Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

III. Sinne-beeldt

Verthoonende den handel tusschen den Leeuw, Wolf, en Vos, en hier uyt-leerende dat-men tot de Pluymstrijckers, d'oorblaesery, en quaden raedt niet en magh ghenegen sijn, en datmen soodanighe lieghers, en bedriegers, niet en mach aen houden, om schaede, en schande te schouwen.



illustratie

Thesis: Melius est â sapiente corripi, quam stultorum adulationibus decipi. cap. 7. vers. 6.

Antithesis. Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis. 1. Ad Thess. cap. 2. vers. 5.

 
Verdraeght hem, die u corrigeert,
 
Verjaeght den sot, die u flatteert.
 
Als ghy een ander streelt, en vleyt, +
 
Ghy u, en hem Godts straf bereyt.
 
ALs Coninck Leeu lagh sieck, sijn stracx uyt alle hoecken
 
De dieren op-gestaen, om hem te gaen besoecken
 
Sy thoonen grooten rouw, sy vvenschen al ghelijck,
 
Dat hy langh leven magh, tot voordeel van het rijck.
 
Maer t'is maer om vvel staen, dat sy hem nu besoecken;
 
Waer hy niet machteloos, sy souden hem vervloecken;
 
Nu staen sy voor den Leeuw, als dienaers voor den heer,
 
Syn sieckte soo het schynt, hun sieck maeckt, en doet seer.
 
Sy souden soo het schijnt, voor hem hun bloet vergieten.
 
Oock sou voor hunnen heer, geen arbeyt hun verdrieten;
 
Sy souden om syn hulp, oock loopen door een vier,
 
En haelen medecyn, al kost die noch soo dier.
 
Siet eens, hoe sy den Leeuw beweenen, en flateren;
 
Het is, om dat hy haest als leven moet passeren;
 
Sy houden, soo het schynt, hun droef, en seer gestoort;
 
En peysen metter daet: o waer den schelm al voort.
 
Dan souden wy aen't Rijck, en uyt syn macht geraecken,
 
Wy souden onder ons een beter Coninck maken.
 
O waer den schelm maer voort: wy waren buyten druck
 
Syn ongheluck, en moort sal wesen ons gheluck.
 
Den Wolf schynt meest van al den siecken Leeu te minnen:
 
Om soo als hy komt op, syn goede ionst te winnen.
 
Wel seght hy: waer blyft Vos? den onbeleefden quant
 
Terwyl den Coninck sterft, bonkeurt, en swiert op't lant.
 
Wy syn hier al-te-mael; en gaet hy sich versteken?
 
Wy moeten naer verdienst dees groote wreetheyt wreken:
 
Wy moeten oock voor d'eer van onsen Coninck staen,
 
Want als Vos hem verlaet, Vos doet hem schande aen.
 
Heer Coninck ghy moest Vos voor een recept in-slicken:
 
Voldoet eens uwen lust, ghy sult daer door verquicken;
 
Vos heeft goet siecken vleesch, Vos moet syn op-geschaft,
 
Door Vos wort ghy gesont, door u wort Vos ghestraft.
 
Terwyl den Wolf noch spreckt, komt Vos daer by gevlogen;
 
En roept, ick achter rugh ten onrecht wort beloghen:
 
Ick staen voor Coninckx eer, ick heb syn leven lief:
 
Gy hem maer woorden geeft, ick brengh hem een groot gerief
 
Den Coninck kryght van v veel ydel complimenten.
 
Die maken hem meer sieck, die styven syn tormenten:
 
Heer Coninck k'sien u sieck, en heel op my gestoort
 
V sieckte maeckt my sieck, u gramschap my vermoort,
 
Vergroot u sieckte niet met u soo seer te stooren,
 
Ick bid, wilt maer een woort tot myn verschooning hooren:
 
Het schynt dat ieder dier vreught uyt u sieckte schept;
 
Want niemant voor u quael wilt haelen een recept.
 
Maer ick den heelen dagh voor u hebt uyt gheloopen,
 
Ick heb tot uwen troost het best recept gaen koopen;
 
Ick heb de Medecijns u groote quael vertelt;
 
Sy spraken van ghevaer, sy waren heel ontstelt.
 
Ick heb hun even wel een langh consult doen houden
 
Als ick hun inde vuyst veel roode vosschen douwden;
 
Sy hebben al ghelyck het leven u ontseydt,
 
T'en sy ghy wordt in't vel van eenen Wolf geleydt.
 
Dit is het lest gherecht van u hun toe ghesonden;
 
Dat ghy heel kout, en stram in't vel wort warm gehouden;
 
Gy kryght de doot op't 'lyf, kryght ghy geen Wolven vel;
 
Kryght ghy den warmen pels? soo sal het gaen al wel.
 
Den Leeu spreckt bly-gemoet; sa gasten valt aen't villen;
 
Hout maer de huyt voor my, gy vry den Wolf moocht pillen
 
T'is goet dat ick soo haest, en licht gedient kan syn:
 
Ick kan ghenesen syn oock sonder wee, oft pyn.
 
De dieren op dit woort gaen Wolf syn huyt af stroopen;
 
Den Vos lacht in syn vuyst, en komt by't werck geloopen;
 
Hy roept, sijt Wolf ghetroost, g'hebt my met hitsich bloet
 
Een suer Pastey ghemaeckt, die ghy op-eten moet.
 
Soo sult ghy, wie ghy sijt ten lesten oock al varen,
 
Als ghy een ander soeckt te brengen in beswaren:
 
Als ghy een ander wilt oft schade doen, oft quaet
 
Godt oock u meten sal al met de selve maet.

Sic luat, herili quisquis olim gratiâ

Abuti ad innocentium pestem volet. Faêr. 99. fab.

 
Die de Heeren wilt behaeghen,
 
Om d'onnoosele te plaeghen;
 
Door Godts wraeck in't net gheraeckt,
 
Dat hy voor een ander maeckt.

Zedelycke Leeringh.

 
Regi malo si applaudis,
 
Plenus do i es, & fraudis.
 
Als ghy een quaden Coninck vleyt,
 
Ghy hem bedrieght, en laeghen leyt.

Leert hier Cosmophile, Wereltsche ziel, niet de party van den vleyenden Wolf spelen, leert hier niet den Pluymstrijcker by Coningen, by Princen, en by Potentaten spelen, ghelijck alle dees beesten om een ander sijn goedt, en bloedt

te stelen: leert hier niet u selven het schoon manneken maken, al sijt ghy soo vuyl als een vischmandt om een ander te laken, en vuyl te maken, die nochtans onnoosel is gelijck desen Vos. Maer hoe veel en sijnder niet, Godt betert; die de party van desen Wolf, en van dees vleyende beesten spelen? de Pluym-strijckers sijn de pest in de Princelijcke hoven; is't dat in het Hof van eenen Monarch de pest van Pluymstrijckery wort ghevonden, alles sal in bordel loopen; want sy weten de huyck soo naer den wint te hangen, sy weten de Vorsten soo naer den mont te fluyten, dat de Princen de deught van rechtveerdigheyt, en van sachtmoedigheyt verlaeten, en haeten, tot naerdeel van hun ondersaeten; maer de Pluymstrijckers en doen dat om geen ander reden, als om hun selven by hun ghesien, en bemint te maken, en soo te gheraecken tot hooge Staeten; sy en soecken niet anders als hun eygen baet, en het al gemeyn quaet; sy en achten niet, dat den Coninck aen sijn ondersaeten, en Soldaeten qualijck doet als hy hun maer wel doet. Laet ons nu die gasten van het hooft tot de voeten toe eens gaen beschrijven, op dat de Potentaten siende aen hun pluymen wat voghels sy in hun hoven hebben, hun daer niet en souden laten blijven, maer terstont verdrijven; voor eerst wat sijn de Pluymstrijckers anders, als maerten vanden duyvel; want ghelijck de maerten ghehaelt worden om de kinderen te koesteren, te

streelen, en in slaep te wieghen; soo oock den duyvel is besorgt, dat de Coningen vande Pluymstrijckers niet gekoestert, maer gheregeert, ghestreelt, en in den slaep van een slappe, en quaede regeringh door den sanck van hun pluymstrijckerij ghewieght worden sonder wacker te worden, sonder tot kennis vande waerheyt, sonder tot beternis van leven, oft van regeringh te komen. Als het kindt strunckelt, oft inden modder valt, dan segghen de maerten, gy sijt wel gevallen, gy en hebt geen letsel, ghy en hebt u niet vuyl ghemaeckt; soo oock als den Coninck in een fout valt, en sijn croon met den modder van onkuysheyt vuyl maeckt, sy segghen hem, diën val en can u niet letten, en sy wassen hem soo schoon met de seep van hun pluymstrijckery, als oft hy niet en had misdaen, jae sy prijsen hem als hy sijn houwelijcksche plicht heeft te buyten gegaen; oft sy laeten dat ongemerckt henen gaen, al wat sy behoorden te berispen, slaen sy in een goede ploeye, en al wat den Coninck doet, al is het quaet, en tegen sijnen staet, even-wel sy keuren dat al goet; ick magh dan wel segghen:

 
Quando turpiter Rex cadit,
 
Laudans dicit: recte vadit.
 
Als valt den Vorst in overspel;
 
Den vleyer seght: hy doet heel wel.

Maer gelijck de kinderen out geworden sijnde, het melck vande Mem, oft Maert niet meer en

willen suygen, soo oock de Potentaten moeten het melck vande vleyerij ten lesten haeten, en de vleyers verstooten; sy en moeten niet toonen dat sy kinderen, maer mannen der mannen sijn, die van het melck, dat is vande vleyerij moeten gespent sijn, om sterck te worden, en dienstigh voor hun gemeynte, door het goet voetsel vande rechtsinnige waerheydt; want sonder de rechtsinnige waerheyt te hooren, en can den coninck niet wel leven oft regeeren. Hierom seght den Wijsen-man; Fili si te lactaverint peccatores, ne + acquiescas eis; Soon is't dat u de sondaers melck van vleyerij hebben gegeven, en sijt daer mede niet gedient, laet hun loopen, het is goet, dat sy uyt u conversatie worden gedreven, is't dat ghy van hun niet en wilt leeren qualijck leven, en u Rijck niet en wilt tot onderganck brengen; ick segh dan:

 
Adulantes Rex expellat,
 
Regnum suum ne evellat.
 
Rex non ferat adulantes,
 
Faciat sed exulantes;
 
Vanas laudes fabulantes,
 
Fiant tandem ululantes.
 
De vleyers moeten sijn verjaeght,
 
Op dat het Rijck geen lasten draeght.
 
Dat noyt den Coninck vleyers lydt,
 
Maer hun uyt 't Ryck als schelmen smyt;
 
T'is recht dat vleyers lof, en sanck,
 
Verandert wort in droef ghejanck.

