|
| |
| |
| |
Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
'k BEken dat naauw'lyks ik op eene plaats kan blyven.
'k Voel, om en om, myn geest door duizend zorgen dryven,
Op dat ik binnen, en van buiten gade slaa,
Hoe 'k best de laagen van dien schuimer tegen staa.
Hoe moedig zag die pry uit haar verraadersche oogen;
Zy is, wat zy ook heeft verricht, niet 't minst bewoogen.
Schoon zy me op de oever heeft van 't naare graf gebragt,
'k Merk niet, aan haar gelaat, dat zy zulks ietwes acht.
Hoe 'k haar geruster en vernoegder zag van weezen,
Hoe ik te meêr de gal voelde in myn bloed gereezen;
Die heete driften my ontsteekende de zin,
Helaas! verdubbelden het vuur van myne min.
'k Was heftig, geemelyk, en brandde in dollen tooren,
En evenwel zy kwam nooit schoonder my te vooren;
Haare oogen scheenen nooit zo klaar aan myn gezigt;
Nooit voelde ik my zo sterk aan haare min verpligt:
En ik bemerkte wel, dat ik zal moeten sterven,
Indien myn ongelyk my haar genot doet derven.
Is zy zo eerlyk opgebragt, door mynen last,
Heb ik zo teder haar bezorgt, op haar gepast,
Van haare kindsheid af, haar in myn huis doe komen,
En haar standvastig zelf te trouwen voorgenomen,
Heeft op haar groeijend schoon myn ziel zo vast gebouwt,
En ik, zints dertien jaar, haar hart my toevertrouwt,
Om van een jonge wulp, in wien zy schept behaagen,
Haar, zelfs in myn gezigt, aan my te zien ontdraagen,
Daar ik haar reeds acht half getrouwt te zyn met my?
| |
| |
Neen, neen! 't zal zo niet gaan: bedrieg uw zelve vry:
Doet wat gy kunt, of 't zal aan myn beleid mislukken,
Of van uw zotte hoop zult gy geen vruchten plukken.
Gy zult, hoe gy ook lacht, in 't kort u zien verstrikt.
| |
Tweede tooneel.
De Notaris, Arnoldus de Notaris niet ziende.
DAar is hy. Goeden dag, myn Heer, dat 's wel gemikt.
Ik kom om het Contract, dat gy begeert, te maaken.
Hoe stel ik 't best, om tot een goed besluit te raaken?
't Moet na de slenter zyn.
Ik zal niets overslaan tot uw verzekenheid.
Men moet omzigtig in het wel beleggen weezen.
Als 't in myn hand is hoeft gy nergens voor te vreezen.
Gy moet, om al wat u mogt hinderen, te ontgaan,
Het niet quiteeren voor dat gy heel zyt voldaan.
Ik vreeze, indien iets van 't geheim komt uit te lekken,
Dat meal de waereld zal belachchen en begekken.
't Kan zo geschieden dat daar niemand 't minst van weet,
En gy kunt uw Contract wel maaken in 't sekreet.
Maar hoe zal ik my best omtrent Agneta voegen?
De Bruids gaaf schikt men na haar goed, of uw genoegen.
| |
| |
'k Bemin haar, en die liefde ontroert my het gemoed.
Gy kunt, zo veel u lust, haar gunnen van uw goed.
Maar hoe zal ik in dit geval met haar toch leeven?
Heer, de order is dat gy haar 't derde paar moet geeven
Van al haar huuwlyks goed, maar dat is niemendal,
Men gaat zo ver men wil, myn Heer, in dat geval.
Notaris, die van Arnoldus word gezien.
Gy kunt zulks na weêrzyds zin beleggen,
Al wat gy doen wilt, daar heeft niemand op te zeggen.
