Logo DBNL
Sedelycke lust-warande (1678)

Sedelycke lust-warande

(1678)–Jacob Moons–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

II. Sinne-beeldt

Vertoonende den handel tusschen den yseren Pot en den aerden Pot, en hier uyt leerende, datmen het quaet geselschap moet schouwen, en datmen de alliantie van groote Potentaten moet verlaeten, en haeten, om niet naer ziel, en lichaem bedorven te worden; maer datmen met ons gelijck, en principael met Godt moet aen-houden.



illustratie

Thesis. Quid communicabit Cacabus ad Ollam?

Antithesis: Quando enim se colliserint, confringetur. Eccli. cap 13. vers. 3.

 
Gheen Pot magh by den Ketel syn,
 
Om niet te comen inde pyn;
 
Soo oock het quaet gheselschap vliedt,
 
Eer dat u quaedt daer van gheschiedt.
 
MEt den sterck ghevallen reghen+
 
Is den Rhyn soo hoogh ghestegen,
 
Dat hy met den snellen Vloedt
 
Hier, en daer veel schaede doet.
 
Van den dyck treckt hy twee Potten,
 
En hy doet hun mede vlotten;
 
Eenen yseren groot, en sterck
 
Eenen cranck van aerde werck.
 
Maer den ys'ren Pot gaet claegen,
 
Dat hy niet soo snel can jaeghen,
 
Dat hy blyft in't achter-gat,
 
Om dat hy veel vvater vat.
 
Hy en can niet sien, oft lyden,
 
Dat hy blyven moet ter sijden;
 
Dat hy hapert in't morasch,
 
Daer den aerden pot loopt rasch:
 
Holla! roept hy blyft vvat vvachten:
 
Ghy syt teer, ick sterck van crachten;
 
Holla! maet en loopt niet voor;
 
Want ghy houdt niet recht het spoor
 
Ghy by my u vast moet setten;
 
Ick u schaede can beletten
 
Vreest ghy niet? hebt ghy gheen schroom
 
Voor de dycken, en den stroom?
 
Ghy sult loopen aen de dycken,
 
En daer sitten eensaem kycken;
 
Comt dan maet, voeght u by my
 
Soo syt ghy van hinder vry:
 
Wilt ghy u by my niet gheven;
 
Ghy sult syn haest wegh ghedreven:
 
Want den stroom is snel, en fel
 
Hout my vast, ghy houdt u wel
 
Ick sal u van leet bewaeren;
 
Komt by my: ghy sult wel vaeren;
 
Maer is't dat ghy swiert alleen,
 
Ghy sult breken hals, en been.
 
Maer den aerden pot met reden,
 
Heeft hier teghen cloeck ghestreden
 
En hy roept, ick ben verblydt,
 
Dat ghy niet by my en sijt.
 
Ick en vvil u niet ghenaken,
 
Ghy my breken sout, en maken:
 
Wy en sijn gheen effen paer,
 
Ick ben licht, en ghy sijt swaer,
 
Blyft van my: ick ben wel wyser,
 
Als te clotsen aen het yser;
 
Ghy sijt plomp, en groot, en dick:
 
Hierom vrees ick uwen tick:
 
Ick moet u gheselschap derven;
 
Dat my maken sou tot scherven:
 
Want oock met de minste baer
 
Moet ick comen in ghevaer
 
V gheselschap can niet lucken,
 
Dat my breken can in stucken;
 
K'had ghenoegh met eenen stoot
 
Eenen stoot sou syn myn doot,
 
Wy by een niet wel ghelijcen;
 
Hier om ick van u wil wycken:
 
Groot by groot, en cleyn by cleyn,
 
Vuyl by vuyl, en reyn by reyn.
 
Groote Heeren moetmen myden,
 
Want men veel daer van moet lyden,
 
En al staet men met hun wel
 
'T comt al uyt op katte-spel.
 
Ick my naer den vloet sal voeghen,
 
Om te kryghen gheen misnoeghen?
 
Als ick waer met u ghepaert,
 
Ick sou minder syn bewaert.

Potentiorum semper est vicinitas vitanda nuioribus.

 
Als ghy sijt cleyn, de groote schouwt,
 
Wilt ghy van hun niet syn ghekrouwt.

Zedelycke Leeringh.

 
Cacabus si Ollam tangit,
 
In millenas partes frangit.
 
Als den ketel den pot raeckt aen,
 
Hy sal den pot in stucken slaen.

Leert hier Cosmophile, Wereltsche Siel, de partij spelen vanden aerden pot, leert hier voorsichtich, en op u hoede sijn, als ghy van eenen ijseren pot wort aen gelockt; siet wel toe, wat ghy voor gheselschap kiest, een blinde keus is haest gedaen: en ondertusschen u ziele-saeligheyt hanght daer aen, ghelijck David getuyght;

Cum sancto sanctus eris, & cum perverso perverteris; met den heyligen sult ghy heylich sijn, en met eenen boosen gesel, sult ghy loopen in bordèl, en inde hel: ghy en moet hier gheen uytvlucht nemen, en segghen; ick wil met desen quaden persoon handelen, en wandelen, met uyt een quaede intentie, niet om quaet te vvorden, gelijck hy; maer op hope dat ick hem sal deugdelijck maken, dat ick hem sal stichten, dat ick hem sal bekeeren, en den rechten wech leeren; al is u intentie goet, even-wel het is sorgelijck, het is peryculeus, het is vol achterdencken: Dit toont u den aerden-pot, hy en wilt hem by den ijseren pot niet voegen op hope, dat hy den ijseren pot sal salveren; maer hy vreest, en dat met reden, dat den ijseren pot hem sal doen sincken, oft hem sal breken: soo oock ghy en moet u niet laeten voorstaen, al sijt ghy eenen aerden pot, al sijt ghy schoon door suyverheyt, al sijt gy cleyn door oodtmoedicheydt, al sijt ghy vlijtich door gehoorsaemheyt, dat ghy eenen ijseren pot, eenen oncuyschen Rossiaen, eenen trotschen vogel, eenen ongewilligen, en slappen Christiaen sult connen dienst, en winst doen. Een schurft Schaep kan hondert vette en gesonde Schaepen bederven, maer hondert vette, en gesonde Schaepen en connen een schurft Schaep de schurftheydt niet af-raepen: Eenen siecken mensch can hondert ghesonde menschen sieck maecken, maer hondert ghesonde menschen en connen eenen

siecken mensch aen sijn ghesontheyt niet helpen. Cornelius A Lapide seght dat het oock soo gaet met de geestelijcke sieckten; Maius est enim +contagium mali, quam boni; facilius enim affriratur, & addiscitur vitium, quam virtus: vvant het quaet set meer voort als het goet, en de sonde wort lichtelijcker geleert als de deugt, peyst dan dat ghy eenen aerden pot sijt, en dat ghy cranck sijt, dat ghy geen harde aenstooten cont uyt-staen, en dat ghy u wilt gaen voegen by eenen ijseren pot, die swert is van oncuysheyt. die hert is van boosheydt, die groot is van hooveerdigheyt, ergo het is waerschijnelijck, dat ghy daer van sult geraeckt, en tot schande sult ghemaeckt worden. Hierom ghy Ouders vermaent u kinderen, ghy Meesters leert u discipelen, ghy Oversten belast u ondersaeten, ghy Bicht-vaeders raedt u Poenitenten, dat sy hun wachten van d'ijsere potten van het quaet geselschap, om dat sy lichtelijck, en met eenen stoot gelijck crancke aerde potten, daer van konnen bedorven worden; sy connen in duysent stucken, in duysent sonden vallen: maer dat noch het arghste is van al, gelijck eenen aerden pot, die eens van eenen ijseren pot is gemaeckt tot scherven, niet meer en kan geheelt worden, soo oock een deughdelijc Mensch, als hy eens van het quaedt gheselschap is verleydt, en kan niet lichtelijck om gheset worden; hy is bedorven, en hy blijft bedorven; jae hy doet meer quaet, als de gesellen selfs, die

hem het quaet geleert hebben; hy maeckt datter veel struyckelen over de scherven van sijn quade exempelen; hy is blij datter veel door de scherven van sijn ontuchtighe wercken inde siel gequetst worden; hy beroemt hem, dat hy meer quaet derft doen als een ander, en dat hy sijn meester can beschaemen in onbeschaemtheydt. Ick en kan soodanigen persoon niet beter vergelijcken, als by een hooghe Beke, die als een sluys op-getrocken wort, al haer water quijt wort, en soo snel loopt, dat daer geen stutten, oft geen houden aen en is, waer door sy alles breckt oft bederft daer sy by, oft ontrent comt; eenen deugdelijcken persoon is een hooge Beke, daer is overvloedich water vande goddelijcke gratie, daer is veel visch van goede wercken, maer soo haest de sluys van de vreese Godts door het quaet geselschap wort op-getrocken, daer en is geen houden aen, het water vande goddelijcke gratie ontloopt hem, den visch vande goede wercken wort vanden duyvel op-gevangen, en hy doet groote schaede met sijn quaedt exempel aen andere menschen. Hierom den H. Gregorius Nazianzenus + geeft u een treffelijcke vermaningh:

 
Ne tibi, qui vitijs scateat, conjunge Sodalem:
 
Namque etiam firmos pestis gravis occupat artus.
 
Non tu virtutem tribues, sed dedecus ipse
 
Accipies, vitijs atque inficiêre profanis.
 
En kiest niet los een kameraet,
 
Siet wat hy doet, en waer hy gaet:
 
Al syt ghy goedt, hy maeckt u quaedt,
 
De pest oock aen de sterckste schaedt,
 
V deught sal hem doen luttel baet;
 
En hy sal gheven u quaet zaet,
 
Ghy comt door hem in schand', en haet,
 
Ghy hout door hem in staet geen maet,
 
Ghy breckt door hem Godts wet, en raet,
 
Ghy comt door hem tot quade daet,
 
Ghy Godt, en ziel om hem versmaet.