Soo moeten sy varen, die met vleyerij de Potentaten soo weten te betooveren, en in slaep te wieghen, dat hier door de ondersaeten in onrust en swaricheyt geraken, en dat de gerechticheyt moet inde keers vlieghen. De Pluymstrijckers sijn oock gelijck aen de Meeuwen, die de menschen soo lanck naer vliegen, als sy iet te gheven hebben. Dit wist den Coninck Alphonsus seer + wel, gelijck Panormitanus verhaelt, desen t'zeyl gaende uyt Sicylien, sijn rontsom sijn conincklijcke Jacht veel Meeuwen comen vlieghen, om deelachtich te worden vande Scheeps-proviande: Den Coninck hier op sijn ghemerck nemende, heeft sijnen treyn aengesproken met dese woorden: die Meeuwen en comen hier niet om ons met hun geselschap te ver-eeren maer om my te leeren, dat ick veel hofsche Meeuwen heb; die my alleen convoyeren, en streelen om wat te krijghen; dees Meeuwen volghen ons op den reuck van de spijs, en sy blyven hier wachten, tot dat voor hun eenige brockelingen in't water ghesmeten worden om die op te snappen; soo ook ick heb onder mijnen suite veel Meeuwen, die soo lanck trachten, en die soo lanck schreeuwen tot dat sy een brock van eer, een brock van officie, een brock van weldaet mogen op-snappen, jae sy twisten onder een, wie de grootste brock, wie de grootste eer, wie het vetste officie, en wie het beste weldaet sal krijgen; maer als sy tot hun pretentie sijn gecomen, sy vliegen henen

en sy worden niet meer vernomen. Desen Coninc heeft sijn Pluymstrijckers heel schoon uytgestreken; maer ick sal hier noch een woort by spreken:

 
Malum regem vult fouere,
 
Ut se queat promouere.
 
Den vleyer stijft den Vorst in't quaet,
 
Om soo te brengen sich tot staet.

Het is qualijck gedaen den Coninck te streelen, te flateren, te prijsen, te lief-laffen, tot u eygen baet; maer het is noch arger gedaen, als gy siet dat hy heeft misdaen, en even-wel hem prijst in het quaet, wat is dat anders doen, als het quaedt voor goet houden, en hem in het quaet stijven, en op-hitssen om het selve noch meer, oft noch arger te bedrijven; ghy moest hun uyt liefde van de waerheydt, en van het ghemeyn best met een mannelijcke vrymoedicheydt hun fouten door den neus vrijven, sy en souden daer soo lanck tot hun schaede, en schande niet in blyven; de Coninghen al sijn sy hoogh verheven, en moeten daerom niet qualijck leven, maer hun tot loffelijcke wercken begeven; de Coningen moeten oock al de bloote waerheyt hooren, en hun selven niet stooren, als sy die hooren: Maer ick magh nu met den Propheet Isaias wel segghen: + Canes muti non valentes latrare: daer sijn stomme honden, die niet en connen bassen, daer sijn vleyers die de Coningen niet een woort en der-

ven tegen spreken, oft een wambas passen: maer sy moesten contrarie doen, al sou het hun den besten hals costen; had den H. Joannes Baptista gheswegen, oft den vleyer gespeelt, als Herodes met de Vrouw van sijnen Broeder Phillippus in overspel leefde, hy en sou sijn hooft niet verloren hebben; had dat groot licht van Engelant Thomas Morus den onrechtveerdigen, en goddeloosen Coninck Henricus den achtsten niet teghen gesproken, en al laeten in sijn boosheyt voortsgaen sonder hem te geven een hart vermaen; hy en sou sijn hooft onder het bijl niet geleyt hebben, had hy den Coninck willen vleyen, en het hooft inden schoot legghen sonder den Coninck een woordt te mis-seggen; maer hy had liever sijn hooft te verliesen, als Godt sijn opper-hooft te vergrammen met de partij van den goddeloosen Coninck te kiesen, die sijn selven het hooft van de H. Kercke wilde maken; ick en wil hier mede niet seggen, dat het een iegelijck toe staet de groote personagien over hun fouten te berispen; maer alleen dat die mannen, die uyt cracht van hun officie de Coninghen, en andere Potentaeten moeten raet, en daet geven, de waerheydt niet en mogen verswijgen uyt vrees van de Coninghen tegen te krijgen, is't dat sy hun teghen spreken in de onrechtveerdicheydt, en niet en prijsen in hun fouten, en gebreken, wilt gy dan geenen logenaer sijn, ghy moet de Coningen, de Potentaeten, de Magistraeten, de Oversten, en

wie het oock is, met goet fatsoen, en op bequaemen tijdt de waerheyt seggen, om veel quaedt te beletten, ghy moet u tegen hun met handen, en voeten setten; maer is't dat ghy iemant prijst, oft eer bewijst, om dat hy quaet doet, ghy toont dat ghy eenen loghenaer, en van sijn quaet deelachtich sijt; hierom ick segh:

 
Regi malo assentiris?
 
Non est verax, sed mentiris.
 
Als ghy den Coninck pryst in't quaet,
 
Ghy lieght, en ghy de waerheyt haet.

Jae ghy sijt dan gelijck aen de huys-honden, die hun Meesters niet alleen streelen, maer sy lecken oock hun wonden; en sy en connen niet lijden, dat vremde menschen, oft ander honden in het huys comen, hierom sy keffen, en sy bassen uyt vrees, dat hun de spijs sal worden af-ghenomen, soo oock, ghy en streelt de Coninghen, oft u Oversten niet alleen, als ghy hun gesondt, als ghy hun rechtveerdigh, en goedt siet; maer oock als ghy hun gewont, als ghy hun goddeloos, en boos siet; ghy en cont oock niet lijden, dat een ander in hun gratie staet, maer ghy thoont uwen haet met een ander te blameren, en den Coninck oft Oversten wijs te maken dat wit swert is: met een woort, ghy weet met u oorblaesery, met u gekef, en met u pluymstrijckerij een ander soo vuyl te schilderen, dat hy van den Coninck, oft Oversten gehaet wort, om dat ghy alleen sijnen

vrient, en van hem sout bemint sijn; gelijck ick daer naer noch breeder sal toonen; ick mach dan wel segghen:

 
Adulator non attingit,
 
Regis vitium, sed lingit.
 
Is aen een wondt den Vorst gheraeckt?
 
Den vleyer die maer leckt, niet laeckt.

Hy weet hem soo te streelen, dat hy met sijn streelende tongh die wonde can heelen, jae hy weet die soo schoon af te lecken, dat den Coninc niet en can sien, dat hy een wonde heeft gehadt, dat hy een sonde heeft ghedaen; al siet de heele wereldt noch die sonde, als een vuyl plack in sijn Conincklijck gewaet staen; hierom ick segh:

 
Licet Rex sit auctor stragis,
 
Laudans dicit; bene agis.
 
Al doet den Vorst meer quaet als goet;
 
Den vleyer seght: seer wel ghy doet.

Jae al sietmen voor sijn oogen, en al can men het blindelinckx tasten, dat de Coningen, dat de Magistraten, en dat de Oversten gelijck desen Leeu hun ondersaten verlaten, en tegen recht, en reden overlasten, dat hun regeringh niet en deugt evenwel den Pluymstrijcker sal hun verheffen tot den hemel om hun treffelijcke regeringh, en de wonden van sijn fouten, en sonden met sijn vleyende tongh bedecken; hierom ick segh:

 
Si Rex plenus noxis regit,
 
Adulator noxas tegit.
 
Js't dat den Vorst vol fouten steckt,
 
Den vleyer die gheheel bedeckt.

Js den Coninck een slap man, hy sal hem voor een waeckende man achten; is hy gierigh, hy sal hem voor voorsichtich houden; is hy stuer, en straf, hy sal hem voor eenen lief-hebber van de rechtveerdicheyt prijsen; is hy geneghen tot oncuysheyt, hy sal hem voor een vriendelijck, en beleeft man aensien; is hy eenen quister in onnutticheyt, hy sal hem voor eenen milden helt uyt trompetten; met een woordt: is hy quaet, hy sal segghen, dat hy goedt is; ick magh dan wel segghen:

 
Malum Regem bonum clamat,
 
Quià suum lucrum amat.
 
Hy pryst den Vorst, al is hy quaet,
 
Want hy bemindt syn eyghen baet.

Jae de eygen baet is het quaet zaet vande pluymstrijckerij: als de eygen baet-soeckerij is wegh genomen, de pluymstrijckerij en sal niet te voorschijn comen, heeft den Pluymstrijcker van u niet te verwachten, hy en sal u niet achten, maer verachten, en over u, en over u regeringh groote clachten doen; ick magh dan wel segghen:

 
Si nil lucri ex spectaret,
 
Nec honores affectaret
 
Ipsum Rex non delectaret,
 
Regimen sed detrectaret.
 
Is't dat geen winst den vleyer wacht,
 
Oft naer geen eer oft ampt en tracht,
 
Den Coninck hy niet veel en acht,
 
Maer hy met syn regeringh lacht.

Den vleyer is alleen u vriendt, om dat u de fortuen, en ghy hem door u fortuen dient, als u de fortuen sal tegen vallen, hy sal u af-vallen; hier om heeft wijsselijck den Keyser Galba gheseydt + sprekende sijnen soon aen: ego ac tu simplicissimè inter nos hodie loquimur caeterilibentius cum fortunà nostrâ, quam nobiscum; ick, en gy spreken van daegh vrymoedich, en met een oprecht gemoet, de andere spreken liever met den broot, als met ons; als oft hy wilde segghen: wy spreken met malcanderen vry uyt, en sonder geveynstheydt, maer de Hovelinghen spreken met ons niet om ons, maer om ons goedt, en dickwils prijsen sy ons tegen hun gemoet; het waer te wenschen, dat alle Potentaten, alle Magistraeten, alle Regeerders, alle Oversten soo geestelijck, als werelijcke, soo wel den aert van de Pluymstrijckers, als desen Keyser kenden, daer en souden soo veel quaede regeringhen niet sijn, en soo veel abuesen niet komen; men moet de Pluymstrijckers de wijt geven, dat d'arme menschen niet en connen leven, dat den koop-handel stil staet, dat de floratie te niet gaet, dat de vijanden versterckt worden, en dat den vrijdom verandert wordt in slaevernij, dat den oorlogh soo lanck duert, dat de

Regeerders geregeert worden, met een woordt, dat de menschen verdruckt, en gepluckt worden: want wat sijn de Pluym-strijckers anders, als groote, en heymelijcke dieven, die de Potentaten soo weten te believen, dat sy hun selven met schaede vande gemeynte groot voordeel doen: maer als de Potentaten sulcken gasten aenhouwen, en hun selven daer op betrouwen, soo en varen sy niet een hair beter als Actaeon, die ghelijck de Poëten versieren, van sijn eygen honden is verscheurt, en verslonden: want sy voeden de Pluymstrijckers om van hun onder den voet gebrocht te worden; ergo de Pluymstrijcsters sijn niet anders als geveynsde vrienden, om by u hun voordeel tot u schade, tot u nederlaegh, en tot u plaegh te vinden. Ick magh dan wel segghen:

 
Laudant Regis malos mores,
 
Ut accipiant honores.
 
Men pryst den Coninck in syn quaet,
 
Om soo te kryghen eer, en staet.

Maer als ghy u Pluymstrijckers wel doet, dan doet ghy u selven qualijck; want sy en sijn niet anders als gheveynsde vrienden, en gheveynsde vrienden en sijn niet anders als heymelijcke vijanden; maer heymelijcke vijanden sijn argher en meer te vreesen, als openbaere vijanden: hier om heeft den Keyser Sigismundus seer wel gheseydt aen eenen Pluymstrijcker: Cur me mordes

adulator? Waerom byt gy my gy vleyer? vleyen was by hem soo veel als byten, oft smyten, want hy was van het selve gevoelen met den H. Hugo à sancto Victore; van de vleyers seyde desen H. Man: Adulator amicus est in officio, hostis in animo comptus in verbo, turpis in facto. Den vleyer is eenen vriendt in dienst, eenen vijant in't hert; schoon in woorden, vuyl in wercken; hierom heeft oock seer wel gheseydt Michaël Verinus,

 
Blandus Adulator, virus commune Potentum,
 
Saepius infesto saeuior hoste nocet.
 