Het kan ook geschiên in 't heimelyk en stil,
Wanneer hy haar bemind, en haar verpligten wil,
't Zy by Douarie, of Voorwaarde, wel beschreeven,
Die evenwel komt op te houden met haar leeven;
Of onweêrroepelyk, dat erft zulks aan haar bloed;
Of na 't gebruik, of zo als 't iemand stellen doet,
Of wel door vrije gift, het zy voor de een of de ander,
Na luid van het contract, of even aan malkander.
Haalt gy uw schouwders op? spreek ik u. als een zot?
Waant gy dat uw contract door my zal zyn verbrod?
'k Denk niet dat niemand my daar in iets hoeft te leeren.
Ik weet waar na men zich in trouw moet reguleeren;
Gemeenzaamheid van goed, van midd'len, en van winst,
't En zy men renoncieert per Acte voor het minst;
En dat het derde deel van 't bruidsgoed, daar en boven,
Word in 't gemeen gebragt, en.....
'k Wil zulks wel gelooven,
| |
| |
Gy weet dat alles; maar wie spreekt u daarom aan?
Gy, die my heden voor een gek wilt door doen gaan,
Die uwe schouwders trekt, de spot met my durft dryven.
Wat yzegrim is dat! my lust hier niet te blyven.
Vaar wel; dus werd uw brein in stilte best gebrogt.
Hebt gy me, om een contract te maaken, niet verzocht?
Ja, 'k heb om u gestuurt, maar 't is noch niet van nooden,
Als 't my gelegen komt zo word gy weêr ontboden.
Ai, zie die barsse vent, die stoute kaakelaar!
Gewis hy loopt 'er meê, o ja! 't is al te waar.
| |
Derde tooneel.
De Notaris, Jorden, Wobuyn, Arnoldus.
ZEi niet uw Heer, dat hy my zou tot zynent wachten?
'k Weet niet waar voor dat gy beide hem moogt achten;
Maar zeg hem, van myn kant, dat hy, gelyk ik zweer,
| |
Vierde tooneel.
Jorden, Wobbyn, Arnoldus.
Kom nader, 'k moet met u, als met myn vrinden, spreeken,
| |
| |
Want uw getrouwigheid is my reeds klaar gebleeken.
Zacht, dat 's voor een and'ren tyd,
Men dingt my naar myn eer, 'k raak, zon der u, die kwyt,
Wat schande zou u niet, myn kind'ren, overkomen,
Indien myn eer my wierd diefachtig afgenomen?
Men hield u overal voor snood, en ongetrouw;
Ja weet, dat elk u met de vinger wyzen zou.
Nu, wyl 'er u zo veel, als my, is aangelegen,
Zo let, van uwe kant, toch beide wel ter degen,
Dat die galant toch niet, wat hy op u begeert....
Men Heer, je hebt ons flus genoeg de les geleert.
Maar Iaat zyn woorden en gevlei u toch niet raaken.
Wy weeten hoe wy 't met hem zullen maaken.
Indien hy zoetjens kwam; Och! Jorden broer, myn hart,
Ik bid, help my aan wat verlichting in myn smart.
Heel goed. Wobbyn, myn uitgeleezen,
Gy schynt zo goed, en zyt zo vrindelyk van weezen.
Goed. Wat kwaad vind gy, myn kind,
In myn voorneemen, dat zich aan de deugd verbind?
| |
| |
Goed. Wobbyp, 'k zal moeten sterven,
Zo 'k geen meêdoogen met myn lyden kan verwerven.
Je bint een ondeugd, en een dubbelde schavuit.
Heel wel. 'k Bid, leg myn doen toch niet ten kwaadsten uit;
Ook eisch ik niets voor niet; ik zal uw dienst gedenken:
Ly, Jorden, dat ik u met drinkgeld mag beschenken;
En daar, Wobbyntje lief, dat 's voor een nieuwe schort,
Zy houden beide de hand op, en neemen 't geld aan.
't Is maar een staaltje van het geen ik u in 't kort
Vereeren zal; ik bid, wil toch uw opzet breeken;
Doet my de gunst dat ik mag met uw Juffrouw spreeken.