Hier siet ghy, dat ghy om eenen mensch tot vrient te krijgen, Godt tot uwen vijandt krijght, die schadelijcke vrientschap moet ghy af-schaffen: oft Godt sal u hier straffen, oft hier naer in't vier: Soodanige vrienden en sijn geen vrienden; maer vijanden, die u soecken te verblinden, en aen den duyvel vast te binden, om dat ghy daer naer de Haef van u salicheyt niet en sout vinden. Ghy Religieus, als ghy wort op-gestockt van eenen ijseren pot van eenen slappen, en traeghen Religieus om u naer hem te voegen om te doen, gelijck hy doet, en hoort daer niet naer, vaert henen, om wel te vaeren, laet hem blijven steken in het morasch van sijn luyerdij, laet u stieren van den stroom, van de goddelijcke gratie, en blijft niet haperen; gaet al voorts in den wegh der deugden, hy en sal u geen avancement, maer een beletsel doen, al seght hy u veel toe, hy en speet u maer blauw bloemen op de mouw: peyst, dat ghy eenen aerden pot sijt, dat gy lich-

telijck, en met eenen klots cont van een gebroken worden; hy en roept u niet, om dat ghy beter sout bewaert sijn, maer om dat ghy meerder sout beswaert sijn; sijn dessijn en is anders niet, als u te brenghen in't verdriet: peyst dan dat gy ghelijck desen aerden pot van Godt ghetrocken sijt inde suyver Beeck vande religie, en dat ghy naer Godts bestier, en wil u selven moet voegen, en niet sien wat een ander doet, oft laet, vvaer door Godt wordt ghehaet, en versmaet; ghy en moet anders niet doen, als den stroom, oft vloet vanden goddelijcken wil in den wil van uwen Oversten volghen. Ghy wereltsche dochter, en laet u niet verleyden van eenen jonghman, peyst dat hy eenen ijseren, en gy eenen aerden pot sijt; peyst dat hy loos, en boos is, en dat ghy cranck, en broos sijt; sijn gheselschap en can u niet helpen, als om u in't verdriet te helpen; sijt gy gewoon Godt alle morghen voor alle werck inde kerck te gaen besoecken, en maeckt u om sijnen t'wil niet in't soecken; gaet voorts in u goede wercken, en luystert naer die schoon-tael niet; wildt hy blijven steken in het morasch van sijn boosheyt, ghy en moet u naer hem niet voegen; hout u daer van, want met eenen stoot, met een familiariteydt, met een discours kan hy u tot schande brenghen; want eenen aerden pot en heeft geen sterckte om ressistentie te doen, ende eenen ijseren pot heeft cracht ghenoech om eenen aerden pot, een goede siel haest te niet te doen, hier

om Cosmophile wie ghy sijt geestelijck, oft wereltlijck, getrouwt, oft ongetrouwt, jonck, oft out, en kent u niet te stout; peyst dat ghy aerde potten sijt, en dat ghy werckx genoech hebt om op u selven te letten, gy en moet u by eenen ijseren pot, by eenen lossen sot, oft losse ziel niet in't perijckel setten; laet hem loopen daer hy wilt, laet hem haeperen daer hy wilt, laet hem ligghen daer hy wilt; peyst dat ghy hier op dees wereldt ghelijck op een rivier moet vlotten gelijck desen aerden pot, om te crijgen u laetste eynde, om te comen tot Godt, al wort ghy onderwegen van eenen ijseren pot van eenen Deugheniet uyt gelacchen, en bespot, en past daer niet op, u sielesaelicheyt moet vervoordert worden, daer om moet ghy lijden, daerom moet ghy strijden, daer om moet ghy leven, daerom moet ghy sterven; siet wel toe dat ghy niet en gheraeckt tot scherven, dat ghy u niet en laet bederven, siet wel toe dat ghy gheheel voor Godt verschijnt, dat aen u niet en ghebreckt het minste deel; dat ghy heel sijt in suyverheyt, dat ghy heel sijt in rechtveerdicheyt, dat ghy heel sijt, en volmaeckt in alle deughden; soo lanck eenen aerden pot gheheel blijft, soo lanck can hy boven drijven, en aen het landt geraken; maer soo haest hy breckt in stucken, hy moet sincken, en verdrincken; soo ook ghy moet u heel houden, om te sijn behouden: hoe sult ghy u heel houden? is't dat ghy u van het quaedt gheselschap altijdt hout, en het selve

gelijck eenen ijseren pot, oft de pest schouwt; ick mach dan wel segghen:

 
Si cum malis conversaris,
 
In periculo versaris.
 
Hout ghy met quaet gheselschap aen?
 
Ghy moet in groot perijckel staen.

Want den duyvel speelt dan de partij van eenen loosen Wey-man, en hy gebruyckt het quaet geselschap gelijck een Lock-vinck om u in't net van alle boosheyt te trecken, en u daer in soo te verwerren dat ghy daer uyt niet en cont gheraken, ten sy om u oock een Lock-vinck te maken, om dat ghy oock een ander sout bedriegen, en verleyden, want men siet dickwils, dat de beste de arghste, en booste worden, als sy eens van het quaet geselschap verleyt sijn: hierom als gy eens van het quaet geselschap sijt bedroghen, en verleydt; ghy wort oock eenen bedrieger, eenen verleyder; en ghy doet u uyterste best om oock duysende menschen aen den haeck, oft in het net te brengen; ghy wordt oock al met het quaedt gheselschap eenen voghel van eenen winckel, ghy wort al saus naer het commeken, en gy wort al met het selve sop over-goten; soo datmen van u wel mach segghen: Deceptus decipis omnes.

 
Om dat ghy u vindt bedroghen,
 
En veel quaedt hebt in-ghesoghen,
 
Doet ghy weir, en u vermoghen,
 
Dat een ieder wort ghetoghen,
 
Oock met u in duyvelsch net,
 
Want ghy maeckt hun al besmet,
 
Ghy hun alle deught belet,
 
Ghy vervremt hun van Godts Wet.

Heeft men dit niet ghesien in eenen Landelinus + die edel sijnde van bloet, maer edelder van ghemoedt, en goet van aert aen sijnen Peter den H. Autbertus Artsch-Bisschop van Camerijck van sijn godtvruchtige Ouders is op-gedraghen gheweest om op-gevoedt te worden in alle soorten van deughden; maer den duyvel den goeden voort-ganck van desen godt-vruchtigen Jonghman niet konnende lijden; heeft de Cosijns van desen Landelinus op ghemaeckt om hem te verleyden, en van Godts vreese af te leyden. Dese Quanten als duyvelsche af-ghesanten, comen by hem, en segghen dese, oft diergelijcke woorden: Veni nobiscum, insidiemur sanguini &c. Omnem pretiosam substantiam reperiemus, implebimus domos + nostras spolijs: sortem mitte nobiscum, marsupium vnum sit omnium nostrum; Sa spant met ons aen, en laet ons t'samen op moorden, en rooven gaen; laet ons den onnooselen verdrucken, en plucken, dat sal ons gelucken; wy sullen ons rijck, en weeldich maken met aen het goedt van een ander te geraecken; sa laet ons een seel trecken, sa laet ons een beurs maken, en wy sullen ons selven sprecken, en rijck maken: Desen suyveren, en deughdelijcken Jonghman laet hem

door dat soet geluyt gelijck een simpel duyf van dees wilde vogels vangen, hy laet hem geseggen, hy loopt met hun van sijnen Oom Autbertus in een boschagie, maer hy die den besten was gheweest van hun allen, wort den meesten Deugheniet van allen, en hy toont metter daet, dat hy is den meesten Struyck-roover, en wreetsten Moordenaer van allen: maer den bermhertigen Godt heeft dit verdoolt Schaep nu verandert sijnde in eenen Wolf op den rechten wegh, tot sijnen Oom, en tot beternis van leven ghebrocht door een grousaem visioen; want hem docht in sijnen droom, dat eenen van sijn mede-maets door Godts strenghe rechtveerdicheyt in de hel wiert gesmeten; maer hy wacker geworden sijnde, om sijn selven niet te vergeten, heeft dat schadelijck geselschap terstont verlaeten, en is met de oogen vol traenen van berouw, en leet-wesen by sijnen Oom Autbertus gecomen; die hem met blijschap in genade heeft genomen; naer welcken tijt hy tot duyvels spijt en tot spijt van sijn cameraeden een heylich leven heeft gheleyt, en Abt geworden sijnde is vol van deughden heylighlijck in den Heer ghestorven. Hier siet ghy, in wat perijckel ghy u steckt, als ghy u in't quaet gheselschap steckt; daer is lichtelijck, en eer ghy het weet in te gheraecken; maer Godt moet u besonderlijck helpen, om u daer uyt te helpen; gy en cont uyt het net van het quaedt gheselschap niet gheraecken, oft ghy moet daer van u pluy-

men laeten; ghy laet daer de pluymen van u reputatie, van uwen goeden naem, en eerlijcke faem men can altijt seggen; diën gast heeft met deughenieten, met Dominateurs, met wilde vogels aengehouden; ergo men mach hem voor eenen Deugheniet, voor eenen Dominateur, voor eenen wilden voghel houden: die cladde moet u altijt aen de hielen hangen, al hebt ghy maer eens het quaedt gheselschap aen-ghehanghen: men seght ghemeynlijck: eens Borghemeester, altijt Borghemeester; soo oock eens Deugeniet hout altijt den naem van deugeniet, en hy maeckt syn selven onbequaem tot werelijcke ampten, die hy te voren had mogen bedienen, had hy syn selven niet quaelijck gecomporteert; hierom wort altijdt ondersocht het comportement van eenen persoon, eer hy tot een officie, oft digniteyt wort verheven: hebt ghy dan u eer, u avancement, en u ziele-saligheyt lief, siet wel toe, en sijt ghewaerschouwt, dat ghy geen quaedt gheselschap en kiest; want voor eerst ghy en cont daer sonder Godts gratie, en uwen grooten arbeydt niet van daer geraecken, hoc opus, hic labor est;

 
Wilt ghy 't quaedt gheselschap vlieden,
 
Het moet door Godts werck gheschieden,

Maer om dat ghy in soo groot perijckel niet en sout gheraken, ghy moet u in tijts van cant maken, en altijdt sorghvuldichlijck waken; hier om ick segh:

 
Socijs te iungis pravis?
 
Capiêris jnstar auis.
 
Ghy u by't quaedt gheselschap set?
 
Ghy als een voghel raeckt in't net.

Daer-en-boven ghy comt daer altijdt kael af; ghy comt daer af sonder de pluymen van u eer, van u reputatie, en uwen goeden naem te behouden: ghy en wort niet meer ge-eert, ghelijck te voren; want ghy hebt daer u eer verloren; men estimeert u niet meer gelijck te voren, want u reputatie is al vervlogen, ghy en vindt uwen goeden naem, en faem niet meer by de menschen; want ghy hebt die by de Deughenieten verspilt; hierom ick mach wel seggen:

 
Malum sequeris Sodalem?
 
Te ostendis talem qualem.
 
Volght ghy een quaden Cameraet?
 
Ghy toont dat ghy oock selfs sijt quaet.