Den vleyer is't venyn aen alle Potentaten
 
t'Syn vrinden na den schyn, die hun van binnen haten.
 
Sy doen hun meerder quaet, als eenen vyandt doet,
 
Sy soecken eyghen baet, en dorsten naer hun bloet.

Ick sal hier noch een woordt by segghen, op dat ghy de vleyers sout schouwen, wie ghy oock sijt:

 
Laudat Adulator, sed non est verus amator,
 
Laus patet exterius, fraus latet interius.
 
Qui mel in ore gerit, te retro pungere quaerit:
 
Huius amicitiam sperne tibi sociam.
 
Den vleyer u uytwendigh pryst,
 
Maer hy geen liefde u bewyst:
 
Al syt ghy quaet, hy geeft u lof,
 
Hy acht u fyn, al syt ghy grof,
 
Al syt ghy vuyl, hy acht u schoon,
 
Dit doet hy maer op hoop van loon
 
Hy heeft den honigh in den mont,
 
De gal is in syn hert gegront.
 
Hy, die u streelt, u krauwen sal;
 
Hy lockt met lof u inde val,
 
Wilt ghy van onheyl syn bevryt,
 
Soo maeckt u stracx syn vrientschap quyt.

Want sijn vrientschap is een geveynsde, en baetsoeckende vrientschap, hy en soeckt niet anders als met het speck van lof u gelijc een muys inde val, en sijnen voet onder u taefel, en sijn hant in u schat-kist te krijghen. Ick magh dan wel segghen:

 
Si quis laude te inungit,
 
Plenus fraude te emungit.
 
Als iemant, fluyt u naer den mont,
 
Hy put u uyt tot op den gront.

Jae den vleyer is gelijck eenen Wey-man, die met sijn soet geluyt den onnooselen voghel in't net krijght. Wat doet hy anders, ghy schoon taelen? gy weet met u gefluyt van pluymstrijckerije de Potentaten, en Oversten, soo aen te halen, dat sy in't net van een quaede regeringh geraken, waer mede ghy u vet soeckt te maecken. Want ghelijck men seght, het is goet visschen in troubel water; ghy weet u profijt te vinden daer een ander sijn schade haelt; ghy hitst de Potentaeten op met het gefluyt van u pluymstrijckerij om de gemeynte te plucken, en te verdrucken. Dit doet ghy, om dat ghy dan beter u partij cont spelen, om dat gy dan cont stelen, en meer clinck-

handt cont krijghen. Ick segh dan:

 
Regibus si adularis,
 
Velut auceps modularis.
 
Als ghy de Potentaeten vleyt,
 
Ghy, als een Wey-man, netten spreyt.

En ghy weet soo schoon te singen, dat ghy van hun krijght alles wat ghy begeert; maer gy en weet niet wat quaet ghy u selven doet naer siel, is't dat ghy hun met uwen quaden raet tot quaet op-stockt en aen-lockt; al wat sy door uwen quaden raedt uyt-wercken, werckt gy oock uyt. Sijn sy wreet door uwen raet? ghy sijt by Godt oock wreet; sijn sy oncuys door uwen raet? gy sijt oock oncuys voor Godt, en soo voorts. Ick segh dan recht uyt, dat gy soo wel dan sondight als de Potentaeten;

 
Consulendo adularis?
 
Malus es, & macularis.
 
Gheeft ghy, ò vleyer, quaden raet?
 
Ghy maeckt u vuyl, en ghy sijt quaet.

U pluymstrijckerij can meer quaet aen het rijck, oft aen de gemeynte doen, als eenen machtigen Legher; want als eenen Potentaet u pluymstrijckerij aen-neemt, hy sal in boosheyt meer en + meer aen-nemen. Dit getuyght den H. Augustinus. Adulantum linguae hominem in peccatis ligant delectat enim ca facere, in quibus non solum non metuitur reprehensor, sed etiam laudatur operatur.

de tonghen van de Pluymstrijckers stijven de menschen inde sonden, en houden hem daer aen vast ghebonden; want het is ghenuchelijck die dingen te doen, waer in niet alleen geenen berisper en wort gevreest, maer oock den uyt-wercker wort gepresen: soo doet ghy oock: in plaets van iemant sijn fouten te beletten, oft aen te wijsen, ghy sult die prijsen, en met te prijsen al meer, en meer voort-setten. Ick magh dan wel seggen:

 
Si errantem regem vides,
 
Et applaudis, & arrides,
 
Numquam fremens dente strides.
 
Als eenen Coninck sich misdraeght,
 
Ghy sijt dan bly, u dat behaeght,
 
Ghy noyt daer over kreunt, oft klaeght.

Het is u genoech, dat ghy aen den Coninck behaeght, jae al en behaeghen u sijn wercken niet, ghy en vraeght daer niet naer, ghy vist dan alleen op u ghetij, en de rest en treckt gy u niet aen; en ghy laet alles gaen, soo het gaet, al oordeelt ghy, dat alles is quaet; ick magh dan wel segghen:

 
Sit Rex perturbator pacis,
 
Semper dicis: Bene facis.
 
Regimen sit tale, quale,
 
Numquam dicis: vadit male.
 
Al breckt den Coninck rust, en peys.
 
Ghy seght altijdt: ghy doet naer eysch.
 
Al deught t'gouverne niet een sier,
 
Ghy noyt en seght: t'is quaet bestier.

Jae ter contrarie, gy sult den Regeerder bedancken over sijn regeringh, ghy sult hem prijsen, en alle eer bewijsen, ghy sult segghen, dat hy wel doet, al doet hy niet anders als quaet; want ghy weet wel dat hy alles doet volghens uwen quaeden raet, hierom ghy en derft hem niet misprijsen, om u selven niet te misprijsen, ick segh dan:

 
Nil in Rege umquam spernis,
 
Coram ipso te prosternis,
 
Nec non probas, quidquid cernis.
 
Wat den Vorst doet, hout ghy voor goet,
 
Ghy valt hem knielende te voet,
 
Ghy pryst hem teghen u ghemoet.

En dat meer is, ghy weet van sijn quaedt werck goedt garen te spinnen, om soo sijn gratie tot u profijt te winnen; ghy acht sijn fouten voor deughdelijcke wercken, en ghy seght datmen in hem niet een fout en can mercken, die nochtans soo vol gebreken, en quade treken steckt, gelijck een ey vol suyvel. Ick magh dan wel segghen:

 
Vitia virtutes pingis,
 
Illis laudes & affingis.
 
De sonden ghy als deughden toont,
 
En ghy met lof die qualijck loont.

Ghy sult hier teghen seggen: ick en prijse geen quaedt-doenders, ick en ben gheenen Pluym-

strijcker, ick prijse lofweerdige persoonen: moet ick dan toonen dat ick bot, onbeleeft, en ondanckbaer ben? als ick iemandt prijse, dat en is maer gedaen om dat hy in sijn prijselijcke wercken niet en sou verslappen, maer daer in voort gaen; daer-en-boven onsen Salighmaker heeft sijnen voor-looper den H. Joannes Baptista gepresen: Aengaende het eerste, het en is niet ongeoorloft iemant te prijsen, en eer te bewijsen, als het wel, op sijnen tijt, en om prijselijcke wercken wort gedaen: maer ghy en maeckt geen verschil tusschen prijsen, en vleyen; gy laet u voorstaen, dat ghy iemandt prijst, als ghy hem vleyt; maer ghy moet daer wel op letten, oft in plaets van hem te prijsen, ghy sult hem vleyen, en met u vleyen hem verleyen. Hierom ick raede u, dat ghy iemant zelden prijst, ten sy dat ghy wel gefondeert sijt van sijn prijsbaer leven, en dat gy gheen op-sicht en hebt van eyghen baet; want prijsen, en vleyen sijn malcanderen heel nae by, ghelijck blijckt uyt dit woordt:

Laudator, anagramma, Adulator.

Van prijsen comt vleyen; daer-en-boven onsen Salighmaker en heeft den H. Joannes niet voor sijn aensicht, maer in sijn af-wesen geëert, en gepresen: soo moet ghy oock prijsen, dan en sult ghy geenen vleyer, maer eenen lief-hebber van de deught, van de waerheyt, en van de broederlijcke liefde sijn; soo en sult ghy het quaet niet voort-setten, maer beletten. Ick blijf dan by mijn besluyt;

 
Regi malo si applaudas,
 
Regem decipis, & fraudas.
 
Als ghy den quaden Coninck vleyt,
 
Ghy hem bedrieght, en laghen leydt.

By-hanghsel.

Thesis: Non appelleris susurro. Eccli. Cap. 5. Vers. 16.

Antithesis: Susurro, & bilinguis maledictus. Eccli. Cap. 18. Vers. 15.

 
Siet dat ghy geen oorblaeser syt,
 
d'Oorblaeser is vermaledyt.

Leert hier oock Cosmophile, wereltsche ziel, niet ghelyck desen Wolf den oorblaser spelen; want hy heeft uyt haet, en eyghen baet den onnooselen Vos al plichtigh, en onbeleeft by den Coninck Leeuw over-gedraghen, en over hem gaen claghen, dat hy teghen den Coninck stack, die den Coninck vervloeckte, en naer des Coninckx doodt wenschte: dit is den aerdt van de oorblaesers, sy en soecken niet anders als uyt haet en eyghen baet by de Potentaten, oft by de Oversten hun selven schoon te maken, om een ander vuyl te maken, sy soecken een ander uyt de gratie van de Oversten te stooten, om hun selven daer in te dringen: Ghy moet voor eerst weten, hoe groote sonde d'oorblaeserij is; de Theologanten sijn van gevoelen, dat d'oorblaeserij een doodt-sonde is. Dit probeert Raynerus de Pisis

met vier redenen: voor eerst d'oorblaeserij is + tegen Godts ghebodt in een saeck van groot gewicht; ten tweeden d'oorblaeserij doet groote schade; ten derden sy wort van Godt vervloeckt, en grootelijckx gestraft; ten vierden sy is arger als den achterclap. Ergo d'oorblaeserij is ongetwijfelt een groote doodt-sonde. Dat de oorblaserij teghen Godts ghebodt is, blijckt uyt de H. Schriftuer. Non eris criminator, nec susurro in + populo; ghy en sult gheenen beschuldigher sijn, seght Godt, en geenen oorblaser onder het volck: dat de oorblaserij groote schade doet, en can niet geloochent worden; want sy schent de vrientschap, en sy maeckt groote vijantschap tusschen twee, oft meer persoonen. Dit ghetuyght Siracides; Vir peccator turbabit amicos, & in medio + pacem habentium immittet inimicitiam; den oorblaeser sal de vrientschap stooren, de vrienden verstooren, en vrienden tegen malcanderen groote vijanden maken, soo dat sy malcanderen vervolgen, en verdrucken. Dat de oorblaeserij van Godt vervloeckt, en ghestraft word, gheeft den selven Siracides te kennen: Susurro, & bilinguis + maledictus, multos enim turbabit pacem habentes, en den oorblaeser, en den dobbelhertigen, die anders spreckt, en anders meynt, die twee aensichten heeft, en die het vier in d'een, en t'water in d'ander hant draeght, is van Godt vervloect, en vermaledijt. Seght my eens en is het niet een groote straf van Godt, vervloeckt, en vermaledijt