Jou hondsvot, pakje voort.
Wobbyn hem weeder stootende.
Men Heer, doen wy 't niet, als 't behoord?
Moet 't zo niet weezen, als hy ons aan 't hoofd komt reemen?
Ja; maat het geld had jy niet hooren aan te neemen.
Men Heer, daar hebben wy niet om gedacht.
| |
| |
Zo 't jouw belieft, begin met ons van veuren weêr.
't Hoeft niet. Gaat binnen.
Het men Heer niet aârs te zeggen?
Neen. Gaat maar binnen; wilt uw' zaaken wel beleggen.
Ik schenk u 't geld, weet dat ik hier straks weêr zyn zal,
Houd steeds een oog in 't zeil, en keer myn ongeval.
| |
Vyfde tooneel.
IK mag de Kruijer op den hoek straks wat verëeren,
Om uit zyn pothuis, op 't bedekst, te spionneeren.
Ik zal haar uit het huis in 't minst niet laaten gaan,
En stellen goede wacht, en houden 'er van daan
Die kantverkoopsters en die kapsters, daar beneven,
Al 't straatgeschor, dat fiks in 't kopp'len is bedreeven,
In 't kort, al dat gespuis met Thee en Coffy goed,
Waar door dat menig boef zyn list uitwerken doet.
Ik ken de waereld, 'k weet hoe men haar list moet vreezen.
Die goeije vrijer moet een groote gaauwert weezen,
Zo van zyn kant een spie, of hoen daar binnen raakt.
| |
Zesde tooneel.
Horatius Arnoldus.
MYn Heer 't schynt deeze plaats is tot myn heil gemaakt;
'k Ben braaf een ongeval, waar in ik was, ontkomen;
Toen ik u flus verliet, wie had zulks durven droomen,
Zag ik Agnete alleen in haare venster staan,
Die wat lucht schepte, in het beschut der lindeblaân:
Na dat zy had geknikt, kwam zy terstond geloopen,
| |
| |
En deê bezyden 't huis de tuindeur voor my open.
Maar naauw'lyks waaren we op haar kamer met ons tweên,
Of haar jaloersschen kwam de trap op van beneên,
En al wat zy kon doen, op dat ik bleef verhoolen,
Was datze my terstond heeft in een kas verschoolen,
Hy trad ter kamer in; ik zag hem niet, maar hy,
Met groote schreeden, ging gestaâg de kas voorby.
Ik hoorde zomtyds hem erbarmlyk zuchten, klaagen;
Dan heeft hy tegen 't schot, gelyk verwoed, geslagen;
Hy schopte 't hondje, om dat het beesje wierd onsteld,
Al wat hem voor kwam, wierd door hem ter neêr geveld,
En, met een woeste vuist, wierp hy van boven needer
Wat voor haar schoorsteen stond, en gooide 't heen en weeder;
En het is zeker, dat 't gewaande hoorenbeest,
Van 't geen zy heeft gedaan, verkondigt is geweest.
In 't eind, na dat hy had al wat 'er stond gebrooken,
En zich, op 't geen hem niet misdaan had, streng gewrooken,
Is hy, vol ongeneugt, stil naar beneên gegaan,
En Agnes kwam me uit myn gevangenis ontslaan;
Maar, wyl ons stond voor zyn verbolgendheid te schroomen,
Heb ik myn afscheid, om de zekerheid, genomen;
't Was al te veel gewaagt. Ik word van deeze nacht,
Om stil by haar te zyn, van myn Agneet verwacht;
Wanneer ik driemaal kuch zal 't haar tot teken strekken:
Met hulp van eene leer zal zy my boven trekken.
Ik hoop de duisternis die zal my bystand biên,
Op dat ik myn beminde eens vrijelyk mag zien.