Maer ghy en moet u dat niet aen-trecken, oft daer over verwondert sijn, als ick segh dat ghy oock quaet sijt, is't dat ghy met quaet geselschap om-gaet: want het quaet geselschap can by eenen ijseren peck-pot vergeleken worden; maer als eenen schoonen aerden-pot van diën ijseren pot aen geraeckt wort, al en wort hy niet gebroken, hy wort ten minsten gescheurt, om dat hy cranck is, en besmeurt, om dat hy schoon is; soo oock al sijt ghy eenen schoonen pot, en wel rieckende

naer de speceryen van vele deughden, als ghy by den ijseren peck-pot, als ghy by het quaet geselschap geraeckt; wie en sal niet segghen, dat gy in uwen naem, en faem ten minsten een scheur krijght, en dat u ziel van dat peck een vleck krijght, voor eerst Salomon sal dat seggen: Qui +tangat picem, inquinabitur ab eâ, & qui communicaverit superbo, in duet superbiam; die het peck wilt raken, sal sijn selven vuyl maken, en die met den hooveerdigen, en quaden om-gaet, sal oock hooveerdich worden, en quaet? daer-en-boven men hoort over al segghen; daermen mede verkeert, wort men mede ge-eert. Ghy en moet dan niet verwondert sijn, dat-men van u quaedt vermoeden heeft, als ghy u onder quaet gheselschap begeeft, dat ghy tot gheen geestelijck, oft werelijck ampt en wordt gepromoveert, als ghy ghelijck eenen aerden pot van den ijseren pot, van het quaet gheselschap een scheur van een quaede renomé, oft reputatie krijght; want de Apostelen selfs waren verwondert dat onsen Saligh-maker + met de Samaritaensche vrouw alleen in discours was; hier mede wilden sy te kennen geven, dat het te verwonderen is, en dat hy van Godt besonderlijck moet bewaert worden, die met onghelijcke persoonen, en quaedt geselschap wilt handelen, en wandelen om niet quaet, en oneerlijck te worden; hebben de Apostelen verwondert gestaen als sy met de Samaritaensche vrouw onsen Salichmaker saghen spreken om haer tot

beternis van leven te brenghen. Onsen Salichmaeker segh ick, die niet en conde quaet doen, wort even-wel van d'Apostelen met verwonderingh aen ghesien, om dat sy hem by een sondighe persoon sien; ergo gy en cont niet beletten, dat de menschen u met verwonderingh aensien, en met vingheren naer wijsen, als ghy u by het quaet geselschap wilt setten, niet met een goedt voor-nemen om hun te leeren, en te stichten; maer uyt lofheyt om van hun ontsticht, en bedorven te worden, daer-en-boven ghy en moet u niet aentrecken, dat ghy niet gheavanceert en wort; want als ghy by het quaet gheselschap sijt geraeckt, gy hebt u selven onnut, en onbequaem tot alle publiecke ampten ghemaeckt: want dan en sijt ghy anders niet als eenen ghescheurden aerden pot, die niet meer can ghebruyckt worden dan om blinde-pot mede te spelen; men stelt u voor een o in't cijfer, men stelt u voor eenen blinden in de keus, en men acht u in-faem, en onbequaem om in de Republiecke, oft in de religie een vornaemt officie te bedienen. Siet hier eens, wat al quaet ghy van het quaet geselschap haelt; ick mach dan wel seggen:

 
Malo jungis te Sodali?
 
Multum patiêris mali.
 
Voeght ghy v by een quaeden maet?
 
Ghy doet u quaet, ghy stut u staet.

Ghy belet, dat gy wort verheven, en gy maeckt

dat ghy tot schande gheraeckt; al sijt ghy door onnooselheyt, en suyverheyt soo wit als sneeuw, ghy en sult de wittigheydt van u reputatie niet houden, is't dat ghy met den ijseren peck-pot van het quaet gheselschap wilt aenhouden; hier om ick segh, en niet sonder reden:

 
Si es candidus, ut nix,
 
Noli esse, vbi pix:
 
Nam á pice nix turpatur,
 
Si à pice nix palpatur.
 
Si cum malis fabularis,
 
Mox â malis macularis.
 
Sijt ghy als sneevw wit sonder vleck?
 
En wilt niet sijn, alwaer is peck.
 
Want sneeuw van peck wort vuyl ghemaeckt,
 
Is't dat het peck den sneeuw ghenaeckt.
 
Als ghy met boose gaet, en spreckt,
 
Ghy wort terstont van hun bevleckt.

En al hebt ghy u door Godts gratie, en door u voorsichtigheyt onghescheurt gehouden, even wel de menschen sullen u daer voor niet houden, gaet ghy, en staet ghy met ghesellen, die onbesnoeyt van leven, die los in woorden, die ongeschickt in manieren sijn, men sal u oock die fouten aen-tijghen, en ghy sult al den selven lack achter uwen rugh krijghen; hierom ick waerschouw u:

 
Ne culpetur tua vita,
 
Socium culpatum vita.
 
Ghy leven wilt in deught, en eer?
 
Schouwt t'quaedt geselschap, en hun leer.

Want hun quaede leeringh en is niet anders als eenen soeten, maer venijnigen wijn, vvaer van u ziel moet bersten; dit en is niet alleen te verstaen van quaet gheselschap, maer oock van quaede ghebueren; vvaer van ghy veel quaedts kont leeren, is't dat ghy veel met hun handelt, en wandelt; want aensien doet gedencken, die + quaede, en loopende ooghen siet, sal quaede, en loopende ooghen krijghen, die by den mancken woont, die sal leeren hincken, die by eenen dronckaert in conversatie komt, sal leeren drincken; hierom ick segh:

 
Malum desere vicinum,
 
Sicut venenosum vinum,
 
Wilt by geen quaet ghebuer-man sijn;
 
Maer schouwt hem als vergalden wyn.

Hierom een straet is om quaede ghebueren te argher, een huys wort om quaede ghebueren te minder gewilt; een deughdelijck man en sal dat niet koopen, oft hueren, om selfs te bewoonen; en den eyghenaer sal dat onder de mert om de quaede gebueren moeten verkoopen, oft verhueren. Dit wist seer wel den deughtsamen Marcus Cato; hierom hy vermaende het volck, als sy een stuck lants wilden koopen, oft hueren, dat sy eerst moesten vernemen, oft sy souden hebben

goede ghebueren; hierom als eertijdts een huys verkocht, oft verhuert wiert, soo wiert daer by gheseydt om den prijs te verhoogen, dat sy met geen quaede gebueren en souden ghequelt, oft geplaeght sijn. Hier uyt volght nu, dat gy terstont moet u schuyt van kant steken, als gy door vleyerij, oft loose treken, van het goedt, tot het quaet gheselschap sijt geweken; sijt ghy by vagabonde Jonghmans gheraeckt, siet dat gy u terstont daer van maeckt, eer dat ghy met hun aen een hapermert geraeckt. Heeft-men niet dickwils + gehoort, en gesien, dat deughdelijcke jongmans verleydt sijnde van quaet gheselschap met een droncken hooft moet-willigh in hun doodt sijn geloopen, die twist, en carrel om een baggatel teghen malcanderen hebben gekregen, die de ouders sijn doodt t'huys gebrocht? sulcken onghelucken gebeuren noch daghelijckx door het quaedt geselschap; ick magh dan wel segghen:

 
Ne incurras malam mortem,
 
Malum linque mox consortem.
 
Wilt ghy niet loopen in u doot,
 
Het quaet gheselschap stracx verstoot.

En Godt gave, dat ghy niet in u eeuwighe doot en liept; want men can wel dencken, dat iemant niet wel en sal sterven, die met quaet geselschap heeft qualijck gheleeft; hierom ick vermaen u hertelijck:

 
Seduxit te Consortium?
 
Ab hoc fac mox divortium.
 
Heeft t'quaedt gheselschap u verleydt?
 
Maeckt, dat ghy daer terstont van scheydt.

Oft een quade doot sal u van hun scheyden, en in het vermaledijt geselschap van de duyvels leyden: want gy en sijt niet versekert, dat u de crachtighe handt van de gratie Godts daer uyt in tijts sal trecken, ghy en sult misschien dat geluck niet hebben, dat den H. Landelinus heeft ghehadt, Godt sal u misschien sijn gratie onttrecken, en uwen lossen kop, en dat quaet gheselschap laeten volghen, om dat ghy de reden, en sijn Wet niet hebt willen volghen; siet dan wel toe met wat gheselschap ghy verkeert; want u eer, en u siele saligheydt hanght daer aen; houdt ghy met dieven, met deep-makers aen, ghy sult voor eenen dief, voor eenen deep-maker geacht, en gestraft worden; ghy en moet my niet wijs maken; dat ghy met onrechtveerdige menschen cont handelen, en wandelen sonder bedriegerij, en onrechtveerdicheydt van hun te leeren; want het can voor een spreeck-woordt dienen:

 
Qualem socium quis quaerit,
 
Talis moribus & erit.
 
Seght my, met wie ghy al verkeert,
 
Soo heb ick uwen aert gheleert.

Ergo wilt ghy de schande ontgaen van gheacht te worden voor eenen dief, hebt ghy u eer, en u ziele-saeligheyt lief, soo hebt eenen haet van het quaet gheselschap, verlaet de Roffianen, schouwt

de deep-makers, oft anders ghy sult u selven in schaede, en schande brengen; hierom ick segh plat uyt:

 
In furum contubernio,
 
Si manes, fis Lavernio.
 
Hebt ghy't ghespan van dieven lief?
 
Loopt ghy niet wegh? ghy wort een dief.

Maer om u van het quaet geselschap te helpen, ghy moet u met een behendige loosheyt, en met een loose behendigheyt weten te behelpen, gelijck + eenen Jonghman te Swol heeft ghedaen: Desen was verleydt, en in een bordeel geleydt; hy siende hoe qualijck hy daer ghearriveert was heeft den eenen voor, en den anderen naer daer sijn oncuysheyt laeten uyt-wercken; ten lesten als het sijnen keer gheworden was om tegen de suyverheydt te sondighen, heeft alle weir gedaen om sijn eer, en siel te bewaren; maer hy en conde die wilde voghels met den soeten sanck van reden niet tam maken; sy over-vielen hem, sy trocken hem den mantel van den hals, ende sy dreyghden hem te vermoorden, ten waer hy gelijck sy, sijn suyverheydt wilde verliesen: vvat doet hy in dit geval? geen kans van uyt-vlucht siende loopt hy in de Camer by de hoer, en hy douwt haer in de vuyst een groot stuck gelts; segghende: Ick bid u, en laet niet blycken aen mijn gesellen, dat ick u niet en heb aengeraeckt; hout u als oft ick met u gesondicht hadde; want

wat can u mijn schaede, en schande helpen? dees oneerlijcke personagie siende desen eerlijcken Jonghman soo besorght om sijn ziel suyver te houden, en siende meer naer 't gelt, als naer den persoon, al was hy heel schoon, heeft hem belooft dat sy alles stil soude houden, en haer geveynsen van hem bekent, en geschonden te sijn; met desen loosen, en behendigen treck is hy naer huys ghetrocken; maer den Enghel Bewaerder heeft hem op straet aen sijn kaeck een soufflet gegeven om dat hy in-dachtigh soude sijn van niet meer door quaedt gheselschap sijn selven in sulcken perijckel te setten. Doet dit oock als ghy quaelijck sijt verzeylt; want hy en doolt niet heel, die noch ten halven keert; hier siet gy nu hoe lichtelijck ghy in het quaedt gheselschap cont gheraecken, en hoe moeyelijck het is sonder ziel verlies daer uyt te geraecken; hier siet ghy, dat ghy oock u eer, en u ziele-saeligheydt moet liever hebben, als het quaet gheselschap, en dat gy alle weir moet doen om hun met eenen loosen greep in tijts een streep te setten; ick segh voor het lest, doet altijt u best, en hout u van het quaet gheselschap, is't dat ghy u selven in reputatie, en u ziel uyt de hel wilt houden; want van het quaet gheselschap komt niet anders, als quaedt; dit getuyght Tympius met dese woorden;

+Quid nos praecipites avido magis invehit orco?

Hortatus, Exempla, Duces, Socijque malorum.

 
VVat brenght ons meest tot schaed', tot schand', en inde hel?
 
Quaeden raedt, quaede daet, en quaeden med'-ghesel.

