset,
 
Ick gaen geciert als een Caddet.
 
Ick draegh een kleedt van peirlen stijf,
 
Een goude keten om mijn lijf,
 
En op mijn hooft een pluymen hoet;
 
Jck weet dat u dat spyten moet.
 
Maer hoe ghy meer myn kans benyt,
 
Hoe ick al meer sal sijn verblyt,
 
Vos roept, ghy moet maer sijn bespot.
 
En niet benyt; want ghy sijt sot.
 
Waert ghy wel wys, ghy waert niet bly:
 
Want ghy sijt bly in slaverny.
 
Dat ghy gheluck acht, is u druck;
 
Den Vyl blyft vuyl op een schoon kruck.
 
Ghy schoon gekleet syt op den swier,
 
Nochtans ghy blyft een mottigh dier;
 
Draeght, wat ghy wilt; het u mistaet.
 
Ghy blyft een Sim in schoon ghewaet,
 
Een goude keten is u last
 
Sy pranght u lyf, sy hout u vast,
 
Ghy speelt by't volck met t'kleet den geck;
 
En draeght dat kleet om u ghebreck.
 
Om dat u billen u mistaen
 
Doet ghy uyt noodt dit decksel aen.
 
Ick draegh geen kleet, geen hoet, geen schoen,
 
Om dat ick dat niet heb van doen.
 
Als ghy syt om u kleet verblyt,
 
Ghy in u eyghen licht dan syt;
 
Want als ghy bly syt om u kleet,
 
Soo toont ghy blyschap om u leet.
 
Want Adam wasser beter aen,
 
Als hy kost sonder decksel gaen.
 
Hy had ghenoegh, en geen gebreck;
 
Hy was te vreden en niet vreck,
 
Maer als hy at de vrucht uyt lust
 
En is sijn lust noch niet gheblust
 
Hy is geworden arm en cael:
 
Hy soeckt een decksel voor syn quael,
 
Doen sagh hy eerst, dat hy was naeckt,
 
En tot een groot gebreck gheraeckt;
 
Hierom uyt noodt maeckt hy een kleet
 
En winnen moet syn broot met sweet,
 
Ick segh u dan, en t'is ghewis;
 
Die minst van doen heeft, t'rycksten is.
 
Dit heeft ghetoont Diogenes,
 
Die maer en had' en steene fles;
 
Hy die niet had', had' niet van doen,
 
Hy water droenck, hy at maer groen:
 
Maer hy syn fles in stucken brack;
 
Om dat hy imant met ghemack
 
Sagh sitten aen den waeter kant,
 
Die waeter schepte met syn handt:
 
Hierom hy brack syn steene fles,
 
En gaf den Vreckaert een schoon les.

Sedelycke Leeringh.

 
Si cum parvo es contentus,
 
Es cum parvo opulentus.
 
Ghy met luttel syt te vreden?
 
Ghy syt ryck, en leeft naer reden.

Leert hier Cosmophile, wereltsche ziel, van den Vos in uwen kleynen staet u groot geluck kennen: want het geluck en bestaet niet in veel te hebben, maer in niet van doen te hebben, en in niet gebreck te hebben. Men siet dickwils dat de rijckste menschen het meeste van doen, het meeste ghebreck, en het minste contentement hebben; ergo al sijn sy rijck, sy en sijn niet gheluckigh? hy is geluckigh die niet van doen, en niet ghebreck en heeft. Dit is de leeringh van den H. Augustinus in sijnen reghel, die hy ons heeft achter gelaten: Illos existiment ditiores, qui in sustinendâ parcitate fuerint fortiores; melius est enim minus egere, quam plus habere: Men moet die menschen rijcker, en geluckiger achten, die

naer geen goet en trachten, maer dat verachten, en cloeck sijn om de armoede uyt te staen: want het is beter luttel van doen te hebben, als te veel hebben; om dat te veel hebben lastigh is, en luttel van doen hebben is gemackelijck. Dit wist wel den Philosoph Diogenes, hier om hy hiel sijn selven gheluckiger, als Alexander was: want Diogenes en hadsoo veel niet van doen, als Alexander. Diogenes was te vreden met sijn cleyn en slechte Ton, en Alexander niet, al had hy by naer de heele werelt onder sijn gebiedt. Dit getuyght den Poeët van den eersuchtighen Alexander;

Unus Pellaeo Iuveni non sufficit orbis.