te sijn? dat de oorblaserij oock argher en grooter sonde is als den achter-clap, ghetuyght den + H. Thomas van Aquinen met dese woorden; Tam et si maxima sit inter obtrectationem, & susurraetionem conjunctio: nam per utramque bona proximi fama clanculum arroditur, atque minuitur; differunt tamen: primum sine, quod obtrectationi imminutio famae proximi: susurrationi vero discordiarum inter amicos disseminatio sit propositae; deinde nocumenti, & peccati gravitate: magis enim nocet graviusque peccat, qui proximum amico, quam qui eumdem fama, vel honore privare conatur. Al-hoe-wel tusschen den achter-clap, en d'oorblaeserij groote gemeynschap is; want soo wel door den achter-clap, als door d'oorblaserij wordt heymelijck den naem, en faem van den even-naesten gestolen, en vermindert; nochtans daer is verschil onder dees twee fouten; voor eerst door het op-sicht, en het eynde dat sy hebben, want den achter-clap soeckt den naem, en faem van den even naesten te verminderen; maer de oorblaeserij soeckt door de verminderinge van den naem, en faem twist, carrel, en tweedracht te saeyen, tusschen twee oft meer vrienden; daer-en-boven sy hebben ook onderscheyt tusschen malcanderen, om dat d'een sonde grooter is, en grooter schade doet als d'ander, want den oorblaser doet grooter schaede, en diesvolgens is grooter sonde, als den achter-clap; en is het niet arger, en meer boosheyt iemandt sijnen besten vriendt, en

t'samen sijnen naem, en faem te ontrecken, als sijnen naem, en faem alleen? dat doet ghy, oorblaser; ghy ontreckt met de treck-tangh van u tongh iemandt sijnen besten vriendt, die hem meer, en beter is, als geldt inde beurs; dit bevesticht den H. Thomas van Aquinen, met dees bondige, en treffelijcke woorden: Nam quanto + amicitia honori praestat, tanto susurratio, per quam amicitia tollitur, detractione, per quam honor laeditur, gravius est peccatum; want gelijck de vrientschap is beter, en meer, als naem, en faem, als lof, en eer, soo oock de oorblaeserij, waer door de vrientschap wort weghgenomen, is een grooter sonde, als den achterclap, waer door de eer wort ghequetst; het can dickwils gheschieden dat gy by ongheluck, en sonder u schult door banckeroeten, oft andersints u eer, uwen naem, en faem verliest; even-wel ghy en verliest daerom uwen besten vriendt niet, maer als ghy uwen besten vriendt verliest, dan verliest ghy oock meestendeel u eer, uwen naem, en faem; dit bevesticht oock Siracides: Amico fideli nulla est comparatio + & non est digna ponderatio auri, & argenti contra bonitatem fides illius; daer en can by eenen ghetrouwen vriendt niet vergeleken worden, en het gout, en het silver en can tegen de goetheyt van sijn ghetrouwicheyt niet op-gewegen worden: van het selve ghevoelen is den Philosooph Aristoteles; + melius est amari, quam honorari; het is beter bemint, als ge-eert te worden: hierom

de oorblaeserij waer door de vrientschap wordt gheschonden, is een grooter, en grover sonde, als den achter-clap, waer door de eer, naem, en faem, en het respeckt van een ander wordt genomen. Daer-en boven ghy moet weten, dat in de oorblaeserij altijdt den achter-clap wort ghevonden; want daer en geschiet noyt oorblaeserij oft den achterclap is daer altijdt by: de sonde van oorblaeserij heeft den Poëet Virgilius met luttel woorden heel wel beschreven;

Monstrum horrendum, informe ingens, cui lumen ademptum;

 
D'oorblaeser is een grousaem beest,
 
Nochtans hy wort niet veel ghevreest;
 
Men mint hem voor een staetigh man,
 
Hoe-wel hy 'tgoet quaet maken kan.

Daer-en-boven hy is eenen ongerusten geest hy en is noyt met sijnen staet te vreden, hy wilt al hooger, en hooger treden, hy wilt een ander bas houden, en beneden; hy murmureert altijt, het doet hem spijt, en hy benijt, dat de son in't water schijnt: hy maeckt, dat hy wort vergroot, en hy tracht dat een ander wort vercleynt; den oorblaeser is met een ieghelijck ghemoeyt, hy draeght alles over, hy maeckt de Princen ongerust, hy geeft quaden raet aen de Coningen, hy vleyt de Potentaeten, hy hitst de Oversten op, hy maeckt twist onder de vrienden, hy en can niet lijden dat een ander wel vaert, een anders welvaert maeckt hem altijt beswaert; die beswaer-

nis soeckt hy van hem quijdt te maken met ander by sijn Oversten vuyl, gehaet, en onbemindt te maken: hy en weet anders niet te doen, als hier, en daer te luysteren, als eenighe finalen te gaen haelen; en als hy iet van een ander heeft gehoort, dat niet en behoort, hy seght dat voort, en hy gaet dat over-dragen. Hoort eens hoe hy dat in't werck weet te legghen: Mijn Heer het is my leet, dat ick u de waerheyt moet segghen, ick wenschte wel, dat gy die van een ander mocht hooren, en dat ick mocht swijghen; maer evenwel, om dat ghy my soo grooten vrient sijt, ick en can niet swijghen: ghy meynt dat ghy aen diën Persoon eenen ghetrouwen vriendt hebt, maer u meyningh bedrieght u, hy en is maer een vlugh, hy belieght u achter rugh, hy is eenen man, die u ten uytersten haet, hy en seyt van u niet anders als quaet; hy maeckt een ieghelijck wijs, dat ghy de regeringh niet en verstaet, dat ghy maer en soeckt u eyghen baet, hy derft wel seggen aen een volle taefel, dat gy u rijck maeckt met gheschraefel, dat ghy eenen uyt-nemer sijt van persoonen, en dat hy kan betoonen, dat gy niet recht in u schoenen gaet: wat dunckt u van diën vrient? en dat is den man, die ghy ghelijck den appel van u oogh bemint, het schijnt dat hy u met sijn Pluymstrijckerij heeft betoovert, oft verblindt; nu kont ghy ten lesten oordeelen, oft ghy wel doet, als ghy hem soo wel doet, en soo hertelijck bemindt. Ick segh recht uyt naer mijn

goet oordeel, en tot u groodt voordeel, dat hy u vrientschap, en mintschap niet en verdient. Soo weten de oorblaesers met geveynstheyt te spreken, om den onnooselen in groote swaerigheyt te steken. Maer de oorblaeserij en comt niet anders, als uyt eenen quaeden grondt; hunnen afgunstighen mondt geeft genoegh te kennen, dat hun oorblaeserij is ghegrondt op eyghen baet, en diesvolghens op murmuratie; want om dat sy niet alleen naer hunnen sin en hebben, en om dat sy een ander sien meer hebben, als sy, soo murmureren sy daer teghen, en hun murmuratie geven sy te kennen door hun oorblaeserij. Hier om sy soecken alle oude koeyen uyt de gracht, en sy versinnen soo lanck, tot dat sy den onnooselen aen den haeck brenghen, om hun selven het goedt van een ander aen te brenghen: sy en moghen niet lijden, maer sy benijden, dat een deugdelijck man met sijnen Coninck, met sijnen Prins met sijnen Oversten wel staet, maer sy trachten, dat hy met hun qualijck staet, en dat alleen uyt eygen baet. Hierom sy murmureren, sy laecken, en vermaecken hun. Ick magh dan wel seggen:

 
Nil ficta susurratio,
 
Quam vera murmuratio.
 
Een versierde oorblaeserij,
 
Is t murmureren heel naer by.

Hy toont, dat hy murmureert, die een ander door oorblaeserij blameert, en affronteert by sij-

nen Oversten: want hy toont dat hy min heeft, als hy moet hebben, en hy claeght, dat een ander meer heeft, als een ander verdient te hebben, hier om hy versiert, en hy brenght al by wat hy can, om den onnooselen in swaerigheyt te brengen: In dit gheval, ick en kan den oorblaeser niet beter vergelijcken, als by eenen Pastey-backer, die de oorblaeserij als een venesoen heeft gebacken, die oorblaeserij laddeert hy met duysent leugens en hy maeckt daer op een soete saus van hofsche complimenten, om de selve aenghenaem en smakelijck te maken. Maer genomen hy en draeght niet over, als de waerheydt, even-wel die waerheyt, en is niet anders, als een vuyl Pastey, want hy en soeckt niet anders, als daer mede een verschil tusschen twee, oft meer vrienden te maken: ergo de waerheyt en magh niet altijdt te voorschijn comen, als daer uyt geen baet, maer groot quaet, grooten haet, grooten twist, en groote vijantschap can komen, wat is dat anders doen, als den eenen teghen den anderen op-hitsen, om soo op sijn getij te visschen? al wat ghy dan hoort en moet ghy niet voort segghen, als ghy weet dat daer door de vriendtschap tusschen twee, oft meer wort gestoort. Ghy oorblaesers sijt de pest inde hoven, inde familien, inde kloosters, en alle conversatien; want ghy gaet ghemeynlijck met leughens om, en ghy maeckt, dat heel recht is, heel crom wordt. Hierom ick magh wel segghen:

 
Amicorum es delator?
 
Veritatis es celator,
 
Vitiorum revelator,
 
Dignitatum anhelator,
 
Amicorum aemulator,
 
Jurgiorum & conflator.
 
Als ghy van vrienden seght veel quaet,
 
Ghy spaert de waerheydt tot u baet.
 
Ghy brenght de fouten uyt tot smaet,
 
Ghy naer de eer, en ampten staet,
 
Ghy om u baet u vrienden haet,
 
Ghy van karellen sijt het zaet.

Jck ben dan ten hooghsten verwondert, dat gy noch by groote Personagien, by Potentaeten, by Magistraeten, en by Oversten soo geestelijcke, als werelijcke soo hoogh gheacht wordt; nochtans Salomon vermaent een ieghelijck, dat sulcken gasten moeten gheschouwt worden, want door + hun kan veel quaet ghebrouvvt vvorden: Cum defencerint ligna, extinguetur ignis, & susurrone subracto, iurgia conquiescunt; als het hout sal wegh genomen sijn, sal het vier uyt-geblust worden, en als den oorblaeser, dat duyvelsch hout, sal wegh genomen sijn, sullen de kijvagien, en twist gheslist sijn. Maer met goeden oorlof van den wijsen Salomon ick sal de oorblasers by des duyvels blaes-balcken vergelijcken, en de fouten van een ander by kleyne, en drooge houten; want den oorblaeser weet het vier van sijnen af-

gunstigen haet in de houten van jemants fouten met den blaesbalck van sijn oorblaserij soo aen te steken, dat daer van comt eenen schaedelijcken brant, die de liefde, en vrientschap tusschen twee oft meer persoonen kan verslinden; dat vier van vijandtschap acht den oorblaeser voor een vieringh, en hy is verblijdt, als hy siet, dat door dees vieringh veel onghelucken, veel twisten, en veel doodt-slaghen komen, gelijck men ondertusschen in een vieringh siet: maer even wel de oorblaesers willen soo fijn schijnen, dat sy niet en doen, als om beters wil, dat sy niet hun eyghen baet, maer het wel-vaeren van hun Oversten soecken, en dat sy de fouten van een ander maer aen brengen, om dat de fouten souden gecorrigeert, en de quaet-doenders souden verbetert maer niet verbeten worden; sy en sullen noyt lijden, dat sy iemandt benijden, maer dat sy alleen de waerheyt segghen om eenen steen uyt den wegh te leggen, waer aen sich een ander can stooten. Maer ick segh daer teghen:

 
Delatores mala ferunt,
 
Turbant pacem, lites serunt,
 
Ore mel, fel corde gerunt,
 
Fabulando tempus terunt,
 
Proprium & lucrum quaerunt.
 
d'Oorblaesers brengen aen veel quaet,
 
Sy breken peys, sy maken haet,
 
Hun tonghe streelt, hun herte slaet,
 
Met hun gheklap den tijdt vergaet,
 
Sy soecken maer hun eyghen baet.