Al sijt ghy dan goedt, ghy en moet op u goedtheyt niet steunen; het quaet geselschap sal al u goetheyt haest doen af-waeyen, en u aen een vaste keten van alle boosheyt draeyen: dit is het gevoelen van den H. Chrysostomus, Rerum naiura + sic est vt quoties bonus malo conjungitur, non ex bono malus melioretur sed ex malo bonus contaminetur. De saecken sijn soo gelegen, dat als den goeden sich by den quaden voeght, den quaden van den goeden niet en wort verbetert, maer dat den goeden niet en wort verbetert, maer dat den goeden van den quaden wort verargert; het quaet gheselschap is gelijck de pest, die de ghesontste menschen met de pest besmet; maer de gesontheydt van vele menschen en can eenen contagieusen siecken de pest niet af-jaegen; hier om ick magh wel segghen:

 
Graderis cum inhonestis?
 
Te inficiunt, vt pestis.
 
Maeckt ghy by fielen uwen nest?
 
Sy u besmetten als de pest.

Jae al sijt ghy soo effen, en soo suyver als eenen spieghel, den vuylen asem, het quaet in-blaesen van het quaedt gheselschap can u veel smetten van fouten by-setten; dit heeft eertijts met een gront-hertige droefheyt den H. Augustinus van + sijn selven getuyght: hy beclaeght in sijnen ouderdom, dat hy in sijn jonckheyt met het quaedt

geselschap was verzeylt; ick was seght Augustinus, soo verblindt, dat ick my schaemde onbeschaemt te sijn; sagh ick in mijn mede-maets iet onbehoorlijcx, iet quaets, ick dede hun naer ghelijck een sim, ick en wilde my van hun niet laeten over-treffen in boosheyt, en moetwilligheyt; my docht dat ick een stuck van eer hadde ghedaen, als ick een Schelmstuck hadde begaen; ick en conde niet lijden, dat mijn mede-maets meerder eer, en lof uyt de boosheyt souden krijghen als ick, met een woort: ick wilde den boosten sijn om den besten te sijn. Als ick hun hoorde beroemen over hun groote sonden, die niet anders en sijn, als groote ziele-wonden, en als ick hun sagh glorieren soo veel te meer, hoe sy vuylder, en booser waren; ick dede het selve oock, en noch grooter quaet, niet alleen om dat my dat quaet behaeghde, maer oock om door dat quaet by hun en lof, en eer te halen. Wat moetter meer mispresen, en misacht worden, als het quaet? en nochtans om niet mispresen, en niet misacht te worden, soo wierdt ick al looser, en booser: jae het quaet geselschap heeft my soo vervoert, dat ick fingeerde, en mijn Cameraeden wijs maeckte quaet gedaen te hebben, dat ick noyt en hadde gedaen, om soo van hun gepresen, en gheacht te worden. Let wel wereltsche ziel op dese woorden van den H. Augustinus, en peyst dan dat gy oock niet en hair sult beter vaeren, is't dat ghy in tijts het quaet geselschap niet en laet vaeren; vvant

het can voor een spreeck-woort dienen:

 
Die niet vvesen vvilt bestoven,
 
Moet hem vvachten van den oven.

Wilt ghy niet geschent, niet swart, en niet bekrosen worden, ghy moet uyt de smits winckels blijven. Wat is het quaet geselschap anders, als eenen duyvelschen Smits-winckel van alle quaedt, vvant alle quaedt ghetuygh, en alle schelmerij wort daer ghesmeden, en de deught wordt daer ghelijck een verroest ijser onder de voet getreden, en den duyvel dient hun als eenen blaes-balck om een quaet vier van d'onblusschelijcke oncuysheydt te stoken. Ghy sult my segghen: moet ick dan mijnen even-naesten niet beminnen? jae voorwaer soo wel gelijck u selven; maer ghy en moet uwen even-naesten soo niet beminnen, dat ghy met Godt om sijnen't wil vijantschap maeckt en inden haet van Godt geraeckt; even-wel ghy moet hem inwendich beminnen, maer ghy en moet met hem niet familaer sijn; sou hy u bederven, gy moet sijn gemeynschap derven: ghy moet dan alleen met hem een inwendige vrientschap houden, en ooc een uyt wendige vrientschap, als daer andersints groot schandael uyt sou volgen: by exempel, is iemandt van u Maeghschap een schurft schaep, daer ghy meer quaet, als goet van cont leeren, gy en moet met hem niet verkeeren; maer hout u daer van, en schouwt sijn schaedelijcke ghe-

meynschap: maer sijt ghy by geval in sijn geselschap geraeckt met persoonen, die hem voor een deughdelijck, en eerlijck man aensien; dan moet ghy oock deugdelijck, en eerlijck van hem spreken, ghy moet dan aen hem uytwendige teeckenen van vrientschap toonen, om hem niet uyt possessie van sijnen goeden naem te stooten, ghy moet sijn fouten verswijghen oft vercleynen, en sijn deughden prijsen oft vergrooten; andersints ghy sout hem groote injurie doen, en u selven grootelijckx infameren, met hem te blameren; want die in sijnen Neus snijdt, die schendt sijn aensicht, als een litmaet gequetst wordt, de andere litmaten voelen oock die quetsuer: oversulcx wilt ghy u eer, en respeckt bewaren, ghy en moet uwen bloet-verwant niet in den baert varen, als hy is in een eerlijck geselschap, maer spreckt met eer, en respeckt van hem, en bedeckt sijn fouten soo veel als ghy cont. Hier uyt volght nu dat gy 'tquaet geselschap van u naeste maeghschap moet af-schaffen: dit is het ghebodt van onsen Salichmaker; + Si manus tua, vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, & proijce abs te: Is't dat u handt oft uwen voet u schandael geeft, en leedt doet, snijdt hem af, en worpt hem van u wegh: door de handt, en door den voet verstaet den H. Hieronymus + u naeste vrienden; Si ita est quis tibi conjunctus, vt manus, per oculus, & est vrilis, atque sollicitus, & acutus ad perspiciendum scandalum autem tibi facit, & propter dissonantiam mo-

rum te pertrahit in gehennam: melius est, vt & propinquitate eius, & emolumentis carnalibus careas: quam, dum vis lucrifacere cognatos, & necessarios, causam habeas rumarum; is't dat u iemandt by manier van spreken soo naer is als u handt, als uwen voet, en als u oogh; die u can profijt doen ghelijck u handt, die voor u can besorght, en dienstigh sijn ghelijck uwen voet, en die u can vermaeck doen ghelijck u oogh; maer evenwel u schandael geeft, en quaet leert, het is u beter, dat ghy hem ghelijck een rot litmaet afsnijdt om sijn ongheregelde manieren, en goddeloosen handel, als dat gy met hem vrintschap houdt niet sonder perijckel van het eeuwigh leven te verliesen. Sietmen niet dickwils, dat de menschen om het lichaem, in't leven te houden, hun gequetste handen, en verrotte voeten laeten af houden; want het is wijsselijck gedaen, datmen een deel verliest, om het gheheel te behouden; + dit getuyght oock den Poëet Ovidius,

Immedicabile vulnus

Ense recidendum est, ne pars sincera trahatur.

 
Een litmaet vuyl, en quaet, al doet het groote pijn,
 
Moet tot u meerder baet van't lijf gesneden sijn.

Dit getuyght oock den H. Apostel Paulus, +si is, qui frater nominatur inter vos, est fornicator aut avarus, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum eiusmodi nec cibum summite: hebt ghy eenen broeder, die eenen Hoer-

jaegher, oft eenen gierigaert, oft eenen af-godist, oft eenen vloecker, oft eenen dronckaert, oft eenen dief is, en comt met hem niet aen tafel; want hy wist wel, dat by d'oncuysheyt de suyverheydt in groot perijckel is, dat by de gierigheyt de liberaelheyt geenen stant en can houden dat by de murmuratie de verduldigheyt niet en can ghevonden worden, dat by d'af-godery de waerachtige Religie niet en can blijven, dat by de dronckaerts de maetigheydt moet gekrenckt worden, dat by de dievery de rechtveerdigheyt niet en can geoeffent worden, met een woordt, dat by de boosheydt de deught eenen kroock moet krijgen. Den ouden Tobias en wilde niemant als Godt-vreesende persoonen aen sijn tafel setten om soo alle occasien van broot-dronckenschap te beletten; hierom heeft hy sijnen soon dees lesse gegeven; Noli manducare cum peccatoribus; + en wilt met de sondaers geen spys eten, oft anders ghy sult u selven in overdaet, en meer andere sonden vergeten; leert dit van my, Numquam cum ludentibus miscui me, nec his, qui in levitate ambulant, me participem feci; ick en heb my noyt ghevoeght met dertele gasten, de losse zielen, de dominateurs, de wilde vogels heb ick laeten gaen, om my selven niet te misgaen. Stobaeus verhaelt, dat Aristarchus eenen grooten vijandt van het quaet gheselschap, als hy van iemant ter taefel geroepen wiert, altijdt eerst ondersocht wat gasten daer al teghenwoordigh

souden sijn; stonden sy hem aen, soo gaf hy sijn woordt; soo niet, hy bleef t'huys om deugtsaem en kuys te blyven; soo oock als ghy op een brigaede, op een bancquet, op een ballet ghenoodt wordt, en sijt niet los in u woordt van u te gheven; maer ondersoeckt eens van den Hof-meester wat geselschap ghy daer al sult vinden, staet u het geselschap niet aen, soo en moet ghy daer niet gaen; maer doet een eerlijc excues, oft brengt voor den dach een presserende beletsel; dan en sult ghy u selven niet in't perijckel setten van u ziel; en lichaem door overdaet, door achter-clap, door lichtveerdicheyt daer ongesont te maken. Hier uyt en wil ick nu niet besluyten, dat noyt een deughdelijck persoon met ontuchtige menschen en mach hanteren, en converseren; want het can gheschieden, dat een deughdelijck persoon niet uyt een quaet op-nemen, maer uyt eenen goeden yver de verloren schaepen gaet soecken om op den rechten wegh te brengen; daer en-boven ick en wil hier niet leeren, dat de deughenieten noyt en moghen by het goet gheselschap comen, want het can oock gheschieden, dat sy door de gratie Godts, en door het goedt exempel van deughdelijcke persoonen van wolven in schaepen verandert worden. Den H. Augustinus + gelijck hy selfs belijdt, is door de goede conversatie van den H. Ambrosius, en door de goddelijcke gratie soo verandert geworden; dat hy gelijck den H. Paulus, die eerst was ghe-

lijck eenen stinckenden, en hart-neckighen ketel een uytverkoren vat, een vat van eer, een vat vol heyligheyt is gheworden; wederom, veel heylighe persoonen niet konnende lijden, dat Godt vande sondaers soo gheterght, en ghehaet wiert, hebben wondere aenslaghen ghebruyckt om hun te bekeeren, en den wegh der salicheyt te leeren; vele hebben hun in hoere-kotten begeven, en als courtisaenen de vuyle Danten vele schenckagien inden schoot geschoten, niet om haer in de boosheyt te styven, maer om haer, en door giften als stercke treck-plaesters, en door stichtighe vermaeningen als soete aen-locksels uyt de bordeelen tot de speloncken, tot de Eremitagien, en tot de Cloosters te trecken, maer in diergelijcke occasien en moet ghy niet te stout, en te vermeten sijn; want het kan gebeuren, dat ghy in plaets van een ander te bekeeren, u selven laet verleydt worden; u kan overcomen, om dat ghy maer eenen crancken aerden pot sijt, dat Jacobus den Eremijt is overcomen; hy wilde uyt een eerlijcke Dochter den duyvel uyt-manen; en hy wiert selfs met den duyvel van onkuysheyt beseten; want hy heeft sijn selven leelijk met haer vergheten: maer tot kennis komende van sijn cranckheydt heeft hy sijnen val bitterlijck beweent, en is cloeckelijck op ghestaen sonder oyt meer te vallen; siet dan wel toe dat gy den boog naer den pijl niet en seyndt, dat ghy selfs niet en valt, als ghy iemant van den val wilt op-rechten

want het quaet geselschap can meer gewelt doen om u te bederven, als ghy, om het quaedt geselschap te verbeteren; ick mach dan wel tot een vast besluyt segghen: dickwils met quaet gheselschap te converseren, en niet verleydt te worden, dat is tegen stroom swemmen; hierom ick segh:

 
Es â socijs seductus?
 