 
Oft Alexander had' soo groote eer becomen,
 
Dat hy vveynigh tijts had' in syn macht ghenomen
 
Soo menigh deftigh Rijck, soo menigh stercke Stadt,
 
Vervvoest soo menigh Slot, gerooft soo menigh schadt:
 
Nochtans hy laet sich noch soo ver' van d'eer-sucht voeren,
 
Dat hy, spyt, die t'bewydt, vvilt doen syn Trommels roeren
 
Vyt s'vverelts leste Pael: vvant s'vvereldts groote pleyn,
 
Is voor syn groot ghemoedt, te vuyl, te slecht, te kleyn.

Maer sijn grootsighydt, en begeerlijckheydt wort van den Poeët met recht gelastert, en Diogenes wort ghepresen, om dat hy genoech heeft om dat hy niet gebreck en heeft, jae om dat hy noch sijn steene fles te veel heeft: want in plaets van de fles ghebruyckt hy sijn handt, om daer uyt, als uyt eenen kroes het schrael waeter te drincken:

Nil cuperet, quam totum sibi posceret orbem.

 
Diogenes sit warm, al en besit hy niet,
 
En Macedo is arm, al heeft hy al 't ghebiedt.

Dit heeft Diogenes met eenen vrypostighen mondt te kennen ghegheven, als hy Alexander den grooten heeft gekleyneert, en sijn armoede hem door den neus heeft ghevreven:

 
Als Alexander sagh van't reysen t'heyr besvveken,
 
Is hy met t'Heyr om rust in een schrael Bosch ghevveken;
 
Den Vorst daer in een Ton Diogenes siet staen,
 
En spreeckt den armen Man met soete vvoorden aen:
 
Vraeght, vriendt, iet, dat ghy vvilt, en t'sal u stracx geschieden
 
Ick sal u maken ryck, en vvilt gheen vveldaedt vlieden,
 
Verlaet dit droevigh Bosch, set Boecken aen d'een Zy,
 
Treckt op, en volght myn treyn, den kost geef ick u vry.
 
Ghy leeft hier in ghebreck, ick sal u vrientschap thoonen,
 
Treckt op, en blyft niet hier, soo arm, en eensaem vvoonen:
 
Treckt op tot u gheluck, treckt uyt u slechte Ton,
 
Ick vvensch maer, seght den Man, dat ghy gaet uyt de Son.
 
Ick heb niet meer van doen: k'haet staet, k'vlucht eer, k'schouw lusten:
 
T'syn Beulen voor de Ziel, Pack-huysen vol on-rusten:
 
Ick acht den ryckdom niet, ick acht een stil ghemoedt,
 
Veel beter, machtigh Vorst, als al u eer eer, en goedt:
 
Ghy, die verwinner syt van soo veel woeste Landen,
 
Cont u begeerljckheydt niet houden in de banden:
 
Die niet begeert, is ryck, en t'is den kloecksten Man
 
Die synen wilden wil, en driften dwinghen kan.

Wat dunckt u? en heeft desen Philosooph den naghel niet recht op het hooft gheslaghen? als hy de armoede voor geen armoede acht, soo lanc

iemandt niet ghequelt en wordt met de begeerlijckheyt: want de begeerlijckheyt alleen maect oock den rijcken mensch arm; hier uyt cont gy nu besluyten, ergo om rijck te sijn, moet men wel te vreden, en niet begeerlijck sijn; ghelijck het spreeck-woordt seght:

Quis diues? qui nil quaerit: quis pauper? auarus.

 
Wie moet syn arm wie ryck geacht?
 
Ryck, die niet soeckt, arm, die veel wacht.

Jae hy en is niet alleen arm, maer oock dickwils den geck van andere menschen: want men spot met den rijcken vreck, ghelijck met eenen geck, om dat hy ghelijck een opghetoyde Sim, tot vermaeck van andere menschen dient: want hy met sijn schoon goet, niemant min goet doet als sijn selven; hy heeft nu daer van de sorgh, en sijn vrienden hebben nu daer van vermaeck, want sy lacchen van nu af al in hun vuyst, om dat sy sien den rijcken Gierighaert voor hun al meer, en meer goet begeren, sonder iet te derven verteiren, dat sy daer naer sonder arbeyt sullen haelen, en met vermaeck sullen versmeiren; ergo den rijcken Gierighaert draeght het schoon kleedt van den rijckdom tot sijnen last, om dat het hem niet wel en past, en maer dient tot vermaeck van sijne vrienden, die hem voor eenen Aep aen-sien, om dat hy soo veel sorgh, en last voor hun op sijnen hals krijght, dat hy daer van moet sweeten, en hyghen, sonder eenighen loon