Gy zyt alleen myn vrind, aan wien ik 't durf vertrouwen;
De vreugd van 't hart kan zich niet wel verborgen houwen,
Al had men 't grootst geluk, dat iemand ooit bescheen,
Het stelt ons, moet men het verzwygen, nooit te vreên.
| |
| |
'k Geloof gy deel neemt in myn blydschap, zo volslagen.
Vaar wel; herword myn tyd voor alles zorg te draagen.
| |
Zevende tooneel.
HOe! wil myn noodlot my verdoen, door slag op slag,
En my niet gunnen dat ik adem haalen mag?
Hoe! moet ik, keer om keer, door hun arglistigheden,
Al myne voorzorg zien, zo schandelyk, vertreeden?
Ik, in myn' rype tyd, verstrekken tot een spot,
Voor eene onnoos'le maagd, en van een wulpse zot?
Als een wysgeerig man heb ik, zints twintig jaaren,
Bespiegelt al het leed, dat mannen is weêrvaaren,
En vlytig onderzocht wat rampen, wat verdriet,
Aan de allerschrandersten van vrouwen zyn geschied.
Ik zocht, om me op myn beurt niet meê be draait te vinden.
Na middelen, wanneer 'k me dacht in de echt te binden,
Om van gelyken niet myn kruin te zien onteert,
En van myn hoofd een hoon, zo snood, te zien geweert;
'k Heb, in dat groots besluit, in 't minst niet nagelaaten,
Wat my de reeden ried dat my zou kunnen baaten;
En, als of 't noodlot had bestemt, dat hier beneên
Zou niemand zyn bevryd van die rampzaligheên,
Na myne ervaarenheid, en 't licht door my verkreegen,
Om alles in die zaak te wikken en te weegen,
Na dat ik 't alles heb bedacht ruim twintig jaar,
Ja, alle voorzorg heb betracht, om dat gevaar
Te ontkomen, moet, in 't eind, hoe 'k my daar voor wou myden,
Ik, op een zelve wys, als and'ren, schipbreuk lyden.
O wreed Beulinnig lot! vergeefs hebt gy getracht
My te overrompelen; zy is noch in myn magt.
Schoon dat wulps blondjen heeft haar zinnen ingenomen,
| |
| |
'k Zal hem beletten by het overig te komen;
En deze nacht, die hy verkiest voor 't stout bestaan,
Zal zo gemakkelyk niet, als hy waant, vergaan.
Het geeft my noch vermaak, in al myn leed, te hooren
Op wat wyze, en wat strik is aan myn eer beschooren;
Dewyl die loskop, die my zo veel leeds verwekt,
Zyn medeminnaar zelf heeft zyn geheim ontdekt.
| |
Achtste tooneel.
Luikas, Arnoldus.
WEl, zullen wy, myn Heer, van avond t'zaamen eeten?
Hoe! wat zorg heeft u bezeeten?
Ik bid verschoon me, 'k word van vreemde zorg gek weld.
Hoe! is uw huuwelyk dan weder uitgestelt?
Dat 's zich te veel gemoeit met ander lieden zaaken.
Zo spytig! hoe, wat kon u dus verandert maaken?
Compeer, is in uw min u ook wat ramps ontmoet,
Dat u dus geemelyk, en treurig weezen doet?
'k Zou 't durven zweeren, na ik zien kan, uit uwe oogen.
Men za! my evenwel, waar na men ook moog poogen,
Niet doen gelyken aan de geenen, die zo zacht,
En zo geduldig zich zien in hun eer verkracht.
Het is iets wonderlyks dat gy, zints zo veel jaaren,
| |
| |
Geduurig op dat punt zo fel komt uit te vaaren:
Dat gy het hoogst geluk daar in te stellen schynt,
En om alle andere eer u in het minst niet pynt.
Een gierigaard, een dief, een guit, voor elk te vreezen,
Schynt u min schande, als die onnooz'le vlek, te weezen;
En, hoe 't wel leeven van een man ook elk behaagt,
Hy is niet eerelyk, indien hy hoorens draagt.