Multos sustinebis luctus,
 
Nullos obtinebis fructus,
 
Obruent te stijgis fluctus.
 
Syt ghy aen't quaet gheselschap vast?
 
Ghy sult met droefheyt syn belast,
 
Ghy sult verliesen al u goedt,
 
En sincken in den helschen vloedt.
 
Si est cordi laus, & salus,
 
Socius vitetur malus.
 
VVilt ghy eer, en Ziel bewaren?
 
Laet het quaet geselschap varen

By-hanghsel.

 
Ad Magnates quando vadis;
 
Sine damno non evadis.
 
Te extollis instar turris?
 
Jn ruinam tuam curris.
 
Als ghy by Potentaten gaet,
 
Ghy komt daer van niet sonder schaed',
 
Ghy als een toren u verheft?
 
Siet toe, dat u den val niet treft.

Leert hier oock Cosmophile, Wereltsche ziel van den aerden pot schouw sijn van groote Potentaten, is't dat ghy van cleyn conditie sijt, en

van rijcke Fockers, is't dat ghy arm sijt; peyst dat de Potentaten gelijck ijsere potten sijn, die u, is't dat ghy met hun te familiaer wort, connen doen groot leet in plaets van voordeel. Dit is + de leeringh van d'eeuwige Waerheyt; Pondus super se tollet, qui honestiori se communicat, & ditiori te ne socius fueris; hy sal eenen swaren last op sijnen hals nemen, die gemeynschap met een treffelijck persoon wilt aen-nemen; hierom en wilt u by geenen persoon familiaer maken; die rijcker is als ghy sijt; den Wijseman geeft hier van de reden met een goede ghelijckenis; Quid communicabit cacabus ad ollam? quando enim se colliserint, confringetur; wat heeft eenen ijseren pot met eenen aerden pot gemeynschap te hebben? want als sy malcanderen aen-raecken, sy sullen scherven maecken. Ergo sy moeten malkanderen vlieden; want van hun by-een-comste en kan niet goets, maer veel quaets geschieden; den eenen sal den anderen breken; hier om het is best, dat sy blyven van malkanderen: soo oock wie ghy sijt, en principael gy persoonen van cleyn conditie, let wel op uwen handel, en wandel; siet wel toe, dat ghy met geen ijsere potten, met geen groote personagien ghemeynschap maeckt; want ghy moet peysen, dat ghy hier op dees wereldt ghelijck op een loopende Rivier dryft: ergo t'is best, dat gy daer van blijft om heel te blijven, want gy cont u tegen hun te bersten stooten: daer can eenen wint van afgunstic-

heyt opstaen, die sal u te gront doen gaen; daer can een baer van jalouzie comen, waer door gy wech wort gedreven; daer can een hapermert comen, hun sinnen konnen veranderen; hun affectie kan slijten; met een woort ghy cont heden sijn hunnen favoriet, en morgen cont ghy hebben by hun ook niet het minste crediet; hoe haest en can de liefde niet in vijandtschap verkeeren; oversulckx ghy en cont niet vast gaen, oft vast staen op gunst van groote Heeren; wilt gy u met hun paren, gy sult qualijc varen, sy en sullen u niet sparen, en gy sult daer van u hayr moeten laten: Hier om den Wijseman geeft u een voorsichtighe vermaningh; Longe abesto ab homine potestatem habente + occidendi, & non suspicaberis timorem mortis; blyft verre van eenen mensch die macht heeft om u te dooden, en ghy en sult niet eens achterdencken hebben van de doodt te vreesen; hier mede wilt hy segghen, dat ghy de doodt moet vreesen, is't dat gy u te familiaer maeckt met eenen grooten Potentaet; want ghy sult ten lesten vallen uyt sijn gratie, en comen in sijnen haet; hierom het is een gemeyn spreeck-woort: t'is beter by eenen Uyl gheseten, als met eenen Valck gevlogen; hoe veel en sijnder met hoogh te vliegen niet bedrogen, en op d'aerde gesmeten? men seght oock ghemeynlijck; t'is quaedt met groote Heeren kriecken te eten: want sy eten de grootste, en sy schieten met de steenen; ergo ick mach u met dit Latijnsch spreeck-woordt wel waerschouwen:

 
Procul â Joue, procul â fulmine,
 
Procul â lapsu, procul â culmine.
 
Van hoogh te gaen, en veel te mallen,
 
Placht menigh mensch in druck te vallen.

Wilt ghy u van Jupiter wachten, ghy sult u van den donder wachten, blijft ghy in het dal, ghy wacht u van hooghen val; hier siet ghy hoe sorghvuldigh, hoe stil, hoe wijsselijck ghy u by de groote moet draghen; is't dat ghy niet u leven wilt waeghen, en uwen ellendighen onderganck niet en wilt beclaegen: hierom den Wijseman geeft u een goede vermaningh; Et si accesseris + ad illum, noli aliquid committere, ne forte auferat vnam tuam; maer is't dat ghy soo los, en soo onvoorsichtigh sijt, dat ghy u met eenen grooten te familiaer maeckt, en wildt hem niet treden op den teen, en wilt hem niet leggen in den wegh den minsten steen; want het is om uwen hals gedaen, is't dat ghy met hem sult qualijck staen: maer hoe lichtelijck en cont ghy hem niet offenseren, en hoe swaer is het niet om doen, dat ghy eenen Potentaet alles sult van pas doen, is't dat ghy de waerheyt niet en wilt spaeren, u conscientie niet en wilt beswaeren, en de ghemeynte niet en wildt teghen vaeren; het is qualijck om doen met eenen Potentaet vvel te staen, en Godt niet te vergrammen: vergramt ghy den Potentaet niet, ghy sult Godt vergrammen, en op uwen hals halen de helsche vlammen;

vergramt gy Godt niet, spreckt ghy vry-postich de waerheydt naer reden, en conscientie, ghy sult den Potentaet vergrammen, hy sal u uyt bannen, ghy sult perijckel van u leven loopen, ghy sult goet, en bloet verliesen; maer dat het arghste is van al, ghy en cont hier niet swemmen tusschen twee wateren sonder naer ziel te verdrincken; ergo het is best gedaen, dat ghy met geen groote en hout aen. Seght my eens, wat sal u de familiariteyt van Potentaten gheven? ghy meynt dat het u by hun sal lucken, maer met eenen stoot van een misnoeghen, van een quaet rapport, van een jalosie sullen sy u als eenen aerden pot breken in stucken; als ghy by hun meynt vast te staen, als ghy meynt een Ampt te crijghen, dan wordt ghy van een ander den voet ghelicht, oft ghy krijght eenen strop om uwen hals; dat is den loon van uwen arbeydt, die ghy tot hun profijt, en tot schaede van u ziel hebt ghedaen; dit kan bevesticht worden met ontallijcke geschiedenissen. Parmenio heeft soo grooten minjon van Alexander den grooten geweest, dat hy den tweeden Alexander wiert gehouden; maer die groote familiariteyt en heeft hem niet gebaet; want Alexander heeft hem met een furieusheyt het leven genomen; Thelesporus Rhodius den favoriet vanden Coninck Lysimachus, is door bevel van desen Coninck in eenen kelder gesloten, naer dat hem neus, en ooren af-gesneden waren, waer in hy van ongemack, en gebreck ten lesten

is jammerlijck ghestorven; niet een hayr beter en heeft gedaen Claudius met sijnen vrient Narcissus, Commodus met sijnen vriendt Perennius, + Severus met sijnen vriendt Plautianus, Tiberius met sijnen vriendt Sejanus, Arcadius met sijnen vriendt Eutropius, Constantinus met sijnen vriendt Ablavius, dese altemael hebben een droevigh eynde gehadt om dat sy met de groote te groote familiariteyt hebben ghehadt; hierom den Poëet Martialis vermaent u seer wel:

 
Nulli te facias nimis sodalem,
 
Gaudebis magis, & minus dolebis.
 
Hout niet om eer de grooten aen,
 
Ghy sult dan vaster blyven staen.

En peyst niet dat ghy sijt in u geluck, en t'geluck in u is ghesprongen, om dat ghy inde familiaeriteyt van Potentaeten hebt gedronghen; maer peyst dat ghy klimt om te vallen; hierom ick segh recht uyt:

 
Dignitatum ambitio,
 
Fuit multis exitio.
 
Met naer d'eer, en staet te staen,
 
Syn veel in hun ruien ghegaen.

Ergo het is onvoorsichtighlijck, jae sottelijck gedaen, dat ghy siende den droeven onderganck van soo vele mannen, die door de familiaeriteyt met groote Potentaeten hunnen besten kraegh hebben moeten laeten, even-wel u selven in hun

familiaeriteyt wilt in-dringen; meynt ghy dat ghy sult weten beter als sy, met de groote om te springhen? onghetwijfelt sy hebben al hun best ghedaen, om de groote te believen, en naer den mont te fluyten, want soo haest daer eenen swerten hont, soo haest den swerten nijdt daer komt tusschen beyden, de vrientschap wort ghescheyden, en u crediet is uyt; jae al hebt ghy twintigh, oft dertich jaeren met eenen Potentaet familiaer gheweest, even-wel die familiariteyt can u ten lesten bederven, als ghy meynt te sijn den besten, als ghy meynt vast te staen, als gy meynt dat niemandt u can deiren, jae al hebt ghy hem by manier van spreken, tot Roomen toe gedraeghen, en als ghy hem maer eens hart neder set, gy hebt de heele saeck verbrodt, en uwen voorgaenden dienst en wort niet eens in consideratie ghenomen, maer raeckt ghy hem maer eens aen met de ghemeynte voor te staen, ghy hebt dan grootelijckx misdaen, en u stichtigh vermaen wort voor een groot affront op-genomen; ergo wilt ghy in geen groote swaerigheyt komen, en sijt soo sot niet, dat ghy met groote Potentaten in familiariteyt wilt komen; ick magh dan wel segghen:

 
Si te jungis cum Potente,
 
Te ostendis captum mente.
 
Als ghy u by de Groote stelt.
 
Ghy thoont dat u de dwaesheydt quelt.