oft danck van sijn vrienden te krijgen. Hierom wilt ghy gherust, ontlast, bly, en wys sijn; ghy moet met luttel te vreden sijn, dan sult gy rijck sijn, dan sult ghy niet bespot worden, dan sult ghy het hooft niet vol sorgh, het hert niet vol begeerlijckheyt, en het lichaem niet vol onghemack hebben: gelijck den zedighen Poëet Horatius + seght:

 
Desiderantem, quod satis est, neque
 
Tumultuosum sollicitat mare.
 
Hy die met weynigh is vernoeght,
 
En synen wil naer Godts wil voeght.
 
Is rijck van moedt, en bly van hert,
 
Den storm op zee doet hem geen smert.

Hierom Socrates placht te segghen: Nihil amitit, qui Nihil habet, & parum eget, qui parum cupit: Hy verliest niet, die niet en heeft, en hy heeft weynigh van doen, die weynigh begeert. Jck sal daer by segghen;

 
Wie niets onbreckt, maer heeft genoech,
 
Is ryck, al leeft hy by een Ploech.
 
Wie veel begeert, en is niet ryck,
 
Al heeft hy gelt, gelyck als slyck.
 
Hebt gy niet veel, syt niet bedroeft,
 
Gy weet, dat gy niet veel behoeft.
 
Den Vorsch, al heeft hy hair, noch wol,
 
Is blyder als den vetten Mol.
 
Syt oock te vreden; syt ghy wys?
 
Hebt ghy een Duyf, en gheen Patrys,
 
Hebt ghy maer pap, geen spaenschen rys?
 
Den hongher is de saus van spys.

Hier uyt volght nu, dat de armoede blijdschap en rijckdom can gheven aen den mensch, als hy wel te vreden is; en in tegendeel dat den rijckdom droefheyt, en armoede can geven aen den mensch, als hy niet wel te vreden, onversaedt, en te seer begeerlijck is: Dit is het ghevoelen van Cicero: Egens est, qui non satis habet, & is cui satis nihil potest esse; +

 
Hy arm is, die ghenoegh noyt heeft,
 
En noyt met 'tsyn te vreden leeft,

Dit wist den Poëet Juvenalis oock wel; hier om hy laet den rijcken Gierighaert sijn onversaedelijcke begeerlijckheydt, en diesvolghens sijn armoede te kennen geven;

Si nondum impleui gremium, si panditur vltrà, + Nec Croesi Fortuna vmquam, nec Persica tegna Sufficient animo.

 
Soo lanck daer noch iet is te vinden, oft te krijghen,
 
Ick sal noyt syn versaedt, k'sal loopen, sweeten, hyghen,
 
Het machtigh Perssen-Rijck, en Croesi grousaem goet,
 
Iae heel de wereldt niet aen myn ghemoedt voldoet.

Hier hebt ghy de bekentenis vanden rijcken Gierighaert selfs, dat hem sijn begeerlijckheydt arm maeckt; Jae Aman selfs sal u dat bekennen: + Exposuit Aman magnitudinem divitiarum sua-

rum, & filiorum, & cum haec omnia habeam, nihil me habere puto, quamdiu videro Maràocheum Iudaeum sedentem ante fores regias; Aman, seght de Heylighe Schriftuer, heeft te voorschyn gebrocht sijnen grooten staet, hy heeft gestoeft op sijnen grooten rijckdom, maer hy bekent selfs, dat hy niet en heeft, om dat Mardocheus eenen witten voet in't Hof van Assuerus heeft; hy en can niet sien, dat Mardocheus wel by den Coninck is gesien, al heeft hy goedt, en eer genoegh, hy is noch even-wel begeerich om Mardocheus van sijn eer te berooven. Hier uyt blyckt nu, dat het beter is niet veel van doen te hebben, als veel te hebben: want veel goedt en stopt geen gierigheydt, en elcken schat brenght sijn gierigheyt mede; hierom ick blyf by mijn besluyt:

 
Si cum paruo es contentus,
 
Es cum paruo opulentus.
 
Houdt ghy u met t'kleyn te vreden?
 
Ghy syt ryck, en leeft naer reden.

Vorige Volgende