Indien men 't recht bezeft, waarom wilt gy gelooven,
Dat zulk een toeval zoude al onze lof verdooven?
En dat een goed gemoed zich wyten moet een kwaad,
Dat hy niet keeren kan, en ook zelfs niet begaat?
Waarom begeert gy dat een man, die komt te trouwen,
Zich zal zyn roem of hoon aan 't wyf verschuldigt houwen?
Waar toe een monster, zo verschrikkelyk, gemaakt,
Van 't leed wanneer een wyf haar eerbaarheid verzaakt?
Druk in uw geest een beeld van 't willig hoornedraagen,
Dat uw min kwellen zal, en and'ren het behaagen;
Dat, wyl zich niemand vry kan achten voor die slag,
Men zulk een ongeval onzydig houden mag;
Eo dat, in 't kort, hoe zeer de waereld schreeuwt daar tegen,
Al 't kwaad daar van is in des mans gedrag gelegen:
En dat, op dat men 't minst in zulk een voorval ly,
Men beide de uitersten op 't allervoeglykst my.
Men volg nooit zulke liên, wel waardig te begekken,
Die zelf noch ydelheid uit zulke zaaken trekken;
Verhaalen wat galands haar vrouw heeft aan de hand,
En roemen op het breedst hun gaaven en verstand,
Betuigende overal een onbeschaamt vernoegen,
En durven, waar die gaan, zich nevens hem vervoegen
Ja, maaken dat al wie hun stoutheid ziet, met reên,
Zich moet verwonderen om zulke beestigheên.
Men mag zulk een bedryf wel eervergeeten noemen;
Maar ook is 't tegendeel niet minder te verdoemen,
| |
| |
Keur ik het onbescheid dier lafferts niet voor goed,
Ik hou ook geenzints van een bulderend gemoed,
Wiens onbezonne drift zoekt aarde en lucht te ontroeren
En dat zich laat zo ver, door dollen toorn, vervoeren,
Dat al de waereld van zyn byster schreeuwen waagt,
Als of hy wou dat elk zou weeten wat hy draagt.
Daar is een middelpad, recht tusschen bei gelegen,
Waar toe een wys man zich, door reden, laat beweegen;
Die dat kan houden strekt geen and'rens tydverdryf,
Al wierd hy 't felst gehoont door zyn ontuchtig wyf:
En, welk een vonnis of de waereld ook moog stryken,
Men kau het hoornegild vry zachter doen gelyken;
Dewyl, als is gezegt, 't min hoon is voor een man,
Die zich het wysselykst daar in gedraagen kan.
De goede Broederschap heeft u veel danks te weeten,
Dat gy hun adeldom zo breed weet uit te meeten.
Al wie uw' redenen, zo krachtig, hooren zal,
Laat zich gewis, met vreugd, straks stellen in 't getal.
Dat zeg ik niet, gy hoort my zulke lieden laaken;
Maar, als het lot ons aan een vrouw heeft doen geraaken
Zo draag men zich, als daar met steenen word gespeelt,
Daar, als men van 't geluk zomtyds word misgedeelt,
Men moet behendig zyn, en, met geruite zinnen,
De wrevelheid van 't lot, door goed beleid, verwinnen.
Dat is, wel slaapen, en wel eeten, op zyn tyd,
En achten 't overig dan verder niet een myt.
Gy waant te spotten, maar, om niet geveinst te weezen,
Daar zyn veel dingen, daar ik veel meêr voor zou vreezen,
| |
| |
En die ik grooter ramp zou achten, als de smart
Der hoon, die u, na 't schynt, zo zwaar legt op het hart.
Waant gy, als my de keur van bei was voorgeschreeven,
Dat ik niet liever my zou tot geduld begeeven,
Als man te weezen van een wyf van woesten aart,
Hoe eerlyk zy mogt zyn, die altyd tiert en baart?