Maer is't dat u dees oude geschiedenissen niet en konnen bewegen, om de familiaeriteydt van groote personagien te schouwen, soo sal ick u te voorschijn brengen eenen Alvarus de Luna, desen + was den Minjon van Joannes den tweeden, Coninck van Portugael; den Coninck hiel soo veel van hem, dat hy in alle sijn daeden, en aenslaeghen van Alvarus eerst raedt wilde vragen, met een woordt; hy was de rechte handt vanden Coninck; jae hy was den Coninck vanden Coninck; want hy regeerde door den Coninck heel Portugael, en door sijn familiaeriteyt regeerde hy den Coninck selfs; maer gelijck men seght: Non capit regnum duos.

 
Hooghe macht, en minne-spel,
 
Dat en wilt geen med'-ghesel.

Want als hy nu in alles den Coninck tot sijn devoir had ghekregen, soo heeft hy eenen trotschen moedt, en eenen af-keer van de gemeynte ghekreghen; maer hy heeft hierom oock de ghemeynte teghen gekreghen; al hiel hem den Coninck de handt boven het hooft, en al was hy met hem, even-wel de gemeynte ghelijck sy een quaede beest is, stack haer horens op, en viel teghen hem; jae om hem stack de gemeynte tegen den Coninck selfs, sy plackten hier, en daer Pasquillen om den Coninck te terghen, sy en konden niet lijden, dat sy altemael om eenen Alvarus soo veel hadden te lijden: sy hebben dan ten

lesten desen Alvarus by den Coninck in grooten haet ghebrocht, en sy hebben so veel te weghe ghebrocht, dat den Coninck sijnen handel heeft ondersocht, en daer op wel ghelet hebbende, heeft hy bevonden, dat desen Alvarus in crimen laesae Majestatis was gevallen; hierom is hy uyt des Conincx gratie, en in de handen van Justitie gevallen; en luttel tijts daer naer is hy in't openbaer op de merckt onthalst. Soeckt dan oock wie ghy sijt in familiaeriteyt van groote Potentaeten te geraecken; is't dat ghy lust hebt om in het selve spoor te gheraecken; maer ick vermaen u wel, en ick segh, met groote Heeren te converseren en is geen kinder-spel;

 
Si Potentibus adhaeres,
 
In exitium te feres.
 
Wilt ghy by Groote sijn ghesien?
 
Ghy sult u brenghen tot ruien.

Laet ons nu uyt Portugal den wegh eens nemen naer Spaignien, daer sullen wy vinden den Hertogh + van Lerma, desen Minjon wist Philippus den derden Coninck van Spaignien soo te hebben, dat hy al wat hy begeerde, van den Coninck conde hebben; jae niemant en conde een ampt, oft officie hebben als door hem; hierom die een courtosie vanden Coninck wilde hebben, moest eerst den Hertogh van Lerma te vriendt hebben. Maer dit groot voordeel is oorsaeck geweest van sijn groot naerdeel; want de Princen

van Spaignien hebben uyt jalosie de hoofden by een ghesteken, en alle occasien gesocht om hem by den Coninck van verraderij te beschuldigen; sy hebben voor eerst aen den Coninck clachten ghedaen over sijn groote insolentie; maer den Coninck en gaf aen die oor geen gehoor. Als sy sagen dat den Coninck hun rechtveerdige clachten niet en wilde achten, soo hebben sy soo by daghen, als by nachten Pasquillen hier en daer geplackt; jae sy hebben hun vermeten by nachten in de stadt van Madrid een Statue te stellen; op dees Statue stont het beeldt van Jupiter dragende in sijn handt den bol van de wereldt; en onder het beelt van Jupiter stont spots-wijse het beeldt van den Coninck van Spaignien met dit divise:

Divisum imperium cum Ioue Caesar habet.

 
Philippus 't Rijck niet heeft gheheel,
 
Want Iupiter heeft 'tmeeste deel.

Noteert: op de Statue van Jupiter stonden dese woorden met groote letteren geschreven; Hic est Dux Lermae, dit is den Hertogh van Lerma; hier mede wilden sy te kennen gheven, dat den Hertogh van Lerma boven den Coninck het Rijck bestierde, oft om beter te seggen het Rijck in disorden brocht: hier, en daer wierden oock schandaleuse Brieven ghevonden, onder andere heeft den Coninck selfs op sijn Cabinet eenen

Brief ghevonden met dit op-schrift; Philippo tertio, Regi Hispaniae, nunc in servitio Ducis de Lerma; aen Philippus den derden, Coninck van Spaignien, nu in den dienst, en onder het gebiedt van sijnen favoriet den Hertogh van Lerma: maer ten lesten is die familiaeriteyt op kattespel uyt-gecomen, den Coninck heeft hem alle sijn digniteyten, en alle sijn goet, met sijn leven af-genomen, soo dat hy, die boven den Coninck was gheclommen, ten lesten in den gront van de uyterste ellende is ghesoncken? ick mach dan wel segghen om u te vermaenen:

 
Si te confers ad Magnates,
 
Caue, ne ad fundam nates.
 
Wilt ghy met Groote houden aen?
 
Ghy sult ten gront met Lerma gaen.

Maer al en gaet gy niet ten gront, ghy sult ten minsten moeten uyt-staen menige affront, en sy sullen u duysent rusien, en swaerigheden aendoen; de familiaeriteyt sal wel eenighen tijt tot u contentement, en profijt voortganck hebben, maer sy sal ten lesten eenen stinckenden uytganck hebben, ghy sult van hun met stanck, en carrel, oock om een kleyn baggatel moeten scheyden; hierom ick segh:

 
Vis vitare magnas lites?
 
Fac, Magnates vt devites.
 
Wilt ghy van twist u houden vry?
 
Soo komt de groote niet te by.

Laet ons nu uyt Spaignien naer Vranckrijck vertrecken, om u ten lesten uyt de familiariteyt van de groote Potentaeten te trecken; daer is eenen Hertogh de Guise te sien; die in soo grooten aensien is als den Coninck selfs: die liever den ninck wilt regeeren, als Coninck sijn: die van alle menschen geviert, en gesien wort, om dat sy by den Coninck souden gesien worden; maer als hy meynt heel geluckigh te sijn, soo wort hy in't Hof ontboden op den Feest-dagh van den H. Dagobertus: naer dat hy sijn Biecht hadde gesproken, en de H. Communie hadde ontfangen; rijdt hy naer het Hof sonder eenich achterdencken; maer daer comende is hy van acht gewapende Mannen aengetast, die hem veel doodelijcke wonden hebben gegeven, soo dat hy daer op de plaets is jammerlijck gebleven. Wie en sal niet segghen, dat hy sijn witte-broodt had voor gegeten? maer hy en heeft desen dans niet alleen gedanst; den Hertogh van Biron is sijnen compagnion + gheweest; desen was den grootsten Coninckx Minjon, maer sijn verraet tegen den Coninck ontdeckt sijnde, is hy in het Jaer ons Heeren 1601. op den lesten dagh van Julius te Parijs voor het Paleys in't gesicht van al de wereldt onthalst; hy hadde aen de om-staenders dese les wel moghen gheven voor sijn doodt:

 
Si Magnatibus vis jungi,
 
â Magnatibus vis pungi.
 
Maekt gh'u van Grooten den Minion;
 
Ghy vaeren kont ghelijck Biron.

Maer laet ons ten lesten uyt Vranckrijck de zee + eens over-setten naer Engelant; daer heeft Thomas Volsaeus eenen Been-houwers Soon by den Coninck Henricus den achtsten soo veel faveur, en crediet gehadt dat hy naer sijn beliefte de beste Mannen, gelijck de vetste Schaepen conde op de vleesch-banck, en om den hals brengen; maer ten lesten is hy in disgratie geraeckt, hy is eenen bedelaer geworden, en hy heeft sijnen grooten staet maer te laet versaeckt met dese woorden: Ego non Dei, sed Regis favorem quaesiui, hinc & Dei gratiam perdidi, & Regis non servaui: Jck en heb de jonste van Godt niet, maer van den Coninck gesocht; hierom heb ick Godts jonste verloren, en de jonste van den Coninck heb ick niet connen behouden; maer die heeft my in al dit beswaeren gebrocht; hy hadde noch beter, en bondiger mogen segghen:

 
Si cum magnis parui tractant,
 
Se in magnas clades jactant.
 
Als kleyn met groote sijn ghemeyn,
 
Sy kryghen hier, en daer een bleyn.

Jae zijn ghelijck de Mugghen, die soo lanck om de keers vlieghen, tot dat sy daer in vliegen, en hun vleughels verbranden: Van soodanighe + gasten kan geseyt worden: Quoniam Deus dissi-

pauit ossa eorum qui hominibus placent, confusi sunt quoniam Deus sprevit eos. Godt heeft hun beenderen verstroyt, die meer hebben op de menschen, als op Godt gepast, sy sijn beschaem, en infaem geworden; want Godt en heeft hun niet gheacht, om dat sy meer de menschen als Godt hebben gheacht. Ick mach dan wel segghen om u te waerschouwen:

 
Non vis esse clade pressus?
 
Fuge Principum congressus.
 
Wilt ghy niet brengen u in pyn?
 
Ghy moet van groote vluchtigh sijn.

Want groote Heeren moeten geviert sijn, oft sy sullen u groot leet doen; jae ghy en moet by hun geen groote fouten doen, soo ghy maer eens misddoet, sy vergeten al het goedt, dat ghy hun hebt gedaen, en sy vatten u aen. Let op de woorden vanden Poëet:

 
An nescis longas Regibus esse manus?
 
Weet ghy niet, dat Coninckx handen
 
Volghen u in alle Landen?

Al sijt ghy uyt hun ooghen, ghy en sijt evenwel uyt hun ghebiedt, en uyt hun handen niet. Want hun handen volghen u, waer ghy gaet, oft staet, sy connen u haer schrijven, en door eenen brief list gheven, dat ghy moet verliesen het leven, dat ghy moet gevanghen, en gehangen sijn maer connen u noch niet dees droeve gheschie-

denissen wijs maken, dat ghy u de familiariteydt van groote Potentaten moet quijt maken, om oock aen geen hapermert te geraecken; soo haelt die wijsheyt van eenen Boer, die sal u leeren, hoe sorgelijck, en hoe peryculeus het is met groote Heeren te verkeeren. Eenen Coninck ter Jacht sijnde met sijne Hovelingen is by geval van hun en t'samen vanden wegh af ghedwaelt; hy niemandt van sijnen treyn vernemende heeft tegen den avondt in een boeren huys sijn retret genomen; den boer siende dat hy wat meer was, als een ghemeyn man, heeft hem met beleeftheydt ontfangen, en alles voor-ghestelt, wat hy in huys ten besten had; den Coninck daer vernacht hebbende, heeft den beleefden boer beleefdelijck gevraeght, oft hy wel wist, wie hy ghelogeert, en ghetracteert hadde; den boer heeft daer op geantwoordt, dat hy den gast niet en kende, maer dat hy even-wel hem seer aengenaem was gheweest. Den Coninck siende de goethertigheyt van desen armen man, heeft sijn selven aen hem kenbaer gemaeckt, en geseydt, dat hy van sijnen Coninck voor sijn hertelijck tractement soude heyschen een costelijck present, oft een ander courtosie; vraeght van my, seght den Coninck, al wat ghy begeert, ick en sal't u niet weygeren; ick en begeer van u Majesteyt niet anders, seght den boer heel verbaest sijnde, als dat ghy noyt meer by my comt, gy en cont my geen meerder courtosie doen, als dat ghy verre van my blijft;

had ick gheweten, dat ick den Coninck in mijn huys hadde ghelogeert, ick en had sonder vrees niet connen eten, ick en had met rust niet connen slaepen: oversulcx ick bidde u, blijft voortaen van my; ghy hebt my genoech gegeven, als ghy my de vrees af-neemt, en mijn rust laet houden, met u van my te houden. Den Coninck merckende, dat desen boer geenen loer was, is van daer vetrocken met belofte van noyt in sijn huys wederom te keeren. Sulcken afkeer moest ghy oock hebben van groote Heeren, en Potentaeten, dan en sout ghy sulcken vrees niet hebben, en u slaepen om hun niet laeten; desen boer hiel voor een groote courtosie met geen groote Potentaeten te converseren, en dat niet sonder groote reden; en ghy acht het voor u een groot gheluck met groote Potentaeten te mogen hanteren, en familiaer te sijn, maer dat is tegen de reden, en ghy sijt tegen u selven; want ghy steeckt u selven in een vrywillige slaverij, ghy verliest u liberteyt, gy haelt een gedurige vrees op uwen hals, en ghy wort de rust van u lichaem, en het voordeelich profijt van u ziel quijt; ick magh dan wel besluyten met de woorden van desen voorsichtigen Boer, en segghen:

 
Sine metu vis te laetum?
 
Desere Magnatum coetum.
 
Wilt ghy syn bly, en uyt t'gevaer?
 
En komt de Groote niet te naer.

Want als ghy by hun comt, ghy comt in u ghevaer, als ghy den Minjon wort van hun, ghy en wort niet anders als hunnen dienaer, jae hun slaef; dit geeft te kennen den geleerden Cornelius à Lapide, Vbi enim sunt impares, superior vult + dominari inferiori, illique multa imperat quae inferior prae metu, & pudore recusare non audet; quare potius servus est, quam amicus; al waer onghelijcke persoonen by een sijn dan wildt den meesten over den minsten bevel, en ontsach hebben, en hy leght hem vele saecken als sware packen op den hals, die hy uyt vrees, en schaemte niet en derft van sijnen hals schudden; hierom men moet diên persoon meer eenen dienaer, als eenen Minjon oft vrient van diën Oversten achten: en ondertusschen ghy weet wel, hoe qualijc van pas groote Heeren konnen gedient worden: oft en weet ghy dat niet, dat is, om dat ghy het noch niet gheproeft en hebt; hierom den Poëet Horatius seght seer wel:

Dulcis inexpertis cultura potentis amici,

Expertus metuet.

 
Ghy seght het is my soet met groote om te springen
 
Maer als gy't proeven moet, gy sult haest anders singen
 
De vrintschap smaekt u wel, eer gy die hebt geproeft
 
Maer siet eens aen het spel; gy wort daer in bedroeft.

Ick sal daer noch by segghen, om dat ghy die onsmaeckelijcke vriendtschap sout versmaeden:

 
Si Magnates nimis colis,
 
Iugum trahis magnae molis.
 
Als ghy by Groote sleypt den block
 
Ghy treckt op u het swaerste iock.

Wilt ghy my niet gelooven, gelooft ten minsten + den Wijsen-man; Pondus super te tollet, qui honestiori se communicat; hy sal trecken een swaer gewicht op sijnen hals, die sich aen eenen machtighen, en prachtighen persoon vervoeght. Ghy persoonen van cleyn conditie siet uyt u oogen, ghy en weet niet in wat swaerigheyt ghy u steckt, als ghy met groote personagien in conversatie sijt, en een zeel treckt; ghy persoonen van arme conditie let wel op u saken, eer gy met rijcke, en prachtighe persoonen gaet ghemeynschap maecken; want ghy en cont teghen hun niet op-zeylen, maer gy sult u selven inden gront zeylen; gy meynt dat de Groote u sullen groot maken, maer ghy zijt in u meyningh bedrogen; sy en sijn maer inde weir om u cleynder te maken, ghy arme menschen ghy meynt dat gy met inde conversatie van rijcke, en prachtige Coopmans te gheraken, aen grooten rijckdom sult geraken, maer ghy sult u armer, en armer maken; ghy sult maken dat ghy van het een broodt aen het ander niet en sult gheraken. Men siet dagelijckx, dat vele familien, die eerlijk souden connen door de wereldt gheraecken, tot decadentie komen, om dat sy in al te groote, en rijcke conversatie komen; als borghers, kinderen met kinderen van Coopmans converseren, sy willen

hebben ghelijck Coopmans kinderen hebben, sy willen doen gelijck Coopmans kinderen doen, sy willen gekleedt gaen gelijck Coopmans kinderen ghekleedt gaen, sy willen teiren, en smeiren, ghelijck Coop-mans kinderen teiren, en smeiren, jae sy en sullen hun van Coopmans kinderen niet laten braveren, al souden sy het ghelt van hun ouders gaen stelen, sy willen voet by steck houden, sy willen soo verre springhen als Coopmans kinderen, al en hebben sy de macht niet, en al is hunnen stock soo lanck niet; siet men oock niet dat de Coop-mans kinderen, als sy in conversatie van Edel-mans kinderen gheraecken, het rapier aen de sijde hanghen, en het Comptoir laeten varen, heel daghen, en nachten gaen swieren, en groote dominateurs spelen met het gheldt dat sy uyt hun ouders cassen stelen. Ergo de onghelijcke conversatie streckt tot groot naerdeel, niet allen van de familien, maer oock van de sielen. Hier uyt volght nu, dat gy de conversatien van machtighe, en prachtighe personagien niet en moet volghen, oft goet verlies, en ziel verlies sal u volghen; ghy sult voor eerst van die gasten swaere lasten krijghen, ghelijck den Wijsen-man ghetuyght; Dives iniuste egic, & fremet, pauper autem laesus tacebit; sijt gy + inde conversatie van eenen ijseren pot, van eenen prachtighen, en machtigen persoon, hy sal u onrecht doen, en ghy sult bly toe sijn dat ghy swijght, als hy spreckt ghy moet swijghen, om

met u spreken geen rebouf, geen affront, oft geen meerder schaede te krijghen; hy heeft hondert guldens teghen een om teghen u te procederen, is't dat ghy u teghen hem om de gerechtigheyt wildt stellen, ergo ghy en moet met hun niet converseren, want sy en achten u niet meer als eenen hondt, en men heeft haest eenen stock gevonden, alsmen eenen hondt wilt slaen, al hebt ghy het meeste ghelijck van de wereldt, hun gelt dat stom is, maeckt recht dat krom is, peyst oock dat ghy ghelijck maegher Mugghen sijt, en dat sy ghelijck brandende Fackels sijn; t'is waer sy hebben groot licht, groote estiem, en groote auctoriteyt; hun rijckdommen sijn ghelijck een groot licht, waer door sy van alle menschen ghesien, geacht, en geviert worden; maer de Mugghen om dat sy het licht te naer komen, komen in hun doodt; hout u dan daer van, en ghy sult u goedt, en u ziel behouden: andersints ghy sult gelijck de mugghen in u doot loopen, u goedt en u ziel sal in de keers vliegen, sy sullen u beliegen, en bedriegen, sy sullen ghelooft worden, ghy sult uyt-gestreken, en geplaeght worden; ghelijck den Poëet seght:

Dat veniam Coruis, vexat censura Columbas.

 
De rycke laet men gaen,
 
De arme slaet men aen.

De machtighe Potentaeten sijn onder de slechte menschen gelijck Leeuwen onder de Dieren,

die de Leeuwen moeten vieren, soo oock, wie sal sich tegen machtige Potentaten derven stellen, sonder sich in groot perijckel te stellen, want als sy u eens in d'ooge, en op u eenen pick hebben, ghy en sult niet lanck het leven hebben, sy sullen u een vygh koken, oft een ander tot u doodt opstoken: ergo om met hun niet qualijck te staen oft u lief, oft leet is, ghy moet Godts water over Godts acker laten gaen, alle schamperijen voor suycker op eten, alle affronten met een cussende mont ontfangen, alle onrechtveerdighe lasten op uwen breeden rugh legghen, en niet een woordt daer tegen segghen om niet uwen besten hals te moeten laeten. De rijcke Fockers sijn oock onder d'arme menschen gelijck wolven onder de schaepen, die altijdt gaepen naer de schaepen, die de schaepen streelen om te stelen, soo oock de rijcke menschen luymen altijdt naer het goedt van de armen, ghy meynt dat ghy wel ghearriveert sijt, als ghy in conversatie van rijcke menschen sijt, ghy meynt, dat ghy van hun sult gheholpen, en gelaeft worden, maer gy sult van hun bedorven, en gestraeft worden; hierom ick segh:

 
Tibi diues est grauamen,
 
Non tutamen, non leuamen.
 
Ghy van rycke wort beswaert,
 
Niet gheholpen, niet bewaert.

Sy sullen u soo lanck scheiren, als gy wol hebt, sy sullen u soo lanck plucken als ghy pluymen

hebt, sy sullen u soo lanck bijten, als ghy vleesch hebt, sy sullen u soo lanck knaegen, als gy beenderen hebt, sy sullen u soo lanck af-branden, als ghy hout hebt, sy sullen u soo lanck straven, als ghy goet hebt, sy sullen u soo lanck suygen, als ghy bloet hebt; ghy en moet hier over niet eens verwondert sijn, het is van outs dat de rijcke menschen d'arme brengen in leet, en pijn, want men seght ghemeynelijck, daer den dijck het leeghste is, daer loopt het water over, wat sijn d'arme menschen anders als leeghe dijcken, die voor de rijcke menschen ghelijck voor overloopende wateren moeten wijcken, en beswijcken, hierom Diogenes placht te segghen, dat de rijckdommen niet anders en sijn als hooge wateren, + die aen de dijcken, en leege landen groote schade doen, oft niet anders als schoone deck-mantels van alle boosheyt, want de rijcke menschen al en sijn sy voor Godt niet een hair beter, oft meerder als d'arme menschen, laten hun evenwel voorstaen, dat sy om hunne rijckdommen boven recht, en Godts Wet gewasschen sijn, en dat hun alles geoorloft is, wat hun lust, en belieft. Seneca + wist dit oock wel; hierom seght hy: Potentiorum injuriae hilari vultu, non patienter tantum ferenda sunt, ghy en moet niet alleen de moetwillicheyt, en injurien van groote Potentaten verduldighlijck verdragen sonder klagen, maer oock met een bly gesicht, en u wel-behagen; om dit te bevestigen brengt hy te voorschijn de wreede daet

van Caius den Keyser; Pastor eenen Ridder van Roomen viel desen Keyser sijnen vrient te voet, op hope dat hy sijnen ghevangen Sone soude los laeten, en pardon gheven; maer den Keyser heeft terstont den Sone in't ghesicht van den Vader doen dooden, en den Vader daer naer tot sijn avontmael doen nooden, ick laet u eens peysen, hoe wel dese tijdinghe aen den Vader heeft aengestaen, en hoe ghesint hy was om daer te gaen, even wel hy compareert, maer hy en laet sijn droefheyt niet blijcken, en hy drinckt lustich wijn, om dat hy niet en soude schynen droef te sijn over de doodt van sijnen Sone, hy hiel sijn natuer teghen, en hy moest tegen sijn hert, en met groote smert vrolijc sijn uyt vreese, dat hem den Keyser sijnen tweeden Soon soude ontrocken hebben: waer het saecken dat hy maer eens sijnen mondt scheef, oft suer hadde getrocken, over de doot van sijnen eersten Soon; hy moest dan een geveynsde blijschap toonen, om de daet vanden Keyser te verschoonen, hy moest syn selven niet spijtich, maer vlijtich houden, om sijnen tweeden Soon te behouden. Seneca verhaelt + oock, dat Prexaspes den grooten Minjon vanden Coninck Chambyses hem vermaent heeft over sijn onmaticheydt in't drincken; den Coninck hier over in choleer gheraeckt sijnde heeft hem gheseydt, ick sal u terstondt toonen, dat ghy my geaffronteert hebt, ick sal u toonen, dat my den dranck niet een hair en let, ick sal u toonen, dat

ick noch wel by mijn sinnen ben, al meynt ghy dat ick by dranck ben; dit gheseydt hebbende heeft hy den Sone van Prexaspes in't Hof ontboden, en hem doen stellen plat voor het Doelwît; den Soon daer geblindt staende, heeft den Coninck met eenen pijl hem het hert doorschoten, en hy heeft den Vader gevraeght, ofter iet door den dranck aen sijn hant, en verstant manqueerde; Prexaspes de huyck naer den windt hangende heeft geseydt: Heer Coninck, Apollo selfs den Godt vande Jacht en had het hert van mijnen Soon niet beter connen treffen. Harpagus gelijck den selven Seneca schrijft, was den Minjon + van den Coninck van Persien, maer om dat hy hem een saeck geraden had, die hem niet wel en beviel soo heeft hy desen Raedts-man tot sijn eygen kinderen te gast genoodt; en hy vraeghde hem dickwils over tafel, oft de spys hem smakelijc, en vermakelijc was; Harpagus wel merckende watter geslagen was, en vreesende voor sijnen eygen hals; heeft beleefdelijck geantwoort, by eenen Coninck is de spys altijdt smakelijck, en vermakelijck: siet desen vader moest hier tegen danck van dees droeve uyt-vaert een blijde feest maken, om niet in meerder swaricheyt te geraken. Hier siet gy wel, dat de familiariteydt van machtige, en prachtighe persoonen u meer leet, als profijt sal doen. Want ten tweeden sy sullen u op den swier brengen, al en hebt ghy niet veel by te brengen, jae sy sullen oorsaeck sijn, dat ghy

al u goet in korten tijt sult ombrengen; dit getuyght wederom den Wijsenman: Et confundet + te in cibis suis, donec te ex inaniat bis, & ter, & in novissimo deribebit te; is 't dat ghy familiaer sijt met rijcker persoonen als ghy zijt; sy sullen u ondertusschen eens magnifieck regaleren; maer wat is dat anders gedaan, als u in groote obligatie brengen van hun wederom magnifieck te regaleren tegen uwen staet, want gelijck-men segt, veel gegaens, maeckt veel gekoms, en die dickwils gast wilt sijn, moet oock dickwils weerdt sijn; ghy meynt dat u groote eer geschiedt, als ghy de taefel van eenen rijcken persoon geniet; maer u geschiedt dan groot verdriet, want ghy wordt daer door trots, en gy wilt hem oock op het selve fatsoen boven u macht, en staet onthaelen, al en sout ghy die brigade in vele jaren niet connen betalen: geen spijs en is u dan te costelijck, al is den Patrijs eens soo dier van prijs, hy moet daer sijn; want gy en wilt u van diën rijcken vriendt niet laten braveren, en affronteren, maer ghy geraeckt soo ten lesten tot armoede, en hongers noot, en ghy wort kael, en bloot; dan en wilt diën rijcken gast u niet meer aen-trecken, maer hy sal met u gecken, ghelijck den Wijsen-man seght: Et postea videns, derelinquet te, & caput suum mouebit adte; als hy sal sien, dat by u geen goet, geen gelt, geen vreught meer en is te sien, hy sal u weer-sien, hy sal u verlaeten, en hy sal sijn hooft tegen u schudden, hy en sal met u

geen medelijden hebben, want hy heeft u goet mede op geholpen, maer hy sal met u lacchen, hy sal u uyt-strijcken, hy sal u laten kijcken, hy sal seggen, siet diën slechten hals, hy wilde tegen my + in magnificentie, in pracht, in macht, in staet monsteren, maer hy heeft te cort geschoten, hy is tot decadentie gecomen; maer diën swaren val moet hy sijn selven wijten, want hy wilde vliegen, eer hy vleughels had, hy en heeft sijn rekeningh niet wel gemaeckt, hy heeft met my, ende andere rijcke persoonen willen correspondentie houden, maer hy en conde met ons sijnen staet niet staende houden, hy had hem moeten voegen naer sijnen staet, en handelen met persoonen van sijn conditie, laet hem nu te voet gaen, die sijn voeten soo lanck heeft gespaert met inde Carossen te rijden, laet hem nu ghebreck lijden, die te vroegh sijn capitael heeft aen gesproken, hy en is niet weert, dat voor hem aen sijn Crediteurs een woort ten besten wort gesproken, en met de voeten ghestooten; soo sal diën vrient met u te werck gaen, die ghy meynde dat u sou by-staen. Peyst dat eenen machtigen, en prachtighen persoon niet ongelijck is aen de hof-kersse, ghelijck Aristophanes seght, die de naeste kruyden soo + uyt-suyght, en de vetticheyt soo ontreckt, dat sy moeten verdorren, en sterven; soo oock de rijcke persoonen, is't dat ghy met hun handelt, en wandelt, sy sullen u in den gront bederven;

want hoe sy meer hebben, hoe sy meer soecken te hebben, sy hebben hondert listen, om u goedt tot hun te trecken, en hun daer mede te specken, want men seght, veel aerde stopt den put; maer groot goet en stopt geen giericheydt; den Poëet seght oock:

Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.

 
Alwaert ghy oock den rycksten mensch,
 
Noch meer te hebben waer u wensch.

Want de rijckdommen van dese wereldt en sijn niet onghelijck aen het zee-water, hoe meer gy van zee-water drinckt, hoe min ghy uwen dorst verslaet; soo oock de rijcke Fockers en houden met u niet aen, als om u goet aen te slaen; Ergo ghy en moet hun niet aen-houden op hope van gheavanceert, en rijck te worden, want ghy sult door hun cael worden. Ergo sijt in tijts wijs, en hout u met den aerden pot van den ijseren pot, van den rijcken potter; soo en sal op u niet passen, dat den Propheet Oseas seght: Factus est + Ephraim quasi columba seducta, non habens cor, den armen hals is verleyt gelijck een Duyf, geen hert hebbende; hierom men seght gemeynlijck, die hem al wetens, en willens laet bedriegen, is ghelijck een slechte Duyf; de Duyven sijn soo versot op het duyven-kot, en op de familiaeriteyt vande menschen, dat sy daer van niet en sijn te houden, al worden hun joncxkens uyt den nest gehaelt, en al worden hun eyeren van de ratten,

en katten uyt gesopen: soo doet ghy oock als ghy sijnde van arme conditie, met rijcke menschen wilt familiaer sijn, sy rooven u eyeren van goede proposten, sy halen wech u joncxkens van goede wercken, en ten lesten ghy wort selfs gerooft, u goet, en siele-salcheyt wort u door hun af ghenomen; ergo wilt ghy wel doen, ghy en moet by hun niet komen. Hier mede en wil ick niet segghen, dat den armen mensch aen eenen rijcken persoon sijn ghebreck niet en mach te kennen gheven, hy mach dat doen, om sijn selven deught te doen, en om den rijcken persoon een occasie te gheven van een werck van bermhertigheyt te doen; maer ick wil hier alleen segghen, dat de rijcke menschen van d'arme menschen soo niet en moeten geviert, ghedient, en inghekropen worden, als oft de rijcke menschen hunne af-goden waeren, maer dat sy met Godt moeten sien wel te staen, die hun eerder, en meerder sal by-staen, als de rijcke menschen; ick wil hier segghen, dat sy soo de vriendtschap van de rijcke menschen niet en moeten soecken, waer door sy Godt, en hun selven vergeten, want als sy hun selven te familiaer met rijke menschen maken om aen rijckdom te gheraken, sy en bidden Godt niet, sy en peysen op Godt niet, sy en soecken Godt niet, daerenboven sy en vergeten niet alleen Godt, maer oock hun selven: want sy leeren de trotsche, en schotsche manieren van de rijcke menschen, en sy volgen hun naer gelijck de

aepen; al wat dese doen, willen wy oock doen; en soo geraecken sy ten lesten tot d'uyterste armoede, Hier uyt volght nu dat ghy moet trachten, om den Minjon van Godt te sijn; want hy is den grootsten, en rijcksten Potentaet, gloria & diviniae in domo eius, als gy u by den rijken Godt familiaer maeckt, ghy en sijt dan niet in't perijckel van verstooten te worden, oft qualijck te varen, sijt ghy heden des Coninckx favoriet, morgen verliest gy by hem al u crediet, en gy comt in groot verdriet, sijt gy heden vanden Coninck als sijnen grootsten Minjon, morgen acht hy u voor sijnen grootsten bouffon, op de menschen en cont ghy niet vast gaen, ergo hout dan alleen met Godt aen, want op Godt cont gy vast staen, + gelijck David getuyght, Bonum est sperare in Domino, quam sperare in principibus; ghy en moet u niet op de Potentaeten, maer op Godt verlaeten, dat sal u baeten, ghelijck David wederom + seght; beati omnes, qui confidunt in eo; ergo wilt ghy naer ziel, en lichaem wel vaeren, laet de familiaeriteyt van machtige, en prachtige persoonen vaeren; moet ghy uyt noodt met hun spreken, en handelen, ghy moet dat kort, en goedt maken soo en sult ghy u in geen swaricheyt steken, oft aen geen hapermert gheraken, die u zelden deughtsaem, en meestendeel boosaerdigh maken, want de Hoven van groote Monarchen, en de huysen van rijcke Fockers sijn meestendeel scholen vanden duyvel, daer alle quaet wort

voor-ghedaen, en naer-gheleert; hierom vermaent + u David seer wel, nolite confidere in Principibus, in filijs hominum, in quibus non est salus, en wilt u niet betrouwen op de Princen, op de kinderen der menschen, waer in u salicheyt niet en is te vinden, maer wilt u aen Godt vast binden, dan sult ghy wel bewaert, en noyt beswaert sijn, sijn familiariteyt can u niet hinderen, maer groot en rijck maken naer ziel, en lichaem; en wilt dan niet doen gelijck den kemel, die sijn selven vernedert om groote lasten op sijnen rugh te krijgen; ghy gaet stuypen, en nijgen voor groote persoonen, om dat ghy niet anders als swaricheyt naer ziel, en lichaem sout krijgen; ick segh dan tot besluyt:

 
Jugum feras ne amarum,
 
Redde Numini te charum.
 
Wilt ghy niet draghen swaeren last?
 
Soo hout u aen Godts vrientschap vast.

Vorige Volgende