Sy soecken maer een ander, die onnoosel, en wel gesien is by Princen, en Oversten om sijn deugden te lasteren, te blameren, te affronteren, om hun selven te avanceren, en om een ander den voet te lichten: Soo heeft den Wolf hier oock ghedaen; want hy gonck' den onnooselen Vos by den Leeuw valschelijck betichten om soo in sijn gratie te gheraecken, en om den Vos daer uyt te lichten: Eer David noch Coninck was, heeft hy eens d'occasie gekreghen, van Saul sijnen doodt vijant in sijn handen te krijghen; soo sijn by hem eenighe Hovelingen gekomen, die op Saul gepickt waren, en sy hebben hem in de + oor geveselt; Ecce dies, de quâ locutus est Dominus; ego tradam tibi inimicum tuum, vt facias ci, sicut placuerit in oculis tuis. Siet den dagh is nu ghecomen, waer van den Heer heeft gesproken; ick sal uwen vijant u leveren, om met hem al te doen wat u belieft; dees gasten luymden maer op hun avancement, want sy wisten wel, dat David in de plaets van Saul soude succederen; hier om komen sy hun selven inde voorbaet maken, met hem diën quaden raet in te geven, sy peysden, Saul en sal niet lanck meer leven, ergo hy en kan ons niet veel deught meer doen, ergo wy moeten sien, dat wy nu de jonste van David winnen, om hem tot onsen vrient te hebben, soo haest hy de regeringh sal beginnen; wy moeten hem in-kruypen, om ons selven te verheffen, en vet te

druypen. Desen draey siet men noch dagelijcx geschieden; soo haest iemant tot Borgemeester, tot Gouverneur, oft Oversten wordt gemaeckt, dan komen terstondt de jonghe lackers, om de op-gaende Son, om den nieuwen Oversten naer hun handt te setten, op hope, dat sy van hem sullen geavanceert worden; maer hoe leggen sy dit in het werck? sy spelen voor eerst den Pluymstrijcker, wy wenschen hem met den mont veel gelucx, maer met het hert veel drucx; daer naer beginnen sy van d'ouderlingen uyt haet veel lasteringen, en smaedt te spreken; ten lesten weten sy met hondert slimme, en fielachtige treken den Oversten het hooft soo te breken met quaeden raedt in te steken, dat sy de vrientschap tusschen hun, en d'ouderlingen geheel breken, en sy maken dat d'Oversten hun over d'Ouderlingen wreken, al hoe wel sy sonder schult sijn, en sonder ghebreken, waer over sy van dees jonghe oorblaesers by de Oversten uyt afgunstigheydt aen ghedraghen, en valschelijck beschuldight worden; daer sal ievers eenen jonghen melckmuyl komen, die sijnen Oversten sal op-hitsen, en segghen: by aldien dat ick in u plaetse waer, ick sou toonen, wat auctoriteyt eenen Oversten heeft; ick sou de affronten hun nu wel te pas brenghen, die sy te voren u gedaen hebben; ghy sijt veel te goedt, u goetheyt sal hun bederven; ick sou hun straffen, soo haest sy iet verkerven; als sijn sy out, sy moeten u kennen, sy en moeten

u niet misachten, sy en moeten u niet haeten: maer dien oorblaser en soeckt u welvaren niet, als hy u diën quaden raedt geeft, hy soeckt u te vriendt te hebben, om dat ghy in plaets veel vijanden sout hebben; hy soeckt maer sijn eygen baet, hy en soeckt niet, dat ghy van u ondersaten bemint, maer gevreest, en gehaet wordt; hy geeft u ghesuyckerde woorden, maer hy haet u meer, als ghy meynt; want hy en kan niet lijden, dat ghy veel vrienden hebt; hy is bly, als ghy ghehaet wordt van vele, om dat hy alleen van u bemindt, en geavanceert soude worden; want gelijck men seght:

 
Om de minne van het smeir,
 
Lackt de kat de kandeleir.

Sy komen u lecken, u vleyen, en streelen om het smeir van een officie anders hebben sy niet in't sin; sy en sijn niet besorght voor u, maer voor hun eyghen ghewin; en dat noch het arghste is van al, sy voeden eenen boosen haet tegen hunnen even-naesten, en diën laten sy blijcken, als sy hem by u in quaet vermoeden brenghen, en met eenen leughenachtighen mondt lasteren, en blameren. Hierom ick segh:

 
Odium, quod corde gerit,
 
Susurro ore egerit.
 
d'Oorblaeser uytbrenght met den mondt,
 
Den haet, die hy draeght in den grondt.

Hy geeft uyt dat u die, en die persoonen niet en moghen luchten, oft sien, dat die, en die teghen u altijdt hebben gesteken, en noch tegen u steken, dat die, en die achter rugh van u groot quaedt spreken; hierom sy raeden u, dat gy een ander zeel sout treken, sy raeden u, dat gy eenen nieuwen wegh moet inslaen, om dat alles soude wel gaen; maer sy leyden u in eenen quaden, en verkeerden wegh; soo dat ghy daer naer verstek moet staen; sy raeden u, dat ghy u stekers moet steken, u verachters moet verachten, u geveynsde vrienden moet gheveynst sijn, met een woordt, het quaedt met quaedt moet loonen om u auctoriteyt te toonen, en u selven in alles tegen hun te verschoonen; maer als ghy u van hun soo laet leyden, ghy laet u verleyden, sy brengen u in meerder saerigheydt in plaets van u daer uyt te helpen: soo is het eertijdts met den Coninck Roboam af-gheloopen; want als hy eerst Coninck was ghekroont, heeft hy verachtende + den wijsen raet van d'ouderlingen door den onvoorsichtigen raet van eenige jonge vleyers sijn wreetheydt getoont; onder de vleyers verstaen ick oock alle achter-clappers, en alle oorblasers; want dat is al een volck, en sy sijn al met het selve sop over-goten: eenen vleyer is gemeynlijck eenen achter-clapper, en eenen achter-clapper is meesten-deel eenen oorblaeser; want men kan zelden vleyen sonder van iemandt quaet te spreken, sonder de vriendtschap door oorblaeserij te

breken: maer desen Roboam is qualijck gevaeren met den wijsen raedt van d'ouderlinghen te laeten vaeren; want de heele Ghemeynte heeft ghemuytineert, en is hem teghen ghevallen, om dat hy hun soo hart, en straf is ghevallen; jae sy sijn hem altemael af-gevallen, en sy hebben met Jeroboam aen gespannen om den wreeden Roboam te bannen. Den gheleerden Cornelius A Lapide schrijvende op dese plaets, seght plat uyt dat de Oversten, en Potentaeten qualijck doen, + die hun op den raedt van jonghe vleyers verlaeten, en den raet van d'ouderlingen haeten: want hier door comt de bederffenis in alle staten; hier door wort de gemeynte oproerigh ghemaeckt; hier door wort de rust ghemist, hier door wordt den eenen teghen den anderen op-gehitst; hier door wort in troubel water gevist, en hier door wordt de goede regeringe geslist; om dit te bevestigen brenght hy by dit Latijnsch ghedicht, dat te Roomen met goude letteren gheschreven stont in de Galderij van het Guarnisoen-huys, al waer de oude Soldaten om hun diensten, en verdiensten gekoestert wierden.

 
Roma vetus, veteres dum te rexêre Quirites,
 
Nec bonus immunis, nec malus vilus erat.
 
Defunctis Patribus successit prava juventus,
 
Cuius consilio praecipitata ruis.
 
O oude Roomsche stadt, als ghy had' oude Mannen,
 
Gy had een groote schat, den ontucht wiert gebannen
 
Den goeden wiert geloont, den quaden viert gestraft
 
Het goet-doen wiert verschoont, het quaet-doen afgeschaft:
 
Maer als de doodt naer't graf deês mannen had' ghenomen,
 
Is daer voor koren kaf, de Ionckheyt aen gekomen;
 
Sy geeft u quaden raet, ghy hoort haer vleyery,
 
Maer soo vervalt u staet, gy komt in slaverny.

Hier uyt kan men gissen, dat de oorblaesers oorsaeck sijn van quade regeringh, en vijanden van het ghemeyn best; ergo wie gy sijt, geestelijck oft werelijck, ghy en moet u van hun niet laten raeden, want sy komen om u te verraden, en een ander te versmaden; wilt ghy datter geen schaedelijcke oorblaesers sijn, ghy en moet hunnen favoriet niet sijn; wilt ghy hun niet aenhaelen, oft hooren, sy en sullen u niet aenbrenghen, en ghy sult hun verstooren: want gelijck men seght, vondt men geen aen-houwers, men vondt geen aen-brengers; vondt men geen aen-hoorders, men vondt geen oorblaesers; ergo gy doet soo wel, en soo veel quaedt, als sy, is't dat ghy de oorblaesers tot u vrijen toe-ganck geeft, en alles aen u klappen, en snappen laet, niet met een stuer, en suer gesicht, maer met een bly ghelaet; ergo ghy en moet de schult alleen op de oorblasers niet legghen, als ghy door hunnen quaden raet van een goede een quade regeringh maeckt, als ghy door te groote lasten u volck op u verbittert maeckt, als ghy niet als onrust, en mur-

muratien te gemoet siet; het is waer, datmen de oorblasers de pest van de landen, van de familien en van de kloosters mach noemen; maer als gy wilt, ghy cont die pest daer uyt houden, is't dat ghy met de oorblaesers niet en wilt aenhouden, hierom ick segh:

 
Susurrones ne ausculta,
 
Ut evites damna multa.
 
Met geen Oorblaesers oyt aen-hout,
 
Op dat ghy vele qualen schouwt.

En dan sult ghy een goede, een geruste, en een ghewenschte regeringh hebben, ghy sult minder vijanden, en meerder vrienden hebben; want als ghy eenen oorblaeser te vrient hebt, kriight ghy wel thien vijanden, die eerst u beste vrienden waren. Ick magh dan wel segghen:

 
Procul pelle susurrones,
 
Amicitiae praedones,
 
Et imperij latrones.
 
d'Oorblaesers wijst altijdt van kans,
 
Sy breken vrientschaps goeden bant,
 
Sy brenghen schaede aen het lant.

Hierom siet wel toe, wie ghy sijt, dat ghy geen ghehoor lichtveerdighlijck en geeft aen de oorblaesers; + dit is de vermaningh van Plato, want desen wijsen Man wist seer wel, dat door de poort van oorblaeserij alle quaedt in de huysen comt ingedrongen, dat den onnooselen verdruct

en ghepluckt wordt, en dat ten lesten alles over hoop gaet. Apollonius gevraeght sijnde vanden Coninck van Babylonien op wat manier hy sijn Rijck soude houden in goet bestier, hoe hy gerust, en lanck in't leven soude blijven: soo heeft hy kort, maer wel geantwoordt; Si paucis fidem adhibueris; is't dat gy aen luttel menschen ghehoor, en gheloof gheeft; want daer en is gheen schaedelijcker pest voor het ghemeyn best, als dat eenen Oversten een ieghelijck hoort, en gelooft; hier uyt en volght niet, dat eenen Oversten alle beschuldighen moet wegh worpen, en datmen niemant en magh gelooven: maer dit is alleen te verstaen van de duyvelsche korf-draeghers, die alles over dragen om een ander te plaghen, om den Oversten in groote swaerigheyt te jaegen, waer uyt sy hem daer naer niet en sullen helpen; dit is alleen te verstaen van soodanige gasten, die u raden, dat ghy tot u meerder last u ondersaeten sout overlasten, en al te hart sout aen tasten, om dat sy van u een officie, oft beneficie souden verkrijgen; ick en can hun niet beter verghelijcken als by de kinderen van Jsraël, die niet anders in hun korven en droeghen, als leem, en steen; soo oock wat brengen u die gasten aen, als leem, en steen? sy brenghen u leem van versierde leughenen, en steen van baggatellen, van vodderijen, van schamperijen: en wat pretenderen sy daer voor? u taeffel, u goetgunstigheydt, u beurs, en soo voorts; sy en willen

niet gierigh sijn, maer sy hadden geerne wat veel van u; sy segghen met den duyvel; Dic vt lapides isti panes fiant; Wy brengen u die steenen die gebreken van u vijanden aen, om dat gy ons fout wat toe steken; wy verhalen u hun fouten, om dat ghy die met een officie sout heel wel souten. Maeckt dat die steenen brooden worden; wy soecken door ons ghetrouwigheydt van u bemindt, en onthaelt te sijn: Die gasten en moet ghy geen gehoor, veel min geloof geven; maer oude mannen moet ghy hooren, en ghelooven: want hun grijse hairen gheven te kennen, dat sy met het verloop van vele jaeren in vele saecken wel ervaren sijn, en dat hun veel is weder-varen; daer-en-boven sy spreken met minder passie, met minder afgunstigheyt, en met minder eygen baet, als de jonge oorblasers; want sy laten hun veel voor-staen, en sy hebben meer te verwachten, als de oude mannen; want die en hebben naer geen officien, oft beneficien om hunnen ouderdom, en onbequamigheyt te trachten; daer-enboven in de grijsheyt steckt meestendeel oock de wijsheyt naer het gevoelen van Cicero; Mens, ratio, consilium in senibus est; in de oude Mannen is goethertigheyt, is reden, is raet, en daet; ergo die Mannen moet ghy ghehoor, en geloof gheven, is't dat ghy Oversten wildt sijn verheven, is't dat ghy wilt aen u selven rust, en aen u volc wilt contentement gheven, en is't dat ghy wildt onbevreest, en lanck leven: ergo ghelijck het

qualijck is gedaen, een iegelijck gehoor, en gheloof te geven, soo is het oock qualijck ghedaen, alleen op u selven te staen, en niemant ghehoor, oft gheloof te gheven. Dit is het ghevoelen van Seneca; Vtrumque in vitio est, & omnibus credere, & nulli: Het is een fout een iegelijck te gelooven, en het is een fout niemant te ghelooven, een ieghelijck te ghelooven is een teecken van onvoorsichtigheydt, en niemandt te gelooven is een teecken van hertneckigheyt; maer als u iemandt goeden raet geeft, dan moet ghy hem gehoor geven met beyde u ooren: maer om dat de menschen vol bedrogh steken, en dickwils uyt eyghen baet van een ander quaedt spreken; soo moet ghy de saeck eerst wel rijpelijck over-legghen, eer dat ghy u terstont laet gesegghen; al comen sy aen met gesuyckerde woorden, gy en moet terstondt daer aen niet verlackert worden; want hun hert is dickwils vol van bedrogh, en af-gunstigheydt; die ghy meynt den besten te sijn naer den uytwendigen schijn, is dickwils den quaetsten; dit getuyght Cornelius Tacitus van Sejanus; desen oorblaeser was by den Keyser + Tiberius soo wel gesien, dat hy altijdt gehoort, en gelooft wierdt, al gaf hy quaden raedt tot onderganck van den gemeynen staet; hierom ghy moet wel toe-sien, dat ghy van d'oorblasers niet bedroghen, en uyt gesoghen wordt; ghy moet altijdt peysen op dit latijnsch spreeck-woordt:

Pelle sub agnina latitat mens saepè lupina.

 
Veel als een schaep sijn goedt in schijn;
 
Die boos van aerdt als wolven sijn.

Want die oorblaesers komen u dickwils iet van een ander aen brenghen, om dat sy op hem eenen pick hebben, en om dat sy hopen, dat hun oorblaeserij een groote winst voor hun sal aenbrengen; in de oorblaeserij is hun trafiecq geleghen, want sy weten van outs, datter vele door de trafiecq van oorblaeserij groot voordeel tot groot naerdeel van een ander hebben gekregen; ergo sy en soecken niet anders als uyt de schade van een ander hun profijt te haelen, ergo wilt gy eenen rechtveerdigen Oversten sijn, gy en moet u van die gasten niet laten regeren; ghy en moet niet toe-laeten, dat sy een iegelijck in u teghenwoordicheyt het gat af-snijden, en de eer, en de naem, en het wel-varen van een ander benijden: Den H. Augustinus heeft eertijts eenen grooten vijant van d'oorblaesers geweest, want hy wilde hun in sijn gheselschap, en aen sijn taefel niet lijden, hierom Bisschop sijnde heeft hy in sijn eetzael dese vermaninge doen schrijven met groote letteren:

 
Quisquis amat dictis absentum rodere vitam,
 
Hanc mensam vetitam noverit esse sibi.
 
Al wie niet wilt, oft kan een anders fouten swygen,
 
Ick van dees tafel ban, hy daer geen plaets sal krygen
 
Men comt hier maer om spys, niet om den mensch te eten;
 
Hy is te hoogh van prys, hy magh niet sijn gebeten.

Maer wat isser nu ghemeynder in de conversatien, inde balletten, en in de bancquetten, als de menschen op te eten; daer en schijnt men niet aengenaem te sijn, oft men moet wat mede brengen; want het is een oudt spreeck-woordt, die wat mede brenght, is heel willecom: maer sy en brenghen niet anders mede, als vuylicheyt, en stanck; sy brenghen mede de ghebreken van een ander, om daer mede te gecken, die gaen sy lanck, en breet vertrecken, om de vrientschap die sy met malcanderen tot noch toe hebben gehadt, gheheel te breken; hier toe gebruycken sy hondert duyvelsche treken. Wat sijn die oorblasers anders, als kinderen vanden duyvel? desen naem gheeft hun den H. Gregorius; Si jure filij Dei vocantur, qui pacem faciunt, procul dubio Satanae sunt filij, qui pacem turbant, is't dat sy met recht kinderen Godt sijn, die den peys maken, ongetwijfelt sy moeten kinderen van den duyvel sijn, die den peys breken: hier uyt cont gy ten lesten weten, gy Oversten, soo geestelijcke, als werelijcke hoe qualijck ghy doet, als ghy de oorblaesers aen-houdt; ghy geestelijcke Oversten, en moet u dat niet aen-trecken; want men seght voor een spreeck-woordt:

 
Isser koren in de Huysen,
 
Selden syn sy sonder Muysen.

Inde Cloosters is koren van officien, van bene-

ficien, van faveur, en soo voorts, ergo daer moeten oock al muysen loopen, ergo daer sijn oock al oorblaesers te vinden, die u met hun streelende woorden soo weten te verblinden, en met hun oorblaeserij soo weten te hebben, dat sy aen het koren van een officie sonder verdiensten, oft bequamigheyt weten te komen; maer oft hun, en u dat wel sal bekomen, moet den tijdt leeren; gy en moet dan niet, wie ghy sijt, de oorblaesers soo lichtelijck gehoor, oft geloof geven? doet u officie soo wel, als ghy cont, gheeft dan de rest aen Godt op, maer is't dat ghy alles wilt gelooven, wat u aen wort gebrocht, ghy sult miserabel sijn, en veel ondersaeten leet doen, die onnoosel sijn, en die geen quaet doen: wort u dan een fout aen ghebrocht, de saeck moet eerst wel sijn ondersocht, en ghy moet u rechte oor stoppen, die moet ghy bewaren om den misdadigen oock gehoor te gheven, als hy hem comt by u verschoonen, en geheel contrarie can toonen, als hem op geleydt wordt. Hier op comt seer wel te pas het gene Amianus schrijft van Cephidus; desen gast + had by Julianus den Keyser uyt eenen pick Numerius over gedraghen, hy beschuldighde desen Man van dieverij, den Keyser merckende uyt sijn heftige woorden, dat sijn beschuldinge niet anders en was als oorblaeserij, heeft hem niet een woordt geantwoort, maer hy stelde eenighe Advocaten, die desen Numerius souden bescermen, en onnoosel verklaren; Cephidus siende,

dat hy te kort soude schieten, heeft dese woorden uyt gramschap uyt geschoten: Et quis nocens poterit esse vnquam, si negare sufficiet? Wie salder oyt plichtigh konnen sijn, is't dat het genoegh is alles te loochenen? Julianus heeft hem met sijn woorden ghevat, en daer op gheseydt: Et quis innocens esse poterit, si accusare sufficiet? en wie salder onnoosel sijn, is't dat het ghenoegh is imant te beschuldigen: soo oock ghy geestelijcke, en werelijcke Oversten, ghy moet partij hooren, als u iet wordt aenghebrocht; ghy en moet op de woorden van eenen oorblaser niet voorts gaen, maer gy moet met Godt, en u conscientie te raden gaen, wat hier in dienst best ghedaen; oft anders als ghy de oorblaesers al te haest gelooft, gy sult dickwils blinde slagen doen, ghy sult straffen, die geen straf verdient hebben, den onnooselen sal het moeten bekoopen, en den plichtigen oorblaeser sult ghy laten loopen: ick bid u dan dat ghy de oorblaesers geen gehoor geeft, en gy sult hunnen af-gunstighen mondt stoppen: Hier om ick segh met goedt fondament:

 
Non susurro loqui audet,
 
Si quis aures ei claudet.
 
Als ghy d'oorblaesers niet en hoort,
 
d'Oorblaesery sal syn ghestoort.

Ten lesten ick vermaen u ghy Oorblasers, dat ghy die fout wilt haeten, en laeten, want Godt en sal u oorblaeserij niet onghestraft laeten, Godt

sal u oorblaeserij niet ongestraft laten, Godt sal toe laten, dat ghy oock van eenen anderen oorblaeser sult betight, en den voet gelicht worden, ghy sult vaeren ghelijck desen Wolf: sijn schade moet u leeren. Hier mede en wil ick niet segghen, dat alle jonghelingen moeten verstooten worden; want de wijsheydt komt in vele voor de grijsheydt: men moet de wijsheydt met de jaren niet meten: want dickwils wordt de wijsheyt door suffen, en met de jaren versleten: Jn teghendeel, men siet oock dickwils, dat vele jonghe persoonen tot hun groote eer van Godt soo vele, en soo groote Talenten, oft capaciteyt hebben verkreghen, dat sy de ouderlingen in verstandt overtreffen, en hun bequaemer tot publiecke Ampten toonen, als de oude: maer ick heb het hier teghen de jonghe gasten, die uyt hooveerdigheyt, en eygen baet hun te veel laeten voorstaen, om soo de ouderlinghen beter, oft soo wel bequaem sijnde tot eenighe officien, als sy, gheheel te verdrucken, en hun selven tot alles bequaem te achten: Jck sal dan tot besluyt segghen:

 
Delectatis si Susurris,
 
Crimen pessimum incurris,
 
Et vitandus es cum scurris.
 
Als u d'oorblaesery behaeght,
 
De booste fout in u ghy draeght,
 
Ghy moet met schuymers sijn verjaeght.

By-hanghsel.

Thesis. Cor boni consilij statue tecum. Eccli. cap. 37. vers. 17.

Antithesis: Facienti nequissimum consilium, super ipsum devolvetur. Eccli. cap. 27. vers. 30.

 
Gheeft goeden raet, schouwt eyghen baet.
 
Want quaden raet syn meester slaet.

Leert hier oock Cosmophile, Wereltsche Ziel, uyt de straffe van desen Wolf, dat quaden raet sijn meester loont, leert hier niet met desen onvoorsichtighen Wolf de Potentaten, en Oversten op-stoken, om een ander leet te doen, want ghy en sult dan niemandt meer leet doen, als u selven. Godts voorsichtigheyt sal het soo schicken, dat ghy sult gevangen worden in u eygen stricken, die ghy voor een ander hebt gemaect, dat ghy aen den haeck sult geraecken, als ghy een ander aen den haeck wilt brengen: met een woordt leert hier de Pluymstrijckerij, de oorblaeserij, en den quaden raedt achter laeten; ist dat ghy gelijck den Wolf met u pluymstrijckerij, met u oorblaserij, en met uwen quaden raet u niet in't parket wilt brenghen; desen Wolf is met de selve straf betaelt gheweest, die hy met sijnen quaden raet aen den onnooselen Vos had bereydt ghemaeckt; sijnen quaden raedt is hem misluckt, en hy is om sijnen quaden raet uyt het leven geruckt: hy gaf raedt, dat Vos voor den

siecken Leeuw moest gevilt, en van hem op gepilt worden: maer hy is in plaets van Vos ghevilt, en op gepilt gheweest; die rechtveerdighe straf komt de vleyers, de Oorblaesers, en de opstokers toe, dit ghetuyght de H. Schriftuer op vele passagien; Qui in alium mittit lapidem, super + caput eius cadet; die den steen om hoogh worpt, sal hem op sijn hooft krijgen; Et qui foveam fodit, incidet in eam; & qui statuit lapidem proximo, offendet in illo, & qui laqueum ponit alij, peribit in illo; en die een gracht graeft voor een ander, sal daer selfs in vallen; en die een ander eenen steen in den wegh leght, sal daer aen sijn selven stooten; en die eenen strick stelt aen een ander, sal daer in selfs verwerren; Facienti nequissimum consilium, super ipsum devoluetur, & non agnoscet, vnde adveniat illi; die aen iemandt quaden raet geeft tot schaede, en verdruckinghe van sijnen even-naesten, sal selfs de schaede, en verdruckinge op sijnen hals krijgen, en hy en sal niet weten van waer hem diën onverwachten slagh komt; wat willen dese gelijckenissen anders te kennen gheven, als dat den af-gunstigen mensch die sijnen even-nasten by de Potentaeten, en Oversten door sijn Pluymstrijckerij, door sijn oorblaserij en door sijnen quaden raedt soeckt te plucken, en te verdrucken, ten lesten selfs verdruckt, en ghepluckt wordt. Dit kan betoont worden uyt de natuerelijcke reden, seght den gheleerden à Lapide, schrijvende op dese plaets: want iemant

die voor een ander een gracht, oft diepen put + maeckt, kan lichtelijck met strunckelen daer selfs in vallen; sijnen voet kan uyt-schuyven, en de kanten daer hy al gravende op staet, connen af-rijsen, en hem mede sleypen; Ick magh dan wel segghen:

 
Alteri si fossam struis,
 
In hanc primus ipse ruis.
 
Als ghy een ander maeckt een gracht,
 
Ghy wordt daer selfs eerst in versmacht.

Cornelius à Lapide betoont dit oock uyt de leeringh van de Theologanten: want sy leeren, dat Godt die menschen, die niet anders, als de schade, en schande van hunnen even-naesten wenschen, ten uytersten haet, en vervloeckt als vijanden van sijn miltheydt, van sijn goetgunsticheyt, en van sijn bermhertigheyt: want sy en connen niet lijden, dat Godt aen een ander milt is, aen een ander goetgunstigh is, aen een ander bermhertigh is, sy en connen niet sien, dat de son in't water schijnt, sy en begeeren niet, dat Godt sijn dienaers getrouw is, en hunnen verdienden loon gheeft, sy en begeeren niet, dat Godt een Man van sijn woort is, sy en begeren niet dat hy hun bemindt, die hem beminnen, ghelijck hy heeft belooft; Ego diligentes me diligo; die wel sullen doen, sal ick oock wel doen, die my sullen beminnen, sal ick oock beminnen; sy en begeren niet dat Godt dese beloften sal quijten, sy had-

den liever dat Godt eenen liegher, en bedriegher waer, en dat hy niet teghenstaende sijn ghelofte de goede, en rechtveerdighe menschen sonder loon miserabel liet gaen, en van armoede liet vergaen, op dat sy alleen mochten wel-vaeren. Die quaetwillighe af-gunstigheyt, en die groote injurie en kan Godt niet verdraghen; hierom hy laet toe, dat sy gestraft worden met de selve plaghen, die sy aen een ander wenschen; Ick magh dan wel segghen volghens de leeringhe van de Theologanten:

 
Plagam alteri minaris?
 
Plagam tibi machinaris.
 
Als ghy een ander dreyght met straf,
 
Ghy sult daer syn deelachtigh af.

Cornelius betoont dit wederom uyt het werelijck + recht: want daer is een wet gestelt, Dolum fecit? dolum patiatur; Die bedrogh heeft gedaen, moet bedrogh onderstaen. Wederom daer is een wet; Frangenti fidem fides frangatur eidem; die niet syn woordt en houdt, en sal noyt syn betrouwt: Hierom het werelijck recht heeft geordonneert dat de dieven souden gehangen, en de moorders souden onthalst worden; de moorders worden met het sweert gestraft, om dat sy met het sweert gesondight hebben; de dieven moeten de Leer op-climmen, en sy krijghen de koorde om den hals, om dat sy gemeynelijck als sy stelen de huysen beklimmen, en koorden gebruycken om het

gestolen goet in sacken en packen by een te binden, en daer in te winden. Hier mede en wil ick niet segghen, dat de bedriegers altijdt bedrogen worden, dat de Pluymstrijckers altijdt uyt gestreken worden, dat de Oorblasers altijdt geblameert worden, dat de op-stokers, oft quaede Raets-heeren altijt gestraft, en af-geschaft worden: maer ick wil hier alleen segghen, dat sy meestendeel ghelijck de Mugghen in de keers vliegen, die een ander met raedt, en daet beliegen, oft bedrieghen, en dat sy zelden vry gaen, die met slimme treken om gaen: want men siet oock dickwils, ghelijck het oudt spreeck-woort luydt: Hoe meerder fiel, hoe minder druck, hoe losser ziel, hoe vaster gheluck, dat de quaetste menschen alles hebben wat sy wenschen; sy sijn rijcker, sy sijn gesonder, sy sijn treffelijcker, sy sijn meer gheacht, als de beste menschen; maer hun gheluck sal sijn van kleynen duer, en sal inde leste ure hun op comen heel bitter, en suer; al en worden sy hier niet gestraft, sy en sullen evenwel de straf oft in't vagevier, oft inde hel niet ontgaen, al hebben sy hier in't leven vry ghegaen:

Non aufertur, quod differtur:

 
Godt scheldt de schult niet quyt:
 
Al toeft hy langhen tydt.

Daer sullen sy soo veel te ongeluckiger sijn, hoe sy hier te geluckiger sullen geweest hebben; is't dat hun gheluck voor geluck mach geacht wor-

den, waer door sy in soo grooten ongeluck sullen komen, Ick magh dan wel segghen:

 
Alteri si damnum paras,
 
Poenas referes amaras.
 
Als ghy aen iemandt schaede doet,
 
Ghy die met pynen boeten moet.

Maer ick heb het hier principael op de oorblasers, en Pluymstrijckers gheladen, die de Oversten, de Officieren, en Potentaeten veel quaedt raeden, om den onnooselen te verraeden, oft te versmaeden, sy meynen dat sy mannen sijn van cloecke daeden, als sy door hunnen quaden raet iemant connen den voet lichten, oft doen swichten; maer sy sullen hun bedrogen vinden want Godt sal toe laeten, dat sy hun selven met hunnen raedt, gelijck met hun eygen net sullen vangen: Dit heeft hy toe gelaten in den trotsen, + en afgunstigen Aman. Aman quippe interius atrium domus Regiae intraverat, vt suggereret Regi & juberet Mardochaeum affigi patibulo; Aman was in de binnenste pleyn van het conincklijck Palleys ghegaen om den Coninck in te blaesen, dat hy Mardochaeus soude doen op-hanghen; maer de galgh, die hy voor een ander had' besorght, + is voor hem wel te pas ghekomen: Suspensus est itaque Aman in patibulo, quod paraverat Mardochaeo. Hier cont ghy sien, dat dit out latijns spreeck-woordt niet als te waer is: Noxa caput sequitur; het quaet loont sijn meester; ick

magh wel daer by segghen:

 
Alteri si malum cudis,
 
Te in idem malum trudis.
 
Als ghy een vygh voor iemandt kockt,
 
Die hebt ghy selfs voor u ghebrockt.

Rosimunda had haren Man Alboinus Coninc + der Longobarden komende uyt het badt, eenen verkoelenden dranck, soo sy voorgaf, tot sijn gesontheydt bereyt gemaeckt; maer soo hy diën proefde, heeft hy het venijn gevoelt; hy hout op van drincken, en hy heeft haer de rest doen uyt-drincken; siende dees wantrouwighe Vrouw geen kans om diën dans te ontspringen, hadde sy liever van haer venijn, als van sijn handen te sterven; maer om niet te wijt buyten propoost te loopen, laet ons wederom keeren tot die gasten die aen hun selven door hunnen quaeden raedt meer quaedt doen, als aen een ander: ghy Oorblaeser wat doet ghy anders, als eenen steen om hoogh worpen, als gy aen Princen, aen Coningen, aen Potentaeten, aen Oversten quaden raet geeft, om een ander te plagen: en vreest gy niet dat uwen quaden raet als eenen steen op u eygen hooft sal vallen? ghy en soeckt met u oorblaserij niet anders, als vande beste vrienden de quaetste vijanden te maken; het is u even veel wiëns huys daer brant, als ghy aen de kolen u handen maer cont warmen; ghy en acht niet, dat imant door u oorblaeserij ten onder, en tot decadentie

geraeckt, als gy door desen duyvelschen middel en Machiavelsche treken maer daer boven op, en tot u pretentie geraeckt; maer siet wel toe, dat ghy gheen rekeninghe sonder uwen weerdt en maeckt; siet wel toe dat ghy in u meyninge niet bedroghen en wort; siet wel toe, dat ghy niet al en verliest wat ghy hebt; als ghy door oorblaeserij, en quaden raedt meynt al te krijgen, wat een ander heeft. Gy meynt door de verkleyning van een ander u selven groot te maken, gy meynt door de armoede van een ander tot grooten rijcdom te geraecken, ghy meynt een ander uyt de gratie van sijnen Oversten, van sijnen Prins, van sijnen Capiteyn, van sijnen Heer te setten, om u selven daer in te setten: maer Godt sal dat beletten, Godt sal als eenen weerdt u rekeningh al anders maken, en u meyninghe al anders uytbrengen; Godt sal u draeyerij tegen u draeyen; Godt sal toe laeten, dat u bedriegherij u selfs sal bedrieghen, dat u leugen u selfs sal beliegen, en dat uwen quaden raedt sal uyt-ghevoert worden tot u eyghen quaedt. Soo hebben eertijts gevaeren + de oorblasers, die den onnooselen Daniël by den Coninck Darius in grooten aensien wesende hebben valschelijck beschuldight, en hem hebben geraden, dat hy Daniel in den kuyl der Leeuwen soude worpen: maer Daniël is uyt den cuyl ongehindert geraeckt, sijn beschuldighers sijn daer in gesmackt, en sy sijn daer in ghebleven. De twee oude boeven hebben de suyvere

Susanna van overspel aen de Rechters overghedraghen, om gesteenight te worden; maer hunnen quaeden raedt, en aenslagh is qualijck uyt ghevallen, en den slagh-reghen van steenen en is niet op Susanna, maer op hunnen eyghen sack gevallen. Den wreeden Perillus heeft eenen coperen + Os geinventeert, en den Coninck Phalaris geraden dat hy de quaet-doenders daer in sou steken, en daer onder een groot vier ontsteken, om dat sy daer in souden braeden, en brullen als Ossen; maer den ingenieur heeft de eer ghehadt, en het faveur van daer eerst ingesteken te worden om een proef te doen, hoe de menschen souden brullen, als sy het vier souden gevoelen; den Poëet Ovidius heeft hem dit Graf-dicht gemaeckt: +

 
Rex Phalaris tauro violenti membra Perilli,
 
Tortuit; infelix imbuit auctor opus.
 
Perillus in den Os is eerst van al gheraeckt:
 
Die hy als eenen Vos voor ander had gemaeckt.

Soo moeten de Oorblaesers varen, die een ander uyt trotsigheydt, en afgunstigheyt met hunnen + quaden raet soecken te plucken, en te verdruken; het is wel bestedt, dat hun aenslagen geheel mislucken: Dit getuyght den Wijseman; Illusio, & improperium superborum, & vindicta sicut Leo insidiabitur illi; de spotterij, en den laster sal tot last van de spotters, en lasteraers uyt comen; de wraeck sal gelijck eenen Leeuw de hooveerdige

lasteraers, en Oorblaesers vervolgen. Ghy Oorblaeser siet wel toe, wat ghy seght, en wat ghy doet; ghy meynt den Coninck, den Oversten, den Prins tot uwen vrient, tot uwen minjon, tot uwen favoriet te hebben, als ghy by hem den Oorblaeser speelt, ghelijck desen Wolf om den onnooselen te verdrucken; maer Godt sal toelaten, dat ghy hem tegen u als eenen Leeuw sult hebben; als ghy dat het minst sult peysen, oft verwachten; siet wel toe dat u niet en overcomt het quaedt, en de plaegh, die ghy aen een ander wenscht; gelijck aen eenen nijdigen Hovelinck is over-comen in het Hof van Dionisius coninck van Portugael; desen om den Coninck te vleyen, om Elisabeth de Coninghinne by haeren Man suspect, en weersien te maken, en oock om eenen Pagie uyt de gratie van de Coninginne te stooten, heeft hy den Coninck in d'oor gheblaesen, dat sijn Vrouw hem niet en was getrouw, dat eenen van hare Pagien meer in haer hert, als den Coninck stont, dat sy dickwils met desen Pagie alleen te doen hadde, dat sy hem vele schenckagien gaf; maer dees H. Coninginne en had niet een hair op haer hooft, dat aen haer sulcken verwijt, en laster soude gheschieden: want sy beminde desen Pagie niet uyt amoreusheyt, maer om sijn getrouwigheyt, en heusheyt; en sy gebruyckte sijnen dienst in stille aelmoessen te laten doen: want al wat sy hem gaf, droegh hy in stilte aen d'arme menschen uyt den naem vande

milde, en goethertige Coninginne: niet-te-min den Coninck dat vals rapport gehoort hebbende, heeft den valschen rapporteur geloof ghegeven, en terstont aen den Meester van den kalck-hoven geschreven, en last ghegeven dat hy den anderen dagh eenen van sijn hofgesin soude senden, die in den kalck-hoven sonder eenigh verdragh, oft uytstel om sijn quaet feyt moest ghesmeten worden: den dagh gecomen sijnde, en den Coninck niet langher connende sijn gramschap op-croppen, heeft den onnooselen Pagie om een blauw bodtschap tot den kalck-hoven gesonden; hy is sonder argh, en quaet achterdencken daer henen ghetrocken, onderweghen sijnde hoort hy tot sijn geluck in een Kerck het geluy van clocken; den dagh maer eerst begost sijnde, is hy uyt devotie ter sijden af van sijnen wegh gegaen, om een Misse te hooren: Maer in de kerck sijnde heeft hy daer eenighe Missen de een naer d'ander gehoort: ondertusschen heeft den Coninck diën Oorblaeser hem naer ghesonden, om te vernemen, oft het gebodt van den Coninck al volbrocht was: hy comt dan vlytigh aen gheloopen, sijn hert springht op van blijdschap, hem dunckt, dat hy naer een bruyloft gaet, hy en blijft op den wegh niet haperen, maer hy is haestigh, en keurigh, oft sijnen vijant al inden hoven was gesmeten; hy comt dan by de kalck-branders, en hy vraeght hun oft sy het gebodt vanden Coninck al volbrocht hadden, sy hebben ghe-

seyt, noch niet, maer wy sijn van sin dat terstont te volbrengen; hier mede hebben sy hem opgepackt, en inden kalck-hoven gesmackt; al protesteerden hy, dat hy den misdadighen gast niet en was, evenwel daer en wiert niet op gepast, hy lagh al in den kalck-hoven, en hy moest daer blijven ligghen. Ick magh hier op wel seggen:

 
Alteri si damnum dolas;
 
Proprium in damnum volas.
 
Als ghy leght toe op iemants leet,
 
Ghy maeckt u eyghen leet bereet.

Soo heeft den oppersten Rechter de saecke van den onnooselen Pagie beschermt, en den quaden Oorblaeser sijn boosheyt terstont, en met de selve munt betaelt. Leert in passant, dagelijcx Misse hooren, als het u geleghen comt: want hier siet ghy, dat de Misse u niet en sal sijn tot achterdeel maer tot voordeel; hadde desen Pagie diën dach geen Misse ghehoort, hy had diën dagh sonder verdragh al vermoort gheweest. Wat sal ick nu + seggen vanden vromen Belizarius Generael van den machtigen Legher van den Keyser Justinianus, die hem voor sijnen Meester soo wel heeft ghequeten, dat hy de Gotthen uyt Italien, en in route hadde gesmeten; de Wandalen, en Persianen hadde ghedempt, en den Coninck Gelimer te Constantinopelen hadde gevangen genomen, en met hem te Roomen in triumph was binnen gekomen; niet-temin hy is ten lesten van den

Keyser, die hem te voren soo seer bemint, en soo hoogh gheacht hadde, door den quaeden raedt van nijdighe oorblaesers niet alleen van alle sijn goedt, maer oock van sijn ooghen berooft gheweest; soo dat hy in een hutteken armelijck heeft moeten leven, die te voren rijdende op eenen triumph-waghen heele Leghers dede beven, en hy heeft sijn handen moeten uyt-steken om een aelmoesse te ontfangen, waer mede hy den Coninck Gelimer had gevanghen, en veel aelmoessen had uyt gereyckt: want hy placht te segghen aen de passanten:

 
Da stipem Belizario
 
Duci quondam Primario,
 
Quem Virtus magnificavit,
 
Invidia excaecavit.
 
Gheeft Bellizarius een mijt,
 
Eertijts den Chef in Keysers strijt;
 
Door deught is hy om hoogh geraeckt,
 
Nijt heeft hem arm, en blindt gemaeckt.

Maer die hem uyt de gratie van den Keyser door nijt hebben gestooten, heeft Godt daer nae door sijn rechtveerdige wraeck daer uyt laeten vallen: soo moeten de Oorblasers voor hun oorblaeserij, en quaden raedt geloont, en soo moeten de onnoosele door de rechtveerdighe straf van hun beschuldighers ten lesten verschoont worden. Jck magh dan wel segghen:

 
Alteri qui malum suadet,
 
Jdem malum non evadet.
 
Al die een ander stockt tot straf,
 
Sal selfs die straf niet weiren af.

Heeft dat niet gebleken in Agrippiná de Moeder van Nero; dese sotte Moeder niet teghenstaende dat haren Soon uyt den aert heel wreet was, heeft hem evenwel met oorblaeserij in de wreetheyt gestijft, en sy heeft hem op-gestockt om sijn ondersaeten te dempen; maer sy heeft haer oorblaserij met de doot moeten bekoopen; Nero heeft sijn eygen Moeder door-steken, en Godt heeft soo haer bosheydt willen wreken, om dat sy soo veel quaden raedt haren Soon had in-ghesteken; die verbonden was met goeden raet sijn wreede actien, en quaede perten af te breken. Ick segh dan tot besluyt:

 
Qui malus est consultor, erit sibi proprius vltor,
 
Hic sibi damna seret, qui tibi damna feret.
 
Als iemandt geeft een quaden raedt,
 
Hy sich sal doen het meeste quaedt;
 
Als iemandt u komt schaede doen,
 
Hy steckt syn voet in uwen schoen.

En komt dan aen een ander gheenen steen in den wegh legghen, oft ghy sult selfs daer over vallen: Maer onthoudt dit wel voor het lest;

 
Si ad hostem petram voluis,
 
Justam Deo poenam soluis.
 
Leght ghy u vyandt eenen steen?
 
Godts straf u volght, ghy stoot u been.

Dit getuyght oock de H. Schriftuer; Qui voluit + lapidem, revertetur ad eum, die den steen wentelt, sal hem op sijn lijf krijghen. Ick segh dan noch met korte, maer bondige woorden:

 
Est pessimus consultor,
 
Sui-ipsius vltor.
 
Den quaden raedt,
 
Syn Meester schaedt.

Om dit te bevestighen, sal ick hier noch byvoeghen de wel verdiende straf vande wreede, en onrechtveerdige Keyserinne Justina, dese heeft haren Man soo lanck op-gestockt, en het hooft gebroken, tot dat hy door haren quaeden raedt, en oorblaeserij het wreet, en onrechtveerdigh vonnis heeft uy-gesproken, dat alle de Priesters uyt sijn Rijck in ballinghschap naer woeste Eylanden moesten gaen, om daer van hongher, en onghemack te vergaen: maer naer eenigen tijt (Siet hier Godts rechtveerdige wraeck over dees onrechtveerdighe Keyserin) is het selve lot op haer, en haeren Soon ghevallen; want sy is, geleden hebbende veel leet, en swarigheyt van haren Man, met haren Soon vyt het Rijck gebannen; men soude haer met recht hebben connen naer roepen:

 
Justina es injusta,
 
Rechtveerdigh met den naem,
 
Maer door onrecht infaem.
 
Sed Justina injusta,
 
Damnaris poenâ justâ.
 
Maer ghy, die onrecht hebt gedaen,
 
Met recht dees straf moet ondergaen.

Ghy verdient ghebannen te sijn; want ghy hebt verjaeght soo veel rechtveerdige Mannen, ergo ghy lijdt een rechtveerdighe straf: want ghy hebt getoont, dat ghy niet alleen met uwen naem, maer oock metter daet onrechtveerdigh sijt gheweest: Ick segh dan noch eens:

 
Justina, anagramma, Injusta:
 
Quae malum das consilium,
 
Tibi paras exilium.
 
Ghy die door raedt Godts volck versaeght,
 
Wordt selfs met ballinghschap geplaeght.

Vorige Volgende