Die monsters van de deugd, die eerb're duivelinnen,
Die willen, dat men, om die glimp, haar moet beminnen,
Die, om kleen ongelyk, dat zy kwanzuis niet doen,
Begeeren dat de man de zool kust van haar schoen.
En dat, dewyl zy heur voor kwaâ geruchten myden,
Hy haar vermeetelheid in alle ding moet lyden.
Ik zeg 't noch eens, Compeer, 't Hoorndraagen, inder daad,
Is niets als 't geen men 't maakt, en al na 't elk verstaat.
Men hoord 'er zomtyds om te wenschen, en metreden;
Als and're dingen heeft 't al meê zyn' zoetigheden.
Zo uw gemoed daar in genoegen vind en rust,
Voor my, het myne heeft daar toe in 't minst geen lust.
En, eer ik zulk een hoon zou immermeer gedoogen....
Zacht, niet te zweeren, want gy vond u licht bedroogen;
Is zulks by 't lot bestemt, al uwe zorg is wind,
Uw toestaan zal men u daar in niet vergen, Vrind.
Hoe! ik een Koekkoek zyn!
Vry heftig zyn uw kwaalen.
Veel duizend and'ren zyn 't daar gy niet by moogt haalen,
Zo groot van middelen, van moed, en van geslagt,
Dat gy, op 't duizenst deel, daar by niet zyt geacht.
| |
| |
Ik wil in 't allerminst by hen niet zyn geleeken.
Wil met uw spotterny my 't hoofd niet langer breeken.
Gy schynt vol geem'lykheid;
'k Hoor flus de reden wel. Peins wat 'er is gezeid,
En dat, wat drift ook de eer mag in uw hart ontsteeken,
Men reeds half is het geen waar van wy heden spreeken,
Wanneer men zweeren durf dat zulks nooit zal geschiên.
Voor my, ik zweer 't noch eens, en ga daar in voorzien.
| |
Negende tooneel.
Jorden, Wobbyn, Arnoldus.
MYn Vrinden, 'k ben op nieuws gebragt in duizend vreezen;
Gy moet, zo 't u belieft, my bei behulpzaam weezen.
Gy hebt me bei, door uw gerrouwigheid, voldaan,
Maar heden moet uw deugd noch hooger voor my gaan:
Zo gy me daar in dient, gelyk ik durf vertrouwen,
'k Zal uw vergelding, u in 't minste niet onthouwen,
De man, daar gy van weet, meent my van deze nacht,
Maar houd zulks beide stil, te doeken onverwacht,
En by Agneta, door een leer van touw, te raaken.
Wy moeten zyne list zien vruchteloos te maaken,
Verziet u ieder van een braaven stok; wanneer
Hy zal geklommen zyn op 't uiterst van de leer,
Zal ik aan 't venster zyn, om hem van daar te keeren,
Dan moet gy beide hem de rug heel deftig smeeren,
Zo dicht, dat hy daar van een maand 't gevoelen draag,
En hier nooit wederom, op nieuws, te komen waag;
Maar zonder dat gy in het minst moet laaten blyken,
Dat ik van achteren het spel sta aan te kyken.
| |
| |
Hebt gy wel moed myn toorn hier in ten dienst te staan?
Is 't slechts mit slaan te doen, men Heer, wees niet belaân,
Je zelt wel zien dat ik men kracht niet heb verlooren.
'k Zel van gelyken ook men best doen, na behooren;
Al schyn ik niet zo stark, ik scheld hem geenzins kwyt.
Gaat bei dan binnen, maakt dat gy voorzigtig zyt.
'k Zal dus een braave les aan myn gebuuren toonen,
Zo al de mannen, die alhier ter stede woonen,
Hun vrouws galanten zo ontfingen, 'k weet gewis,
't Hoorndraagers gild was lang zo groot niet als 't nu is.
Einde van het Vierde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij