Logo DBNL
Vrede tractaet, gegeven van den hemel door vrouwen zaet (1695)

Vrede tractaet, gegeven van den hemel door vrouwen zaet

(1695)–Isabella de Moerloose–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het derde deel, Inhoudende het verder of laeter Wedervaeren van de Autheure, Waer in Zy Reden of Rekenschap geeft van alles tot een gemeen nut, en het gene verder tot den Vrede dient.

ALs ick seven Iaer en enige Maenden met lyden en strijden deurgebragt hadde soo quam mijn Man te sterven, en dan meynde ik gerust te gaen leven, binnen de stat Goes maer ick wiert verhindert, voor eerst door het gepraet van 't Volck dat my wilde uytheylijcken, als mijn Man maer pas Doot en was, alleer het eens wist wat Goet ick hadde, en dan om het goet daer ick my hadt laeten mede consenteeren, het gene op straet quam door Ministen die my quaemen besoecken en my vraegden, wat ick getrocken hadt, en om dat ick haer voor seker hielt soo zeyde ick het haer dog en waeren zy de eerste niet die my daerop voor sot uytkreten, sonder particuliere bewijs re-

den, want den Predikant daer ick in mijn eerste deel van gesproken hebben, die quam by my in mijn Mans sieckte en Doot-Bedt en presenteerde zijn dienst, en ick bedankte hem en nam die aen, om dat ick geen naerder nog beter vrienden kende om voor my te spreken, en als ik zijn voorspraek meynde te gebruycken soo wiert ick gedieverteert van mijn Mans vrienden, die zeyden niet als recht te willen doen voor my in de Kinders, en dat zy geeren hebben souden dat er niemant vremts by komen sou om reeden, die was so zy zeyden (en ik niet anders gelooven mogt om dat ick haer niet ontrouw bevonden had,) om dat mijn Man een grooter naem hadde, als het inder daet was raekende het goet, en om dat de Kinders dien naem voordeelich sou zijn, dese reden vont ick slecht maer en con die niet verwerpen, om dat ick wist dat de Werelt so bestont dat zy daerop sag, en kon hun dat niet weygeren de wyle het een vrientschap was die ick hun buyten mijn schaede kon doen, soo als ick meynde, en daerom wiert ick sot genaemt van al dat'er was, en niemant kon bewysen dat het Volck ontrouw waeren daer ick mede handelde, dat liet ick ongemerckt henen gaen, denckende terwijle datse dat quaet doen en doense geen ander, en eer dat klaer was soo meynden zy ander stoffe te hebben tot bevesting, dat was dat ick in de Minniste Kerk gink om te sien of ick mijn gemoet daer niet geruster en sou vinden, dat my meenigmael soo onstelt hadde in mijn Mans leven dat icker quaelijck van wiert, daerop quamen de Predikanten uyt, en vraegden waerom ick van Kerck veranderde? ick antwoorde voor eerst om dat ick mijn gemoet niet gerust en vinde en ten tweeden, om dat ick in u Kerck ge-ergert worde, zy vraegden waer door ick antwoorde, voor eerst door die ydelheyt aen te schouwen, die men in u Kerck siet, zy vraegden wat voor ydelheyt? ick antwoorde, die gy daegelijcks bestraft, zy vraegden hoe zy dat helpen konnen, ik antwoorde, door die van Taefel te houden die ydelheyt plegen, zy repliceerden, dan souden wy wel van Taefel te houden hebben, en vervolgden, ick en weet niet wiener aen komen sou, ick vraegde daerop of zy niet en leerden dat de minste son-

de de Doot was? zy vraegden wat ick daer mede seggen wilde, ick antwoorde, wat gemeynschap heeft de Doot met het Leven het Ligt met de Duysternisse, de Kinderen der Hellen met de Kinderen Godts, en secht niet de Heere gaet uyt Babel mijn Volck op dat gy haere Sonden niet Deelachtig en wort, en waerom sou ick dan in de Kerck komen, die een Babilon is, of waerom sou ick gemeynschap houden met een Volck dat Goddeloos is volgens u eygen seggen, en waerom sou ick moeten hooren dat ick verander was van Religie of Kerck, als ick geen beter kon aentoonen, zy zeyden hoe wilt gy het so nau nemen, ick zeyde Ia, en vervolgde, secht Iesus niet, den wech is nau die tot het Leven leyt, verder zeyde ick geen gemeynschap te konnen houden met een volck dat sig versierde met een decksel en sweet en Bloet van zijn even Mens, en dat dat by my als Dieven en Moordenaers te Boeke stonden, zy vraegden wien dat was, ik antwoorde, al die arme leden maeten kennen, en niet en helpen van hun overvloet, maer die vertoijen of vermojen of versuypen of verswelgen of versnoepen in het lecker of prodigael Eeten, al dat Volk is my een grouwel, en ik en siender by naer geen ander in u Kerck, daerop zeyde den eersten die my besoeken quam uyt last van den gemelden, Ia wel wat sullen wy seggen van dese dingen Godt heeft den Rijken gemaeckt soo oock den Armen, maer men weet wel dat hy niet en wilt dat de Arme gebreck lijden, ick zeyde laet het soo zijn, en vervolgde waerom laet gy die gebreck lijden? hy antwoorde, dat en doen wy niet, ick zeyde contrarie is waer, en vervolgde, hoe veel wilt gy der sien die gebrek lijden, hy vraegde in dese stat? ick antwoorde Ia, of daer buyten altijd van uwe lede maeten, of Broedere en Susteren, en vervolgde, met hem die aen te wijsen, daerop zeyde hy Ia wel wy en konnense niet al helpen, ick vraegde wat hun daer toe mankeerde, dan of Godt het lant niet genoeg en gaf om alle de in woonder fatsoenelijck te onderhunden hy sweeg daerop stil, en ick ginck voort seggende geeft hy daer toe niet genoeg, waerom brengt men dan spijs op een ander of aen de vremde en laet men de Inwoonders, en winders gebreck lijden, hy seyde ach Iuffer gy loopt te verre, en

vervolgde gy moest in de Kerck komen om Godts voort te hooren Prediken, ik repliceerde ik kan dat t'Huys wel hooren en dan en sal ik niet ge-ergert worden door de tuilen of fontainien of stricken en quicken, dan zeyde hy Ia wel ick hebbe mijn pligt gedaen, wilt gy niet komen soo moeten wy patientie hebben, en vervolgde wel meijnt gy het by de Minnisten beter te vinden, ick zeyde Ia, en vervolgde die en laeten hun Broeders geen gebreck lijden, en zy en swieren soo niet, daerop zeyde hy dat en doense maer uyt geveynstheyt, ick repliceerde dat moet ick sien, en daer mede ginck hy wech en quam eenige dagen daer aen weder met dito Predikant, die vraegde voor eerst of ick my niet en schaemde soo dickwils van Kerck te veranderen, ick antwoorde Ia, en vraegde wat raet, om die schaemte te [str]yden, hy zeyde in de Kerck blijven, gaen daer gy gewent zijt, ick zeyde te wenschen dat ick het doen mogte, hy vraegde wien het my belette? ik antwoorde mijn gemoet of die redens die ick uyt uwen Mont gehoort, en Confraeter gesegt hebben, daer en vraegde hy niet naer, nochtoonde die te weten maer ging voort met my onfatsoenelijck te bejeegenen seggende soo severe als hy mocht dat ick vijf mael verandert was, ick vraegde hoe? hy antwoorde voor eerst hebt gy Paeps geweest, ick zeyde dat onkenne ick, en vervolgde noyt hebbe ik de Paepse waerheyt met kennis toegestemt, dan vraegde hy waerom ik loog, dan of ik van haer niet gedoopt en was, ick antwoorde Ia, en vervolgde noch en lieg ick niet, want ick en hebbe my niet doen Doopen, maer laeten doen om dat ick het niet beletten kon, soo alle kleyne Kinders doen, daerop zeyde hy dat en zijn maer bagatellen, ick zeyde fiat bagatellen en toont my beter aen, hy zeyde ick en weet van geen beter gy zyt een onbeschaemt dinck, en vervolgde dan zyt gy gereformeert geweest, en dan armuniaens en dan Atiist, en dan noch eens Gereformeert en nu Minist, ick repliceerde zijnt al Ministen en Gereformeerde die in die Kercken gaen soo zijnt oock de Honden, en vervolgde wanneer hebbe ick Atiist geweest? hy antwoorde als gy van Schoonhoven gekomen zyt of eer gy met Hoogentooren Troude, ick vraegde hoe

dat? hy antwoorde met uyt de Kerck te blijven, en te seggen Daviet lastert Godt, ick vraegde wanneer ik dat gesegt hadde en op wat gelegentheyt? hy antwoorde voor eerst dat weet gy wel, en dan als ick met Domine Verstraete tot uwent was, en dat wy zeyden stoort gy u daer in, wat sout gy daer van seggen als Daviet secht de Heere heeft gesegt Vloeckt Daviet, ick repliceerde Ia dan zeyde ick, ick sou seggen dat hy Godt lastert, maer wat wilt gy daer mede bewijsen dat ick Daviet voor niet onfeylbaer en houde, hy seyde Neen dat gy een Atiist zyt, soo gy noch van dat verstant zyt, ick repliceerde dat komt wel te pas, of ick meynde dat het Atiisten waeren die geen opperoorsaeck alles Goets en erkenden en geen opstanding uyt den Dooden, maer ick en wiert niet gehoort ick was noch al de selve, ick zeyde Ia soo verre dat ick eenen feylbaeren Mens wiens feylen onfeylbaere blijcken zijn, van zijn feylbaerheyt, voor niet onfeylbaer sal houden, en vervolgde hier door sou ick hem voor mijn Godt houden want onfeylbaerheyt is een Goddelijke eygenschap, hy seyde gy hebt veel verstant van Godelijke eygenschappen en vervolgde gy sout u beter met wat anders moejen als van die te spreeken, en ginck gestoort henen, en dan hadde ick de Ministe Kerck soo lang besogt dat icker mijn bekomst al hadde door dat zy als vooren tegen hun gemoet spraecken, waer over ick hun aensprack seggende, gy bestraft andere over het prijsen of flatteren der Goddeloose en gy doet het selfs, zy zeyden wy en doen maer als Paulus, daerop zeyde ick daer hebt gy een decksel voor u onreynigheyt, en wilt gy u leer niet veranderen soo moet ick u oock verlaeten, want ick en mag geen uytneemster van Persoonen wesen, sy seyden Neen, en vervolgde wy en weten niet waerom wy dat doen souden want wy en kennen u niet als voor een gemeen of slecht Mens, ick repliceerde om my moet gy het niet doen, maer om u gemoets wille, dat u verbiet den Goddeloosen te regtveerdigen en den rechtveerdigen te verdoemen, zy repliceerden Paulus secht soo u Imant een ander Evangelio verkondigt als ick u verkondigt hebbe, die zy u vervloekt, daerop zeyde ick dienvolgens moet ick van u of by u ver-

vloekt wesen, zy zeyden wy en willen dat niet seggen, ik vraegde wat dan? zy antwoorden dat wy u Evangelio niet aen moeten nemen als't met dat niet en accordeert, ick vraegde of zy dagten dat Paulus voor haer verantwoorden sou? zy antwoorden Ia of Neen soo als't hun best te pas quam om te Disputeeren, zeyden zy Ia, soo vraegde ick waerom zy de Papisten verachten die op Menschen vertrouwen of op de Paepen verantwoorden lieten aenkomen, dan of zy meer bewijsen konnen dat Paulus door Godts Geest sprack als de Paepen, en daer hadden zy wat werck toe, seyden zy Neen, ick vraegde dan waerom zy het op hem lieten aenkomen, en tegen haer gemoet deden dan hadden zy oock wat werck, en dickwils weynig tijd om te Disputeeren soo sy het redineeren noemden, en daerom lieten zy mij vaeren, en spanden aen met den grooten hoop om my te verachten, en als dat wat geduert hadde soo resolveerde ick mijn verstant op Papier te stellen, om elck een den Mont te stoppen door tegen reden, maer ick en wist niet hoe hun dat ter hant stellen door dat ick om geen druck en dagt, en dat ick wist dat veele dat niet en konnen lesen, daerom resolveerde ik dat in de Classes te leveeren en te versoeken dat zy dat corigeeren souden door tegen reden, dit versogt ick voor eerst door een Brief die ick nevens het schrift sont, en dan ging ick personeel by een van de gemelde Predicanten, die zeyde dat dat zijn fonctie niet en was, maer die van de officieren, en terwijle ick besig was met hem te vraegen wien die waeren, soo gincker een Predikant voor by die by naer tot een yders spot diende door zijn groote eenvoudigheyt, en hy hadt my reets de Officieren genoemt en seyde siet daer gaet een van de Predikanten, ick keeck daer vlytig op denckende dat het een Officier sou wesen, en dan sag ick dat hy het was, en vraegde wat die daer meer in doen kon als hy, daerop antwoorde hy heel confuys ick dagt dat gy hem spreeken wilde ick vraegde waerom hy dat dagt hy antwoorde ick moet gaen studeren, ik vraegde of hy dat voor my niet versoeken wilde of seggen dat ik versogt datse dat doen souden al souden zy daer expres Classes om leggen, en dat ick haer daer van als an-

dere betaelen sou, hy antwoorde ick en hebbe geen tijd, ick vraegde wat tijd hy daertoe hebben moest, hy zeyde Iuffrou u dienaer, en ginck van my wech, dan stont ik een wyle tijd en keek en wist niet wat beginnen, eyndelijk resolveerde ick t'Huys te gaen, en een Brief aen zijn colega te schryven die een officier was, die quam daerop by my, en zeyde wel Iuffer de Heeren sullen dat niet doen, ick vraegde waerom? hy antwoorde, om dat het geen gewoonte en is, ick zeyde gy mogter die van maeken, en vervolgde hoe sout konnen een gewoonte zijn, daer meschien noyt vrouw u daer toe versogt en heeft, en waerom en sout gy L. niet soo wel Classen voor de Vrouwen leggen of houden als voor de mans, alse so wel als die betaelen willen, hy zeyde gy spreeckt soo betaelachtig als of wy niet voor niet en deden, ick repliceerde is't so niet onderrecht my beter, hy vraegde wat my bewogen hadt tot schrijven, ick antwoord mij selven te purifieeren van alle de dwaelingen die ick hebbe, hy vraegde of ick wel beter weten wilde? ick antwoorde Ia volkomen, en ick wil alles om een beter geven, dan vraegde hy wat ik geloofde van den Heyligen Geest, dan of hy gekomen was of noch komen sou? ick antwoorde dat hy noch komen sal of komen moet, hy vraegde, t want eynde? ik antwoorde om de Werelt te overtuygen van Sonde gerechtigheyt en Oordeel, en om haer alles te leeren, hy zeyde dat is mis, en vervolgde dat is al geschiet ten tijde van de Apostelen, ick vraegde waer dat bleeck of waer de blijcken waeren, hy zeyde in de Leeraers, ick zeyde, dien volgens zijn die de Werelt, en vervolgde dat is dan wel een kleyne Werelt:

(Doch seyde ick dat met alteratie, tot mijn verwondering om dat hy soo sachtsinnig sprack, en dat ick van hem seer loffelijck had hooren spreecken, en hy seyde Iuffer leest de Heylige Schriftuer gy sult het daer in vinden: ick repliceerde die hebbe ick gelesen, en weet dat'er staet dat den Heyligen Geest over d'Apostelen quam in de gedaente van vierige Tongen, en dat Hy hun alle vervulde met zijn Geest, en datse dan spraecken in andere Taelen als zy gewent waeren, maer ick en sien niet dat'er Iets

in steeckt, meer als een bequaem maeckinge tot het Prediken aen alle Taelen, Natien, in Volcke, soo het staet dat zy doen moesten, hy vraegde of ick dat geloofde? ick antwoorde waerom niet, en vervolgde, ick en sien daer geen verborgentheyt in, of niet, of 't is een gebeurelijke saecke, en doen hy weg was, dacht ick ben ick mal dat ick sulcke een Tael voeren, en vervolgde, als dat wesen sou soo moest men al hun seggen gelooven, datse op soo een mannier seggen gehoort te hebben, en dacht dan moest ik alle de Propheetien gelooven van wien zy my voor quaemen, want ick en hebbe niet meer vrijheyt om den eenen te verwerpen als den anderen, doch trooste ick my met een ydel hoope, die gegront was op een Simpel inbeelding van hun Goet of oprecht zijn, soo lang tot dat ick als een Nieuw gebooren Kint verandert was, door een lanckduerig bidden, vasten, waecken, suchten, en schrijen, daer ick Natuerelijck toe geperst wiert, naer dat ick in de Classis geweest was, en eer ick daer toe resolveerde so quammer een Predikant by my uyt een ander Stadt, die seyde van mijn Vriendinne gesonden te zijn om my te besoecken, en te sien hoe Minnistachtig ick daer uyt sach, die seyde oock dat zy het niet doen en souden tot mijn verwondering, en dacht [t]oen hy weg was 't is wonder dat hy my dat secht van die Vrouwe daer hy weet dat het sonde is, en hy behoorde in ste van dat haer te bestraffen, bysonder om dat hy daer sonde van maeckt, namelijk om het onbestraffelijcke bespotten, wat is dat anders als bespotting tot ver-ergering, 't is erger of alsoo erg als of men Imant met Vingers wijst, seggende siet, &c. en ick vraegde hem of dat quaet was, om dat hy daer op sprak hy seyde neen, en vervolgde, maer ick en segge dat maer om dat zy my dat belast heeft, ick seyde wel dan hebt gy u boodschap gedaen, maer ick dacht dat men sulcke bootschappen niet en mocht aennemen, en kreeg spijt doch en toonde ick dat niet, maer dede haer groeten door onbedachtsaemheyt, het gene ik haer schreef, waer by ick voegde, Iesus secht die zijn Hand eens aen den Ploeg slaet die en moetse niet te rug haelen, want die volharden sal tot den eynde toe, die sal alleen saligh

worden, gy hebt my veel vrientschap van leven gedaen, gy hebt my een Vreemdelinck zijnde geherbergt, hongerig zijnde gespijst, dorstig zijnde gelaeft, sieck zijnde besocht, en gedient, maer ick en wil niet hopen of dencken dat gy al dat Goet sult vernieten door u ontrouw, en evenwel moet ick het dencken waerom, om dat gy my nu als een Vijandinne voor komt, die my tot het quaedt versoeckt, wel Vriendinne waer toe zijt gy gekomen moet ik u vraegen, eer't van een ander gebragt wort, ik hebbe u doen groeten maer 't is my leet, waerom, om dat mijn Meester my dat verboden heeft te doen aen sulcke Menschen, dat zijn die buyten staet van genaede zijn, door haer onbekeerelijckheyt, en vervolgde, wel hoe Vrienden sult gy my tot quaet versoecken, die my tot goet behoort aen te setten en van 't quaet te trecken, of en weet gy niet dat het bespotten quaet is, en dat van een goede saecke of meynt gy dat stille kleeding sondig is, doet het my sien op dat ick laete die te draegen, of is 't om de veranderlijckheyt, soo moet ick u vraegen waerom gy soo dickwils van Kapsel verandert zijt, en vervolgde, noch ick en weet niet dat ick eens tot Middelburg geweest ben, dat gy niet van Kleeding verandert en waert, of hebt gy daer meer vrijheyt toe als ick, ick bidde u toont my waer die van daen komt, op dat ick mijn Faute sien, en my niet meer en ergere in soo een ontmoeting, en vervolgde noch, ick ben verwondert dat soo een Man sulcke commissien aen neemt, daer hy weet wat daer uytvolgen kan, en ick verklaer heyliglijk voor Godt die de Herten en Nieren besoeckt, dat ick naer dien tijd sulcke een strijdt gehadt hebbe, om te veranderen van Gewaet of Kapsel als ick mijn leven gehadt hebbe, die en hout noch niet op, en daerom hebt gy my lief, ick bid u dat gy my van dien strijd verlost, door my beter t'onderrechten hoe eer hoe liever.

(Daer op kreeg ick een Brief van hem, in welcke hy seyde verwondert te wesen hoe ick soo onbeschaemt schrijven dorst aen soo een Persoon: ick repliceerde, mijn Heer, ick sou U.E. bedancken van u U E. korrectie soo die naer een recht geschiet was, dat ick oordeele recht te we-

sen dat is met een aentooning van Fauten, maer nu ben ick genootsaeckt te klaegen, om dat gy my ontrust hebt, door my te bestraffen sonder mijn Faute aen te toonen tot verbetering, en vervolgde dit en schrijve ick niet uyt passie maer uyt Liefde soo als ick dien Brief gedaen hebbe, en wensche dat gy die oock soo op neemt, en u daer ten besten van dient, voor eerst om my mijn Faute ordentelijck voor te stellen, en dan andere oock soo te doen als gy wildet gedaen wesen, en als ick u doen naer de lesse Iesu, &c. maer ick en kreeg geen antwoort: dan resolveerde ick in de Classes te gaen om een eynde te maecken van dat verlangen dat niet kleyn en was, te meer om dat elck dieder van wist, daer op reckhalsde of verlangde die my natuerelijck Lief hadde en niet naerderen dorst uyt vreese van het Volck, om dat ick den naem hadt van wonderlijck en vremt en slecht, en als ick daer quam soo wiert ick als een half dronckig Mensch door alteratie, en ick kon niet dencken waer het van daen quam, door dat ick te vooren geen alteratie gevoelt en hadde, en ick hadde in mijne Schriften getoont, waerom ik geen achting voor de revelatien hadde, namelijck om dat elck dat woort spreecken kon, dat den Revelateur gesproeken hadde, dan om dat elck soo verscheynen kon als hy verscheenen was, dan om dat heel de Werelt die voor Sot hout, die sich van gedaente veranderen of sich verkleeden, by sonder die de gedaente van hun mindere aen trecken, om datse sich in perijkel stellen, van altijt daer voor gehouden te worden, en ander vrijheyt geven om hun gedaente aen te nemen, en soo elck een bedriegen, van dese dingen veynsden zy niet te weten, maer vraegden wat ik begeerde? ick antwoorde Correctie of verbetering of dat gy my suyver verklaert, naer bevint van saecken, zy vraegden erkent gy de Schriftuer voor Gods woort, en ick en was soo wijs niet dat ick dacht dat'er meer als een Godt was, of die Godt genaemt wort, daerom seyde ik neen, zy vraegden 't andermael, of meer, ick seyde ad Idem, zy vraegden dan of ick wel wist wat ick seyde, dan of ick het wel bedacht, ick antwoorde Ia, soo als ik meijne, dan vraegden zy weder wat ick van haer be-

geerde, en deden daer by als gy de Schriftuer voor Gods woort niet en erkent, dan en konnen wy u niet helpen, ik vraegde waerom niet of wat reden, en vervolgde, hoe sout gy Lieden een Heyden overtuygen die geen Schriftuer erkent, zy antwoorden dat's wat anders, en seyden dat en is onse vraeg niet voldaen, ik seyde die is voldaen, en vervolgde, overtuygt my als een Heyden met de Natuer, zy seyden dat en kan niet wesen, en vervolgden, secht ons noch eens, of gy de Schriftuer voor Godts woord erkent of niet, ick seyde dat hebt gy al tweemael gevraegt, en gy weet wel neen, eer gy my vraegt, dan begonnen zy onfatsoenelijck te spreecken, en seyden dat zy het van mijn hooren wilden, en ick en was soo wijs niet dat ick seyde ick en wil 't u niet seggen, maer seyde 't haer voor de derde mael en dede daer by hoe sou ick dat doen, daer ick gevolgelijck moet oordeelen, dat Abram, Isaac en Iacob, een Verbont met den Duvel hebben gemaeckt, en kont gy my contrarie aen toonen doet het (waer uyt te sien is, dat ick doen noch niet en wist, dat Kraejen en Exsters en Aepen Duvels waeren, niet tegenstaende ick daer Stoffe genoeg toe gehad hadde,) daer op vlogen zy al op als dito Vogels, en schreeuden overluyt wat hebben wy meer getuygen van noode, en door dat ick gesterckt wiert in den Geest soo bleef ick sitten, soo stout als ick mocht, daer op begonnen zy te roepen, gaet uyt, wy en willen u niet meer hooren, dan seyde ick niet voor dat ick mijn seggen goet gemaeckt hebbe door gesonde redens, daer op seyden sommige laetse niet spreecken, en eenen die my alderdichst sat, preses doetse uyt gaen of ick gaen uyt, daer op seyde ick als 't u belieft daer is de Deure, en wees hem die, daer op schudden zy het Hooft en seijden onverdragelijck Wijf gaet uyt, ik seyde het selve, dan liepen zy weder by malkander en spraecken in vermingde Taelen, en als dat wat geduert hadde, seyde den preses laet u reden hooren, ick seyde als Imant sich verbint soo geeft hy te kennen dat hy van te vooren niet verbonden is, aen den Persoon daer hy sich aen verbint, en het is tegen 't gebruyck dat een Koninck of Souvereyn sig verbint aen zijn Lijf eygene Slaef, daerop seyden zy lang

genoeg reden gehoort, en vervolgen, wat wilt gy daer mede seggen, ick antworde dat die Persoonen, Gods Lijfeygene Slaeven of Dienaren waeren, dienvolgens dat Hy door geen Verbondt hun Godt moest worden, daer op seyden zy gaet nu wat uyt wy sullen over u reden spreecken, en u dan antwoorden, ick dedet al sonder ergh te dencken, anders als datse sondige Menschen waeren, dan seyden zy wy hebben over u reden gesproocken, en bevinden dat gy zijt een Gans bittergalle in 't saemen knooping der ongerechtigheyt en daerom geven wy u den Satan over, en verbieden u meer sulcke een tael te voeren, op pene van d'Edele Heeren Magistraet over u te klaegen, die niet alleen en zijn tot bewaering der Goede, maer ook straffing der Quaede, dan seyde ick nu sien of bevinde ick dat gy alle Verbondene zijt van den Duvel, en, en dat gy boos genoeg zijt om met my te doen, soo als Voorsaeten met mijn voorsaet Iesus gedaen hebben, maer 't is een Iammer dat de Goese Regenten geen Herodissen of Pilaetissen zijn seyde ick onbedacht, anders sou 't gy het klaeren, niet denckende dat Pilatus daer geen schuld in en hadde, so ik daer naer dacht, daer op vloog den gemelden Predikant naer my toe, so als of hy my wilde verscheuren, en seyde met een Lamme Stem, zijt gy oock niet met den Duvel verbonden geweest doen ghy by my quamt klaegen over Hoogentooren, ick seyde noch al onbedacht Ia het kan wel waer wesen, maer wat wilt gy daer mede seggen, hy voegde daer eenige woorden by daer ick niet van en wist, en vraegde dan het gemelde weder, dan seyde ick, ick en weter niet van, en hy seyde soo lancksaem als hy kon u Oude-schoen weten daer wel van, en sy drongen my met gedrang uyt, en sloegen de Deure forsig achter my toe, soo dat den Koster sich onsette, en vraegde met alteratie wat hebt gy nu gewonnen ick antwoorde niet, als mijn plicht gedaen, en ginck gerust henen, en als ik t'Huys quam vraegde my een Vrou die by my woonde hoe ick gevaeren was, ik seydet haer, zy vraegde of ik niet schrickelijk gealtreert was, en raede my te drincken, ick seyde neen of 't is geen noot het sal wel over gaen, en ginck in mijn Slaep-kamer sitten tot dat

het meeste van de alteratie over was, dan kreeg ick lust tot schryven, sonder te weten wat ick schryven sou, en als ick tot schryven geseten was, soo quam my voor de reden of den onspronck van alle dingen, voor eerst van de Kinderen waer uyt ick ten eersten sach dat mijn Man my bedroogen hadde, doch noteerde ick dat niet, als voor zijn Particuliere Foute, en diende my daer van om mijn Godt, en my selven te veronschuldigen: kort daer aen komt zijn Nicht en Susters Dochter die een van zijn beste Vrienden was geweest, die secht moeje verkoopt my wat van u Kleer-stocken, want gy en sult die u leven niet al van doene hebben al Troudet gy, door dat gy noyt geen Kinderen sult krijgen, ick vraegde waerom? zy antwoorde met een lach om dat gyder niet goet voor en zijt, ick vraegde waer mede zy dat bewees of waer aen zy dat wist? zy antwoorde om dat gy by Oom geen Kinders gekregen hebt, en dat hyder by andere gekregen heeft: ick vraegde daer op of men wel kon maejen daer men niet en saeyde? zy seyde neen, en vervolgde, wat wilt gy daer mede seggen? ick antwoorde, dat mijn Man my geen Saet gegeven heeft, zy vraegde hoe ick dat wist? dan of ick dat niet geweeten hadde voor zijn Doodt, of in zijn Leven, ick seyde neen, en vervolgde, hoe weet ick alle dingen die my noyt gesegt en zijn? zy seyde ick en weet het niet: en vervolgde men sou seggen dat gy het moest van andere gehoort, of met andere geprobeert hebben, ick seyde men mach seggen dat men wilt als men het kan verantwoorden of bewysen, zy repliceerde, men roept daer geen getuygen over ick seyde soo ist, en vervolgde, belieft u het daer voor te houden, gy kont het doen en ginck wech, seggende mijn Stocken zijn niet te koop, daer op seyde zy hey Moeje zijt gy daerom boos of quaet, ik en meijne dat so niet? ik repliceerde quaet of niet, dat gy niet en meijnt, en moet gy niet seggen, en vorderde mijn wech, dan quamse my achter aen en seyde gealtereert te wesen, over dat seggen: en vervolgde ick meynde dat mijn Oom een eerelijck Man was, maer heeft hy dat gedaen soo is hy een Schelm geweest, want eerelijcke lieden doen dat niet, ick zeyde daer op weet ik

niet te seggen, als dat my dat gebeurt is, en dat ick'er soo onstelt over was als of hy my het meeste leet van de Werelt gedaen hadde, en dat ick hem dat menigmael geseyt hebbe, en gebeden met gevouwen Handen en gebogen knien dat hy my leiver niet meer aen roeren sou, als so verre brengen en dan verlaeten, zy vraegde, hoe verre ik zeyde tot de ontfanckenisse, en vervolgde, Nicht 't is de meeste smerte of smaet die men een Vrouw aen doen kan, moet ick seggen van ondervinding, want ick hebbe veel smaet geleden, maer noyt meerder smerte gevoelt, zy zeyde ick kant wel dencken, en vervolgde, ick sou hem de Oogen op de Kaeken gehaelt hebben, soo ick in u plaets geweest was, maer gy waert te goet voor dien Man, dat hebbe ick wel Duysentmael gesegt en mijn Man noch meer, en die heeft dickwils gesegt dat gy daer segt, maer ick en wildet niet gelooven, en daerom hebbe ick dickwils uytgeslagen met mijn Man, seggende oft u te vooren staet moeje ik en weet niet oft wel heus toe gaet met u beyde, maer gy en wildet daer noyt niet van hooren, daerom zweeg ik op het lest stil, maer hadt gy soo sot niet geweest het sou u veel geprofyteert hebben, soo gy een Kint gehadt hadde al wast Seven geweest gy sout wel Seven mael rijker geweest zijn als nu, en dat heeft dien Schelm geweten, en daerom heeft hy dat gedaen, en vervolgde 't is mijn Oom geweest, maer dat ick dat geweten hadt, ick sou hem wel wat anders geleert hebben, en dat heeft hy gevreest en daerom sogt hy niet veel gemeynschap te houden &c., kort daer aen komt haer Man, en vraeght wat ick doen? ick antwoorde wonderen broen, (om dat hy kort te vooren gesegt hadde moeje sal noch een wonder uytvoeren daer de geheele Werelt over verstelt sal staen,) daerop schudde hy zijn Hooft en zeyde gy zyt een schielijk Mens, ick vraegde wat dat was? hy antwoorde Iets selsaems of ongemeens, en ik en kan dat soo niet seggen en let'er op of ick geen waerheyt en spreke, daerop zeyde ick 't is wel, en vervolgde gy zyt een Propheet die Broot Eet, soo als alle andere gedaen hebben, ick sal eens sien, of ik u onder de Propheten sal laeten setten, hy zeyde moeje segt al dat gy wilt maer en spot met die dingen niet,

om dat gy weet datse by my Heylig zijn, ick repliceerde dat en doen ick niet met Kennis, maer spreek soo het by my ligt, dan zeyde hy wat hy van zijn Vrouw gehoort hadde spottens wys dan zeyde ick oock soo, naemelijk segt al dat gy wilt maer en spot met die dingen niet, om dat gy weet datse by my Heylig zijn, daerop zeyde hy nu dan surieus, is dat so geschiet, ick zeyde Ia, en vervolgde het sou my leet zijn dat ick anders spreeken sou, daerop zeyde hy dat weet ick, en vervolgde, wel dat dunckertje, mogt ick niet wel seggen effen voor zijn siek worden, ick wilder mijn Hooft tegen verwedden, dat gy u wijf niet heus en doet. of doet als een eerelijck Man, hy vraegde, of gy het my geklaegt haddet of gesegt, ik zeyde Neen Ioe Schelm gy weet wel beter, en dat gy het soo seker niet en wist gy en sout soo stout niet spreecken, maer gy weet dat u Wijf daer t'onoosel toe is, en te eerelijck, om te weten, en daer van te spreeken, en daerom gaet gy so stout te werck, en doet u selven en haer te kort daer wil ick mijn Hooft om verbeuren segge ick nog eens, en al om dat vervloeckte goet, daerop zeyde ick Neef ten is om het goet niet geweest, want hy hadt zijn leven te lief, om dat om het goet te waegen daer is een ander oorsaek geweest, maer ick en weet die noch niet, dan vraegde hy wat die wesen sou en raede verscheydemael maer ick moest al Neen seggen, dan zeyde hy wy sullen het dan Godt op geven en sien wat den tijd leeren sal, altijd nu ben ick gerust in die saeke, daer ick menigmael over ontrust ben geweest, denckende ick mag den Man verongelijcken, ick repliceerde posee dat was so geweest, wat ongerustheyt moest gy daer over hebben predestinateur, en vervolgde geschieter Iets by geval gy segt Neen en ick Ia, maer dat sullen wy nu laeten blijven, kont go beletten dat'er een Vogel over u Hooft Vliegt, en een klattie daerop laet vallen, hy seyde Neen, maer wel beletten dat hy daerop nestelt, ik zeyde soo is't, en vervolgde maer waerom wilt gy dan daerom gestraft wesen, hy zeyde om dat het de Schriftuer segt, ick zeyde de schriftuer is vals oock in die saeke, hy zeyde moeje als gy soo spreeken wilt soo moet ick van u gaen, ick vraegde wat

reden? hy antwoorde, om dat het my een grouwel is, of dat ick het niet hooren mag, ick zeyde wel zyt gy dan onverbeterlijck, dat gy geen reden kont verdraegen, en vervolgde dat is droevig, en vervolge noch wel ick en ben soo niet maer mag hooren dat gy my met alle mijn dingen veracht tot niet, als gy my maer een beter kont aentoonen, hy zeyde ick kan niet, en vervolgde, wat hebben de Predicanten gesegt, ick zeyde Ia, dat die het seijden dan sout wel wesen ook Neef, (dat is een vraeg reden) hy begon te lachen en knikte en zeyde gy zyt een aer-Wyf, ick repliceerde dat zeyde Dominie Hoogentooren oock, maer hy en toonde't niet, daerop zeyde hy of ghy seggen wilt gy zyt oock soo, en vervolgde, maer ik ben een eerelijck Man, ick repliceerde soo zeyde hy oock, dan seyde hy ick en kan niet meer seggen maer vraegt 't aen mijn Wijf, ick zeyde 't is goet als my daer Iets aen gelegen is, dan sal ick het doen, daer mede passeerde hy, dan komt mijn Mans eene sone, die van zijn leeven dickwils gesegt hadde, dat ick een negende wonder sou zijn, en vraegt wat ick doen? ick antworde ad idem, en dede daer by Mama sou u geeren tot een waersegger of Propheet maeken, op dat gy wat meer geacht wiert als gy nu doet, door u leugen spreeken of slecht gedrag, die had daer mede genoeg, die en quam maer om Mamas Huys te besien, om te sien of het groot genoeg was of sou zijn om hem te wonen, en dat was wel, maer Mama sou moeten in een muisen hol kruypen en haer sone het heel Huys ten besten of ten slechsten geven, om in te Domineeren als bouwens Geest, dat is by nachte, en dat en stont Mama niet aen, en daerom ginck haer Sone weg, en ging een kaemer op een ander hueren, die bylang so commodieus niet en was als die Mama hem geven wilde, tot zijn plesier en gerief, waeruyt Mama beslot dat het den sone daerom niet te doen en was, maer om te Domineeren, als een vaegebon of Schelin sonder gestoort te worden, so als't in der waerheyt was, soo d'ervaerentheyt getuygde, daerop vraegde ick dien Neef en zijn Swaeger waer zy met haer woort bleven, dat zy gesproken hadden doense met my accordeerden, seggende wy sullen de Kinders by

u beschicken, en oock de Kinders die geseyt hadden Mama wy sullen u voort helpen naer vermogen wy sullen by u komen woonen en ons Gelt verteeren, soo dat gy geselschap aen ons hebben sult en winst, want wy sullen u soo veel geven als wy aen andere souden moeten geven die het om winst doen, daerop zeyde ick dat sal my Lief zijn niet om de winst maer het goet exempel dat wy daer door geven sullen aen andere, en de goede of eerelijcke getuygenisse van malkanders wel doen, daerop gaeven zy my gesaementlijck de Hant en seyden als eerlijcke Lien sullen wy ons woort houden, doet gy het oock in het gene gy ons toe gestaen hebt, ik zeyde so of geen eerelijke Vrou, en dan viel dat soo uyt, men stelde Mama condietien voor diese omogelijck niet naer komen kon, sy sou moeten haer winckel op kraemen daerse van leven moest en een Meyt houden die niet anders doen en sou als op Me-joncker passen, en dan sou hy haer Dertig Pont Iaers geven en de kosten waeren soo dier dat ick meer sou van doene gehadt hebben om hem in de Meyt de kost te geven, laetstaen mijn Huys-huer betaelen, en selfs onderhout, dat ick sou moeten gehadt hebben, als ick dat sou gedaen hebben, naemelijck mijn winckel op gekraemt, door dat ick geen goetgenoeg en hadde om van te leven buyten dien,) zy antwoorden hy is zijn selfs vogt ick zeyde contrarie is waer, en vervolgde, al was soo soo moest ghy hem tot reden dwingen, om dat hy ons tot geen schant sou dienen, maer wat is't die het doen konnen willen niet, en die het doen willen konnen niet, en soo blijft de Ieugt in 't verderf of de Werelt in 't boose foei moet gy hebben om laesieteyts wille, of gy behoorde het u te schamen sulcke Iongers soo hun wil te geven, gy sult'er wat van sien hebt gy tijd van leven, hy sal u op 't Hooft Kacken soo hy kan, of u in't Aenscheyn spuygen met verlof, dat sal u Loon wesen voor laesieteyt, en vervolgde ik en ben maer een Wijf, maer soo ick hem onder mijn magt hadde als gy doet ick sou mijn vingers liever afbyten als hem soo laeten swieren of Domineeren tot schande van mijn heele geslachte, zy vraegden, wat ick doen sou? ick antwoorde vooreerst, dat sou den tijd leeren, als gy hem on-

der mijn gebiet stelde't, zy vraegden, hoe souden wy dat konnen doen, tegen zijn wil? ick antwoorde, met hem geen Gelt of Goet te geeven, zy zeyden hy sou 't leenen of borgen, ick seyde dan sou ick het Volck laeten achter hun Gelt loopen voor eerst, en dan seggen soo gy hem meer geeft so en sullen wy u niet een penning weder geven, en laeten hun best doen om my tot anders doen te dwingen, dan sou ik sien offer recht in den lande was of niet, om geweldegaers te dwingen, zy repliceerden daer is veel moeite aen vast ik seyde so ist, en vervolgde luye lieden is het minste last te swaer, maer gy sulter wel komen, als hy 't al deur gebragt heeft met Hoeren en Snoeren, of Schelmen en Dieven, die niet en doen als op een anders genae leven, als gy hem dan houden moet dan salt aparent minder moeyte wesen maer meerder kost, voor Ziel en Lichaem, en vervolgde noch siet ick hebbet u gesegt doet nu u believen, zy vraegden wat ick doen sou als ick hem hadde onder mijn gebiet, ick zeyde als hy vriendelijck en beleeft was, en sig eerelijck droeg soo als't hem betaemde soo sou ik hem alle soetigheyt toe brengen van de Werelt, maer als hy stout was of sig niet wel en droeg so sou ick hem dat alles ontrecken, en niet geven als Verckens kost by gelijke, dat is voetsel voor het Lichaem, sonder leckernye, of aengenaemheyt, soo Iesus segt dat men onbekeerde doen moet, als hy segt en stroyt geen Roosen voor Verckens noch perlen voor swijnen &c., daerop zeyden zy dat sou goet wesen, en wy wensten dat hy by u komen wilde, maer hy en wilter niet aen, en segt Mama is soo gewent den Baes te spelen, en zy sou dat noch meynen te doen, maer ten sou niet lucken, want ick en sout niet lyden, dan zeyde ick ey-lieve, vraegt hem eens hoe en waerin ick den Baes gespelt hebben, en vervolgde ick en weet niet dat ik oyt Iets tegen hem gedaen hebben, als gesegt, als hy voor koster speelde of Ame segger sonder fondament of kennis der saeke daer hy op Amen zeyde, geeft den Koster een Hoorebant, met een soetigheyt, tegen zijn Suster, en eens dat hy zeyde om zijn Papa naer den Mont te spreeken 'ten schilt my niet of ik Kandeel Eete, of andere spijs om dat hy dat zijn Vaeder oock hoorde seggen, waer-

op ick hem aensag, en vraegde, of hy het meynde en als hy Ia zeyde soo en seyde ick voor dat mael niet meer als ick salt sien, en sette hem sanderdaegs ander spijs voor die ick wist dat hem oock lief was maer soo lief niet als het Kandeel, en sette het Kandeel daer nevens, en gaf hem geen lepel, denckende dat moet ick nu eens sien en en zeydet oock tegen zijn Suster die daer savons te vooren by geweest was, oock tegen de Meyt die het gehoort hadde, en mijn Man was op dien tijd uyt, en daerom dede ick het te meer om geen te stercke partije te hebben om mijn voornemen uyt te voeren, dat was hem dat veynsen te verleeren dat sondig was, om twee reden voor eerst om de leugen, ten tweeden om dat hy daer door sou te wege gebragt hebben, dat andere noyt of selde haer lust souden gehadt hebben die het lusten dat hy soo veragte want dan sou mijn Man gesegt hebben voor wien sout gy het kocken voor u alleen, daer en is by naer niemant dieder om geeft, en sou ick een ander genoemt hebben hy sou wel gesegt hebben die kant wel minder doen, &c. daerom practiceerde ick dat, daerop vielen met eenen zijn Oogen en hy verschrickte doen hy geen lepel en sag, en dat wy gereet waeren om te Eeten met ons drij, denckende eer ick een lepel hebben, soo salt haest uyt wesen, want de lepels dede ick daerom verre achter om als ik Imant die personaegie spelen wilde en zeyde kom laet ons wacker Eeten, eer het kout wort want die en geefter niet veel om, daerop zeyde hy ick mag 't evenwel wel, ik repliceerde tussen meugen en lusten, is groot onderscheyt, ick mag wel droogen Broot, maer ik en lust het niet, als ick wat beter krijgen kan, daerom en sal ick noyt seggen ten schilt my niet of ick toe spijs Eete of niet, soo Adelaer gisteren zeyde (dat was zijn Naem, daerop vlooch hy op en zeyde Ia is't daerom of ick hoore wel het zijn gemaekte mouwen, ik dagt dat het door abuys geschiet was en vervolgde, ick wil een lepel hebben, daerop zeyde ik, ick oock, en vervolgde daerom hebbe ick eenen gelancht, daerop zeyde hy of gy seggen wilt langt oock een, ik repliceerde dat vat gy grondig en Adt al voort en zeyde lustig Kinderjens roei aen gy sult mede vaere, en die lagten

sig schier te berst inste vant Eeten, en hy wiert soo quaet dat hy op zijn Tanden Beet van Boosheyt, soo datse knersten, en zeyde als ick het selfs doen wil soo en hebbe ick geen Meyt van doen, daerop Keek ick hem aen en zeyde hoe is dat soo is ons Iongentien een Man geworden dat hy sulcke sententien spreeckt, dan schreeuden de andere, en hy wiert allinckens booser dan zeyde de meyt [Sinioor] belieft u dat ik u een lepel haele, hy zeyde Ia, en ick Neen, en dede daer by ick en verstaet niet, en vervolgde als ick wilde dat hy een lepel hadt ick sou hem wel eenen gelegt hebben soo wel als u, maer om dat, ick niet en wil dat hy kandeel Eet, daerom en hebbe ick hem gene gelegt, daerop rukt hy de Meyts lepel uyt de Hant, en vraegt waerom hy het niet soo wel Eeten sou als ik, ick antwoorde om dat het u niet en schilt of gy ander spijs Eet of die, en dat het mij schilt en nam dat seggende, de kon op daer het in was, en doen ick sag dat hij geweld wilde gebruyken so stelde ick'er gewelt tegen, en sloot de deure voor zijn Neus, en stak de sleutel in mijn sack, tot dat wy dat op hadden, en dat hy weg was, gegaen van spijt, om dat hy ons soo hoorde Domineeren tot zijn spot, want als wy gegeten hadden soo gingen wy met de lepels speelen, en songen daer by so moetmen de veynsers leeren la la soo moeten de veynsers leeren, dat song ick, en de aendere speeldent en lachten soo datse niet sien konnen, naer dat ick haer het gevolg van dien aengetoont hadde van die beyde naemelijck van het eerste in het leste, en riepen al dat is recht en vervolgden segt meer ten schilt my niet of ick dat eete of wat anders, &c. hy zeijde ick salt Papa seggen, zij repliceerden heij lieve doet dat ick sal u een Schelinck laeten kijken, &c. en soo maekten zij hem moe en als de Papa t'huijs quam die en con voor eerst niet spreeken, alse hem dat vertelden om dat hij het oock wel anders sou gewilt hebben om dat hij selfs oock geeren Kandeel Adt, en dat maer geseyt en hadde om den Naem niet te hebben dat men het voor hem kookte maer de eere dat hy het voor andere liet doen, maer doen hy sig wat bedagt hadde soo moest hy evenwel spreeken, en seggen dat het recht was, en ginck hem

selfs bespotten om zijn Moedt te koelen, want hy was selfs so Boos dat hy beet op zijn Tanden doen hy hoorde dat hyder niet meer van hebben sou, of dat het op was, waer door ick noch eenigsins ontroerde denckende sal de commedie een tragedie worden, maer Neen het verging noch wel, wy hielpen hem an't lachen met te seggen so gy hier geweest hadt, gy sout u slap gelachen hebben so zeyde de Dochter en de Meyt, soo ging hy aen, en steldent hem soo beminnelijck voor dat hy noch lachen moest, en dan wiert ick stout en zeyde soo moetmen de veynsers leeren groot en kleyn, hy zeijde my oock al? ick antwoorde Ia, en vervolgde, daerom mogt gy wel oppassen, anders en krijg gy oock niet, hy repliceerde daer com ick wel mede toe, en vervolgde de dingen hadde ik hier geweest gy en sout niet een beet gekregen hebben, al hadde ick het over u Hooft gegoten, ick repliceerde dat weet ick oock wel en daerom sal ick het niet doen als gij t'huijs zijt, of ick moest mij sterck genoeg kennen, maer nu en was dat niet, want gij zijt stercker als ick, en hy met zijn Krucke, dat sou niet gelukt hebben, daerom liet ik 't, dan kraude hij zijn hooft en zeijde ik hebbe een stercke partye en vreese dat ick het niet te boven komen sal, en so ging dat henen, maer Addelaertie wachte sig wel voor Koster te speelen op soo een wijs, en heugt hem dat noch, het moet wesen dat hy van Baes spelen spreeckt, want anders weet ick geen oorsaecke, daerop zeyden zy dat was evenwel recht en lachtender eens helder over, maer daer en quam niet anders van.

(Ick schreef dan voort den oorsprong aller dingen, soo van quaet als van goet, daer uyt leerde ick quaet en goet kennen in den gront: voor eerst merckte ick aen hoe de Menschen sondigen tegen hun Oordeel of verstant door verscheyde reden, voor eerst door eenen besaeiden Acker te besaeien, ten tweeden door daer te veel vogten in te bringen, om dat zy oordeelen dat veel waeter het Graen doet verrotten, en verrot zijnde, dat het ongedierte baert, dat de opkomende Graenen op Eet, dit noteerde ick voor de schult der Vrouwen, die veel vogtige spijs Eeten als zij swanger zijn, en toonde haer door 't excempel van de

koejen dat zij in dien tijd moeten opdroogende spijse Eeten, en die seer versterckende is, en dan hoe zy moesten stereken dranck laeten en stercke spijsen als zy gesogt wierden soo als de Koejen doen, om fris te wesen, en dat zy dan alle groene kruiden moesten Eeten die den Hemel voor haer geeft om soete Botter en Melck te maecken voor hun Kinders, en toonde hoe zy sig selfs moeten verneederen voor die sonden van naelaetigheyt, die zy toonden sonden te weesen door dat zy dat quaet in haer gelijcke bestraften, en dat zy dat de Koejen niet en geeven om dat quaet te mijden, dat daer Natuerelijck uyt volgt, dat is onpasselijckheyt, voor haer en haere Kinderen, want de sware spijs maekt den Mens loom en traeg, en de lichte niet beter, want zy maeckt den Mens swack, en breyde dat uyt met te toonen hoe die Kindertiens hun voetsel moesten hebben, waer zy zijn, en dat zy daerom moesten dobbelvoedende spijs Eeten en dranck drincken, en als zy alleen zijn dat zy maer enckel voetsel connen verteren, door dat hun Maeg dan niet sterck genoeg en is om dat dobel voetsel te verteeren, dat alleen voor haer gegeven is van Godt en de Natuer, en voor de Mannen die een sterker Natuer hebben, en daerom meerder voetsel moeten hebben, daer uyt nam is oorsaeck om te bewysen dat de Mannen, sterker dranck moeten drincken naer maete van hun Natuer, en dat de Vrouwen hun dat niet en mochten misgunnen, noch daerom misprijsen, voor eerst om dat zy sonder dat voetsel niet bequaem en zijn om haer werk te doen dat haer van Godt opgelegt is, ten tweeden, om dat Godt daer in zijn believen getoont heeft, en ten derden om dat hun voetsel Godt soo veel gekost of kost als het haere, hier toe toonde ick hoe hy soo wel moet de aerde besaejen en beregenen en beschinen met Sijn helder ligt om de teere spijs als om de grove of groote of stercke of kloecke, soo alse alle genaemt wort, verder dat hun die soo wel tot een last is als de hare de Mannen, en dede daer een gelijkenis by, seggende, sal een Kint tegen zijn Ouder seggen, waerom en geeft gy my niet soo groote kleeren, als mijn grooten Broeder, hy sal seggen mijn Kint om datse u tot een last souden zijn, en vervolgen maer kom wilt, gy die hebben ick salse u geven, maer dan sal ick u kley-

ne kleeren houden, want ick en geven niet voor de moten of den roest of tot het verderf gelijck cont gijse niet draegen, en vervolgen maer dan moet gy soo gau loopen, als gy gewent zijt, of als u broeder die sulke kleeren draegt, en valt gy over de selve soo moet gy my niet komen klaegen, of ick sal u seggen 't is wel besteet gy mogt laeten sulcke kleeren te draegen niemant dwingt u daer toe &c. wederom sal een grooten Sone of groote Dochter seggen waerom en geeft gy my sulcke een moy of teerder goetje niet als mijn kleynen Broeder of Suster, hy sal, ad Idem seggen, en de Schoentjens die hy zijn kleyne Kinders van baleer geeft of sagte trijpe die sal hy die groote ook geven in stee van haer groote Schoenen die van Kalfs leer zijn, maer hoe sal hy die aentrecken en daer mede loopen, niet meer als het Kleijne doen kan, en soo sal een wysen Vaeder zijt Kint vernoegen met een soetigheyt, en vervolgde soo heeft onsen goeden Vaeder gedaen hy heeft de groote het kleyne gegeven en de kleyne het groote, en siet hoe zy gevaeren zijn, den eenen legt en roept ae mijn voet, den anderen ae mijn bloet, den derden aei mijn Hant &c., en dan roepen zy noch al mijn Vaeder heeft het gedaen, om reden, en vervolgde wel leugenaer moet ick seggen, en vervolgde, heeft u Vaeder u gedwongen om kleyne Schoenen te draegen, die Voeten aenstucken persten, of groote Schoenen te draegen die het loopen beletten en den Neus doen verpletten, kom bewijst my contraerie ik segge dat gy liegt als een Schelm, en dat hy cortraecie gesegt heeft dienvolgens dat gy tegen zijn wil gedaen hebt wederom wel leugenes moet ick seggen heeft u vaeder u gedwongen om Schoen te draegen daer u Voeten tot bersten toe in geklemt waeren, hoe hebt gy die konnen af laeten doen u voeten bedurven waeren, wederom heeft u Vaeder u sticklijven doen draegen die Lichaem schier te berste persten, en u dermen deden tieren als dol van pijne, u adem dede achter blijven heele quaertieren lanck, waerom hebt ghy het naer gelaeten als ghy sieck daer van waert? Wederom heeft u Vaeder u geperst om groote schoen te draegen, die u het veerdig gaen beletten en neus doen verpletten op tweederly wijs, voor eerst met de schan-

de die van het traeg gaen komt, die u een siecke gelijck maekt, waerom sou hy u boven de selve verheffen, ten tweeden door het vallen dat daer ligt kan uytvolgen, en dat u wijsheyt niet en belet, maer in tegendeel u daerop set, hoe menige en hebt gy niet sien vallen door de hooge of leege of smal of korte Schoenen, die buyten de Voete maete waeren eer gy die maeken liet.

(Verder merkte ick aen wat opperatie het vergif aen den Mensch doet, voor eerst aengemerckt hebben hoe de lusteloose Spijse een Mensch de Doodt kan aen doen door tegenwalging, waer op het braeken of keeren volgt, dat dickwils een Aeder doet bersten, die den Mensch doot doet bloen, denckende het vergif staet alle Menschen tegen, en zy nemen het in met weder-sin, dienvolgens doet het de selve wercking ten besten dat het slaegt, maer hoe menigte en eet het niet op, in zijn Dermen; en zijn dat geen Vyanden die den Mensch in neemt, om Vyanden uyt te drijven: waer wil dit naer toe, zijn de Menschen dol of sot, of sullen zy het worden, sal men sulcke dingen doen, die men seker of voorslaegs weet dat doodelijk bennen, of en weet men niet dat het Vergif doodelijck is voor den Mensch, of en heeft men daer niet Preuven genoech van gesien, en komt daer oock niet den schrick van daen, die den Mensch krijgt op het sien naerderen van een vergiftig Dier, en is niet zijn Natuer geneygt tot slechten der Steden daer hy in komt naemelijck dien Vijant, daer Iesus op gesien heeft als hy seyde, als den Vyant den Vijant uyt drijft, dat Rijck en sal niet bestaen Geestelijck en Lichaemelijck, Tijdelijck en eeuwig, is dat te verstaen, hoe dat? den Mensch die weet dat hy sich selfs niet dooden mach niet meer als een ander, waerom, om dat hy zijn Meester niet berooven mach van Dienaeren of onderdaenen, waerom dat? om dat zijn eere in de menigte bestaet volgens het gemeen Oordeel, dat segt in de menigte des Volcks bestaet des Conincks eere, daer op merckende wierd ick verschrickt, en dacht lieven God waer blijven alle de Doctoren, Appoteeckers, Quaeksalvers, Geestelijcke, daerop wiert my getoont eenen Berg die altijt brande van Vuer en Solfer, daer ick van

gelesen of hooren lesen hadt met Naem AEtna, daer door begon ick kout te worden een dacht waer wilt die naer toe, daer wiert ick te sien die slangen daer de Natueralisten van schryven, die dickwils drie vier Mijlen verre reysen om een droppel waeter te vinden om haeren dorst te lessen, en die sulcke den Vyamente hitte by sich hebben, dat'er geen Gras en kan groejen, al waer zy eens geweest hebben, daer op spronck ick op en seyde lieven Godt of lieven Heer wat is dat? my wierd gesegt het zijn Verdoemde; dan wierd ick soo koud als Ys, en wierd te sitteren als een Blad, en wilde dat Gesigt ontloopen, maer en kon niet: ick ging te Bed en deckte my meer als ick gewoon was, om werm te werden; maer te vergeefs: ick poogde te slaepen, maer te vergeefs: ick ging veegen, schueren, schrobben, wassen, naeijen, om my moede te maeken en tot slaepen te neygen, maer te vergeefs: ick bleef daer in soo lang toe dat ik my daer tegen stelde en seyde het zy so, wat is daer van, of waerom Heer komt my dat over? moet ick daer in brengter my in, of doeter my in brengen, liever als my langer in dat beschouwen te laeten, want mijn Hert is te teer, en dat met bittere traenen, die mijn Hert soo verlichten dat ick eenige ruste kreeg, maer eer dat was soo wiert ick te sien als een Aerde sonder waeter soo geel en dorre, soo dat de Menschen van my verschrickten, die my van te vooren gesien hadden, en doen het aent' beteren was, soo vreesde ick dat het weder komen sou, en daerom versocht ick dito Weduwe om by te slaepen, denckende ik sal misschien beter slaepen als ick by geselschap legge, en by dach geve ick'er niet om als 't Licht weder is, dan is my het Licht troost genoeg, dat seyde ick haer oock, sonder by doende redens als die gemeen waeren, soo als is dat de duysternisse en eensaemheyt verdrietig en naer of verschrickelijck is, en daer-en-tegen het goet geselschap lief en aengenaem, en het Licht beminnelijck en troostelijck, daer op denckende seyde ick lieven Godt wat moet de verdoemenisse verschrickelijck pijnelijck wesen, die altijt van het Licht afgesondeert is, soo als zijn die Dieren die noyt voor het licht en komen, en altijt branden van Vuer en

Solfer, dan quam my in gedachte hoe ick gehoort hadde van Persoonen die in de Helle geweest hadden by de Verdoemde, en hoe zy saegen dat zy als onder eenen groenen Deecken laegen, en dat zy soo stil laegen als of zy sliepen op een sacht Bed, dan dacht ik lieven God souden dat wel Spotters uyt strojen, om met die dingen te spotten of de Menschen te verleijden, om dat zy sonder Wercken aen den Kost souden komen, wel Heer hoe onnosel of dwaes, want wat pijnelijckheyt steeckter in het Wercken, gans geene als 't met geselschap of ordentelijkheyt geschiet, soo als het wesen sou alse alle Werckten die Wercken konnen, sou 't niet een lust wesen voor t'Oog een vermaeck voor de Leden, ach Ia, en hebbe ick niet gesien binnen Gent, als'er eenige Bergen moesten geslecht of verniet worden, dat alle Man daer aen Wercken moest Geestelijck en Wereltlijck, Rijck en Arm, en dat zy al danssen daer van daen quaemen, door het groot pleysier datse daer in hadden, och Godt was dat soo, dan wiert ick te dencken hoe Iesus gesecht hadde den oegst is groot en den Arrebeyders weynig, en biddet op dat den Heer des oegstes getrouwe Arrebeyders uyt sendet, &c. Wederom de Schapen zijn als ofse geen Herder en hadden, ick dacht lieven Heer hoe waer is dat, en begon op een Nieuw bitterlijck te schreyen, en seyde siet daer zijn wel Herders maer zy weyden hun selven, en breecken de Schaepen de Beenen en den den Hals met eenen, alsse maer op die Weyden en komen, die zy gemynt hebben, waerom zy wel mijn Heeren mogen genaemt worden, in alle dese dingen wiert ick bevestigt, door het gene ick gehoort en gesien hadde, op het leste quam my in gedachte, dat mijn Man eens seyde die Lieden die daer naest onse Deure wonen, zijn soo Schaemel of Arm ick geloof datse dickwils Vuer souden maecken datse Hout hadden, en Eeten datse Spijs hadden, en dat zy dickwils of ondertussen van ons Hout stelen door de spleten van de schuer, maer 't en sou niet goet wesen, dat ick'er eens over quam, want ick sou mijn Handen aen hun schenden, of ick sou haer de Beenen of Ribben in stucken smijten, daer op seyde ick met een lachende Mont gy zijt een Helt, en vervolgde, ick ver-

spreeck my selven, ick moest seggen een Herder die de Schaepen so lief heeft dat hyse de Beenen af klippelen sou alsse in haer Meesters Weyde quaemen, daer op seyde hy al Gecken en al Mallen secht gy u meyning, en vervolgde, gy zijt een vervloeckten Dwael-geest, ick repliceerde, hoe komt dat te pas, en van wien ben ick vervloeckt hy seyde dat weet gy wel, en vervolgde, dat zijn soo van u Kunstjes, daer op sweeg ick stil voor dien tijt om dat ik merkte dat hy quaet was of in tooren onstak, en seyde andermael het selve weder om hem tot schaemte te bewegen, en dede daer by gy begont soo soet, dat ick dacht dat'er wat goets sou gevolgt hebben dat is, dat gy sou 't gesegt hebben wy moeten dat Volck wat geven, maer ghy begont daer soo te bolderen dat ick verschrickte, ey lieve waerom doet gy dat? zijn 't niet uwe Leden of Heeren Dienaeren, of Vaeders Kinderen, en denkt ghy niet dat ghy aen het Kindt doet, dat ghy het aen den Vaeder doet, Ia gy moet dat dencken by u selven om dat gy oock een Vaeder zijt, die dat aen u selven voelt, dan seyde hy wel eens hout op met dat getees ick en kan 't aen mijn Hooft niet verdraegen, dan seyde ick wel denckt gy niet dat het u Vaeder ook verveelt die klagten te hooren van Sijne Kinderen, die over u klaegen en roepen om vraecke over uwe onbermhertigheyt, dan liep hy weg, en seyde soo gy u Mont niet en hout soo gaen ick weg en kome niet meer weder, ik seyde dan slacht gy de Vrou die met Nagels of Vingers knipte, en toonde hoe Hy ook so dede of doen sou, soo hy niet op en hielt, dan seyde hy gy zijt een Mensch sonder weergae, hoe kome ick aen u, en hadde ick u noyt gesien, gy sult een Naegel aen mijn Doodt-kist wesen, dat hoorden de Kinderen, die seyden daer op met opstuyving hout u Mont of Bachuys toe, en 't is wonder dat gy u Smoel niet houden kont, daer gy weet dat het Papa niet hooren mach, dan seyde ik wel eens ick moet het hem evenwel seggen, niet-wetende waerom, dan trocken zy een Mont soo groot als zy konnen en seyden soo vileyn als zy mochten gy moet hem dat evenwel seggen, maer wy sullen u oock eens wat seggen dat gy niet geeren hooren sult, daerop seyde ik gy doet dat

nu al, en wildet gy noch meer seggen, zy antwoorden Ia en vervolgden, dat seggen en is niet, en dat toonden zy daer naer als die dingen openbaer wierden, die in mijn tweede Deel genoteert zijn, om te toonen dat het sulke Geesten zijn daer men tegen waecken moet, dan seyden zy dat zy by my konnen, dat zy my in 't Rasp-huys souden bruyen soo onfatsoenelijck alse mochten, dat seyde dito Sone nevens een hoope lastering of schelt-naemen daer hy niet eene van goet maecken kon, het gene my wel dede kroppen en dencken aen zijn propheteren, maer ten sou niet goet geweest hebben dat hy doen by my geweest hadde al was't dat hy daer om wenste, want ick geloof dat het hem niet wel en sou vergaen hebben, maer het niet by wesen dat doet tooren verdwynen so de onkennis onminne baert, soo baert oock het onsien of niet sien stilte, daerom hebbe ick altijt geraeden den tooren te vlieden, aen mijn Discipelen of Leerlingen, want die saecke was my soo ondraegelijck dat ick meynde Dol te worden of uyt mijn Vel te springen, welck spreeckwoorts reden my op dito tijt oock in gedachte quam, als erkomstig te wesen van de Slangen die sich uyt dolligheyt der pijne of disperaetheyt verhangen, welk spreeckwoort te kennen geeft, dat zy noch eens gehangen zijn, of meermael gehangen hebben, en dat oock wel uyt het Vel springen mach genaemt worden om dat zy daer uyt springen als't op 't leste komt, soo dat het in somma te kennen geeft zijn leven ontloopen of zijn Doodt verhaesten, als dat moede wesende, soo was 't ook met my in dien tijt, ick was 't soo moede dat ick het wel sou uytgespogen hebben soo ick het mogen doen hadde, en haeste my om naer een Slaeger te loopen, om haest geslacht te worden, en soo van leven verandert, maer eer dat voor viel hadde ik noch al veel moeijelijkheyd.

(Als dat schryven ontrent vier Maenden geduert hadde by naer Dach en nacht sonder eeten of slaepen, als eenige weynige Ueren tussen Dach en Nacht, soo quaemen der Soldaeten voor de Stad, om een questie te vernieten die tussen de Regenten was van die Plaets, en soo kreeg ik gelegentheyt om meer bevestigt te worden in het

gene my geopenbaert was, want de Predikanten wrogten daer soo in, als ofse Serpenten selfs geweest hadden, hoe dat? voor eerst hadde ick van mijn Man gehoort dat het haer bekent was wiender gelijck of ongelijck hadde, en hoe zy die questie vernieten konnen door een woort spreken, soo Ider oordeelen kan, dese questie was ontstaen uyt de ongemeynschap der goeden, van onderlingen Vrienden, waeruyt de regering onstont, of waer in zy bestont, dat waeren Susters en Broeders Kinderen, soo wy alle zijn van een verder rang of laeter telling, het gene mede een actie of practijcke was tegen het gebruyck, doch ginck 't wel, soo lang als zy den Buyt gelijck deelen konnen, maer als dat begon te Falieeren soo manckeerde de vrientschap, en zy begonnen elck aen het langhst eynde te trecken, en die't te quaet kreeg riep om hulpe, en als de andere dat saegen soo riepen zy oock, en soo raeckten de hoopenkens soo groot als of 't kleyne heyr Legers waeren, en het gene het erchste was, was dat die eerst om hulpe riepen die eerst questie moeveerden, waerom ick noch in my selven lachte denckende men segt dickwils van quaet te doen en eerst te kijven of te klagen en dat is oock soo, en dacht ick moet eens kijcken waer die streecke van daen komt, en daer en hadde ick niet lanck Werck toe, want ick sach dat het alle Predikanten Vrienden waeren, en meest fijne Broers of Kerkmeesters, en die hadden alle de gunst van het Volck dat meynt dat het al Gout is dat'er blinckt, of heylig is dat sich stil hout, daerom liep het haer ter hulpe soo haest als het begon te schreeuwen, sou ick seggen, maer dat en doen die fijne Broeders niet, zy seggen 't maer alleen met sachtigheyt, soo dese deden, waer door zy het Volck soo betooverden datse niet meer onderscheyden konnen, maer liepen als sot of uytsinnig langs de Straete roepende en tierende wy sullense soo hebben, en diese dreygden waeren tien-duysentmael stercker als zy, en zy koomense dwingen sonder slag of stoot, soo het daer naer gebleken heeft, en de Predikanten saegen dat al met goede Oogen aen en seyden niet, als gelijck het Wijf seyde die de heele Straet in roer gestelt hadde, wel Vrienden hoe kont gy

soo kijven of soo strijden of soo oneenig zijn, ick en kan 't niet bedencken om dat ik so niet en ben, maer vrede soecke met alle Menschen, maer meest met de Huysgenoote des geloofs, en gy Lieden siet daer niet naer maer strijd tegen uwe Broederen in den Heere, Ia noch meer tegen u selfs Bloed, wel Vrienden waer is de Liefde, de Liefde secht onsen Heyligen Hoogweerdigen Hoog-geleerden Apostel Paulus, die verheven is geweest boven de Hemelen selfs, de Liefde segge ick, secht hy en denckt geen quaet zy bedeckt alle dingen, &c. daer op dacht ick dienvolgens is de Liefde een decksel der onreynigheyt, en waerom en keert men dat Waepen niet tegen zijn Meester, seggende wel Domine of Heer Pastoor, of Predikant gy secht dat de Liefde geen quaet en denck, maer alle dingen bedeckt, die quaedt zijn, hoe komt dan dat gy quaet in ons siet om ons te bestraffen zijt gy dan Liefdeloos, maer die gelegentheyt hadde ick niet, daerom liet ick die gedachte rusten voor dien tijt, naer haer op Papier gestelt te hebben by een ander gelegentheyt, en merckte voort op, en sach dat het Volck wel ontrust waeren, als zy die eerelijcke Predikatien gehoort hadden van die kostelijcke en eerelijcke Mannen, bysonder die Vrouw die by my woonde die geene van haer slechste Vrienden was, maer eene van de beste die kon noch wel schreyen als zy des selfs eerlijckheyt uytbreyde, en ick hadt moete om my effen te houden, in dien tijt door dat mijn meeste swaerigheden over waeren het gene zy wel eens merckte, en seyde gy en spraeckt dan soo niet doen gy by my quaemt slaepen, en als de Doodt selfs saegt: ick repliceerde dat is voor by, en vervolgde, mijn Man placht te seggen niet altijt mooy-weer, het moet ondertussen eens regenen, als ick my beklaegde over zijn hart handeling of harde ontmoeting, maer ick segge niet altijt leelijk weder, het moet altemet eens mooy of schoon Weder wesen, &c. dan seyde zy 't is Iammer dat gy het niet seggen kont: ick repliceerde soo is 't oock, en vervolgde, daerom is 't goet dat gy by my zijt om my wat te leeren, anders mocht ick soo weelderig worden dat ick over den Tuyn sou springen, daer op seyde zy Ia

gy zijt de Sprinckster dat gy my slacht, gy sou 't liever twee-mael kruypen als eens gaen, en eenen onsekeren sprong doen, ey lieve spreeckt daer niet van, want wy kennen malkander al te wel: ick repliceerde sou 't waer wesen, en vervolgde, hoe beter gy my kent hoe liever ick het hebbe, want men weet niet waer het te pas komen kan daerom versoeke ick dat gy lustig op my past of op alle meyne actien acht geeft, en dat gy my bestraft als gy siet dat ick niet wel en doen, zy zeyde Ia als gy van my wilde't bestraft wesen, ick repliceerde als ick u contraerie toone soo ist tijd my dat te seggen, dat ging daer mede henen, en zy prees de Predikanten uytstekende, en ick lietse haer prijsen maer toonde onder tussen hun fouten aen seggende, als de melitie voor de Stat was hoe zy behoorden het Volck in te laeten, zy repliceerde dan moesten zy sot wesen want het zijn geweldegaers die komen om onse previlesien in te nemen, ick vraegde voor eerst hoe zy dat wist, dan of zy het gesegt hadden, naemelijk de militaire, zy moest Neen antwoorden, dan vraegde ick weder hoe zy het wist? zy antwoorde om dat dat volk tot geen ander eynde en komt, ick repliceerde ick en hebbe mijn leeven niet gehoort dat dat Volck Imans Previlesien met gewelt ingenomen hebben, en waerom sout dat nu doen, zy zeyde ick hebbe wel gehoort dat het sig meester maeck al waer het komt, ick repliceerde, ick hebbe wel gehoort dat het meester wort, maer niet dat het sig selfs meester maeckt, en vervolgde ick sou wel Imant willen sien die sig meester maeken sou van mijn Huys als ick niet en wil, zy repliceerde dat sult gy meer sien als Sondags, want dat gebeurt daegelijcks, ick repliceerde al weder het beurt maer niet sonder consent van den eygenaer, zy vraegde dan hoe ick dat verstont of meynde? ick antwoorde, ick stelle voor eerst vast dat my niet over komen kan zonder de toe laeting Godes, en dat hy niet toe en laet als dat ick wil ten goeden of ten quaden, want neemt by exempel, wy nemen dese Soldaeten in om hem te gehoorsaemen, in dat gebodt daer hy segt, ghy sult den vreemdeling herbergen, den Boosen niet wederstaen die u wilt dwingen u rock te geven, (so als gy nu

van dit Volck vermoet) en daer by doet geeft hem ook den Mantel, dat is om soo te verstaen, hy eyst ons de Stat of Stats mueren naemelijck dien boosen, en om het gebodt van onsen Heer te volgen soo moeten wy hem niet alleen de Stats Mueren Poorten tot een deckzel gegeven, maer ook onse Huysen of Kaemeren, en in ste van de mijlen met hem te gaen onse Bedden geven om op te rusten, en haere kleeren wassen en Waeter toe brengen om hunne voeten te Wassen of selfs doen soo hy het van ons eyst, zy vraegde of ik dat wel sou willen doen? ick antwoorde Ia geeren, en vervolgde waerom niet 't is mijn Meesters gebot dat is een, aen wien ick my soo verpligt vinde, dat hy my duysent mael meer geboot dat ik het blij sou wesen te doen, en vervolgde noch ick en ben noyt meer verheugt als ick hem dienst kan doen, en hoe beter, als aen zijne Kinderen, ik sout Sijne slaeven ook wel doen, dat zijn de Beesten, die sal ick ten rispecte van hem veel goet doen, als ick het sonder Menschen prejuditie doen kan, daerom en sal ick soo gy siet of sien kont niet een krummeltjen, of Beentje of graetie laeten verloren gaen dat ick weet dat zy Eeten konnen, al hadde ick noch soo veel te doen, in Huyselijcke saeken, en sou ick het zijn Kinders niet doen, Ia geeren segge ick noch eens al moest ick met verlof hun achterste wassen, zy zeyde van Manne-lien? ick antwoorde Ia soo wel als van Vrou-lien, ik een maeke op sulcke tijden daer geen onderscheyt in, dat is als't den noot vereyst, dan ben ik al blint voor die oogen, zy repliceerde dan zyt gy stercker als ik, en vervolgde ick en sou geen Mannen naederen al laegen zy in hun dreck en vergingen, behalven mijn eygen mans, ick repliceerde ick en kenne geen eygen in dat geval 't is my al eygen dat van boven komt, of van mijn God, en Vaeder, zy repliceerde dan en sout gy niet vies zijn van hun Luysen, ick repliceerde, soo vies niet of ick souse duerven vangen en Doot doen, wast niet met mijn naegels het sou met mijn schoen wesen, dan zeyde zy en hoeft gy niet te vreesen, ick repliceerde Neen, want ick weet als ick die dingen doen met een vlyt en vriendelijckheyt soo als't betaemt of soo als men daer tot een bewijs van danckbaerheyt, dat er niet eenen sal wesen die zijn Vin-

ger sal roeren om my overlast te doen, of hy sal so kout wesen, of ick moest dencken dat ick hun eenige occaesie daer toe gegeven hadt door mijn plig niet wel waer te nemen, door te doen anders als het my betaemt, dan weet ik dat mijn Hemel-Vaeder sig daer niet mede moejen sou, maer hun laeten begaen, daerop wist zy niet te seggen, maer zeyde dat wel te willen sien, om te sien of ick dat alles soo net opserveeren sou, ick repliceerde ick sou seggen te wenschen u wil te vervullen soo ick wist dat gy het niet quaelijck nemen sout, zy zeyde Neen soo verre, en vervolgde ick denck dat ick daer eer gelegentheyt sal toe hebben als't my lief is, want wy en konnense niet buyten houden, ick repliceerde, dat weet gy en alle die in de stat zijn, en gy gaet u daer tegenstellen bent gy geen sotte Menschen, of en weet gy niet dat men een Persoon harder handelt, die sig onwillig aen stelt als gewillg, of gy let daer niet op, een gevangen die sig vrijwilig overgeeft an die komen om hem gevangen te nemen, die sullen zy minnelijck toe spreeken en los laeten nevens haer gaen, so dat hy daer door gevangen is, of niet, door dat hy ligt kan verlost worden, en als hy dan verlost is, soo en weet of voelt hy niet eens dat hy gevangen geweest is, maer laet hy sigh daer tegenstellen, zy sullen hem harde woorden geven en hard handelen, want sy sullen hem vast knevelen of binden, so dat hy smerte voelt naer zijn verlosing, zy zeyde 't is soo, en vervolgde maer wien heeft zijn sinnen altijd in zijn hant of wien kan altijd maete houden, ick seyde al die willen, daerop zeijde zy dat is een vermeten spreeken, en vervolgde ick geloof dat gy meynt dat gy het doen sout, ick repliceerde seker, en vervolgde dat geloof is goet, en vervolge noch blijft daer by soo lang als gy niet kontraeri en hoort of en siet, zy zeyde het en kan niet wesen, want Paulus segt, het gene dat ick wil en doen ick niet, en het gene ick niet en wil dat doen ick, ick repliceerde Paulus heeft aparent voor sig selven gesproken, doen hy dat zeyde en als ick dat niet segen wilde soo moest ick seggen dat hy het loog, want ick doen contraeri, en soo kenne ick'er meer, en vervolgde, maer het sou wel konnen wesen, dat het ondertussen eens anders beurde, maer selde,

en vervolgde noch maer ick geloof dat veel als Paulus sullen moeten of mogen spreeken als de Melitie in Stad komt, maer ten sal tot haer eere niet wesen soo als tot Pauli eere oock niet geweest is, want hy dede zijn selven te kort naer ick merck doende hy dat zeyde soo als alle disperaete doen, want hy riep wien sal mijn verlossen van het Lichaem deses Doots, en dan dede hy daer by, ick dancke Godt door Iesum Christum onsen Heere, eender als of die hem stoffe daer toe gegeven hadde, naemelijck om hem van dat Lichaem te verlossen, appaerent soo nu de Papaisten vermoeden, die sig door zijn excempel te kort doen, eender als of hy dat ook gedaen hadde, wien hoort zijn leven sotter actie, men sal Godes Sone tot een moorder zijnes selfs stellen, dienvolgens tot eenen dollen of disperaeten, en excempel der selve, en waerom souden die dan verdoemt wesen, geen reden, zy zeyde ook gy gaet te hoog ick repliceerde segt liever gy gaet te leeg, want wat isser klaerder of sichtbaerder als dat, zy sweeg daerop stil en ginck uyt.

(Kort daer aen koms zy weder en segt zy moeten in komen want zy en laeten niemant uyt, of in, en daer en is geen voorraet in de stat, ick repliceerde dat dunkt my ook want dat'er voorraet was, men sou sulke dingen niet beginnen, zy repliceerde gy mogt wel spotten daer en sal niemant meer by te kort komen als gy, om dat gy niet als melk en kont drincken, ik zeyde patientie, en vervolgde dat hebbe ik de Heeren dank te wijten die tegen hun Meesters bevel doen, of die den geweldegen wederstaen, soo moet in haere misdaet draegen, daer mede ginck zy weder uyt en zeyde haest te sullen weder komen om te seggen hoe het gaen sou of wijse krijgen souden of niet, ick repliceerde daer toe en hoeft gy niet uyt te gaen, want dat is seker, reden waerom, soo sy optrocken, soo sout hun een eeuwige schande wesen voor haere naerkomelingen, naemelijck dat hy met zijn groote magt, voor die kleyne wijken sou, zy zeyde ick moetet evenwel doen want ick en hebbe geen rust in Huys, ick vreese al datse aen malkander sullen komen, daerop begon ick helder op te lachen, en zeyde dat is een gefondeerde vreese moet ick seggen op een

hieronisse wijs, dat is soo spreeken en anders meenen, en vervolgde hoe sou dat geschieden, ey lieve segt my dat eens zy zeyde door naer malkander te schieten, ick repliceerde, hier toe moesten zy seker al uytsinnig wesen, zy repliceerde Ia gy en weet niet hoese op malkander verbeten zijn ick repliceerde gy meynt verbittert, en vervolgde, dat een kan ick niet sien, maer wel dat die van stat op die van buyten verbittert zijn, en vervolgde noch maer het ander en is niet als polesie, dat is een eerelijcke veynsing, dat en verstont zy niet maer ginck met haer verwart Hooft voort al sitteren of beven, en ick beet op mijn goet om niet helder uyt te lachen met alle die sotte kueren, en om dat ik diende voor bedruckte Moeder of voor maeter dolorosa te speelen om dat rot niet op den Hals te krijgen, en niet wel en kon so sloot ick my den goen tijd, dat is den meesten tijd op, soo dat'er niemant by my en kon, en zeyde al ick moet schrijven, en om dat het soo lang van te vooren geduert hadde, soo wilde zy dat icker een eynde sou van maeken, maer ick en kon niet soo ick zeyde, oock in der waerheyt was om die reden, anders sou icker dan wel uytgekonnen hebben door dat het meeste klaer was, en dat ick niet als exsperientie of ervaerentheyt noteerde, tot een bewijs van het gesegde, die alle Menschen naer speuren konnen, en dat ik die noch niet openbaeren kon, by gebreck van gelegentheyt, die ick daer toe moest hebben dat was een order om die ordent voor te stellen, die ick noch lang daer naer niet en kreeg, niet tegenstaende ick daer groote moete toe dede, om my van dien last te ontslaen, die my pijnelijck of moeilijck viel te bewaeren om het groot gebreck dat ick onder de Menschen sag, van den selven, en dat soo dat ick ondertussen waeter en bloet sweete van benautheyt, en dat lach al en draeyde aen mijn Hert dat is goet voor die, en dat voor die, en die sal der soo van slaegen, en die soo, en dan dagt ik al te met Ia hadden zy't maer en vervolgde maer hoe komen zy daer aen sal ick het haer seggen, sy sullen my in nemen van liefde, en hoe krijgen het dan de andere, daer stroptet al weder, en ik en was noyt soo wijs dat ick dagt van Boeken te Drucken als op het lest, doen ick niet meer voort en kon van swackheyt, die Natuerelijck vermeerdert

wiert, door brandenden yver, die soo groot was dat hy my den lust van slaepen Eeten drincken benam, soo dat ick my op het lest met Wijn reuke moest voeden, om Adem te krijgen, effen voor die intre en noch een ander daer ik daer naer van spreeken sal, als zy dan binnen quaemen soo en vergeten de Heeren regenten my niet, maer sonden my drij koppelkens Soldaeten t'Huys, waer van den eenen noch een officier was, die ordinaer voor twee Man gerekent worden in 't beletteeren, daer lachte ik my schier slap om in ste van schreijen soo andere deden, diese beter houden konnen en minder kregen, die Vrouw meynde heel simpel te worden doen zy dat sag, en bysonder doen zy my de eerste sag ontfangen, en preparaetie voor de leste maaken, zy zeyde gy zijt heel sot of sult het worden, ik vraegde waerom? zy antwoorde om dat gy overlast lijdt, ik repliceerde dat en wist ick niet, en vervolgde als dat was soo moest gy my waerschouwen, sonder soo te tieren, en vervolgde waer in lyde ick overlast, zy zeyde in meer volk te ontfangen als andere doen, ick zeyde dan al weder dat en wist ick niet, en vervolgde ick sondige dan op het regt dat mede brengt dat de Regenten den eenen Onderdaen niet meer mogen belasten als den anderen, en is dat nu soo geschiet soo salt aparent door abuys wesen, want ik en weet niet dat de Heeren een pick op my hebben, of dat ick haer ergens in verkort of te kort gedaen hebbe, daerop zeyde zy dat is seker, en vervolgde wat sout gy te kort doen, gy doet Ider een te lanck, ick repliceerde soo, en vervolgde met een lach spot soo, als gy wat doen wilt, zy repliceerde het staet u wel groen om altijd soo te lachen en vervolgde maer my niet, veel min om te spotten, en gaf my een stoot seggende gaet voort naer de Heeren toe, en beklaecht u, want ick en wil al dat Volk in Huys niet hebben, of onder al dat Volck niet wesen met u alleen, gy zyt een teer schaep of Ionck dinck wien souder meer sorg hebben als ick, dan schreeude ick van lachen, en zeyde hoe stantvastig zijn die oude lieden d'een tijd willense toorens op Imant bouwen, en d'andertijd geen Kercken of Pilaeren, en vervolgde nu ick sal gaen om mijn oude Vrouw of Moeder gerust te stellen en ginck, naer den Ousten Burgemeester toe, maer en kon hem niet

spreeken, de Meyt zeyde dat hy van Huys gegaen was, om de moejelijckheyt te ontgaen, ick zeyde by mijn selven dat is een getrouwen Herder, of goeden troost, en vraegde wat raet, zy zeyde gy moet raet soeken, en vervolgde daer zijn meer Heeren als mijn Heer, ick zeyde so die oock niet uyt en zijn om de moejelijckheyt te ontgaen, zy zeyde besoeken is't naeste, en ick repliceerde soo is 't, maer wat dan, die lieden moeten in wesen, en moet ick voor haer sorgen dieder geen Gelt voor en treckt, zy trok haer schouders op, en zeyde niet langer te mogen staen, noch de deure open laeten, ick zeyde doetse toe, zy zeyde ick en mag niemant in laeten, daerom moet gyder eerst uyt wesen eer ickse sluyten mag, so moest ick met beschaemde kaeken weg, en ging haer dat seggen, en dede daer by gy speelt braef voor scheminckel dunckt my, en vervolgde gy moest selfs gaen het sou u beter passen als my, om dat gy ouder zyt, zy zeyde ick en wil niet en vervolgde 't is u Huys en zy worden u gesonden maer my niet, waerom sou ick het dan doen? ick antwoorde om datse u te veel zijn, zy zeyde daer niet mede te doen te hebben en vervolgde soo gy het niet en doet soo sal ick verhuysen en u alleen daer mede laeten, daerop zeyde ick dat en sou seker niet wel zijn, en vervolgde, ick sal dan gaen segt maer by wien, want ick en kenne het Volck soo niet als gy, door dat icker niet lang gewoont hebbe, zy dede daer by segt om dat ick by niemant en verkeere, (dat dede ick om haer te doen lachen naemelijck haer woorden naer seggen als een simpel gehoorsaeme, en hielt my selven effen, en als zy daerop begon te lachen, zeyde ick soo als zy ordinaer zeyde als ick lachte, en ging dan al grimmende henen als de Aepen die Imant een poets gespeelt hebben, om dat ick gemerckt hadde dat de poletijcken meer werck maeken van lachende als van schreyende menschen, waer van my een aerdig voorval te binnen quam, dat geschiet was in mijn Mans leven, dat was dat'er een Vrouw aen ons Huys quam om geholpen of verlost te worden uyt een grooten noot die zy met overvloedige traenen openbaerde aen mijn Man, en een Heere van 'tlant, waer door ick en onse Dochter en Meyt soo bewogen wier-

den dat wy met haer begonnen te schreijen en te klaegen, en doen mijn Man en dien Heer dat sag soo liepen zy soo veel als zy loopen konnen om ons niet te hooren, en staeken haer Vingers in haer Ooren, waer door zy ons noch deden lachen met de Traenen op de Wangen, byzonder mijn Man om dat hy effen te voor schaers hadt konnen kruypen van 't Podegrae of 't Fleurezijn, waerop ick zeyde hoe schaers het my luste men kent geen krepele of het gast-Huys en brant mogen wy nu oock wel seggen, of geen gebreken of den noot komter op aen, en zy lieten de Vrouw ongetroost henen gaen, en effen daer aen komter een Man die klaegt zijn noot met een lachenden mont, en als hy wat geklaegt hadde begon hy een deuntje te singen, dien heer en wasser voor eerst niet by, maer so haest hy dat hoorde komt hy daer by geloopen, en zeyde dats een genereus en eerelijck Man die moet wat hebben naer een hertelijck lachen, en zy schoten beyde in 't sack en gaeven hem elck een schellinck, dat sag ick aen en zeyde nu sien ick waer mede meest by u L. te winnen is, en bragt hun dat soo schoon te pas als zy het Volck met Traenen deden Bidden, seggende gy zyt guyten of schelmen die niet en deugt gy geeft Godt dat gy selfs niet en meugt, daer op wast dat die schoonen heer sulcke schoone gelijckenissen kon by brengen als in mijn eerste deel genoteert zijn, naer lustig gexstravageert te hebben, dan schot hy het so van hem, en leydet op den dominees kraem, en hy had gelijk ook want die trocker zijn Gelt voor, daerom en misprees ick hem niet, voor dien tijd, maer prees zijn aerdigheyt, als Iesus den onrechtveerdigen Rentmeester, en diende my daerop dien tijd oock van om de Heeren met een bly aenscheyn te naerderen.)

Mijn Edele Heeren ick en kan niet naer laeten hier te komen, om te vraegen waer dat ick verdient hebbe, dat de Edele heeren so liberael tegen my zijn, ick hebbe by mijn selven al gedacht, wat mach de oorsaeck wesen, dat de Heeren soo snollen, maer ick en kan 't niet uytvinden, en gedacht soo de Heeren my te kort deden of voor by gingen, in het Deelen dat ik reden sou hebben om te klaegen, dienvolgens oock als zy te lanck doen, door dat

den overvloet soo wel tot last is als het gebreck, daer op vraegden zy wat is dat Me-juffer, en vervolgden, waer in hebben wy te liberael geweest, of u te rijckelijckelijck gedeelt: ick repliceerde, ick hoore van mijne Bueren dat de Heeren haer twee koppelkens Soldaeten t'Huys gestuert of vereert hebben, daerom maeckte ick staet of rekening van der oock soo veel te krijgen, maer in stee van dat kreeg ick'er drie, zy vraegden wat drie, en vervolgden, Soldaeten; ick antwoorde, neen drie koppelkens Soldaeten, daer op begonnen zy te lachen, en seyden wel Iuffer gy spreeckt soo koppelachtig als of gy van Hoenders of Capoenders spraeckt: ick repliceerde wel mijn Heer, is 't wel veel beter, en vervolgde, bey ick verspreeck my selven ick moest seggen erger, dan seyden zy Ia steeckt die Kappoenen aen spit, ick repliceerde souden de Heeren daer wel mede te vrede wesen, zy schudden haer Hooft en seyden met een sucht nu wat raet: ick repliceerde noch al om suchten ook, en vervolgde wat eere geschiet my nu, en keek dat gesegt hebbende op my, en vervolgde wat hangt my uyt dat ik so verheven worde boven mijn gelijke, dat de Heeren my raet vragen, dan was 't nu suerejeus kont gyse niet logeeren: ick repliceerde, suerejeus neen, of ten waere dat de Heeren my Bedde en Bulster stuerden, want plaets hebbe ick genoeg al was 't om seven mael meer, maer bedden ontbreecken my, en oock en denck ick niet dat de Heeren de Ionge Weduwentjens soo souden durven waegen onder soo veel Manlien, daer op seyder eenen waerom niet, ick antwoorde Vuer by Stroo dient niet alsoo, seyder een Minnonist, daer op seyde hy gy zijt de Wereld al afgestorven: ick repliceerde gelooft gy dat wel, hy seyde Ia, ik vraegde waerom, hy antwoorde om dat al dat gy aen hebt om en even stil is: ik repliceerde heeft mijn Heer wel een spreeckwoort gehoort, dat luyt, wacht u van de stille Waterjens, want zy hebben diepe gronden, en vervolgde, soo is 't oock met die fijne Susjens en Broertjens, of seyde gy en weet niet wat'er onder dat stil Kapken steeckt, hy seyde Ia wel, ick souse u evenwel wel toe vertrouwen: ick repliceerde, ick blijve aen U.E. verplicht voor U.E. beleeftheyt of goe-

de gunst, en vervolgde, ick wenste dat ick occasie hadt om de beleeftheyt te recompenseeren: hy repliceerde met alteratie Iuffrouw gy spot machtig: ick repliceerde met een effen aenscheyn, ick mijn Heer, en vervolgde hoe was dat mogelijck, hy seyde 't is evenwel soo: ick repliceerde ick en mach, den Boer niet slachten die den Koninck hiet liegen, daerom wil ick het mijn Heer liever laten winnen, en van wat anders of suerieus spreecken, en vervolgde, àpropo, mijn Heer my schiet wat in gedachte daer dit op passen sal, hoe veel Soldaeten heeft U.E.? ik hoore dat de Heeren als de Burgers gebiletteert zijn, hy antwoorde onbedacht eenen: ick repliceerde, dan mach mijn Heer die nog wel daer by hebben, hy seyde ik hebber genoeg, ik ad Idem, hy seyde 't is een Officier die doet voor twee, ick repliceerde dat en strijdt niet, en vervolgde, dan sullen wy gelijck wesen, want ick hebbe een Officier met een Vrouw, en ghy een met een Sone, en twee Soldaeten daer by het sal so goet als twee Knechten wesen, en ging weg, seggende, ick salse U.E. senden, en dedet oock, en soo redde ick my met soetigheyt voor dien tijt tot die Vrouwen contentement, en eer het Avont was quaemer potent, soo dat de lest gekomen vertrecken moesten, en dan hielden wy niet als twee Soldaeten als Lammers, daer wy al mede doen konden dat wy wilden met soetigheyt, dan seyde ick siet gy nu wel dat gy als de Kinders voor den Bulleback of schaduwe gevreest hebt, of dat u vreese ydel geweest is, zy moest Ia antwoorden, en vraegde hoe weet gy die dingen soo al: ick repliceerde, ick placht te seggen ick hebbe een Duymken dat klappen kan, denckende dat mijn Duym hoort of siet, sien ick oock, en soo mocht ick nu oock wel seggen, en vervolgde, dat leert de Natuer, daer mede kreeg ick een oneyndig dispuet, de Natuer en leerde niet als quaet: ick repliceerde dienvolgens doen ick niet als quaet, want al dat ik doen, doen ick door des selfs leer, ick en practiseere niet, of ick ben 't van en door de Natuer geleert, daer mede kon ick niet volstaen, ick moest alle de Schriftuer Plaetsen weder leggen die tegen de Natuer spraecken, dan vraegde ick wiender meer geloof me-

riteerde duysent millioenen Menschen, of eenen Mens alleen de antwoort moest duysent millioenen wesen, dan seyde ick die seggen de Natuer en kan niet liegen, of de Natuer gaet het al te boven of de Natuer en kander niet om liegen, dienvolgens moetse altijt waerheyt spreecken, waer is nu Paulus met zijn eentjen, of gy in zijn plaets, die komt te seggen de Natuer is vals zy bedriegt den Mensch, &c. dan den Natuerelijcken Mensch en bedenckt de dingen niet die des Geestes Gods zijn, zy zijn hem een dwaesheyt, zy moeten Geestelijck onderscheyden woorden Geestelijck met Geestelijcke, &c. en vervolgde wien kander beter onderscheyden als den Natuerelijcken Mens, soo te verstaen die van een Geestelijcke Natuer is, ick en wil geen beestelijcke Natuer, in laeten om van Geestelijke dingen te spreecken, diens Natuer geneygt is tot alle guaet, soo als zijn meest alle Kerck Susterkens en Broerkens, die niet en doen dat eerelijk is, maer alleen dat eerelijck genaemt wort, van haer en haere gelijke, om den schijn der eerelijkheyt, en so kan men de vergiftige Dieren eerelijk noemen, want zy hebben ook den scheyn der eerlijckheyt, op haer Vel of Lichaem dat is den glans of glatigheyt des selfs, dan was zy uyt gepraet als ick soo begon te praeten, daerom moest zy profaeneeren of stil swijgen, en als dat ontrent een Iaer geduert hadde met een en ander soo kreeg zy een Vrijer en stelde sich daer [n]aer, daer op seyde ick, ick en wil niet dencken dat gy Trouwen wilt, zy vraegde waerom? ick antwoorde, om dat gy soo out zijt: zy repliceerde, den Ouderdom dient het byslaepen best: ick seyde soo is 't om Voeten te wermen, maer daer toe en hoeft gy geen Man te nemen, neemt een Ionge Maegt als Daviet, die sal u met eenen dienen tot gemack, maer een Ouden Man niet, zy seyde dan mach ick eenen Iongen nemen: ick repliceerde dat en segge ick niet, of gy moest een Iongen Hont meenen die een Man was, en vervolgde wat sottigheyt sou dat wesen, dat men eenen Iongen Boom sou planten in een dorre of drooge, of onvruchtbaere Aerde, ick sou dencken als ick dat dede dat mijn Meester my niet be-

dancken sou, maer wat rugh-op geven, soo ghy somtijts segt, of dat hy my sou senden om de Vrucht van dien Boom te Eeten, en te leven, en dat ick dan haest Doodt sou wesen, want daer men niet en saeyt kan men niet maejen, en dat leert de Natuer, wy moeten Kinders teelen, in onsen Iongen Dach, om voor ons te teelen, als wy out geworden zijn, vraegt gy wat, Kinders tot hulpe of dienst en spijs tot voetsel en dat moet onsen Arrebeyt soet maecken, die wy ontrent de Kinders doen, of hebben, niet tegenstaende hy kleyn is, als'er een goet overleg by is, maer sonder dat is 't een ondraegelijck last, dat daer van daen komt, dat sommige so veel moeite niet en hebben met twaelf Kinderen als andere met een of twee, en vervolgde, op het eerste te spreecken, seggende dat is de sonde van sodomie, soo wel als het byslaepen of speelen om eygen te spreeken van Mannen met Mannen, want het eene is een bespotting der generatie so doet ook het ander, zy quam met het excempel van Sara, ick seyde gaet daer mede te Marct, gy sult'er apparent veel Gelt van bedingen maer het sal slecht wesen, want zy sullen seggen een onder soo veel duysent hoe kan dat goet wesen, daer moet tooverey mede speelen, &c. en vervolgde, soo dat excempel noyt in de Wereld geweest en hadde, daer en souden apparent soo veel Sielen in de Helle niet branden, doch wilt ghy het waegen, ick moet het aensien, want ick en kan 't u niet beletten, zy seyde ik sal mijn sin doen, en toonde dat oock, want zy Trouwde: maer eer dat geschiede soo wiert zy eens Kranck effen eer den gesetten Trouw-dag quam, dat maeckte my soo ongerust dat ick scheen te sullen sterven, om dat ick my inbeelde dat zy verdoemt sou wesen, en om dat mijn Man oock gestorven was op het spreecken van een Sleutel, die ick seyde te willen hebben van de Gelt-kas nevens hem, om de affront te mijden die hy my daer door aen dede, en de ergernissen te mijden die hy ander daer door gaf, voor eerst door het quaet vermoeden dat zy daer door van my konnen krijgen, en andere dat voort vertellen als een waere geschiedenisse om andere te ergeren door mijn excempel, ten tweeden door

andere Mannen dat te leeren die Vrouwen hebben die dat niet lijden konnen, en daerom quaede excempels aen de Kinderen geven, door tieren of raesen vechten of smijten, doch en nam ick dat pretext niet, doen ick van willen sprack, of seyde een Sleutel te sullen laeten maecken, en als hy dan seyde van het Gelt op een ander te leggen van alle de Sloten in te smijten daer hy het in sou leggen, soo lang als hy my geen Sleutel en gaf, soo als ick oock ten Deele gedaen hebbe voor zijn Dood om mijn woort te presteeren, dat ick niet onbedacht gesproocken hadt, maer naer lang op dencken en erdencken, om geen questie te moveeren sonder noot, en dan sprack ick het oock met stoutmoedigheyt daer by doende soo ick het niet en doen soo en sal ick geen eerelijcke Vrouw wesen, soo 't ook sou geweest hebben om het gevolg van dien, want hy begon soo grof te gaen, dat hy my wilde als een Sottinne Kroonen met Kanten en Pandanten en Tuylen op den Kop, en Sloffen aen de Voeten, hy wilde my die vuyligheyt koopen en doen dragen, en geen Schoenen kopen, als mijn Schoenen versleten waeren, tot lappen toe, en daer toe gescheurde of gelapte Kleeren voor debeste, en als ick my daer tegen stelde, door sonder zijn order of verlof die te laeten maecken, soo dede hy mijn woort tot niet door het maecken te verbieden, in presentie van verscheyde Menschen die daer op by my quaemen en seyden soo gy dat lijt, soo zijt geen Schant-vlecke onder de Vrouwen, en vervolgden, men moet de Mans wel wat toe geven, maer men moet het hun niet al geven, ick seyde soo is 't, en vervolgde hoe is dat gebeurt? zy seyden, den Schoen maeker seyde mijn Heer u Dochters Muylen sal ick t'Huys senden met u Vrouwen Schoenen op soo een tijd: daerop vraegde hy wat Schoenen? hy seyde die u Vrouw heeft laeten maeken: hy seyde ick en weet'er niet van, en vervolgde, ick en verstae niet dat gyse maekt, of soo gy het doet gy en sult'er niet een duit van krijgen: ick repliceerde, den Man wilde daer apparent Schellingen van geven, en dat hy daerom dat gesegt heeft om te spotten of te lachen: zij seyden de Dingen Vrou, 't en was geen spotten, want hy seyd'et wel

met sulck een boosheyd dat ick'er u niet by en wenste, maer dacht hoe goed is 't dat zy hier niet en is, want hy souse seker slaegen geven soose maer en kickte: ick repliceerde, hey slaegen, mijn Man en valt soo wraeksuchtig of slaegachtig niet; en vervolgde, hy can wel eens leelijk sien, en tweemael dreijgen, maer dan en slaet hy noch niet: zy seyde Ia maer gy en weet het niet, want ghy en hebt hem noyt soo boos gesien: ick dagt seyder eene dat hy my sou voor u opgevlogen hebben, om dat ick een woort voor u sprack: daerop seyde ick, daer moet ik een Proef van nemen in u by-wesen, om u van dat vermoeden of die ongerustheyd te verlossen, so als ick dede, maer hy hield zijn Mes in de scheede, en dede naer mijn woort wacker dreygementen een en andermael, maer ick bespotte die, seggende doet dat, gy sult my verplichten, want dan sal ick met fatsoen van de Taefel blijven, seggende, ick houde quaed Huys met mijn Man, daerom mag ick niet aen Tafel komen, en tot een bewijs seggen, dat gy my geslaegen hebt, en vervolgde, al en doet gy het niet soo gy niet op en houd met schelden, so sal ick het evenwel doen, naemelijck van de Taefel blijven, en niet alleen van de Taefel, maer oock uyt de Kerck, en als het Volck my naer de reden vraegen, soo sal ick seggen, mijn Man secht dat ick een Diefegge ben, of soo gy my noemt dat is goddeloos Mensch, en de sulcke en mogen aen die Taefel niet komen, of 't is een swaerder Oordeel, en daerom blijve ick daer van daen, en als zy my dan vraegen waerom en komt gy niet te Kerck, ick sal antwoorden, om dat ick geen goddeloos Mensch hooren spreecken mach, die soo liefdeloos is dat hy zijn Vrouw alle smaet in ste van liefde toe voegt en sweeg daer mede stil, tot dat my vraegde waerom ick niet en sprack, op zijn schelt-woorden dan seyde ick, ick hebbe u mijn belang gesecht, en gy en hebter niet naer geluystert soo ick hoor, want gy zijt voort gegaen in u boosheyt of schelden, en siet nu wat ick doen sal, of ick een Vrouw sal wesen van mijn woort of niet, dan vraegde hy wat sult gy doen? den meesten tooren was over ick seyde dat sal den tijt leeren, die het leeft sal 't sien, sonder meer, dan seyde hy

gy zijt een fijne Vrouwe die haer Man sulcke een bescheyt geeft: ick repliceerde seker en keeck dae seggende op hem, en hy knickte, dan vervolgde, ick dat Volck moet oock al van Taefel blijven, hy seyde doet dat, en vervolgde, van 't Bedt oock: ick repliceerde is dat u sin hy sweeg stil anders sou ick'er van gebleven zijn, dan seyde hy ick meijn van die Taefel, en wees op eene dieder in Huys was: ik repliceerde ick meijne van die Tafel en wees naer de Kerck toe, maer daer en hadde hy niet van gehoort soo hy seyde eer hy scholt ick seyde voor vast niet, voor het eerste schelden maer voor het leste wel en secht dat ick het liege, hebt gy de Couragie of dat het niet waer en is, maer hy sweeg kort stil, naer een Deel uytvlucht gesogt te hebben, waer over ick doen verwondert was, naemelijck, om dat hy niet recht uyt tegen de waerheyt spreecken dorst, door dat ick niet en wist dat daer zijn leven aen hing, maer dacht dat hy het liet om de getuygen dieder by waeren, want ick merckte dat het hem leet genoeg was, doen hy sach dat het my ernst was, en dat ick soo verre prosideerde, dat was voor hem het hoogste recht, door dat hy wist dat daer zijn welvaert aen hing, en om dat hy sich ingebeelt hadde dat ick hem ruyneeren sou, door zijn goet gemeyn te maecken, als ick dat onder mijn macht hadde, soo nam hy een disperate resolutie, dat was om mijn leven door scherp aen te tasten onverhoets of ongewaerschout, en dan was hy kout niet opstaende voet Doodt, maer met de stricken des Doodts bevangen, en dan sou hy sich wel willen los maecken hebben maer hy en kon niet, hy quam by my als eenen gebolden of voor 't Hooft geslaegen Osse om getroost of genesen of ontslaegen te worden van die stricken met sulcke een teerderheyt of verslaegentheyt dat het my Iammerde tot aen mijn Siel, want hy en dede niet als seggen ach Hertjen ach Engeltje ick ben soo sieck, en dat Dach en Nacht en hielt my al vast, om dat ick niet weg en sou gaen, soo leyde hy zijn Hooft in mijn Schoot, en riep dickwils ontfermt u mijnder, of hebt gy geen compassie met eenen armen gevangen, ick seyde wel Liefjen ick en kan u immers niet helpen hoe roepje soo, kan ick iets

doen tot u verlossingh secht het my ick beloove ick sal 't doen, maer te vergeefs dat kermde tot dat het uytsinnig was, en dan sou hy my wel willen Doodt doen hebben, door waecken en harde woorden seggende geduerig als ick'er niet dicht by en was zy is de oorsaeck van mijn Dood, en vervolgde, gy siet wel hoe Honts zij tegen my is, datse my alleen kan laeten en gerust gaen leggen slaepen, en dat was een slaep van drie of vier Ueren, altemet van vier-en-twintig of acht-en-veertig, en dat met Kleeren aen, en met de meeste ongerustige des Werelts, het gene mijn dickwils wacker worden te kennen gaf, waerom de Kinderen en Meyt dickwils seyden slaept gerust wy sullen u wel wacker maecken als hy u met kracht hebben wilt, maer hy en sprak dan van geen willen, maer al versoeckens of vraegens wijs, dat was al oogen blicken waer isse, slaepse al weder, en kanse niet een Uere met my waeken, dan seyden zy Ia Papa of Ia mijn Heer, dan seyde hy schyt Papa, of schyt mijn Heer wat op zijn Hooft, hy is Sot, hy en siet niet dat gy het met haer hout om my te verdrucken, zijt gy Kinders gy mocht Honst-jongens wesen, en tegen de Meyt zijt gy een Meyt die haer Heer getrouw is, gy mocht wat Ruijgte of Canalje wesen, dat gy met mijn Wijf aen spant om my te verdrucken, en tegen de Kinders gy houd met u stijfmoer om u eygen Vaer te verdrucken of om hals te helpen, dan schreyden die, en seyden lieven God wat sullen wy doen, wy doen al wat mogelijck is en noch en is 't niet wel, dan seyde hy wat sout gy doen, gy sout u Styf-moer u eygen Moer is doot dienvolgens is u Moer u Styf-Moer wat anders leeren, om datse u Vaer om hals helpt, dan zeyden zy wel eens wel Papa wy en sien niet of zy doet alles wel, dan zeyde hy Ia maer gy en siet 't niet al, zy beguichelt u Oogen zy kan Hexsen of Tooveren, dan waeren die Kinders soo verschrickt datse vreesden tegen dat ick quam, en dat en gebeurde dickwils niet sonder dat'er Traenen gestort wierden, en als ick dat sag soo vraegde ik wat heefter te doen geweest dat gy weder geschreyt hebt heeft hy of u Papa weder gekeven, dan wast sus sus, eer hy weder begint, en dickwils quam ick te naergang dat hy de leste woorden

spraeck, daer uyt kon ick wel besluyten watter gaende was, maer en mogt het niet laeten blijcken, om niet verdagt gehouden te worden, van het gene hy seyde of daer hy my mede betigte, en noch ginck het slecht genoeg zy meijnden al dickwils dat ick meer kon, als andere Menschen, waerom ick my te meer haeste, om over de tooverije te schryven, om andere te verlosen of te bevrijen van dat lijden dat icker om gehadt hebbe, want ick en mogt niet spreeken als andere Menschen om die suspitie wille soo als dickwils gedaen wort naemelijck uyt eynden beginselen voor segt, en uyt beginselen eynden, soo als Iesus gedaen heeft raekende de orlogen pestelentien duerentijden, die nootsaekelijck uyt de ongemeynschap der goeden en opmaekingen van het eene Volck tegen het andere volgen moet, daerom wast geen konst dat te voor seggen als hy daer die beginselen sag, dat was een Volk als de hedendaegse geestelijcke die niet en deden als twist saejen onder de Volcken soo dese nu doen, den eenen setten zy aen om voor de Roomse reliegie te strijden, en den anderen, om een ander, en zy vissen in dat troebel Waeter, dat zy eerst troebel maecken op dito forma, en dan winnen zy Gelt door het Volck te bestraffen, en te vermaenen tot Broeder moort, soo als alle menschen Doot slag is die met koelen bloede gedaen wort, daer ick mijn spekulaetie in hadt ter wijle mijn Man leefde, dat was in het veldt predicken, dan dagt ick dickwils hoe kant geschieden dat men sulcke Menschen vint, die soo dwaes zijn datse hun voor geen scheminckels aen en mercken, die de Coningen als Katten gebruijcken, om de kostaenie voor haer uyt het vier te langen, want al haer doen is natuerelijck soo, en mijn Man praete noch al eens van selfs te gaen tot dat schouspel dienen, maer ick diverteerde hem seer haest door van mede gaen te praeten, met ernst en hy wist wel wat daerop sou gevolgt hebben, daerom sweeg hy seer kort stil, en seyde niet te willen gaen soo lang als ick leefde, quansuys so lief hebbe ick u, en ik en wilde dan niet anders weten, daerom zeyde ik te souden moeten ondankbaer zijn om so een Man te verlaeten, dan vraegde hy wel goets moets, wat sout gy in't Leger doen,

ook preken onder de Officieren daer sy daegelijcks mede Eeten sout, ick zeyde dat kon wel waer wesen, en vervolgde dan souden wy het Gelt dobel verdienen dan zeyde hy gy sout my wel aen de galg preken, en ik en kon doen niet versinnen hoe dat wesen mogt of sou konnen wesen, maer doen ick dito schriften geschreven hadt, soo bedagt ik het wel, want dan quam my in gedachte tot een bevesting van het gezeyde hoe zy alles tegen Natuer doen, en hoe ick die dingen onbedagt bestrafte, soo als veel menschen doen, die seggen tegen de versoekers, jou quaet doender gy en doet niet als quaet, waer door zy te kennen geven dat zy versoekers zijn, of alle gemeene Vyanden, waer van ick dickwils gehoort hebbe by verscheyde gelegentheyt selfs van lant-lien die seer onnosel waeren, die hen zeyden by gelegeneheyt, dat zy Beesten of Menschen quelden, waerom zy haer oock wel quel of temteergeesten noemden, en daer by deden gy zyt soo brimstig, dat gy niet en weet wat doen &c.

(Hier op merckende, wiert ik te dencken hoe ick van mijn Man gehoort hadde dat de eereloose spotters of eeredieven, die hy noch eerelijcke en fatsoenelijke Lien noemden zeyden als zy een onnosel Meysken onteert hadden, ik hebbe eens gepijlt hoe diep zy zijn, en dagt daer komt aparent dat spreekwoort van daen, brimstig, om dat de brimsen oock soo doen, om de beesten te quellen, en dagt hoe zy oock wel mogten wat van soo een schilwagien hebben dat voor de achter Poorte van de Beesten waekt, (dat is den steert die zy oneygen so noemen,) als die doen voor haer pijlen of van de sweepe van den stierman der Beesten, by die gelegentheyt merckte ick hoe den steert van die dieren die daer van gequelt worden wel roeden gelijcken die gemaekt worden tot geesselen, en hoe die oock wel een roer genaemt word van de selve, als zy spottende seggen Iongen gy moest dat by den steert leyden, want den steert is als een roer van een Schip, en hoe zy daer door de Beesten doen quellen, en met eenen de Menschen verleyden, en doen sondigen, door t'onnoosel bloet te verdrucken tweesins, daer uyt sag ik ook hoe de geesselen straffen waeren van de Boose geesten soo als de brimsen zijn,

volgens het Gemeen Oordeel, waer uyt ik sag dat de Edele met recht die dat bestraffen en verfoeien als een oneerelijcke daet om dat men de Kinders daer door de tinteer (dat is pijl of quel Geesten gelijk stelt,) by die gelegenheyt wiert ik te dencken, hoe ik gehoort hadde binnen Gent, als sinte Pieters Tooren brande op sint Huberts dag, of nacht, dat de Duvels als swarte vliegen op den tooren verscheenen, in sulcke een menigte, dat mender niet door sien kon, waer uyt ik oorsaeck nam om te denken dat alle swarte vliegen sulcke een Volk mogt zijn, te meer, doen ick merckte op alle de spreekwoorden die dies aengaende gesproken woorden, en als ick lette op de nette over een komst dieder is tussen de kaele Ionckers en de selve, soo versekerde ick my dat zy de Geesten waeren van die afgestorvene, die oock wel Papiere Ionckertjens genaemt worden, om des selfs lichtigheyt, die ook geene kleyne versekering daer van is, dan merckte ick op alle de Manieren van verleydingen die ick van dat Volck gesien hadde, vooreerst hoe zy de Kinders tot overtoligheden brengen, of tot het forseeren van de Natuer, door te seggen als zy sien datse hun best doen in't Eeten, eet gy so wat, seggen de Kinders dat siet gy wel, so hebben zy uyt, maer seggen zy Ia, so is't braef gy moet braef Eeten dan sult gy een Man worden, soo spreeken zy de Kinders een ontijden moet in, die een gulsigheyt baert, en als zy sien dat de Kinders op houden soo seggen zy wel hoe scheyt gy alree uyt, wel gy en begint maer pas te Eeten, seggen de Kinders ick hebbe genoeg zy seggen dat en kan niet wesen of zy vatten de Kinders by het Hooft, en seggen kom dan moet gy Doot of sterven, (die onnoosele schaepen meynen dat het is om hun uytscheyden, daerom gaense op een nieu aen vallen uyt vreese van de Doot, en Eeten sig so tot bersten toe, of so lang als zy yets in konnen krijgen, dan gaense de Kinders noch al moet in spreeken door de spijs aen te prijsen en te seggen nu noch dat, seggen de Kinders ick en mag niet meer, so is't wel meugt gy dat niet, gy zyt een lecker schelm, of een lecker beet, want 'tis soo lecker een beetje als men hebben kan, en vervolgen Ia veracht gy dat, gy sout noch wel konnen den tijd

leven, dat gy naer soo een betien wenschen sout, en dan gaet men die Historien vertellen, van menschen die oock spijs veracht hebben, en daer naer in sulck een gebreck gekomen waeren dat zy naer een Beet die zy veracht hadden wel souden opgesprongen hebben wien weet hoe hoog seggen de Kinders ick en veracht de spijse niet of ick magse wel maer 'tis om dat ick genoeg hebben, soo is 't dat weet ick wel of ick en segt daerom niet, maer dat quam my daer soo te binnen als gy dat zeyde of ik en zy 't maer eens om te hooren wat gy seggen sout, of om u te beproeven.

Seggen de Kinders maer u beproeven komt niet veel te pas, soo dat Imant hoorde sy souden wel dencken dat ick de spijs verachte, of te lecker was om die lecker spijs te Eeten, soo is't, ten is maer al int welnemen, gy moet sien uyt wat gront het komt, seggen de Kinders dat en komt al weder niet te pas, dat moest gy tegen die Lieden seggen die u dat hoorden van my seggen en noch slecht genoeg, want den gront kan niemant sien, maer dat ghy noch zeyt gy moet sien wien het segt en op wat gelegenheyt, dan mogten zy sien dat het niet te pas quam, als om my t'intimideeren op dat ick meer adt als my luste en daer uyt souden zy konnen sien dat gy een versoeker ten quaeden waert, of een Boosen Geest, die my soekt te bederven naer Ziel en Lichaem, dan en sullen zy geen tabernaekels of woning by die Kinders soeken te maeken, maer soo zy alleen seggen ick en segt daerom niet naemelijck om die spijs te verachten maer om dat ick niet meer en lust, soo vraegen zy wat reden, en vervolgen wat mankeerter aen, isse te Vet isse te Maeger Eetse sonder broot isse te kleyn wy sullen der wat by doen, isse te groot wat afdoen, maer dat en isse niet, en vervolgen, sou in soo een groot-Lichaem soo een kleyn dinckjen niet komen, ey en praet soo mal niet, ick en magt niet hooren, foei foei het zijn leugens Godt vergeeft my dat ick oock soo spreek, seggen de Kinders dan het kander wel in, soo vallen zy daerop in eer de Kinders op houden met spreeken en vraegen waerom liegt gy dan of waerom en steckt gy het daer dan niet in, seggen de Kinders ik en lieg niet, so vallen zy

daer wederop in, en vraegen zijn dat geen leugens en bevestigen soo 't gesegde, en vervolgen, so en ken ick geen, maer seggen de Kinders.

Eer zy sig veronschuldigen van leugen, gy zyt Mondroovers of eere Dieven, want gy en laet een Mens zijn propoost niet uytspreeken, om dat gy weet dat'er dan voor u niet over en sou blijven als gy ons reden uyt liet spreecken, so is't wel hoe komt dat nu te pas, men segd dickwils van te pas komen, was u reden niet uyt, segd het Kind neen schendbrocke, en vervolgt het hielt ick wel op van spreeken soo lang dat men drij tellen sou, soo is't wel dat en weet ick soo prezijs niet, maer ick hoorde dat gy op hielt en daerom meynde ick dat gy klaer hadt met spreeken, segt het Kint gy meijndet al veel of gy meyndet dat ick sot was geloof ick, en dat gy met mijn eere sout te coope loopen, maer nu meynt gy dat het mis is, of ick meyne dat gy een eere Dief zyt, soo hebben zy uyt, maer soo het segt Neen ick en hadde niet klaer eer het zijn Propoost vervolgd seggende, ick meyn soo het cander wel in als ick soo vol niet en ben maer nu niet, soo houden zy stede en seggen wel nu ten is maer al int welnemen of intwel verstaen, en vervolgen quaelijck verstaen doet quaelijck verantwoorden, en vervolgen noch nu canter niet al in, daer can noch wel een beetjen in, en quellen soo lang tot dat het de Kinders in nemen, en dan ist noch wel wat een groot misteri is da[t] of wat een groot werck daer men soo veel beslag heeft moeten overmaeken eer men dat in kreeg, seggen die dan 'tis groot genoeg, so vraegen zy hoe groot en vervolgen, segt my dat eens? antwoorden, die dat icker siek van worden sal, soo vraegen zy wat weet gy dat? antwoorden zy ick voele het, zy repliceeren dat en kont gy soo niet voelen, of vraegen hoe voelt gy u? antwoorden sy niet wel, of niet so als het hoort of soo als het plag, zy vraegen hoe is dat, of seggen ten is Iuist daer van niet, of dat en can 't u niet gedaen hebben want 't was een goede of gesonde Spijs of Dranck, en goet en can geen quaet veroorsaecken, seggen de Kinders ick voel wel beter of gy soo al praet dat heeft het my gedaen, want van te vooren was ick so fris

als ick wesen kon, soo ist wel weet gy beter dat is goet, ick meynde dat gy slechter wist, of zy seggen met een lagjen gy wederspreeckt u selven, of de waerheyt drijft boven, of men kan wel hooren aen u woort dat ik gelijk hebbe, want gy bevestigt mijn seggen door u woort, want gy segt noch beter te weten als ick is't so niet, beginnen de Kinders daerom te laggen, en swygen zy stil om de aerdige strek soo laggen zy elder op en maeken sigh sterck.

Maer seggen die gy zyt een Gau-Dief, so vraegen zy waerom en trecken de saeke in questi, seggen zy gy slagt de Gau-Dieven gy verstaet my wel maer gy en wilt my niet verstaen, soo seggen zy wel hoe sou ick dat weeten ben ick in plaets van Godt of kan ick u gedachten weten, vraegen die doet ghy niet, of seggen die, wel sou dat sulcke een misteri wesen of wel wat wonder sou dat zijn dat men Imans gedagten uyt zijn woorden weten sou, en vervolgen zy, wel sout gy wel so konstig zijn en siense hun daerop eens sterk aen, so sullen zy wacker uyt scheyden, en sig daer van dan maeken vreesende datter meer opvolgen sou, naemelijk dat het dan sou vraegen Kerel of Vrouw hebbe ick u niet sien met oude Lietjens loopen, die gy het Volck voor nieu vercogt ik meijn Ia, en vervolgen packt u van hier of ick sal maeken dat alle de Iongens u achter aen sullen loopen en roepen hout den Dief hy heeft [on]s Gelt gestolen door ons bekende waerheden voor nietjens te verkoopen, maer swijgt het daerop stil soo gaense voort en seggen ick en kan Immers u gedagten niet weten of gy moest my die openbaeren, en vervolgen nu alle gecken op een eynde zyt gy even wel sieck of gevoelt gy u quaelijck ick wil u raet geven, vraegen de Kinders wat raet sout gy my geven soo ist segt my eerst of gy siek zyt en hoe gy u gevoelt, dan sal ik u raet geven, segt het Kint dat en can ick soo niet seggen, soo is't hoe kont gy niet seggen dat gy siek zyt, en waer gy pijne voelt? antwoort het Ia maer dat en hoef ik u niet te seggen, hebt gy verstant van sieckten soo kont gy dat wel sien, soo is't dat komt raer kan ick in u ligaem sien? antwoort het wel wat wonder sou dat zijn, dat gy

met u geest in mijn lichaem sien sout, so is't Ia sou dat geen wonder wesen of heeft den geest oogen, segt het kint ik en spreeke van geen oogen, maer van sien, soo is 't kan men sien sonder Oogen? antwoort het dat vraeg ik u, en vervolgtet weet gy niet aen u selven wat operaetie den overlast doet? so ist hoe sou ick dat weten? antwoort het door ervarentheyt, so is't wat ervaerentheyt? antwoort het dat is een verschyts vraegen, weet gy niet wat ik meen, soo is't ick dat weten, hoe sou ick daer achter komen, vraegt het Kint hebt gy noyt niet te veel ge-eeten, of gedroncken, soo is't hebbe ick u dat wel geklaegt? kan het Ia antwoorden en goetmaeken door getuygen soo is dat lietjen uyt, en men segt van wat aenders te praeten, segt het Kint ick en hebbe niet veel lust tot praeten, so is't weder wel bent gy dan siek? antwort 't Kint dat hebt gy al so dikwils gevraegt, so ist mag men wel liegen, en 't vervolgt hebbe ick het gevraegt 't en is ten uytersten maer eens of twee-mael geweest, segt daerop het Kint wel is dat niet genoeg om in pluraele of in 't getal van veele te spreeken, soo is't Ia wel wat sal ick seggen gy zyt my te Gau, en 't vervolgt ik ben maer een onooselen Bloet, en die sulck een korte memorie hebben, dat ick sommige dingen niet onthouden kan, al segt men het my 20 mael en wilt gy op sulcke menschen soo nau letten gy sult wel veel te kapteeren vinden, en dat en moet gy niet doen maer soo alles ten ruygten overloopen dat is hooren en sien, en swijgen, denckende het zijn onoosele Menschen zy en weten van den Prins geen quaet, siet het Kint hun daerop aen, en vraegtet zyt gy soo een onoosel bloetje 't is goet dat gy het selfs segt want men sou u soo niet versleten hebben en vervolgt'et, maer ick hebbe wel gehoort dat het Volck dat soo praet van de meeste Schelmen, of Bedriegers zijn die men vindt, soo hebben zy klaer of daer niet van gehoort, want zy vraegen van wien? antwoort het van Volck die het wel weten so is't ick wenst of wilde dat ick dat Volck eens kende, noemt het Imant, die sullen zy eens aenspreeken, en is't Volck die duerven spreeken voor hun recht soo sullen zy die schouwen als een Pest, of mijden als een verteerent vier, maer

is't ander Volck zy sullen hun eens aenroepen en vraegen wat haer moeveert, om sulcke een Tael te voeren, dan of zy niet en weten, dat de beste van Gods Kinderen onoosel zijn? antwoorden die Neen, so staense verbaest over hun onwetenheyt, en weten niet wat eerst seggen, om dat zy niet weten wien zij voor hebben, een onooselen bloet, of een gauaert, denkende ist een onooselen bloet so moet ik spreeken om die inpressie weg te nemen, maer ist een gauaert so moet ik swijgen of ik raeke heel foutu, dat is foei jou, maer antwoorden zy Ia, so zijnse op haer kracht, dan is't schaemt gy u dan niet sulk een Tael te voeren, of wat versekering hebt gy dat dat geen Kind Gods en is, dat gy soud seggen om dat'er wel onder dien Deck-Mantel schuylen, dat en is niet gesegt datse al soo zijn, maer segt hy zy zijn al soo, die sig voor onoosel uytgeven, soo vraegen zy waermede bewijst gy dat? antwoorden zy, om dat onoosele menschen niet en seggen datse onoosel of slecht zijn, soo is't dats geen bewijs, of ik sal u contraerie doen sien, seggen die ick gelooft wel gy sult my van u disipelen doen sien of van u leerlingen, die gy soo leeren praeten hebt, en vervolgen zy, maer komt doet my een sien die by u of by u disipelen niet School geweest en heeft, ick sal mijn geloof of gevoelen afstaen dat is Immers weynig een uyt so een menigte, zy sullen henen lincken seggende dat sou men wel doen als het te pas quam, segt dien het komt nu te pas tsa doet het nu en hy vat haer dat seggende by de mouwe, so sullen zy schier kacken van bangheyt, en seggen ey laet mij los, of hoe treckt gy soo, en beginnen te schreijen seggende ick sal't mijn Broeders &c. seggen, en dan moet hyse los laeten of hy krygt het heele Kraem op zijn hals, en die sullen hem alle bedenckelijcke smaet toe voegen op d'een of d'ander wijs en dat konnen zy doen want ten onbreckt haer aen geen middelen noch aen geen list, noch aen geen Volck van alderley soorte.)

Maer segt het Kint Ia ick ben sieck, en voelt wel aen mijn Herte, so is't dan moet het al noot wesen want het Herte kan geen leet verdraegen, seggen zy ick en weet so prezijs niet of het mijn Herte is, maer 'tis daer ontrent, soo is't dan is't de Maege, en vervolgen, daer is wel

raet toe, sommige nemen poejers in om 't af te setten, dat is om dat quaet of die spijs die dat leet veroorsaekt deur te setten met gewelt, segt het Kint, daer en hebbe ik geen sin in, of ick en kan geen poejer in nemen, soo is't wat weet gy het? antwoort, ick hebbe het al eens geprobeert so is't eens dat is niet, en 't vervolgd geen boom valt met den eersten slag, of wilt gy den moet so wacker verloren geven, gy moest al meer probeeren voor het minste tienmael, en wildet dan niet lucken so mogt gy prijs op geven, secht het Kint daerop met verschricking tien mael, soo is't en roept soo luyde niet Ia tien mael nu is't om een te doen laet het negen wesen, roept het Kint alweder soo slaensse allenckens af, soo lang tot dat het Kind op houd met roepen, dan gaense het soo schoon belesen dat zy het aent probeeren krijgen, en krijgen zy het in met kracht en gewelt, dan is't weder wel wat een Werck, 'tis of men huysen moest versetten, segt het Kind och praet soo niet, ik en mag't niet hooren, ick sal mijn Hert noch uytbraeken, so is't bent gy sot of Dol, als gy dat dede dan en sout gy geen uure meer leven, weet gy dat wel, is het Kind soo onoosel dat het meynt dat zy dat op het braeken meynen, so poogt het dat te beletten en die vuyligheyt in te houden, soo forseert het zijn Natuer drie mael, eens door de spijs of dranck in te nemen, dan door die vuyligheyt in te nemen, en dan die op te houden, en komt die dan evenwel af, so lyt het eens soo veel pereykel als anders, maer segt het spreekt my van geen poejer, want ick kander niet van hooren mijn Hert walght'er van, soo is't wat walgen, of u Hert al wat walgt, daer en moet gy niet naer vraegen, segt het swijgt daer van stil of ick loop henen soo het blijft sitten soo sullen zy aenhouden, maer staet het dat seggende op, soo is't gaet niet henen, kom wy sullen van wat anders praeten, dan is't nu drancken hoe stelt gy het daer mede, kont gy die in nemen? antwoort het, dat en weet ick niet, so is 't probeert al eens, maer segt het ad Idem, soo is't ook al niet, en 't vervolgd, gy zyt een wonderlijcken draejer.

(Dat is te seggen gy zijt een Crokedil,) en laet het hun dat seggen, soo dienen zy sich daer by gelegentheyt van,

seggende als zy een Sententie tegen hun voor brengen, dat seggen acht ick soo veel als wint, want zy of hy is Sot daerom kan hy niet getuygen, vraegen zy waer hebbe ick mijn Sottigheyt getoont, zy antwoorden waerom en vraegdet gy my dat niet als ick het u in aenscheyn verweet, of in u presentie seyde, of dat hebt gy allang getoont, vraegen zy wanneer? soo is 't te lang om te vertellen, ondertussen gaen ander daer mede wech, die hebben gehoort dat dien Persoon Sot was.)

Daer is meer raet sommige vasten het uyt, secht het Kint ach spreeckt wy van geen vasten want soo ick maer een mael sonder Eeten of Drincken ben, soo beswijcke ick schier van flaute, so is 't als gy op u ordinaer zijt dat wil ick wel gelooven, want daer zijn wel sulcke Natueren, maer nu is 't wat anders, want soo gy secht soo hebt gy nu meer in genomen, niet dat ick dat geloof, maer dat gy het daerop steeckt om te hooren wat ick daer van seggen sou, of om my te beproeven, nu dat mach ick wel lijden want suyver Gout wil wel beproeft zijn, swijgt het Kint daer op stil soo heeft hy een dobbel actie gewonnen, een om te seggen dat het een versoecker is, om dat de versoecking beproeving genaemt word, soo dat wesen sou, en om sich voor suyver uyt te geven, seggende ick hebbe wel versoecking of beproeving uyt gestaen, Ia ick ben als een Gout door het Vuer gelouteert, maer secht het Kint met een grammen sin, hoe meijnt gy dat ick u leugens wijs maeke, soo is 't sus, sus en weest so haestig of so voortvaerende niet en laet ons niet te haestig spreeken, secht het Kint ick en kan niet anders spreecken gy tergt my geduerig, en het blijft by haer, soo is 't wel hoe praet gy so, of weet gy wel wat gy doet, antwoort het Ia, zy steken den Vinger op, en kijcken hun met een scheef Hooft aen, en seggen en liegt niet, of den Mont die liegt die Doodt die Siele, Cappittel soo veel Vers soo veel, secht het Kint ick schyte eens in u Cappittel, God vergeeft my doen ik'er quaet mede, 't is seker waer, want gy komt altijt met u Cappittels als gy een Mensch soo boos gemaeckt hebt, dat hy als op het hol van zijn sinnen is, quansuys ick ben soo heylig, ick

en weet van geen quaet, en als men dan een haestig woort spreeckt, soo is 't hy veracht de Heylige Schriftuer, &c. soo is 't Ia wel ick mach wel swijgen met een Ianckende stemme, want 't is beter geswegen als van spreecken hinder gekregen, maer 't is bedroeft dat de Werelt soo goddeloos is, en dan gaet men schreijen al sou men traenen maecken, secht het Kint ick kacke eens in u droefheyt, soo beginnen zy te proffaeneeren of te schelden, en seggen al dat hun voor den Mont komt leugen of vervalst waer, scheyt het dan niet uyt soo gaense huylen als Honden of Iancken als Katten en bereyden sig tot verscheuren, naer dat zy hun krachten oversien hebben, sos al de Katten doen, die sitten eerst eens neder, en overleggen hun krachten met die van diese aen doen willen, en als zy sig Meester kennen dan vallen zy aen, en zy en sullen hun met die straffe niet vrij laeten diese hun in tooren toe gevoegt hebben, maer zy sullen hun daer naer door koelen Bloede noch straffen, konnen zy het door haer eygen niet doen zy sullen het door een ander doen.)

Maer secht het Kint maer slechs neen seker ick kan niet vasten, en ick ben daer niet wel van of 't is tegen mijn ordinaer, soo is 't wel miserable wat Mensch bent gy, secht het Kint daer op niet wat miserable wien is miserable, bent gy miserable dat gy van miserable denkt of spreeckt, dat is verdoemde, soo sullen zy sich daer van dienen, om te seggen naer hun Doodt dat zy verdoemt zijn, of oock wel in hun leven, seggende den Mensch is van Natuer geneygt om Godt en zijn naesten te haeten, &c. secht Imant dat zijn de verdoemde die in de Helle zijn, soo is 't ick en spreecke van die niet maer van andere Menschen, en vervolgen, wat dunckt u van sulcke Menschen, die zijn in sulcke een staet ick hebt hun selfs hooren seggen, secht men daer op die Menschen hebben dan Sot geweest of uytsinnig of droncke als zy dat seyden soo is 't soo sou 't gy dat seggen, en vervolgen, dat men hun dat eens overseyde wat dunckt u dat daer op volgen sou, secht men dat en hoeft gy niet te doen of gy en moet dat niet doen, soo is 't, waerom niet? en ick moest wel ter dege op dat zy sich bekeeren souden, en zij sullen het hun ten ergsten

over seggen, maer secht men ten scheelt my niet of gy het doet of laet, soo is 't, hoe schilt het u niet of men goet doet of geen, soo zijt gy slecht, secht men dat segge ick niet, soo is 't wat segje dan, of hoe durft gy u woorden loochenen, &c. maer secht men met een vinnigheyt, waerom verdraeyt gy mijn woorden, en vervolgt, men ick segge dat het my niet en scheelt of gy hun dat secht of niet, soo is 't wel is dat niet een, en men lachter om, quansuys zijt gy noch soo onnosel, secht men gy en hoeft my niet uyt te lachen, want ick weet wel wat ick segge, of neen ten is niet een, of vraegt men is dat een, soo is 't doet het niet, quansuys ick ben soo onnosel, ick meijne dat het een is, en dat doense om te sien of gy het wel weet, en om dat zij niet en souden aengemerckt worden voor diese zijn, segt men neen, dan gy en zijt so onnosel niet als gy u gelaet, maer gy doet het om my te beproeven, of te sien of ick wel weet wat ick segge, so is 't meijnje dat, en secht gy om te toonen dat gy het weet, alle seggen is geen overseggen, of al over seggen is niet goet, maer dat overseggen is goet, daer men aflaet dat aenstootelijck is, en by doet dat tot verbetering dient.

(Maer dat en doen die Quanten niet, zij laeten daer af dat ten goeden dient, en doender by dat ten quaeden dient, soo als ick veel ondervonden hebbe, daerom is 't seer schadelijck met hun te verkeeren, want zij duijden alles ten quaeden, en noyt kont gy der deeg van hebben want zij winnen altijt actie, om u tot quaet te dwingen, hoe seer gij op past, koockt gy Spijs voor haer s'is te vet, of te maeger, of te sout, of te vers, of te soet, of te suer, of te veel, of te weynig, of te heet, of te kout, of te vroeg, of te laet, of te veel, of te wijnig, &c. en dan moet gy naer haer pijpen danssen of zy sullen uytspatten onfatsoenelijck, en als gy het eens past soo gaense so Sot aen, dat gy walgt of doet walgen door liefkoosen, Ia dat meer is u infaem maeken, hoe dat? eerst door flatterren, en dan door u onfatsoenelijck op te passen, hoe dat, zij sullen u kussen, en licken, voor al dat'er is, quansuys tot een teycken van danckbaerheyt, en dan seggen ick sal u dit en dat daer voor doen, of seggen zij 't niet,

zij wijsen 't soo dat het ider een vatten kan die maer verstant en heeft, en dan vatten zij het beste uyt de Schottel, dat voor een ander lecht, en geven u dat, en doen 't u Eeten, of gij het lust of niet, en als gij daer seer tegen steeckt, soo bekijven zij de andere om dat zij soo beleeft niet en zijn datse het u presenteeren, en zij vatten het soo veerdig aen, dat de andere geen tijd daer toe en hebben, soo brengen zij u in haet, maer zij wachten sich wel haer beed te presenteeren, of zij moet slecht zijn, want zij houden te veel van sich selven, en te weijnig van andere, daerom doense veel tijd voor haer alleen koocken, onder 't een of 't ander pretexts om altijt hun personagie te konnen speelen, is dan de Spijs bedurven door hun ordonanttie, of willen hebben om kort brack te worden, dat is half verrot, so moeten zij studeeren, en daerom wat anders hebben, en als de Spijs wel is, en dat zij u sien smaeckelijck Eeten, soo maecken zij een Querel d'Alamanje of gemaeckte questie om het Eeten te beletten, dan Eet gy te veel of zijt te groot van Eeten, het veel Eeten is ongesont, en scheyt gy daerom niet uyt soo zijt gij onbeschaemt, of een verkortster van u selven, of een vleeselijck Mensch, of vraed, somma zij maecken dat u die Spijs geen goet en doet, al hebt gijse met smaeck gegeten, en als gij dan niet wel en zijt of klaecht soo is 't van dat veel Eeten al en hadt gy daer maer eens aengeweest met u Tanden, en alsse niet wel en is, of datse sien dat gijse tegen heuge en meuge Eet om moejelijkheijt te mijden dat is sonder smaeckelijckheyt, dan Eet gij te weijnig, dan sult gij sieck worden van so weijnig te Eeten, en so maecken zij sich tot Propheeten, want zij weten dat dat een seecker gevolg is van soo een Eeten, en daerom seggen zij dat, en als het dan soo uytvalt, soo is 't hebbe ick het niet wel gesegd, en gij en luystert naer mij niet, anders is 't gij zijt een lecker-bedt of lecker-beed, schaemt gij u niet die Spijs soo te verachten, &c.

Daer-en-tegen de goede, isser iets dat haer tegen staet, zij seggen met fatsoen, my dunkt dat dat wel sou mogen so wesen alst de eerstemael is, en voor de tweede 't is miserable of

slecht dat men zijn appetyt niet hebben kan, de derdemael wel Vrouw of Meyt doet gij het daerom, secht die neen, hij secht men sou't seggen, vernedert zij haer, hij vergeeft het haer, op conditie dat zij het beter maekt, en doet zy het dan noch eens sonder verontschulding, hy laet de Spijs staen en loopt henen, loopt zy hem naer hy laet sich noch wel eens verbidden, maer dan niet meer, hy setse van dat officie af, en een ander in de plaets, die het beter maeckt, en daer doet hy ad idem mede soo zij het soo verkerft, en secreteert dat voor andere, daer-en-tegen de boose gaen, dat voort vertellen soo smaedelijk alsse konnen: 'tis mijn Wijf of mijn Meyt en heeft geen verstant van koocken of van opdissen dat doetse soo, en hangen daer den helft by, segje wat, 't is een Schelm dieder wat af doet, en een eerelijck Man dieder wat toe doet, spreeckt daer wat tegen, daer krijgt gij het heele rot op u lijf, want dan moet gy haer voor oneerelijk uyt maeken, en daer mede hebt gy het gaende, swijgt gy stil soo gaense voort met u te kleijneeren, seggende die Spijs is wel, maer die zij doet is soo, swijgt zy noch al stil, so is't die swijgt die consenteert, wel ben ick niet een ongeluckig Man dat ik met soo Wijf moet Huys houden, die nergens geen verstant van en heeft, en dat is soo een Superbolisse dat is een overtolege mannier van speecken, soo als Iohannes gebruykt seggende, soo het alles beschreven waere, dat Iesus gedaen en geleert heeft, de geheele Werelt en sou de Boecken niet vatten, spreekt gij daer ook wat tegen, soo zijt gy een Athiist, of Dwael-geest, of Ketter, laet gy alles ongemerkt henen gaen, so sullen zij u vraegen om aen 't spreecken te krijgen, hoe smaeckt de Spijs, secht gij niet wel soo is 't, het Vrou Volck is so geveynst datse verachten al datse Liefts hebben, om dat mender haer wat veel van geven sou, segt gy dat moest een slecht Volck wesen dat Imant geven sou, dat hem niet en lust soo is't Ia, of gy seggen wilt soo een Persoon zyt gy, segt gy dat en segge ick niet, soo is't hoe komt het anders te pas, segt gy gy brengt het te pas, soo is hun actie uyt, maer segt gy het moest soo een volk wesen als gy zyt, soo is 't Ia ben ick van die condietie,

'tis Iammer dat ick hier geen getuygen hebbe ick sou u dat doen goet maeken, of 'tis uyt vraeck sugt dat gy dat segt, en dan is't het Volck van die stat of dat lant, of die naetie is soo vraecksuchtig zy souden Imant dit en dat doen, en zy haelen dat gesegt hebbende alle de fauten op van dat Volck oft waer of leugen is, en dan en seggen zy het niet maer de Werelt waegter van, alse sien dat gy quaet wort, of zy seggen 'tis met sotten quaet spotten, zy en seggen't maer om te Raelieeren, en gy wort daer Boos of quaet om dienvolgens zyt gy sot, en segt gy 't smaekt wel, so is't gy zyt een goeden vlaeminck die prijsen al datse voor niet hebben ende vlaemingen is een slecht Volck, en ten kan oock niet aenders wesen want zy zijn uyt den Peerde Stront gekomen door sinte Pieter, die schopte daer tegen en zeyde her uyt vlaemingen, lagt gy daerom en gy zyt aen haer gepaerenteert, soo is't siet den sot lacht om zijn eygen dreck, lacht gy niet gy zyt Boos, somma hoe gy doet ten is niet wel of gy moet u als Doof houden voor die hooren, dat is het best dat gy doen kont als hun praet soo veel niet weerdig achtende dat gy der naer luystert, maer hier toe moet gy woorden gebruycken, om ondertussen van wat anders te spreeken met een goet fatsoen, anders hebt gy weder Dol, gy affronteert haer, daerom is 't noodig dat gy gestaedig waeckt als gy met sulcke een Volck verkeert, anders sullen zy u al heel tot schande maecken, soo dat gy noyt te rechte sult komen, want laet gy haer alleen praeten, soo sullen zy u soo veel wijs maecken dat gijder niet veel van vertellen sult, alles tot overtolligheyt, is 't niet tot het een 't is tot het ander, is 't niet tot deboucheeren, 't is tot Karkereren, of Abstineeren, of Doleeren, dienvolgens is 't niet tot het kleyn quaet soo is 't tot het groot quaet, of is 't niet tot Verckens leven, soo is 't tot Serpenten leven, kom siet nu hoe net die accordeeren de Verekens Eeten en drincken dat stae segt, of soo datse niet meer en konnen, soo doen oock de debochanten, de Serpenten Eeten of Drincken niet als somtijts een weijnig, so doen oock de Dolante, vraegt Imant wat zijn Dolante, tot antwoort dolle Menschen

die sich selven te kort doen, oock zijn 't Bedroefde Menschen die altijt treuren, dolum dolere dat is te seggen droefheyt en schreyen, onteeren zy een Maegt, de Dienstmaegd moet uyt gedreven worden met haeren Soone, alsouse van gebreck sterven, als Agaer dede: Trouwen zij tot tweede Partner een van geringer staet of minder Gelt als de eerste, den Soone van de Dienst-maegt en moet met den Sone van de vrye niet erven, men maeckt hem met de Legetime porsie uyt, is 't een Arrebeyder hy en moet voor de balgers niet wercken, die een ander gemaeckt heeft alst een Weduwe of Wedunaer is niet voor Kinderen, eender of de Kinders die eygen waeren, en niet hun Heeren Dienaeren, zijn 't Kinderen van een aengetrouden, soo is 't ick en wil voor dien Raepsack niet wercken, &c. Al hadden zy lang voor haer gewerckt, en belieft Imant noch meer te sien, let op haer gaen, staen, spreecken, kleeden, 't is al naer of onaengenaem als dat van de Serpenten, en zy bederven oock al daerse ontrent konnen, zy maeken dat'er niemant ontrent haer dueren kan, oock dat'er niet een Grasjen groeyt, laet staen Menschen, daertoe hebben zy alles vertaelt of een ander naem gegeven, het een noemen zij bij zijn beginsel het ander by zijn eynde, de teyckens geven zy den Naem van de beteyckende saecke, hier door hebben zy alles verwart tot hun eygen selven, want als hun imant in hun eygen Tael aen spreeckt, soo zijnse consuys, door dat zy niet en weten hoe men 't meijnt, eygen of oneygen, en zij en durven veeltijt niet vraegen uyt vreese van Licht te geven, maer murmureeren wel by sich selfs seggende hoe mag dat wesen of hoe sou dat zijn, en die hun dan bedriegen wilt met hun eygen list, die en heeft maer 't een of 't ander te noemen, zy sullen meijnen dat men dat meijnt hoe oneygen het is: siet eens wat my in gedagten quam nae dat ik alle die dingen Personeel of eygen ondervonden hadde.

Als zy hoorden seggen het Saet der Vrouwe sal 't Serpent den Kop vermorselen, soo waeren zij confuys, om dat zy niet en wisten hoe den Hemel meynde, eygen of oneygen, maer doen zij wierden dencken, dat er al Vijantschap was, tussen het ordinaer Vrouwen-saet en wesent-

lijck Serpent, soo dachten zy wel dat Hy oneygen meijnde, en waeren soo ongerust dat zij niet en wisten wat beginnen, en praeten onder een, hadden wy maer een Teijken daer wy dat aen kennen konnen, soo souden wy daer op konnen waeken en poogen te beletten, maer geene 't is om Dol te worden, dan resolveerden zij met malkander om te veynsen geen erg te dencken, en om een Teijken te versoecken waer aen zij dat kennen mochten, dat wiert gedaen, den Hemel die dit spel aen sach wilde eens sien wat zij doen souden, dan of zy hun eygen Tael wel verstaen souden, want zy hadden gesecht de Vrouw-lieden mach men vrijlijck Vrouwen-saet noemen, om dat zij het meeste Deel zijn van Vrouwen-saet, en de Man-lieden Mannen-saet, om dat zij het meeste Deel van Manne-saet zijn, vast gestelt hebbende dat uyt de vermenging van twee Saeden de Kinders geformeere worden, en die meest tot de vermenging brengt dat die zijn gelijcke heeft, en dat men sonder questie te moeveeren, mocht aen het meeste Deel geven den Naem van het het geheel, dienvolgens mach den Hemel mede die Tael spreecken vermits zij buyten questie is, maer dan toonden zij die Tael en dat Hemels recht vergeten te hebben, als Hy seyde siet een Maegt sal swanger worden en een Sone baeren, om dat zij meijnden, dat den Hemel noch onnosel was, en hun dat te geval dede om uyt hun ongerustheyt te helpen, niet wetende wat zij in haer sin hadden (dat was om het de Hersenen te morselen eer 't hun den Kop vertreede,) daerom sprongen zy op van blijdschap als zij dat hoorden, en presen den Hemel om dat Hy hun soose meijnden verhoort hadde, en een Teycken gegeven, maer doen zy te dencken wierden dat de Werelt soo groot was, en dat de Maegden veel waeren, soo vielen zy in de selve ongerustigheyt, denkende wy en konnen op alle de Maegde Kinders niet passen want onse menigte is te kleyn, (en nu den Hemel gesien hadde datse hun bescheydenheyt queyt waeren, door datse niet en merckten dat het dat Kindt niet wesen kon dat Hy Vrouwen-saet noemde, om dat zij dan artie souden hebben om te seggen dat Hy confusie gebaert heeft, of qustie gemaekt, door aen het minste Deel

te geven den Naem van een geheel) soo en maeckte Hy geen swaerigheyt van hun meer licht te geven seggende uyt soo een geslachte, doch voegde hy de woorden by malkander niet, om dat Hy altijt vrij sou zijn hoe hy doen wilde, dan meijnden zy het noch eens gewonnen te hebben, maer doen zy te dencken wierden dat zy niet en wisten of 't een onder getroude of ongetroude sou wesen, soo waeren zij weder ongerust, maer daer hielpen zy sich selfs uyt, doen zij merckten dat den Hemel hun geen Licht meer wilde geven, door drie Wetten tegen de Maegden en haer Kinders te geven onder pretexts van Hemels last, de getroude moesten den Heere vereeren, het Kint dat de Baermoeder opent als 't een Soontje was, en om dat waer met een goede scheyn te verkoopen, so stelden zy dien Wet oock over de Dieren, (dat sou noch duergegaen hebben bij Menschen die haer Vijf-sinnen hadden, voor scheyn van waerheyt maer oock meer niet, want daer en zijn geen gesonden redens om dat goet te maecken, dienvolgens strijd het tegen de gemeyne regelen, die seggen dat alles op [red]en steunt, waerop men oock wel soude mogen seggen den Mensch segt dat alles op reden steunt maer siet de reden is by veele verre te soecken van dese saecke.)

Maer de andere Wetten die beklappen hun Meester, te weten, drijft de Dienst-maegt uyt met haeren Sone, want wat kon dat onnosel Kint gebeteren, dat zijn Ouders gedaen hadden eer het daer was, hoe kan een Saet beletten dat den Saejer hem saeyt in een verkeerden Acker, wederom de Maegt die niet ondertrout en is, die moet gesteenigt worden, of verbrant met haere Vrugt, wien en secht niet 't is sonde van het onnosele Bloedt, met den Mont of met der Herten, als hy dat spektaekel aen siet, in den Geest of met vlees, soo van de eene als van de andere, want het leste wort door den Beul gedoot, en het eerste door de Beulin dat is de Moeder diese soo doende tot den Beulin maeken, gewillig of onwillig dierect of indierect, doetse het niet, haer wysheyt en verhindert het niet, want zy wort disperaet door desen handel in 't minst of in het meest, dan seggen zy gy en mogt niet klaegen of seggen 'tis sonde want de Heere doet dat goet is in zijn Oogen, of zy seggen willen hy en kreunt sig in andere niet of

het die goet keuren of niet, daer en laet hy sig niet aen gelegen, (maer wat voor Heeren zijn dat, die dat doen, volgens t gemeen Oordeel zijnt niet tirannen, of bloethonden, die voor eerst onoosel bloet vergieten op hun wel behaegen, en om dat zy weten dat de Mense Natuer soo toe bereyt is, datse dat niet aen sien kan sonder haer misnoegen te toonen door woort of Gest,) op datse dan tot een tweede onnoosel bloedt komen met scheijn van recht, om dat het doet dat hem mishaegt, en dat het niet laeten kan al ist om zijn leven, want al heeft het zijn Natuer soo veel ten onder gebragt dat het swijgen kan, met de tong, soo en heeft het die noch soo verre niet ten onder gebragt, dat het swijgen kan met de Oogen, die moeten al eens naer den Hemel slaen of klaegen, oock met het aenscheyn, door dat dat bleek wort, soo toont het met dat onoosel bloet te sterven, maer dat en belet niet dat die Heeren geurtjens aen rechten, om die half Doode menschen, voort te verschricken, en te doen gelooven dat den Hemel hun straft, want die soo verre verseylt is, kan ligt bedrogen worden, door by nachte onvergiftige slangen in haer woning te brengen, en haer te doen byten, en te seggen dat Godt dat gedaen heeft om hun te straffen, (als zy meynen dat den Hemel Coning alleen God genaemt wort,) als zy dan seggen, segt dat gy 't niet meer doen sult en bid het beelt van die slangen aen, gy sult genesen worden, als zy sien dat, de wonde aen het genesen is, of door ontrent hun wooninch een vreeselijk gewelt te maeken door Tieren en Raesen m[et] geschut of ander tuych, (t'is waer die haer vyf sinnen hebben in haer volle krachten die sullen sig daer niet door laeten verbluffen maer zy sullen eerst eens willen sien wien dat gewelt veroorsaekt en op wat voor een wijs,) maer als zy dan die Kinder onverre schieten, en tegen d'andere seggen God heeft haer met de Doot gestraft, om dat zy op die plaets quaemen, die hem geheyligt was, dan sullen zy de onoosele Kinders daer wel van dan doen blijven al hadden zy al groote lust, denkende het mogt mede mijn beurte worden, dan of het Godt dede of een ander, ick sou daer even wel toe leggen, wat konst sou dat zijn dat men sulcke Kinders soo bedriegen sou, die soo onoosel zijn

datse om een kalf of desselfs gelijkenisse gaen dansen, als hun mackers soo gedoot zijn, en in alle die droefheyt, in die gelooven dat hun op leyder van Godt vereerelijckt is, wien en kan niet dencken van wat voor een Godt dat dat geweest is, die de Kinders leeren steelen heeft op een subtile wijs, en dan het gestole goet onkenbaer maeken, en ront dansen, en die de Kinders sulcke moy speel Huysens heeft leeren maeken, met engeltiens, en bingeltiens, om haer goet in tijd te consumeeren sonder Iets te doen dat nut is, wat reden zijnder anders van dese dingen, Ia 't is waer als icker om denckte het was om hem in te woonen, ey dogh wat souden wy malkander wijs maecken, als wy het verstaen wilden, of wat souden wy malkander Ooren aen naejen, als wy het toelaeten wilden, maer siet dese groote constenaers eens aen, die soo op hun konst roemen dat'er de wijde Werelt van waegt, t'is al wy zijn Luyden van verstant, luyden van de konst Luyden van fatsoen, luyden van quaeliteyt &c. dat is maer kanailje, dat en zijn maer slechte luyden daer geen verstant by en is, men souse soo veel Ooren aen naejen als men wilde, maer men wilt met dat ruygte zijn Hooft niet breken, &c. geen wonder want zy hebben het al gedaen, en soo gy sien kont een sotten Hoop bedrogen, die zy sot gemaekt hadden, door overvloedige terging, en wien weet osse nog wel eens bedrogen zijn geweest, dan offe hun die attestaetien niet of gedwongen hebben t' is apparent om datse selfs bedroogen zijn, soo yder Oordeelen kan, want siet hoe zy het Vrouwen Saet gedoodt hebben, daerse soo menig eerste geborene om om het leven gebragt hebben, dat is volgens hun eygen seggen ontfangen van den Heyligen Geest, dienvolgens niet van Maria, want een Kint en kan geen twee ontfangen Moeders hebben niet meer als twee Baer-Moeders, en die het Saet ont fangt is Moeder volgens het gemeen Oordeel, dienvolgens en is Maeria zijn Moeder niet, dienvolgens en is hy het meeste noch minste deel van het Vrouwen Saet, aen welck deel men den naem mach geven van't geheel sonder questi te moeveeren volgens dat selve Oordeel.

Dienvolgens moet ik seggen dat en is't woort niet van den Goeden Godt dat in questi bestaet, dienvolgens niet het noemen van een sone het Vrouwen Saet, naer dien hy het minste deel daer van is, siet noch naerder volgens dat selve Oordeel moest dat vrede brengen op aerde, en dat eenen bestendigen vrede, en volgens hun selfs seggen heeft hy gesecht ick en ben niet gekomen om vrede te brengen maer het sweert, en dat heeft oock d'ervaerentheyt bevestigt, maer dat konnen zy by onbedagsaeme goet maeken met te seggen hy heeft vrede in den Hemel gebragt, eender als of het daer oock Oorlog geweest was, daerop wast dat ick eens zeyde van verre liecht men schoon, oock is't van den tects, want die secht op aerde, en dat en is den Hemel niet, of ick en kenne geen Duyts, en dat wiert soo quaelijck genomen dat icker het gevangen huys moest voor besoeken, en sien wat daer om ginck, en dan was ick noch soo dom als de reste niet tegenstaende ick wel vyf-en-twintich boek Papier verschreven hadt, tot mijn selfs leering of kennis mijnes selfs, waerom ik wel mocht seggen viermael 7 Iaer School gegaen en niet geleert, want mijn leven is als een gestaedige School geweest, want was ick in eensaemheyt soo leerde my den Geest, en by het Volck hadde ick leering in overvloet of genoech, want het waeren al geleerde daer ick mede verkeerde, den onooselsten bloet was eenen Fransois Vitse die ick voor eerst aenmerkte voor den soeker van de kostelijke Perel die in een aerde vat begraeven was, om dat hy zeyde alles ondersogt te hebben om die te vinden, tot welken eynde hy oock by my quam, soo hy zeyde maer zijn laeter conpertement heeft my van gedachte doen veranderen, eens quam hy by my naer dat ick alle dese dingen ten naesten by geschreven hadde, en versocht dat ick tot Vlissingen met hem komen sou, om voor eenige Vrou-Lieden te spreken die hy zeyde dat seer oprecht waeren, dat dede ick, maer bevont dat het soo niet en was, doch niet op die reyse, door dat zy sig dan intoomden, of sig niet uyt en lieten, maer sig anders vertoonden als zy waeren, op een by sonder wijs, waer door zy my schrickelijck bedrogen, (dog so niet dat icker eenige schaede door hadde, of het

moest buyten mijn kennis zijn,) maer in mijn meynich, door dat zy alles toestemden met toestemmende redens, soo deden sy my resolut uyt praeten sonder eenige schrupul, en zy dienden sig daer even wel ten ergsten van, want zy sonden my daerop Vrijers toe van hun consorte, daer ick grootelijcks door gekleyneert was, en dat om dat ick haer vertelt hadde, hoe ik seer verlancht hadde om Kinderen doen mijn Man Leefde, en dat ick gesecht hadde dat ick wenste om een Kint dat den Geest hadde van de Moeder en het verstant of de uyt spraeck van den Vader, waerop mijn Man vraegde waerom? en ick antwoorde om mijn Oogmerck te volvoeren dat bestaet in het vernieten van de Listen des Satans of des Vyands, en vereerlijcking van de Operste Majesteyt, waerop hy my koeltjens verliet tot mijn verwondering, dog ging 'tongemerkt henen vermits het over dach was dat hy daer van praete en my dat vraegde, maer ik was meer verwondert doen ik merkte dat hy zijn zelven daerom te kort gedaen hadt om my geen saet te geven, en dat ick wist dat zijn leven hem so Lief was dat hy van geen sterven hooren mocht, dat vertelde ick haer mede dat ick hem Natuerelijck sulcke een strijd gelevert hadde als't daerop aen quam, dat hy bestierf als een Dooden, en zeyde ick ben kout, of nu ben ick kout of bedurven, en vervolgde ick ben bedrogen, ik vragde onooselijck waerom? hy antwoorde sinisterlijk, om dat gy soo een heet dinck zijt, waer door hy my beschaemde of spijt gaf, en het was hem daerom te doen, om die heete te doen overgaen, want het was een slimmen vogelt, so elck Oordeelen can die hem gekent heeft, en dan ginck hy my bespotten seggende men sieter soo sinseer uyt als of men geen natuer en hadde, dan hadde ick u noyt gesien: en ik bewees hem al de vrientschap die ik bedenken kon, so hy daer naer selfs getuygde by ander gelegentheyt, doch tussen Vier-oogen, of hy moest my wat willen doen blosen voor de Kinders, dan zeyde hy wel eens zy is so sot met my, zy sou my wel opeeten of inswelgen, en dan dede hy daer gesten of teykens by die my beschaemden, seggende ick meyne soo, Vous mentende bien, en vervolgde Ia so sot als of ick een Ionck Kereltje waere, 'tis

Iammer datse geen Iongen Man en heeft, zy sou hem wel voor sien &c., dan zeyde ick, ick sout tander oock seggen willie niet, en vervolgde 'tis of gy de Kinders wilde amoereus maecken, op haer Mama, of Moeder, soo sout gy maeken datse oock u Bedde beklimmen souden als Simion of Ruben, of zeyde is dat een Praet om voor Kinders te praeten, en dede hy het voor andere soo zeyde ick de Mans willen geen Hoeren hebben, en zy maekense selfs met hun praet, want zy maeken een ander gaende door hun wijfs lof te vertellen, en dede daer by wat heeft een ander daer mede te doen, of waer toe is hun die kennis nut alse de vreugt des selfs niet genieten mogen, of sprak wel eens door gelijckenisse seggende wat baet my de kennis van aengenaeme spijs als ikse niet genieten mag, ander mael stopte ick zijn Mont met mijn Hant daer voor te houden, of zijn lippen tegen malkander, en als hy die afruckte en evenwel voort ginck met zijn praet soo liep ik henen, en hielt my gestoort en dwong hem op de voorschreven wijs tot boete, en dan merckte ick oock wel dat hy strijdt hadde, door dat zijn Natuer op het Lief-kosen geset was, en om dat hy die niet verdraegen mocht om die ander oorsaeck, en dat hy daerom dickwils was als in zijn hersens geslaegen, en niet en wist wat beginnen, en murmureerde by sig selfs, seggende wat ben ick een ongeluckig Man ick sien de schoone vrucht, en magse, niet genieten, dan vraegde ick wel eens waerom Hertje, of wat voor een vrucht of vreugt, maer en kreeg geen antwoort, hy ginck voort seggende dat mach ick die wijten, en die hy noemde waeren Persoonen die hem bedurven hadden, door alle fieltestucken te doen doen die te bedenken waeren in zijn Ionckheyt, naer zijn sefs vertellen, hy vertelde by verscheyde gelegentheyt hoe zy hem hadden doen, het Volcks Glaesen uytwerpen, doen voor komen, door kloppen en bellen, Meykens ondertasten, Iongens goet nemen en by de horen trecken &c., en hoe zy hem daer toe kreegen door noten of peperbolen, &c. (dat is voor de Ouders rekening die geen beter acht op de Kinderen slaen, volgens het gemeen Oordeel,) en slaegen als hy het niet en dede, en dat waeren oock Volck van die sorte hy

noemdese met naem en toe naem, en zy en schaemden het sig niet al wast dat hy het in haer presentie zeyde (tot reden waerom hy haer zijn Meesters noemde,) maer zy lagten daerom, en lieten hem voort praeten.

(Waer uyt ick besluyten moest dat het waer was, daerom was ik ook dikwils als in de Hersenen geslaegen denckende hoe mag dat wesen, maer ick en mocht het niet laeten blijcken, of ick had meer Werck als ick doen kon, om hem te stillen het was altijt voor eerst wat fantaserje weer, sult gy weder wat nieuws versinnen gy sult noch Sot worden, (als hijder kort wilde af wesen dede hy dat daer by) om dat hy wist dat ick dan niet lang dencken sou, maer dan was ick belletje Lief om in mijn gratie te komen, kon hy my soo flatteeren dat ick niet en kon laeten hem te karriseeren, en als dat over was, was 't jou hons vot by gelijckenisse, en als ick my dan tot schreyen begaf, so kon hy de aerdigste poetsten maeken dieder te bedencken zijn om my te doen lachen, of te diverteeren: voor eerst maeckte hy den droefaert, en als het daer niet mede helpen kon, (soo 't wel eens beurde door dat den moet te vol was), soo seyde hy gy moet u selven soo leelijck maecken dat gy geen Menschen gelijkt, dan en sal ick geen Huys met u houden, en waerom sou ick het oock doen om u Gelt dat en hebt gy niet, (soo kreeg ick met eenen een steek,) ook en hebbe ick geen Gelt van doen, waerom dan als ick het niet en dede om u schoon backhuys, en dan moest ick lachen, om dat hy dat soo aerdig seyde soo als of hy het meende met een effen aenscheyn of backhuys, soo hy het voor dien tijt noemde al om de meerder knodigheyt of aerdigheyt (soo speelde hy quansuys voor lompen Boer,) en evenwel sprack hy zijn meijning, want hy hielt veel van een schoon aenscheyn, (daerom mach men de Kinders aenscheyn wel bewaeren, want daer zijn veel Mans dieder soo opgeset of mede gedient zijn, datse een Vrouw daerom sullen nemen of laeten, dan seyde hy met aenkijcking komense niet, ick vraegde wat, hy seyde de Sotjes of de Guytjes, (dat waeren de lachjens,) dan moest ik seker lachen, dan seyde hy siet waerachtig zy slacht de Hoeren, met de eene

Oog schreytse en met de andere Oog lachtse, en als ick my daer over stoorde dan seyde hy hey soo niet gemeynt Wijf ken gy zijt mijn Lief, en meynt gy dat ick u Lief sou hebben dat gy een Hoer waert, neen seker, en dan keek hy my weder digt aen, en seyde dan met een verschricking wel wat een vreesselijk Gesicht, dan het lijckent wel een Toover-stock, (en als hy dat seyde moest ick seker lachen, om dat hy my gesecht hadde wat hy door tooverije meijnde, en dat ick het daer voor tot een bespotting wilde maeken, om dat het ordinaer is dat men vraegt waerom lacht gy alsser gelachen wort, so maeckte ick een pretext te hebben om dat met fatsoen te doen, want soo dan imant vraegt dieder door geintresseert wort, waerom hebt ghy dat gesegt, soo kan men seggen, om dat het my gevraegt wiert, daerom hadde ik het op een lachen gestelt alsser van gesproocken wiert, en dat wist hy, daerom als hy my wacker doen lachen wilde, sprak hy daer van, en dan dede hy daer by soo ben ick een Schelm soo het niet waer en is, en als ick dan niet op en hielt met lachen, soo seyde hy loopt Vrouw-mensch loopt gy mocht my betooveren, en dede so als of hy henen loopen wilde, dan moest ick hem vast grijpen om de korswijl, en dan trock hy quansuys tegen, en seyde hoe sou 't gy my de Kleeren scheuren, daer sou u dit en dat voor haelen met een effen aenschyn quansuys ik ben gestoort, en vervolgde so doen alle groote Hexsen, dan moest ick my schier slap lachen en seyde wel eens swijgt of ick berste, (sonder te Ecten of Dencken wat'er in dat spreeck-woort stack,) dan seyde hy hoe sou 't gy met Schroot schieten, so moet gy my waerschouwen op dat ik intijts loope, dan lachte ick alsoo seer, en seyde soetjens ick bidde u Hertje swijgt stil want ick kan 't niet uytstaen, dan seijde hy wel eens nu ben ick Hertjen en flus Schelm of Dief, dan verschrickte ick weder, en seyden lieven Heer wat mocht gy seggen, of vraegde waerom hy dat seyde? hy antwoorde om dat gy ophouden sou 't met lachen, om dat ick dacht dat het u quaet sou gedaen hebben, want als een Vrouw te veel lacht soo kan 't haer sulcke een quaet doen, dat zy noyt geen Kinders meer en Krijght: (dat was soo een lockaesie) en als ick dat wist soo waceht

ick my wel voor te veel lachen, maer dacht dien raet te geven aen het gemeen, ten dienste van de swanger Vrouwen die hier door licht van hun Kint konnen komen, waerop dat spreeckwoort past, van te berste lachen, en dat is natuerlijck want de Lief-kosing baert een ontsluyting, door dat zy een wermte verweckt, die het Bloed dun maeckt, en als daer dan lachen by komt soo doet dat de Vrucht schieten, als een Pijl uyt een Boog geschooten wort, daerom [seyde hy dan] schroot schieten, ondertussen oock van Koegels, andermael seyde hy ten moeten geen stink-poten wesen, dat past op het Mis-kraem, soo dat dat dient tot leer van de Vrouw, om op te passen als zij swanger is, om niet veel te lachen, en tot leer van de Mans als zy op haer tijt is om te baeren, om haer dan Spillen en Haspels te verkoopen met hoopen, naer datse hart of sacht van Natuer is, hier toe hebbe ik noch ander aerdigheden van hem genoteert, by andere gelegentheden van te vraegen met een effen aenscheyn willen wy dat Iongentjen of dat Kind buyten setten, en hier toe een Kint noemen dat men weet datse geeren hebben souden, een Iongentje of een Meysjen, seggen zy hey Sot, loopt henen of hey Hertjen ick en wil niet bespot wesen, seggen wat is hier te Hertjen als gy segt dat ik Sot ben, dan en ben ik u Hertje niet, of kijck Vrouw of wat schortje ick wil u helpen, en wilt gy niet geholpen wesen soo gaen ick henen, of seggen loop loop Wijf wilt gy met my niet te doen hebben, daer zijnder andere en quansuys willen henen gaen, en soose soo hart is datse hem laet gaen, weder keeren, en seggen ick wil met u speelen sa maekt u bereyt, secht zy ick en wil niet of laet my gerust, seggen ik wil, of en wil u niet gerust laeten, wat quelde my gy ick hebbe nu lang genoegh gewacht ick en wil niet meer wachten, en is den Iongen of het Meysjen in den weg gy mogt hem buyten steken, ick en wilder niet mede te doen hebben en dat al met een aerdigheyt, soo dat het Wijf sich te bersten lachen moet, en alsse begint te schreeuwen, met verbaestheyt haer aensien en vraegen wat schortje, dan of doen ik u seer, segt zy neen, waerom schreeuwt gy dan, quansuys ik en weet de oorsaeck niet,

en dan een Caerel d'Alamanje of gemaeckte questie maecken seghende sou 't gy my beklaegen met u schreeuwen, ick sou u een Proses van Injurie aen doen, wat meynt gy een eerelijck Man te affronteeren die u niet als vrientschap bewijs, door het Volck te doen gelooven dat hy u leet doet, en vervolgen, dit mael sal ick het laeten passeeren om dat gy mijn Wijf zijt, maer past op voor de tweede-mael dan loop ick henen soo zij vraegt wat sou 't gy doen, en daer by voegt hy grimmatsen, (dat zyn lacherijen, of spottende minnen, of teyckens die op die actien passen, en die niet en konnen aengesien worden sonder lachen, niet tegenstaende dat hy het niet en doet,) daerop seyden zy men sou sich slap of te bersten moeten lachen als men sulcke Mans had, en vervolgde, en als zy dat by ons alleene deden soo en sou hun dat geen schande zijn al waerender noch Wijfs by, maer dat en hoeft niet, als hy merckt dat het daer op aen sou komen, soo kan hy wel met een aerdigheyd weg loopen, seggende als gy soo begin aen te gaen so en wil ick by u niet wesen, of iets diergelijcks en soo wacker om de Wijfs loopen of doen loopen, en seggen dan met een soetigheyd Lief ick sal weder komen, en sig soo sinceer aen stellen tot dat alles gereet is, en dan noch wat in 't oor gaen seggen dat niemand mach weten, quansuys ik spreecke mijn Vrouw van Liefde die ick haer bewijsen wil als zy verlost is, dan wil ick sus en soo met haer spelen, en als het Kind daer is soo loopt hy weg, om datse niet te veel schieten sou, en dat niet uyt zijn selven om vrede te houden, maer hy maekt questi tegen de Wijfs om datse hem weg jaegen souden, en hy so in zijn eere blijven, secht het Wijf dan gy zijt een schoon Man die zijn Vrouw in soo een noot verlaet, en daer gy noch sulcke schoone beloften gedaen hebt, hy kan seggen och Lief en wijdt het my doch niet, want de Wijfs hebben my weg gejaegt, en vervolgen, dat gy sou 't seggen wat geeft gy om de Wijfs gy zijt in u eygen Huys, dat sou waer wesen soo der maer een of twee was maer soo veele, veel Honden is een Haesen Doodt weet gy dat wel maet, en soo is 't oock met de Mans, veel Wijven is een Mans Dood, &c. Dan den eenen sou konnen

dit doen den anderen dat, is 't soo niet wat segje Vrouken als zij sich gestoort hout, secht zy dan ick en ben geen geen Vrouwken, achter uyt springen of treden en vraegen wat zijt gy dan, segt zy u Lief of u Maet, seggen Ia daer toe moest gy het al anders maecken en houden sich spijtig tot datse hem Lief-koost, dan segt hy Maetjens en Lief-koost haer weder naer haer staet, (so konnen de menschen malkander behouden, en alderley staet.)

Dito Vrouwen vraegden wat dunkt u van 't Avontmael? ick antwoorde my dunckt dat het een Schaduwe of Figuere is van het daegelijcks Eeten en Drincken dat'er eere van die het ons geeft gedaen wort, en dat het een afleyding is van onse pligt, want wy zijn van Natuer verpligt ter eere van die ons de Spijs geeft soo ick seg te Eeten, en als wy die gegeten hebben oock danckbaerheyt te toonen door al te doen dat hem aengenaem is, en als wy dat laten, soo zijn wy ondanckbaer, dienvolgens onweerdig voor de tweedemael te komen om Spijs te nutten eer wy ons met Hem versoenen door ons berouw te toonen en beterschap te belooven soo als men eerelijcke Lieden versoene, soo nut men sich selfs een Oordeel niet onderscheyden het Lichaem Iesu seker, want dat Lichaem was soo wel van verganckelijck Stoffe als de Spijs, dienvolgens is 't soo groot quaet de Spijs te misbruycken of onweerdig, dat is met een ondanckbaer of onversoent gemoet, als des Heeren Lichaem op soo een wijs te gebruycken, dat is eender of ick u uyt vrientschap eens tracteerde en dat gy my dan gingt blameeren, of niet en seyde ick dancke u Hont of Beest soo men secht, en vervolgde, als gy dan voor de tweede-mael quaemt, dan sou ick seggen mogen hoe durft dat Mensch noch voor mijn Oogen komen, &c. en vervolgen, schaemt zy haer niet, zy en moet eer noch schaemt hebben datse durft aen mijn Taefel komen daer zy my soo geloont heeft, en vervolgde, noch soo sou ick o Oordeel uijt spreecken, seggende zy is onbeleeft als een beest, en gy sou 't u dat eygen maecken of aen nemen als gy by my bleeft, of quaem 't als gy dat hoorde, en vervolgde noch, als wy het Avontmael soo onderhiel-

den, soo souden wy geduerig Avontmael houden en in staet wesen om te sterven, door dat wy geen oogenblick konnen wesen sonder iets goets te genieten, dienvolgens gestaedig moeten suyver zijn en daer toe oppassen om ons Sonde uyt te wassen, soo haest als wy die sien, soo als wy Vlecken doen uyt onse beste Kleeren, die maer Iurcken of Overtreckels zijn van onse beste Kleet dat is ons Lichaem dat een Kleet is van den Geest, waerop die spreeckwoorden passen van Bruylofts Kleeren, want de eerelijckheyt des selfs verheugt den Bruydegom en de Bruyt die in schoonheyt bestaet, en de Menschen zijn soo verkeert datse alle hun sorg te koste leggen om de Iurck of het Overtrecksel, en laeten het Kleet soo men segt, de vreese lyden van vlecke en plecken, van scheuren en lueren, van stoppen en lappen, het gene men om al het goet van de Werelt op zijn beste Iurck niet en sou willen hebben om dat het beste Kleet genaemt wort, so geeft men aen het teeken den naem van de beteekende saeke en aen het teecken de eere die de beteykende saeke toe komt, of aen het beelt of de schaede de eere van het wesen, en soo maeckt men dat het beste Kleet voor zijn gat weg gestopt wort, door de lappen nevens het gat te setten dat is de plaesters nevens de wonde, daer de spotters sig op beroemen, als zy een kleyn gaetjen een groot gat gemaekt hebben door een quaede plaester op te leggen, en dan een goede nevens het gat, om haer meer open te trecken, en dan te roepen siet eens wat een vreeselijck gat, en dat can ick stoppen soo een Man ben ick, en zy mogten beter seggen soo kan ick stropen, want zy en stropen het maer toe, soo dat men sulcke Eerelijcken stoppen of stropen in zijn beste overtrecksel niet en sou willen hebben als men in zijn beste Kleet lijden moet, als men daer sulcke brodelaers aen gelaeten heeft die hun plesier hebben in quaet te doen, soo zy door deses toonen, want soo dat niet en was zy en souden sig dat werck niet aentrecken want ten is geen Mannen werck daerom wort het hun schant gesproken voor die het doet, den adel sal dat Volk niet exstimeeren, noch niemant die op zijn rispect staet of Eerelijck is met kennis des selfs, dogh is 't wel besteet voor die het doet volgens het Gemeen Oordeel, dat

segt zy mogen laeten Man-luyden daer aen te stellen want zy weten wel dat dat geen Manne werck is, en daerom geen eerelijcke luyden doen sullen maer een deel guyten, die lust hebben om Vrouwen te quellen op alderly manier, waerom ick dickwils lachte niet mijn Man, als hy dat zeyde by verscheyde gelegentheyt, by sonder als wy van stoppen praeten, dan zeyde hy kom laet ick dat doen ik kan soo moy stoppen dat gy het u leven niet gelooven sout, dan wilde ick al eens kijcken wat hy doen sou, maer als ik sag dat hy de schaer of het Mes nam, soo zeyde ick ick hebbe genoeg of hielt zijn hant vast en vraegde wat wilt gy doen, dan zeyde hy een net gaetje snyden om net te stoppen, of om te konnen eere van stoppen hebben, en vervolgde wat dat is sulcke een kleyn gaetje men sou quaelijck sien dat'er een exspert meester aen geweest was, want Ider een kan sulcke gaetjens stoppen maer de groote niet, dat is ervaeren luyden werck, als ick of mijn gelijke, waerom ick my schier slap moest lachen, met al dieder by waeren, doch wist ick niet dat hy ons bespotte dat wiert ick maer te dencken, doen ick met hem getrout was, of by geslaepen hadt, en dat ick veel van die spreukjens waerheyt vont in het houwelijcks Bedt, maer niet alle, dan dacht ick waer mogen die oppassen en als ick die niet uytvinden kon, soo vraegde ick het hem, en dede hem alles seggen door soetigheyt, of spotterye, want als ick Iets uytgevonden hadt soo ginck ick daer oock mede spotten en [d]an meynde hy dickwils dat ick meer wist als ick dede, en daerom zeyde hy my dat voor, als een voorvechter om de Eere van de overwinning te hebben, denkende dat Vrou-Mens sout my wel al om stelen soo als hy oock dickwils zeyde, seggende hou vast een bejen ick oock wat, en nam dat seggende het woort uyt mijn Mont en voegde daer by dat'er by hoorde, dat my niet weynig plesier en gaf, niet tegenstaende ick my gevoelig daerover toonde seggende wat fatsoen is dat, dat gy Imant het woort uyt den Mont neemt, eer gy eens weet wat men seggen wilt, en vervolgde gy souter een ander om bestraffen en gy doet het selfs, en vervolgde nog, maer t'is moy fatsoen ick moet het bekennen en knickte

hem dat seggende toe en kon my dickwils niet effen honden, waer door hy mercke wat'er gaende was, en zeyde gy mogt wel kijven, ick hebbe u op den t[oe]ts geholpen gy souter anders licht afgeweest zijn, en als ick dan lachen moest, soo kreeg hy spijt, en zeyde soo ben ick een Schelm soo 't niet waer en is, want zy lacht my uyt dan bedwong ick my selven als ick kon, anders zeyde ik en weest op een ander tijd soo haestig niet maer wacht tot dat ick u om hulpe roepe of blyve steken, dan sult gy een prijsjen verdienen, maer nu niet een sier, en vervolgde, nu zyt gy u goet quyt en hebt noch spot toe soo gy segt, maer niet dat ik het segge, (dat voegde ik daer by om dat zijn spreeckwoort was waer over hy zijn Hooft eene schudde sonder meer.)

Daer op seyden zy ghy hebt veel pleysier met dien Man gehadt kan men wel hooren: ick repliceerde Ia, en oock veel verdriet, want ick en mogt mijn leven niet een dinck weg geven dat een spel weert was, of ick had een schrickelijck leven als hy daer achter quam, al was 't een goet dat hy niet gebruycken wilde, soo als was het Fruyt of Groen dat in ons Hof waste en dat bedurven moest, soo en mocht ick'er niet van weg geven dat hy het sach of het Huys was te kleyn om zijn woorden te omvangen de Straet moester van waegen, daerom en liet ick het niet te doen, naer ick maeckte soo verre in my was dat hy daer niet achter en en quam, oock mogt ick om die reden geen Gelt in Handen hebben, als effen soo veel als ick van doen hadt voor het gene hy wilde gekogt hebben, het ander moest ick dan vraegen en beliefde hy het my te geven soo had ick het anders kon ick daer niet aen komen, en dan moest ick hem noch soo beleeft bedancken als ick kon, al en was 't maer om een paer Schoenen die ick noodig van doen hadt, of ick en kreeg niet meer in langen tijd of ick moester om smeeken als een Bedelaer om een stuck, en wilde ick't niet doen so moest ick vasten, of dat noodige derven, en dat was tegen mijn humeur exstreem, want ick ben van soo een aert dat ick liever sterven sou als eysen, op een viele of geringe wijs, daerom moest ick het met spot haelen of dobbel-

sinnigheden al dat ick hebben wilde soo lang als hy sich anders wel droeg, want daerom mogt ick hem geen oorsaeck geven van misnoegen de wijle het een argement of quaet was, dat in questie is, naemelijck of de Wijfs weg geven mogen, niet tegenstaende het veele doen, ick kon wel toonen dat ick recht hadde om dat weg te geven dat bederven sou, maer niet van het overige daerom dorst ick daer niet aen komen, niet tegenstaende ick doen kon, om altijd met een vry gemoed te konnen seggen ick en geve niet weg dat uwe is, ten geheele noch ten deele, maer als ick met dat al niet voldoen kon, noch beletten dat hy seyde dat ick het al weg gaf, en my soo als een Diefegge ten toone stelde, die haer Mans en Mans Kinders Goet omstelen om andere te geven, soo meynde ick hem wat anders te leeren, seggende dat ick een Sleutel wilde hebben van de Gelt-kas soo wel als hy, om dat ick het Gelt soo wel als hy bewaeren kon en noch beter, dat seyde ick hem, en daer by voegde ick daer gy het Gelt versnoept of voor suycker Lettertjens uyt geeft daer en doen ick het niet, en koope niet als het gene noodig is voor het gemeen best, daer op vraegden zy of hy dat dickwils dede ick antwoorde neen, maer ondertussen eens, en diende my van dat pretexts om dat ick geen ander en hadt, want hy leefde seer spaersaem of gierig soo andere seggen, om dat hy daer dickwils het noodige niet en dorst af doen, dan vraegden zy wat hy seyde, ick antwoorde, hy seyde dat ick fijn was, om dat ick mijn Man verweet dat hy ondertussen een suycker Lettertjen adt om appeteydt te maecken, eender of hijder zijn daegelijcks Werck van maeckte, daer op seyde ick geeft my de Hant of gy gaet noch grover te werck, want gy verwijt my dat ick u Goet al weg geve, om dat ick ondertussen een Wisje-wasjen weg geve dat oock voor den lust om appeteyt te maeken is, want als ick dat Goet moet sien bederven soo gaet my alle lust over: daerop begonnen zy te lachen en seyden dat was aerdig of quam wel te pas en het was waerheyt dat kan ick aen my selven voelen, en vervolgden, wat seyde hy dan van den Sleutel, hy seyde dat hy my geene geven sou: ick repliceerde, ick en wil hem oock van u niet heb-

ben want gy en hebt maer een, en als gy my dien gaest dan sout gy geene hebben, en dat en staet my oock niet aen, want gy sou 't in duysent ongerustheyt wesen, denkende alle ogenblicken dat gy het al quyt waert, en het sou konnen waer wesen door dat de Kas van een ander sou berooft worden, en gy sou 't meijnen dat ick het gedaen hadt, daerom wil ick die sorg op my alleen niet hebben, maer wil hebben dat gy mede sorgt oock wil ick u die sorg alleen niet laeten, want ik sien dat gy alle daeg een dagjen ouder wort, en den ouderdom komt met veele gebreken gy mocht ondertussen beginnen te suffen, en daerom al weg geven, daerom moet ick mede sorgen om voor u in u ouden dag wat te hebben, en voor de Kinders in haeren Iongen dag die wy hebben, en krijgen konnen, want ick ben een Ionge Vrouw die noch een dozijn Kinders krijgen kan, en als wy het al quyt waeren waer mede of waer van souden wijse houden, van den wint konnen zy niet leven, en den Hemel geeft de spijse niet voor niet, of sonder arebeyt &c., en vervolgde wien souder quaelijcker by toekomen als ick als dat soo was, souden de Kinders niet alle dag mijn Hooft versuft schreyen of Krijten om Eeten en Kleeren en Vier en Gelt om snoeperije te kopen, en sou men dan niet sorgen, houvast een beetjen ick moet wijser zijn en sorgen voor den volgende dag, of Iesus soo al praet en sorgt niet voor den morgen Ieder morgen sal voor het zijne sorgen Ider dag heeft genoeg aen zijn selfs quaet, ick lache daer eens mede als ick het van dag al op maeckte Iesus en sou my morgen niet geven, dat siet men dagelijcks aen die dat gedaen hebben en op hem vertrout, zy zijn het hunne quyt en zijnt quyt gebleven, en hebben geen ander in de plaets, dan zeyde hy ey meysjen hoe praet gy so verachtelijk van Iesus Christus onsen Salichmaeker en heylant, ik repliceerde ik en spreeker niet verachtelijck van maer spreeke de waerheyt weet gy beter onderricht my beter, (en dagt niet wat'er in die naemen stak die hy daer by dede) dat is gesalfden heylant, waer door hy te kennen gaf dat Iesus dat niet gesegt en hadde maer eenen ondeugenden gesalfden soo als heylant te kennen geeft, dat is deugdeloosheyt, en dat is

deugniet, want dat vruchteloos is, is ondeugent of 't deugt nergens toe, als om quaet te doen &c.

Dan viel hy op de Kinders en seyde hoe wildet gy een dozijn Kinders krijgen: ick repliceerde gy spreeckt of ick'er noch een dozijn gehadt hadde, dan lachte hy en seyde doet gy niet, ick vraegde wat denckt u, en vervolgde, dat zijn soo als Konstjens om te konnen seggen mijn Wijf heeft Kinders gehadt voor mijnen tijd, dienvolgens is zy een hoer want zy en heeft geen Man gehadt, en vervolgde noch, ick kenne die Gau-Diefs loopkens wel, dan zeyde hy gy zyt een ergdinck, en vervolgde nu segt surieus maeckt gy staet noch een deel Kinders te krijgen? ik antwoorde dat kont gy wel sien, want ick ben soo gierig dat ick brande sou ick by naer seggen want ick en durf niet een stuyver uytgeven om mijn lust te koopen, ick hebbe nu lang lust gehadt om een stuck hilickmaeker, en ik en heb het herte niet dat ick het koope niet tegenstaende ick my in beelde dat ick swaer ben, om dat mijn lust so groot is, en vervolgde is dat geen sottigheyt dat ick om een stuyver mijn Kint en my selven in prijkel stelle, en waer om dog ick en sou daer niet by te kort komen want wy hebben goet genoeg om mijn lust daer van te doen, en dat bedenck ick wel maer even wel durf ick het niet doen, dan vraegde hy waerom, en vervolgde, segt het my eens is't om my ick antwoorde Ia, ende vervolgde, om dat gy altijd soo legt en raest van mijn weg geven, eender of ik sot was, en dat ick denck als ick het versnoepte dan sout nog erger wesen, dan sou hy seggen zy versnoept het al, dan begon hy te lachen en zeyde ey meyt gy zyt sot, ik repliceerde met een grammoedig wesen, ick en ben geen meyt en of gyder om lacht ick souder wel om krijten of ik bender wel boos om, dan zeyde hy laet ick eens sien hoe gy zyt als gy boos zyt en keeck my soo eens aen, dan hielt ick my selven spytig kansuys, en hy kon wel sien dat ik het maekte daerom zeyde hy ten heeft niet veel noot, en vervolgde als gy boos waert dan en sout gy niet spreken, daerop zeyde ick Ia nu weet ick hoe gy zyt als gy boos zyt dan en spreekt gy niet 'tis goet dat ick dat weet, daerom alle reys als gy by my sonder spreeken zyt behalven

als gy eet en slaept of leest sal ick dencken dat gy boos op my zyt, hy repliceerde doet dat ick magt wel lijden maer dan sal ick oock van u soo doen, en soo hielden wy malkander aen een soet praetje, tot genoegen van al die in Huys waeren die hier door gescherpt wierden van verstant of geschrandert van geest, sprak ik niet, hy vraegde bent gy boos, sprack hy niet, ick vraegde bent gy boos, hadt d'een of d'ander dan reden die brachten zy voor, en daer overraekten wy aen disputeeren of redineeren, den eenen om te toonen dat het reden was den anderen om te toonen dat het geene en was, en die 't verloor moest sig verootmoedigen, of hooren dat hy knip-luys was waerdoor veel lachen veroorsaeckt wiert, en onse taesel lustich gemaeckt, bysonder door dat hy dickwils in de voorbaet was als hy dagt dat het daerop aen sou komen soo zeyde hy eerst gy zyt knip-luys of hart neckig en dan hielpen hem de Iongens, en my de Meysens, waer door een soeten strijdt onstont tot onser alle vergenoegen, waer door wy soo aen malkander gevonden wierden dat niemant van Huys mogt gaen by sonder niet ick of mijn Man, of zy zeyden dat al het plesier van Huys was, dat duerde ontrent de seven Iaeren naer welcke mijn Man stierf, en gestorven zijnde, was't uyt der Oog en uyt der Herten, de Kinders verwijderden van my en ick van haer, door het goet van de Werelt dat hun moedig maekte daer mijn man Oorsaeck van was, want hy hadt de Kinders so veel goet gemaeckt, en my soo weynig datse hun selven niet en kenden, en my vergaeten denckende ten is maer dit, ten is maer dat, en als ick dat gewaer wiert soo dagt ick loop kont gy my derven ick u, en lietse loopen en so zijn wy van malkander geraeckt dat'er als niets eygen meer is overgebleven, en dat al door dat vervloeckte goet, waer door ick oorsaeck nam om mijn Man te verfoejen om dat hy soo bedriegelijck met my gehandelt hadde, tot zijn Kinders verderf, want die loopen nu als den Wolf in 't wilde en hebben niemant die hun dwingt, segge ick Iets zy steken het Hooft op, en seggen Mama, Papa is Doot, gy en zyt ons Moeder niet meer, waerom souden wy u gehoorsaemen &c. Ia so veel meer wy hebben goet om ons

te laeten dienen, waerom souden wy dan Imant subject zijn, ons Papa heeft ons soo veel goet gelaeten dat wy naer niemant behoeven te sien, noch niemant te vreesen, en dat toonen zy met'er daet, de dochter is getrout, en loopt als een Sottin den Man achter aen, oft behoorlijk is of niet, zy slentert al mede en laet haer Huys houden oy de Meyt bestaen, tot de Kinders in kluys, niet tegen staende zy gehoort heeft hoe haer Ouders daer mede geslaegen zijn, soo dat haer Broeder krepel daer van geworden is, en dat zy niet en weten hoe hy het gekregen heeft door datse beyden van Huys waeren alst hem aengekomen is, waerom ick haer eens zeyde gy en hebt geen spiegels genoeg, maer moet u selven tot een spiegel maeken, en vervolgde foei schaemd u of gy behoort u te schaemen daer gy soo veel leering gehad hebt, en u noch soo sot aenstelt, als of gy in een wilde woeste wildernisse op gevoet waert daer geen Menschen woonen maer wilde dieren, door als zy te doen, dan en wast niet wel men zeyde Mama als gy so praeten wilt ick hadt liever dat ghy noyt over mijn dorpel quaemt want gy en sout maer mijn Man opmaken en die praet oock soo 'tis of gy malkander gesproken hadt, en vervolgde, ick en hebbe geen oproojers of opmaekers van doen, de Werelt is boos genoeg al en doet gy het niet, daerop zeyde ick Iou stinckende dinck sou ick by naer seggen, met een lachende Mont, hoe wel my het lachen niet veel ter Herte en ginck, (maer dedet tot een troepe de reserve, dat is om een sin te behouden,) sout gy seggen dat ick u Man kome opmaeken of quaet stoocken, hebbe ick oyt getoont van soo een humeur te zijn? de antwoorde moest Neen wesen, maer zy was ik weet het niet, ick repliceerde u oude schoenen weten het wel, maer soo doen alle ondanckbaere die vergeten haest de weldaeden die haer gedaen worden) en vervolgde maer wacht wat wy sullen noch wat anders sien hebben wy tijd van leven den tijd sal wel komen, dat Mama soo weynig niet geacht sal wesen en de Dochter soo veel, om dat verbruyt goet daer de Papas om in de Helle branden, dan wast hoe sout gy mijn Papa verdoemen, in repliceerde Neen, want hy heeftet zijn zelven algedaen,

en dat het in mijn magt geweest hadde hy en sout niet gedaen hebben: daer op seyde zy ick gelooft wel gy soud u selven voor ons gesegent hebben, ick repliceerde, dat hoort ook soo, maer dat ik my willen segenen hadde ik en hoefde u dat niet te vraegen, dienvolgens hoef ick niet te beklaegen dat ick het niet gedaen en hebbe, denckende zy sou 't my toegestaen hebben want ick had het Goet in mijn Hant, daerom moet gy my danck wijten als het regt sou gaen dat ick het niet gedaen en hebbe naer dien gy met Goet gedient zijt, maer ick hebbe voor mijn trouwigheyt soo veel dank als of ick in de Kerck gekackt hadde met verlof dat is als een Hont die dat doet, dan was 't wat danck souden wy u geven 't is ons eygen Goet, en soo gy dat genomen of gehouden hadt soo sou 't gy ons bestolen hebben: ick repliceerde, het belang was kleyn, want dan sou 't gy apparent beter zijn als nu, want nu en weet gy niet wat doen van hoogmoet en brimstigheyt, maer dan soud gy wat beter op u Huys-houden gelet hebben, denckende ick en hebbe niet veel ick moet het sien by malkander te houden, maer nu laet gy het al op vremde bestaen, en denkt daer en kan geen eynde van komen, en loopen u Man als de Brimse de Beesten agter aen om hem te quellen, dan eens door in zijn Arm te bijten, dan eens om in zijn Lijf te steken, dan eens door by zijn Neus te trecken, dan eens by zijn Lippe, dan eens by zijn Kinne, dan eens by het Hair te trecken, en vervolgde, is dat Vrouwe Werck 't is een Dueckers Werck of het mogt een Dueckers wesen, want de Duvels tergen de Sielkens soo in 't Vaegevier of in de Helle, naer de afmaeling, en vervolgde, soo speelt gy voor Duvel of temteer Geest, soo als de Brimsen doen ontrent de Paerden en Koejen, en daerom wat van de sweeke krijgen, en vervolgde noch, u Man sou speels-recht doen dat hy oock soo wat gaf als gy hem soo tracteert, dan scheense hels te worden, en seyde 't is seker waer gy komt hier om mijn Man op te rojen: ick repliceerde, dat is seker een leugen, want ick ben hier gekomen om dat gy my ontboden hebt, of gesegt hebt dat ick komen sou om vrientschap te houden en dat doen ick, en dan vinde ick u soo verandert, en vervolgde, meijnt gy dat my dat

geen spijt en is, Ia wel ter dege als ick dinck wat sullen de Lieden dencken die dat sien, bysonder dien Man dat ick oock soo Huys gehouden hebben, en vervolgde, noch daer ick met mijn kennisse noijt sulcke dingen gedaen hebbe, noch goed gekeurt maer in den grond veracht of verfoeit, is dat niet om my te spijten dat ick moet sien dat my sulcke een Kroon op mijn Hooft geset wordt, ick segge noch eens wel ter dege, dan seyde zy wat hoeft gy u dat soo aen te trecken gy en zijt mijn eygen Moeder niet: ick repliceerde dat en doet tot de saecke niet, ick hebbe u op gevoedt en dat en kont gy van niemant hebben als van mij sal Imant denken die niet en weet dat gy alle Sottinnen Huysen uyt en in geloopen hebt daer gy ontrent woondet, so komt de schande op my, en vervolgde, ik moet mijn eere verdedigen valt dat valt, wilt ghy u niet beteren dan moet gy der onder deur soo wel als andere ick en kenne geen Kinders alsse quaet doen, maer alsse goet of wel doen soo hebbe ick haer lief boven andere en alsse quaet doen haete ick haer boven andere om mijn schande wille, die van haer my grooter is als van andere, want 't is siet of hoort dat doen of seggen de Kinders, daerom kan men wel denden hoe zy het gemaeckt heeft, want de Kinders sullen noyt het ergste seggen, hoe wel het wel beurt, soo het nu aen u blijckt, gy defameert my dat het sonde en schande is, voor Godt en de geheele Wereld, gy en sult het oock noyt konnen verantwoorden, men sal gaen seggen tegen het Volck Mama wilt een Boeck in druck geven ick wilde wel dat het verbrant wiert door Beuls Handen, want het sal een ondeugende Boek zijn dat kan ick wel mercken uyt haere discoursen, en dan gaet men heele Historien fingeeren daer niet een woort waer van is, en die gaet men tegen de Predikanten vertellen seggende Mama heeft dit gesegt Mama heeft dat gesegt, en dan siet den Man daer by dat Beeste leven van de Dochter die in Kerck noch in Kluys komt, daer op seyde zy wilt gy daer wat van seggen gy en doet het oock niet: ick repliceerde, dat zijn stinckende leugens, kom ick in geen Kerck, ick kome in Kluyse, en daer in ben ick geduerig

den meesten tijt en sou 't gy seggen dat icker noyt in kome dat behoort gy u te schaemen al en was 't maer om dat u Vaeder een Predikant geweest heeft, die een slechte Naem hadde, soo sout gy doen om die gedachten te vernieten door de contraerie Preuf, maer nu bevestigt gy het Volck in dat vermoeden, en doet gelooven dat hy een grooten Leugenaer is geweest, om dat gy oock soo doet voor al de Werelt die wel contraerie siet, dat is dat ick als een Kluysenisse leve in een gestaedige eensaemheyt, en niet uyt en gaen als om goet te doen of het noodige te halen, en dat hoore ick dat gy selfs segt by gelegentals het Volck vraegen waer steekt of waer is u Mama men sietse zijn leeven niet, 't is ofse uyt de Werelt was, waer op gy antwoort ick en weet het niet Mama is soo een schielijcken draejer, en so vergelijkt gy my by een Serpent of maeckt een Crockedil van my dat is een Sottinne die als een Top of Meulen draeyt met alle Winden, dat steekt in het woort van schielijcken draejer, en gy praet al mede als Suyker-pee, die zijn Moeder voor een Sottin uyt maeckte door te seggen soo Sot als mijn Moeder, en vervolgt, ick en wil haer doen niet achten, zy sit altijd in Huys dat isse gewent van Ioncks af soo ick van haer gehoort en gesien hebben, en dan komt gy praeten zy en komt in Kerck noch in Kluys wien en denckt dan niet dat Wijf is Sot want zy spreeckt haer selfs tegen, als die het niet denken wilt om zijn selfs voordeel uyt u Kas of sotheyt te haelen, dat moet ick dencken om dat ick sien en hoore dat gy geeft aen die met u mede spreecken, dan was 't hoe hoort gy het al daer gy by naer noyt by geen Menschen komt: ick antwoorde een goet Verstaender en heeft maer een half woort van doene, of ick vraegde is 't u al vergeten dat ick een Duijmken had dat klappen kon, dan begon zy te lachen en zeyde Ia dien tijt is al gepasseert dat ik dat meijnde en ik weet nu al hoe gy daer achter quaemt, gy trockt het dickwils uyt mijn eijgen woorden en ik was soo dom dat ick het niet en merckte, daerop seijde ick, gy en toont nu niet wijser te wesen, door my sulcke dingen te vraegen, en gy meijnt noch al dat ick tooveren kan hoore ick dat de lieden seggen, en vervolgde is dat niet

moy om een Moeder om Hals te helpen, men sal seggen sy kan Tooveren, en ick hebt haer in haer aenschijn verweten, en zy en heeft'er niet tegen gesecht, dat uyt spot geschiet is, sal men soo gaen vertellen, dat ick dat geweten hadt, dat gy soo een pronck stuck worden sou't ick en souder niet om gelachen hebben, soo ick dede dinckende zy segt het om te lachen soo gy oock seijde als ik'er my gevoeligh over toonde, dan wast heij mag men niet een woort seggen om te lachen? daer ick noch op zeijde al gecken en al mallen segt den Boer zijn meijning en dat het Imant hoorde souden zy niet dincken dat het waer was, en dat is u al vergeten oock, maer dat ick'er eens om gelachen hebbe als gy u meyningh verklaert hadde dat hebt gy wel onthouden, om my op een Vlees-bank te bringen oock, gy zijt een reijn Iuweel t'is Iammer dat geen uere uyt het Waeter zijt, dan wast hout u, weerd u, sy wenst my Doot: ick repliceerde gy maeckt het daer naer, en noch en wens ick het niet, maer alleen toone ick u verdienst aen en wensche dat gy u bekeerdet, eer het te laet was, en daerom segge ick daer 't op staet anders sou ik stil swijgen en u laeten voortgaen dinkende zij salder welkomen, daerse wesen wilt over schouwer, dat is in den Hemel.

Dan seyden die Lieden schrickelijck hoe kan een Kindt soo wesen, en vervolgden, ick en wist niet dat men sulcke Kinders vont: ick repliceerde, dat en is niet, want ick en ben maer haer Sief-moeder, zy seyden maer gy doet en hebt gedaen als een eygen Moeder, Ia meer als de meeste menigte: ick repliceerde dat en doet tot de saecke niet eygen is eygen de Natuer gaet al te boven soo gy segt met het gemeen, doch is 't vals, in dien sin daer gy 't in segt, want gy segt hoe kan een Moeder haer Kind vergeten, en dat zy sig niet ontfermen sou over de Vruchts haeres Buycks, en hoe menigmael geschiet dat, dat meer is als vergeten Dooden sonder ontferming, Ia ick durf seggen dat ick my meer ontferme over het sien Dooden van een Hont of Kat, als menige Moer over het sien Dooden van haer Kint, doch met reden want de Kinders sterven menigmael salig maer die Beesten noyt, so dat ik dat maer per conperatie by en brenge, om te toonen dat

dat spreeckwoort vals is en daerom van den Godt des Hemels niet en kan gesproocken wesen, en vervolgde, hoe menigmael geschiet dat oock niet van eygen Kinderen dat ick daer van mijn Stief-dochter vertelt hebbe, die ick met reden stijf mag noemen om datse my hart is, maer zy my niet om dat ick haer noyt hart gevallen hebbe maer voor haer gestreden als een eygen Moeder voor haer Kint behoort te doen, als mijn Man haer slaen wilde soo schoot ick'er voor en vatte de slaegen, waerom hy my Sot noemde in den hoogsten graet, seggende zy en souden het voor u niet doen, en dat worde ick nu wel gewaer in ste datse voor my strijden souden soo strijden zy tegen my, soo gy hooren kont, Ia datse my versuypen konnen in een droppel Waeter, zy en souden daer geen eemer toe gebruycken, daer hebbe ick Preuven van gehadt, doen ick op het Gevangen huys was soo en kon zy niet eens vraegen om by my te komen, maer slechs om het Volcks wille hoe is 't daer mede, salse verbrand of gesteenigt worden, ick wenste dat ick het wist ick en sou dan in de Stad niet komen, maer als zy gegeesselt wiert dat sou ick noch eens geeren sien, daer om sal ick mijn Knecht na Stad senden om te kijcken of de Stelasie staet, soo zy oock dede en liet onbeschaemt vraegen aen de Vrienden sal Mamaetje wat krijgen op haer Rockjen, en vervolgen het sal wel besteet wesen, want zy heeft het daer naer gemaekt of wel verdient met haer schryven, want zy heeft geschreven dat een Man meer als een Wijf mach hebben, en ick hadde liever meer Mans want mijn Man en kan niet te dickwils komen, maer en komt niet dickwils genoeg ick moeter hem om aen gaen, &c. dat wiert my aen gesegt van die het van haer gehoort hadden, ten Deele eer ick op het Gevangen-huys quam en het overige wiert my op het Gevangen-huys gesegt, waerop ick seyde wy sullen malkander vinden, heeft zy nu haer beurt gehadt ick salse mede eens krijgen als 't onse Lieven Heer belieft, zy en is noch niet doot heeft zy mijn oogen dikwils in Laeuw-water doen wassen ick hoopt oock te doen, zy en sal my niet meer voor een stinckende Rog uytmaecken soose eens dede om dat ick seyde dat ick niet en verstondt dat de Meijs-

jens op maecken sou, seggende siet wat hier komt, soder noch een stinckende Rog in See was zy sou haer steert opsteken, waer door ick soo ontstelt wiert dat ick haer onbedacht een klap gaf, waerop zy my drie weder gaf en dan noch ging om haer Papa op te maecken, en als zy sach dat zy dat niet doen en kon van boosheyt Iancken, dat het de Bueren hoorden, en dan noch haer Broer opmaken die op dien tijd op d'Accademie was als 't ander half Iaer daer naer was, seggende dat Cop-stick begon myn eens te smijten, en ick sloeg haer weder maer niet genoeg naer mijn sin, ick wenste dat gy hier geweest waert wy souden haer wat anders gegeven hebben; Broer meynde haer met de Kruck wat te geven maer zy was te gauw, zy sou hem die uyt de Hant genomen hebben soo icker niet voor geweest en was, het was op een Sondag en de Meijt begon de Keucken aen te veegen soo zy ander daegen doet, om dan den Haert op te scheuren en zy vraegde waerom zy niet en liet dat zy haer verboot, en de Meyt sweeg stil en ging al voort, dan sette zy haer handen in de zyde en seyde wat gebruy is hier, sult gy my gehoorsaemen of niet, en dat ginck haer soo vinnig af dat wy ons van lachen niet en konnen houden, en dat en merckte zy niet door datse soo heftig was, maer als zy begon te seggen ick en verstaen niet dat gy het doet, soo scheenen wy te bersten en lachten helder uyt, en daer op vraegde zy wat's hier te lachen, en wy seyden wat gaet u ons lachen aen, daer op seyde zy het gaet my soo verre aen als gy het doet om my te bespotten, daer op seyde ick hey Vrouw-mensch wort gy van den key gebruyt wien spotter met u: daer op seyde zy gij en hoeft niet veel te Vrouw-menschen of men sou u wel wat anders leeren, daer op vloog ick op, een stelmijn Hant in mijn zyde, en seyde gy een en andermael, zy seyde ick of die sich daer mede moejen sou, en vervolgde, ick en verstae niet dat gy mijn Meysjens in haer quaet styft, dat seyde zy quansuys om dat de Lieden daer quaet uyt trecken en daer en steeckt geen quaet in, maer sulck een Sottin is 't zy maeckt quaet daer geene en is, dan seyde ick gy zijt een reyn Iuweel dat zijn vuyl lustig op schuymen kan, en dat soo lang naer den tijd, en

vervolgde, dat en was geen quaet dedet, en bestrafte u Papa dat op stoel niet, en wat souden de Menschen gesegt hebben als zy de Meyt hoorden schueren, zy verbieden het andere en doen 't selfs, en dat en mogt ick niet beletten, om u Vaeders fatsoen te houden, of ick moest soo uytgekreten worden oock gy haelt'er eere van maer niet groot, de Lieden weten der wel van te spreecken hoe gy my gerispecteert hebt, maer daer en is niet aen gelegen 't is nu gepasseert het sal gepasseert blijven, of gy moest het noch willen op haelen om vraeck daer van te nemen soo my denckt dat gy begint te doen; nu Papa Dood is soo gaet gy die oude Koejen uyt de Gracht haelen om u vuyltjens te decken, in ste van die uyt te wissen door u Faute te belijden, soo gaet gy u Broer de Historie vertellen, daer op seyde dien wat raeckt het u, en vervolgde, zy mag het doen: ick repliceerde, doetse heer Propenent, gy zijt al wel geleert in de rechten naer my denckt gy sult een fijnen Domine wesen, daer op begon die te kners-tanden en seyde segt niet te veel of wy souden den Kerf-stock te saemen af doen, daer op seyde ick gy en hebt soo veel coerasie niet dat ghy de Handt aen my steeckt, hy vraegde wat soud ghy doen? ick antwoorde dat sou den tyd leeren, en vervolgde, ick sou voor eerst altijd de Vensters open doen, en de Bueren tot getuygen roepen, dan seyde de Broer en ick sou u met mijn Kruck te keer gaen: ick repliceerde, hey lieve siet doch dat Kruck-mantjen eens aen, dat soo veel Mans met de Kruck is, en vervolgde, en als ick u de Kruck af nam wat soud ghy dan doen, om vergiffenis bidden, de andere souden konnen loopen maer gy niet, daerom als ick voor het eerste u Kruck nam en haer so te Kamer uyt joeg, dan sou ick u alleen te regeeren hebben wat sou 't gy doen, hy antwoorde kraeuwen en bijten: ick repliceerde daer toe soud gy moeten digt by zijn, en ick denck dat ick u daer wel van houden sou, (dan bevont ik dat stout gesprooken half gevogten was, want zy gingen henen lincken als een Hont die zijn Ooren ingetrocken heeft, en dat over quam my soo onnoosel. Hoort hoe)

Naer mijn Mans Doodt soo accordeerde ick met

de Vrienden voor een seker somme Gelt, en niet mede te nemen als het gene tot mijn Lijf hoorde, en daer was een Lapken Linnen daer ick eenige goet voor my van gemaeckt hadde in mijn Mans leven, dat seyde ick sal te pas komen om Beffen en Mouwen voor u Broeders van te maecken, zy vraegt my waer ist, ick segge het moet in u Kas wesen, daer mijn Goet voor desen in gelegen heeft, zy segt ten legter niet in: ick repliceerde, dat kan niet wesen of het moester uyt gestoolen zijn, daer op vliegt de Meyt op, en seyde sou 't gy seggen dat ick een Diefegge ben: ick repliceerde ick, en vervolgde, ben 't gy droncke of wat schortje, dan was't neen ick en ben niet droncke maer hoore wel wat gy segt, daer en heeft niemant als ick in Huys geweest: ick repliceerde, dat zijn groote beusels, en vervolgde, al dat Volck heefter geweest om te waecken, en die om mijn Man af te leggen, daer op seyde zy dan heeft de Kas toe geweest, daer op seyde ick toe of open ick en weet dat soo precijs niet, want ick hebber dickwils met haest iets uyt gelanckt waer van ick haer Preuven vertelde, om te toonen datse niet altijt toe geweest was, dan seyt zy die Lieden en sullen dat niet gedaen hebben die synder te eerelijck toe: ick repliceerde, ben ick niet te eerelijck om te seggen dat het daer geweest heeft en niet en is, zy antwoorde ick en weet dat niet, daer op seyde ick oock dat weten u Oude-schoenen wel, maer gy en eet mijn Broodt niet meer soo gy meijnt, en daerom en spreeckt gy mijn woort niet, en toont my gedient te hebben niet uyt Liefde maer soo de Kat den Kandelaer lickt, en vervolgde, dat sal u noch wel 't Huys komen daer mede begonnen de andere, gy en hoeft onse Meyt niet te dreijgen, dreijgt die gy den Kost geeft, u Rijck is uyt, en ick geloove seyde de Dochter dat gy het gestolen hebt, en de Meyt wilt op tygen, daer op vloog ick op een seyde gy seggen dat ick gestolen hebbe een en andermael, en vervolgde, 't is Iammer dat ick geen getuygen hebbe, daer op seyde zy ick dagt dat gy my weder soud gaen slaen hebben soo ghy op dien Sondag dedet, en vervolgde, Anna het heugt u noch oock, dat was de Meyt die seyde Ia, en daer op quam de Broer dicht by

en seyde u slaen, en dan gy mijn Suster slaen, ick antwoorde Ia, ick u Suster slaen, en vervolgde, maer nu niet, want nu en is zy my geen slag weerdig, zy heeft my eens tot tooren verweckt, doen ick haer niet en kende, maer nu en sal zy daer geen beurt van hebben, want ick kenne haer te wel, en weet datse een bedervelinck is soo gy alle zijt, daer op begonnen zy gesamenlijck te schelden, en ick keeck uyt naer getuygen, maer en sager geene, en zweeg daerom voor dien tijt, en ging aen een kant om 't niet te hooren, maer zy volgden my, en als zy klaer met schelden hadden soo gingen zy in de Kas kijcken, en als zy gekeecken hadden soo seyden zy kom langt het daer uyt, dan ging ick soecken met alteratie, denckende soo ick het niet en vinde soo sal 't het selve wesen, daerom was ick voor eerst in beraet wat ick doen wilde, en dan keeck ick even wel, maer door de verkeerde inbeelding der Plaets daer ick het gelegt hadde soo keeck ick mis, en naer dat zy gesloten was quam my de rechte Plaets in gedachte op het seggen met verlegentheyt Heer waer mag dat zijn, dan seyde ick met vertrouwen of assurantie opent de Kas en siet in dat Mantje legt het onder het Kinder-goet, zy maeckte sich voor eerst te bidden, seggende gy hebt daer in gesien, ick repliceerde, ick hebber over gekeken, dan ging zy alleen sien en vont het niet, dan smeet zy het voor mijn Voeten en seyde Oudaer kijkt selfs met u stijven kop, dan langde ick het voor haer Oogen en seyde houdaer stijven Kop, en meijnde soo weg te gaen, en zy begon te tieren als uytsinnig, seggende zij noemt my stijven Kop, en zy en heeft het daer selfs niet konuyt haelen, dan vraegde ick wien dan, zij antwoorde dat mocht gy weten de Duecktr of zijn Moer, want flus en waster niet, dan wiert ick weemoedig en seyde lieven Heer hoe kont gy dat lijden, en vervolgde, kan 't niet wesen dat men iets mis siet, of moet men met de Duvel om gaen om iets op zijn Plaets te vinden, en hebbe ick niet altijt gesegt het legt in de Kas maer ik weet de rechte Plaets niet, en nu komt het my te binnen op mijn suchting tot u, en daer op moet ick soo een Oordeel hooren, hoe is 't om uyt te staen, dan seyde zy Iancken dar kont gy wel meer

als genoeg, gy hebter mijn Vaeder de dood mede aengedaen ick mogt wenschen u noyt gesien te hebben, en ick schyt in u Iancken met verlof, Ianckt als gy geslaegen wort dan sult gy noot hebben, dan ginck mijn droefheyt over en ick kreeg sulcke een kragt datse my met haer vieren niet en souden over mogen hebben, en sprack als vooren gesegt is, behalven het Vaeder-moorden daerse my mede op dito forma belaste seggende Papa heeft noch voor zijn Dood gesegt dat Wijf moest ik niet getrout hebben die heeft my de Doodt aen gedaen, of die is een naegel aen mijn Doodkist, daer op seyde ick vileyn Mensch, sult gy my noch meer te last leggen, ick wil seggen dat gy u Vaeder vermoort hebt, en daer kan ick getuygen van by brengen daer gy niet en doet, en dat van soo een seggen een en andermael, en vervolgde, met haer de gelegentheden aen te wijsen op welck hy dat gesegt hadde tegen haer, en vervolge noch, sal men sulcke dingen achten die imant in tooren segt, foey jou Laster-tong, &c. en vervolgde noch en nu gy my soo veel segt soo wil ick u de reden seggen waerom hy dat gesegt heeft, maer anders sou ick het noyt gedaen hebben en nu mogt gy sien of ick de waerheyt spreeck, hy en heeft my noyt bekent om Kinders te hebben, en hier toe heeft hy zijn Natuer te kort gedaen, en my de wijte gegeven om dat ick hem strijd leverde om Saet, als hy mijn Natuer op geweckt hadde, en dat hy meynde dat niet en sou geschiet hebben doen hy met my Troude, en daerom heeft hy my oock dickwils bedriegster genoemt, of gy daer acht op geslaegen hebt, daer hy byvoegde men sieter soo onnosel uyt als of men niet een tellen kon, of soo effen of men met een Blooke uytgestreken was en als 't al komt 't is een heet dinck, of iets diergelijcks waer door ick altereerde soo gy sien kont, en seyde dat is een verbruyde kaut, of een Sotte praet, hoe komt dat hier te pas, daer op seyd den Ousten Sone hoe kan dat wesen daer gy meynde swanger te zijn als hy eerst Dood was waerom men noch wachten moet om te deelen, ick antwoorde om dat ick het doen niet en wist, maer dagt dat hy als een eerelijck Man met my geleeft hadde, en daerom was ick in twijffel om een reden die

door mijn onrust en droefheyt achter gebleven was, en ik dagt dat het een ander oorsaeck mocht wesen, daer op begon hy te spotten seggende zy was in den arrebeyd by onse Buer-vrouw, en die vraegde Iuffrouw salder tot uwen 't niet wat Ioncks komen voor het leste, zy antwoorde ick en weet het niet, wat dunckt u zy wenste het wel, en daerom twijffelden zij daer aen, en vervolgde, sommige Vrouwen souden sig schaemen al waeren zy half draght, maer zy niet van een Weecke vijf ses, daer op seyde ick wel schoonen Domine wat wilt gy daer van seggen, heb ick daer qualijk aen gedaen, of moest ick liegen door absolut te seggen, dat ick niet absolut en wist, en vervolgde, ghy wenste het wel om een actie te hebben om my van leugen te beschuldigen dat gy soo dickwils ten onregt gedaen hebt, nu doet gy dat apparent om u eere weder te krijgen, en vervolgde, dat zijn ook schoone Buerinnen die sulcke dingen aen de Iongmans gaen vertellen, apparent hebt gy hun daer toe een glas Wijn of een Maetje gegeven, om iets tot naerdeel van u Mama te vertellen, doch als zy geen meerder swarigheyt en konnen voor het ligt brengen, soo en mach 't geen quaet, ick sal verder met de waerheyd komen als gy met de Leugens.

Dan seyden die lieve Vrouw hebt gy dat al moeten uytstaen gy hebt veel over gebragt: ick repliceerde Ia, en vervolgde, dat en is noch niet, want de Heere heeft my gesterckt soo gy sien kont, want ick en ben niet onder gebleven, en vervolgde, maer dencke eens watte gruwelijcke saecken dat zijn, dat men de Vrouwen om sulcke een abuys bespot, want hier door brengt men te wege voor eerst datse liegen, ten tweeden datse sig soo een eerelijcke saecke schaemen als is de waerheydt te spreecken, en dat die so eerelijck is, want wat isser eerelijcker als een swanger Vrouwe, of een Vrouw die in eerelijckheyd swanger is, is zy niet den Konings Schat-kist of is den goeden Godt geen Koning, en is haere Vrught niet des Konings eerelijckheyt, of bestaet in de menigte des Volcks niet des Konings eere volgens het gemeen Oordeel, en wien isser Koning anders als Hy, en wien is Sijn

Volck anders als de Vrouwen kinderen, zijn zy niet de Schat-kist daer Iesus van spreeckt, die voor een kleyn Penninckjen of Saeytjen een heelen grooten schat geven, zijn zy het oock niet daer hy op gesien heeft als hy seyde ick ben den Weg der waerheyt en het leven niemant komt tot den Vaeder als door my, en is dat niet dobbel waerheyt op Godt en Mensch, komen der wel Kinders tot God die niet eerst door haer en komen, oock tot ander Vaeders, sie hier hebt gy al eygen dat oneygen genaemt wort, zijn zy niet als een Waeter des levens, of levende Waeter daer men een Aeltje of kleyn Visjen in werpt om een Snoeckjen te vangen, siet wat is het Saet anders als een wegwerpelijk Kleet of ander dinck buyten de selve, en als 't daer in komt soo wort het groote dingen weert, eender als het gaet met een Aeltje dat is een kleyn Palinckjen dat den Hemel Koninck ons doet ontmoeten, om uyt te werpen tot zijnder eere of onse saligheyt, soo doet Hy ons oock het Saet ontmoeten onvoordagt, brengt Hy het ons in den schoot soo als Hy dito Viskens doet, als wy ons Handen gaen wassen in den Vloeyt, of gaen speculeeren in het levende Waeter, Hy laetse in de Hant nemen en besien of wy daer iets anders mede doen konnen, en als wy neen bevinden, en seggen daerom Visjen ick en wil u niet hebben of houden of gy moet grooter zijn, gy sou 't mijn Herte doen walgen daer om sal ick u uytwerpen dieper in See of verre in 't Water, om dat gy aen groejen sou 't en tot een grooten Vis worden, en dat kan ick doen buyten mijn Kost en dan mijn pleysier eens hebben, van u te vangen als gy soo groot zijt dat ick u alleen niet op en mag, en dan kan ick met u noch Vrienden maecken, eerst u den Koning presenteeren tot zijn dienst, en dan de Vrienden nooden, als u den Koningh niet hebben wilt, en dan vroolijck zijn in eeuwigheyt alleen door de kleyne moeijte die met soo veel pleijsier geschiet, want als ick de Vrienden daer op genoot hebbe dan sullen zij mij oock nooden, en als ick ront geweest hebbe voor dien Vis soo sal ick noch eenen ondertussen maecken te krijgen, daer ik 't selve mede doen sal, en dan sal mij den Koning eens nooden en ma-

nen dat ick altyt zijn Gast sal moeten zijn tot in eeuwigheyt, siet hier de waerheyt klaer van dese gelijckenisse die oock Geest en waerheyt is, en tot het selve eynde nut, en soo is 't met alle Spijse die men teelt of alle Saet dat men saeyt, dat Saetje segge ick komt ons in den Schoot en wy konnen het sien als wy op de Natuer spekuleeren, werpen wy dat uyt het wort groot sonder onsen Kost, want siet wy krijgen daer seven voor, en so wy voor die ses geen Monden maecken of hebben soo sullen zy ons tot een last worden, dienvolgens moeten wy het doen al en was 't maer om ons te ontlasten van den overvloet, die alsoo lastig is of lastiger als't gebrek, want van 't gebrek kan men geen leet ontfangen maer wel van den overvloet die een stank baert, en dien stanck een putrifactie of verrotting en die smerte in de Leden, want als het Bloet verrot wort dan steekt'et als een Elssen eer het materie is, en de materie vergif, en't vergif is doodelijk voor den Mens dat leert de dagelijkse ervarentheyt, en als dat Kint groot geworden is vereeren wy het dan den Koning of Sijne Vrienden, seggende, Heer of Vriend des Conings of Opperste Majesteyt, ick hebbe daer een lief Kint van den Heer ontfangen voor een kleijn Saetje daer ik niet mede te doen wist, ik [bi]dde u hebt de goetheyt van mijn Gast te wesen, om't selve eerelijk te gebruyken of te nutten, en daer toe eerelijk bereyden door alle goede mannieren te leeren, op dat het sig selfs by de Gasten aengenaem maekt door te seggen, uwen ootmoedigen Dienaer of Dienares sal sig gelukig agten als hy of zy u edelheyt dienst kan of mach doen, ick bid u neemter preuf van, wien en sal niet verrukt worden van so een tael te hooren van een Iongeling, wien en sal zijn Vaeder niet roemen die hem geprocureert heeft, zijn Moeder die hem gesoogt heeft, zijn God Vaeder die hem doen maeken heeft, bysonder als hy zijn woorden bevestigt met zijn Werken die hy vlietig volvoert, so haest als hy maer genegentheyt of lust verneemt, door 't Oog, of door 't Oor, of door de Tong, Engelen en Mensen sullen hem roemen of zijn Naem prijsen, is't soo niet spreeckt, de antwoort was ick kan niet spreecken door dat de waerheydt soo groot is, of seyden de waerheyt is naeckt en klaer en onwederspreeckelyck, en vervolgen, ick bidde u blijft

hier, of komt hier wonen op dat wy daegelijcks u woord hooren want het is soet, of uytstekende aengenaem: ik repliceerde mijn Kint, wat sou 't gy aen mijn woort hebben als gy geen vrijheyt hadt om dat te beleven gans niet, als een quelling des Geestes, en vervolgde, nu moet ick gaen om vrijheyt te winnen, maer hoe ick het aenstellen sal weet ick niet, voor eerst diene ick wel een Boeck te drucken maer en weet niet hoe voor eerst beginnen door dat ick soo veel te openbaeren hebbe, want alle Seden bennen bedurven, den Mensch moet worden als een nieugeboren Kint of hy en sal in het Conigrijck der Hemelen geensins in gaen, het Oude moet voor by gaen en het moet alles nieu worden tot de leer in Kluys, dat is de leere in de Concluyse of het besluyt, daerop seyde zy dan sult gy nog veel te stellen hebben: ik repliceerde Ia maer ick salder wel door komen, sommige seyde ick twijffele, om dat gy soo veel seffens op neemt want gy wilt het al reformeeren tot Coningen en Prinssen toe: ick repliceerde, die en wil ick niet reformeeren maer casseeren, want wy en hebben die ruygte niet van doen, om de Werelt te verwerren of te troebeleeren den Coning van Vranckerijck voor eerst wil ick als een Schelm kasseeren, die niet weert en is dat hy de Aerde betreed en van de Sone beschenen wort, soo wel als de Serpenten wiens gelijcke hy is in actie, en dat niet als de kleyne maer als de groote die al bederven daer zy by komen, daer Plinius van schrijft die in holle Steen rotsen wonen, die altijt branden apparent, door de hitte van haer vergif, en die noyt van de Sone beschenen worden, het welcke apparent de verdoemde Coningen zijn die voor zijn tijdt geweest en als hy gedaen hebben, zy verwoesten alle Lant daer zy ontrent komen, en verdervende de Bloemen van het Hof dat is het puyck der Mannen, door hun twee snijdent Sweert dat is de Tong, en den Paus als den grooten Draeck, die dickwils tussen Hemel en Aerde gesien is, met een drie-dubbelde Kroon of schyn des selfs daer Ovidius van schryft, en meer andere, den welcken apparent een Paus geweest is, want zy verhaelen dat hy gestickte Kleeren aen heeft soo als de Pausen doen, en dat hy Vuer spuygt op den Aerbodem, en Roock en stanck van sig geeft, soo als

den selven door het Wieroock Vat doet, en de Toebackroockers met de Pijpen, ende andere Coningen als Verkens om dat zy als de Verckens doen, te weten alles met hun Snuyte omme vroeten, en niet als Keutelen saejen, en den Lant-man den Boer maecken, of den Esel door hem lasten te doen draegen en het Stroo t'Eeten, dat is den Conings Casteleyn of Hof bewaerder of Hovenier, die en wilt Hy soo niet langer getracteert hebben, om dat hy eens op den mispijt sonder Stock geweest is, soo heeft het Vercken sich Meester van hem gemaeckt, en van het Velt, door hem te dreygen met zijn Geweer, en terwijle den Lant-man om den Stock gegaen is of gaet soo loopen alle de Beesten op het Velt, soo is het Vercken oorsaek van den Lant-mans ruwiene, want sonder hem souden de Koejen en Ossen op het Velt niet loopen en het vette van 't Lant eeten, maer een Iock draegen en Stroo en stoppelen eeten, soo is den Boer een Edelman geworden en den Edelman een Boer, siet hier de nette over een komst van alle de Dieren des Velts en de Menschen veele, den Paus speelt voor Aep of Boeren Iongen, den Coning voor Vercken dat staet onder den Aeps macht of onder den Boeren Iongen, den Lakeye of Knegt voor Hont, den hovelinck die sich van dito Coningen laten regeeren, de Koejen en Ossen, den Advokaet, den Exster, den Raef, of Kraey den Predikant, of Paep, den Paus noemt sich een Knecht van Godt, dienvolgens zijn de Coningen Knechten der Knechten, die onder haer staen, Knechten der Knechten Knechten, den Aep regeert het Vercken of is het Verckens Meester, en het Vercken regeert de Koejen en Ossen of is haer Meester, den Hont eert het Vercken door achter hem te staen en te gaen en te niesen op zijn vijsten, en te tieren op zijn knorren, of toonen van misnoegen tegen wien het zy, bysonder op den Exster die een Vijant van het Vercken is, dat kan men sien als het Vercken een Exster gewaer wort, en als het hem krijgen kan, verscheuren, en daerom als de Honden die op het Vercken passen den eenen meer den ander min een Exster gewaer worden, soo sullen zy hun best doen om daer by te komen, en hem te verscheuren en verscheurt zijnde het Vercken voor te werpen, anders bren-

gen zy hem daer wel levende voor, en dan loopt dien groot Meester (so genaemt om dat het Meester is van die groote Beesten) met een fuerie toe om hem te verscheuren, en vergeet soo zijn Coninglijcke maet, soo gaet het oock met de Coningen en haere Knechten als zy vijsten met verlof soo niesen hune Knechten, en seggen hoe lecker ruyckt het hier, en daerom worden zy oock Gat-lickers genaemt, en als de lompe Hoveling het selve doen soo toont den Coning zijn misnoegen, eender als het Vercken over de Koejen en ossen doet als zy hem het selve present vereeren, door dreygen en knorren eender of zy over hun achterste konnen regeeren of meester waeren, en hy en is 't selfs niet, en den Advokaet die doet als den Exster lachen met dat groot Meesterschap, en hem op het Hooft kackt om te toonen dat hy hem voor een Strontheer hout om dito reden, die en mag hy mede niet lijden, of zijn snaeter hooren of hy wort als Dol, en is soo ongerust dat hy geen raet en weet, en als hy die in zijn Handen krijgen kan, so doet hy als het Vercken, en so ook zijne Knechten of Lackeyen.

Eens hadde ick een Hontje dat seer vriendelijck was en als wy daer mede gingen wandelen soo saegen wy dat het uytstekende op de Exsters verbeten was, want soo haest het eene gewaer wiert soo sout sig verhangen hebben om daer by te wesen, saeten zy op Boomen, soo sproncht tegen de selve op en kraude en trock met zijn Nagels als of 't den Boom om trecken wilde, en dan quam 't by ons en wees met zijn Kop daer naer toe, en schudde met zijn Hooft en knerste met zijn Tanden, en trock met zijn voorste Pooten soo perfect dat men sien kon wat hy seggen wilde, waerop wy dan wel eens seyden wel Manneken soud gy hem soo verscheuren, en dan blafte hy soo een reijs of twee, en liep dan om en weder soo lang tot dat wy seyden ick geloof 't wel, naemelijck dat gy hem soo doen soud, dan hebbe ick oock gesien dat den Exster de groote beesten als Boomen gebruykt om op te loeren, en dat hy hun ondertussen in de necke pikt, om over hun Hooft te sien, daer door verpligt hy haer om den Necke voor hem te buygen, soo doen oock de Advocaeten

met de lompe Hovelingen die sig van hun gelijcke laeten regeeren en goermandeeren soo als dito Beesten doen, en als de Lant-lieden komen om hun het Lant te doen ruymen, soo zy sonder Roer komen, soo en sal hy hun niet machtig zijn, want zy sullen hem in 't Hayr vliegen en soo verwarren datse daer niet en weeten uyt te komen als met groot leet, Ia zy sullen hun strengen hayr uyt het Hooft rucken, daerom mag een Lant-man ontrent geen koe-beesten komen als den Exster daer ontrent is, of ten zy met een Roer, daer vreest hy voor een teycken dat hy de Dood vreest, so is 't oock met den Advokaet, als den Boer met recht meijnt de lompaers en luyers uyt het Velt te Iaegen of te drijven soo belet hy hun dat met Haecken en Oogen, maer als hy met gewelt komt dan vliet hy daer voor en laet zijn Dienaers in 't gevaer die hem anders tot Schilt-knaepen dienen, en de kraey laet dat Volck voor haer strijden, en deelt of eet mede van den Buyt en doet niet als oras roepen dat is morgen, soo als de Predikanten doen, dan accordeeren noch de Hof-narren met de Aepen of Poetse-maeckers, die alles onbescheyden naer doen, waerom zy wel mogen Spiegels genaemt worden die de Vuyl-vlecken vertoonen, oock een quaet goet, om datse in boos zijn van Natuer, en tot een goet eynde dienen, want zy dienen als een yseren Smelt-kroes om het Gout te suyveren, oock als een Besem om het vuyl weg te vaegen, en haer eynde is 't selve dat is enkel verderf, want den Smelt-kroes wort buyten geworpen als hy 't Gout gesuyvert heeft, den Besem in't Vier, den Spiegel vermorselt de stucken verbrijsselt of verniet, by gevolg ist niet eynde goet al goet soo sommige seggen, men moet een eerelijck leven leyden tot den eynde toe of men kan niet behouden wesen, niet dat ick seggen wil dat Imant die een slecht leven geleyt heeft, en sig bekeert niet en kan salig worden, gans niet, maer die een slecht leven leyden, om een goet eynde soo als dese Menschen doen, den eenen speelt voor Beul om den anderen te kastyden, en de kastyding is tot verbetering soose voorgeven of meijnen, den eenen geeft het voor tegen zijn beter wete, om zijn boose lust te voldoen of boose Natuer te volgen, den

anderen meyntet, en doet het om dat hy het meynt, tegen zijn lust of begeerte, beyde quaet, doch is het eene quaet grooter als het ander, want die veel weet moet veel verantwoorden dat leert de Natuer selfs, want men segt van Natuer gy hebt beter geweten daerom is u quaet niet te verschoonen, waerom is 't quaet? om dat zy beyde hun Vaeder tot een Beulen Vaer maecken, dat zijn Schant-vlecken voor een heel geslacht, wat isser oneerelijcker of ongeachter als een Beul en zijn Vaer, siet dat doen de Koningen veele in naervolging van Davidt, dien soo genoemde Man naer Gods herte, de questie ongemoeveert wat voor een Godt, 't is seker dat hy niet goet en is, die het quaet gebiet, soo als is vloecken, wederom soo als is zijn Beulen straffen voor het doen van zijn gebodt of pareeren van zijn order, soo als Davidts Godt gedaen heeft, voor eerst heeft hy Simii doen Davidt vloecken, om dat hy Urias gedoodt en zijn Wijf beslaepen hadt, en dan dede dooden, om het selve feyl of de selve actie, wederom die Guygelaers bemint die sig eerst als Sotten aen stellen en dan als Vagebonden soo als de Ianpotasien doen, die eerst Wonden maecken en dan heelen en geheelt hebbende sich noch eens schenden, en gesonden zijnde sterven soo als Davidt gedaen heeft, eerst voor Lierman spelen dan voor Nar of Sot, en dan voor Koning, en dan voor Wont-maecker of Quak-salver, want als hy sich gewont hadde aen Urias so gink hy guygelen op de aenspraeck Natans, maeckende Salve van veelderley Conkoksio waer aen men niet sien kan noch ruyken wat Stoffe het is, dan of 't vloecken of segenen is, waer seggen of liegen Propheteeren of Voor-seggen, of bekende waerheden voor nieutjens vertellen, altijt het beste is Hemel terging of Gode bespotten, dat is den Lof-sang Alleluja, dat soo veel gesegt is als geeft den Sot een Pluymken, naer die callefaterije so gaet hy een jonge en schoone Maegt tot een voetfutsel gebruycken, wien heeft oyt meerder terging bedacht als dese actien, waer uyt die der Christenen gesprooten is, is mijn geloof, naemelijck de mishandeling des Kins om den ouder te behaegen, so desen Guyt dede, hy gaet de welgemaeckste Dochter doen

opsoecken in zijn ouden dag, doen hy onbequaem was om zijn Voeten te verwermen, een maeckt soo voor het minste vier disperaete Menschen, voor eerst de Dochter die verlieft was op eenen haer gelijcken Ionckman, die zy met contentiment of toestemming haerer Vrienden verkoren of aengenomen hadt, ten tweeden den Iongman die haer beminde en haer soo verlaeten moest, dat hijder noyt en mogt by komen, want hoe sou men hem toe gelaeten hebben, daer zijn Sone selfs geen vrijheyt toe hadt, en als hy die nam dat hy daerom gedood wiert van zijn Broeder Salomon tot zijn eerste recht, waer uyt blijckt datsy liegen die hem een ander recht voor het eerste toe schryven, want daer staet soo haest als Salomon op den Troon geseten was zijnes Vaeders Davidt, soo quam zijne Moeder om het Huwelijck te versoecken van Adonia den ousten Sone Davids, die verlieft was naer zijn Vaeders Dood op Abisag van Sunem, die zijn Vaeders Voeten verwarmt hadde, en hy stondt op van zijnen Throon en seyde wat begeert de Moeder des Konings (soo titeleerde hy sig selfs, dat het nu gebeurde men sou seggen de Sotjens prijsen haer selven, en in dien Man wort het voor wijsheyt gerekent, dat over geslaegen voor dit mael, en hy vervolgde, sit daer neder, (dat was op zijn Troon,) en zy weygerdet zeere, doen wierter een Stoel voor haer gebragt, en die dede hy setten op zijn Hooge-hant, (denkt eens watte groote dingen om Boecken van te schryven, want ten is noyt gebeurt dat Kinders hun Ouders op de Hooge-hand setten doet het wel vervolgde ick, de antwoord moest Ia wesen want het beurt dickwils, al en was 't maer om wel staens wille, en hoe hy dat gemeen 't heeft dat is te sien of te mercken uyt de volgende actie,) want soo haest als zy geseten was en haer versoeck voor gestelt hadde, soo vraegt hy met een grammen sin waerom en eyst gy niet den helft van mijn Koningrijck, wien hoort zijn leven sotter argement, de Vrouwe vraegt zijn Vaeders bysit of Voet-futsel, hy vraegt waerom zy niet zijn Koninckrijck en eyst sonder by doende reden, soo hy noch gesegt hadde Moeder ick hebbe haer selfs lief, of gedagt tot een Vrouw te nemen, daerom kan ickse hem

niet geven dat was wat anders, maer soo d'Historie verder uyt wijst soo en pretendeerde hy haer selfs niet, noch wilde haer zijn Broeder geven, maer dede hem om dat versoeck Dooden wien hoort zijn leven wreeder daet, als dat men imant dood om so een versock, segt men niet vraegen is vrij, en ontseggen staet daer by, het was of die Kerel een Nieuwe wet wilde in brengen, maer 't en heeft t' alle geluck niet op genomen, niet tegenstaende zy zijn wijsheyt geadoreert of aen gebeden en geeert hebben, soo en hebben zy het in dit geval niet gedaen, soo mag men wel seggen dat de wijsheyt tot een dwaesheijd geworden is, en de dwaesheijt tot wijsheyt, en die den Naem heeft van wijs te zijn dat hy wel Sot mag wesen, want al zijn wijsheyt is van dito sorte en ick wenste dat ick een ander stael hoorde om die Lieden in haer gelyck te stellen, en vervolgde, siet noch al soo raer een Historie daer staet geschreven Salomon hadde seven-hondert Vrouwen Vorstinnen en drie-hondert by Wijven, en hy hoereerde de goden van zijn Wijven-naer en Salomon sterft, en men set hem onder de Heyligen, dat noch meer is als onder de salig gestorvene, waerom dog sou 't wesen om zijn Vrouwen schenden dat moet wesen, hy en kan soo veel Wijfs niet eerelijck onderhouden hebben, soo als een eerbaer Man een Vrouw doet, dat is gebruycken om Kinders te hebben, maer hy moet'er als een Vuylkanis mede geleeft hebben, want men hoort van soo veel Kinders niet als Vrouwen, en hy hadder dienen meer te hebben, daerom stelde ick hem onder de Vuylkanissen als mijn Man noch leefde, die seyde een Vrouw kan beter tien Mannen onderhouden als een Man een Vrouw, het gene ick ontkende in eerbaerheydt te konnen geschieden, want als den Acker wel besaeyt is en toegesloten so en kan hy geen saet meer ontfangen, soo oock de Vrouw als de BaerMoeder gesloten is, (al praeten veel wijfs van Ooren te soomen, dat en is maer Sotte kaut, of praet tegen de vaek, zy mogten beter seggen van Ooren aen te Naejen so men de Sorten doet, die men wat wijs maeckt dat leugen is, sonder schijn van waerheyd, so als sulke praetjens zijn) dan zeyde ick tegen mijn Man, (die sulcks zeyde

om my te quellen cansuys gy en hebt aen my niet genoeg en hy hadt wel gelijck soo verre als hy my te kort dede door weg te smijten dat my eygen was, maer dat en wist ick doen niet daerom dat ick dat hy my verongelijkte en actie sogt om my te wantrouwen als niet eerbaer zijnde.) Dienvolgens is Salomon den meesten Vuylkaenis geweest dieder oyt op aerden leefde, waerom hy lachte en zeyde, gy zyt het gerafineerste dat is het gesuyverste of gelauterste dinck dater leeft &c. om dat gy een dingen so te pas kont brengen, en vervolgde, nu segt Serieus zyt gy met my wel te vreede, ick repliceerde hebbe ick anders getoont? hy antwoorde Ia, en Neen, Ia als ick op hielt met u te caeriseeren, en Neen op ander tyden als ik u niet aen en raeck, daerop zeyde ick daer aen kont ghy sien dat ick de waerheyt spreeck, als ick segge als gy my niet aen een roert met u spaede, soo en weet ick nergens van of van geen beweging, al kust gy my, en ick u, maer als gy mijn Natuer opgeweckt hebt en gy en voldoetse niet, soo ben ick om Dol teworden van misnoegen om dat my dunckt dat het soo niet en hoort om dat gy noch bequaem zyt, maer dat gy niet bequaem waert my docht ick sout konnen inschicken denckende niemant is verplicht boven vermogen, maer als ick anders sien, soo en kan ik niet, maer denck hy kan waerom sou ick het lyden, 'tis een Schelm die u bedriegt, sulcke gedachten krijg ik, en waer van daen zy komen en weet ick niet, weet ghy het soo doet gy quaelijck als gy het my niet en secht, want gy zyt oorsaeke dat ick u verongelijcke of quaede gedachten van u hebbe, dan lachte hy om mijn eenvaudigheyt seggende nu weet ick dat gy zuyver zyt, of dat ick een Maegt getrout hebbe en verheuge my daer in, en vervolgde, soo dat niet en was ick sou u den Hals-breecken om dat gy my bedrogen hebt, maer nu niet, en dan vraegde hy of ick wel wist hoe? ick antwoorde Neen, of vraegde hoe wilt gy dat ick dat weet meynt gy dat ik van Moordenaers op gebracht of van Moordenaers gekomen ben? hy antwoorde Neen, of dat en moet daerom niet wesen, men weet wel Iets van hooren seggen, ick repliceerde dat en is by my niet van sulcke dingen, want die

en slaen ick mijn leven geen acht want ick en kan geen vreetheyt sien, en also min van hooren.

(Als hy die swackheyt in my kende soo pandunde hy my daegelijcks daer mede door vreede Historien te vertellen of my voor te doen lesen als ick Savons by de Keers sat en Naeyde, soo dat ick die moest hooren of weg-gaen, en de reden seggen die hy dede bespotten met al dat'er was bysonder zijn Iongens die daerop pasten om hem te behaegen seggende Ioe pimpel meese &c., wat sout gy doen dat gy sulcke dingen sien moest en vertelden dat seggende noch veel wreeder dingen, waer door ick soo onstelt wiert dat ick sitteerde, en dat duerde tot dat ick my daer tegen stelde en seyde praet aen mijn rug, die en sal u niet hooren noch ick oock niet voor het toekomende ick salder mijn Ers aen veegen soo sommige seggen, en Kacken daerop, want ten is mijn spreeckwoort niet, en gy doet my segge dat ick niet dencken sou, door u tergen want dat en doet gy maer puer om my te quellen, want daer en stekt niet anders in als quelling der onoosele of oprechte en teere van Herten, en leering der boose, en vervolgde soo leert gy u Kinders moy, om in de Helle te komen of tot het verderf en wilt dickwils sulcke een fyn Man wesen die so bedroeft is om zijn Kinders ondeugt, en gy zyter selfs de oorsaeck van, en dat zeyde ick in presentie van de Kinders, daerom wiert hy soo Boos dat hy my scheen te willen verscheuren seggende naer een hoope schelt woorden gy zyt een fyne moer of fyne Vrouw die dickwils soo fyn wilt wesen dat'er niet een onpointig woort en mag uyt den Mont komen, en als men gaende is spreeckt men al dat voor den Mont komt, en schelt zijn eygen Man voor de Kinders &c. dan zeyde ick contraeri is waer als ick dat doen sou soo moest ick u quaede naemen geven, maer en doen het niet uyt konsideraetie van staet, maer ghy en siet niet aen, dat toont gy daegelijcks door my te schelden voor al dat'er is, meyden en Kinders, en dat sonder reden want ick en moeveere u niet, maer gy my, en dat ick doen is deffensief, en dat is wettig naer u seggen, en vraegde de Kinders oft niet waer en was, die stilswegen uyt vreese van hem, of Ia zeyden uyt liefde van my, naer dat

de luyme was, dan was hy lustig Boos, en sogt knoopen in biesen, maer ick maeckte dat hy geene en vont, door te seggen siet dat soekt gy maer en kont het niet vinden, Kinders past op, een maeckt dat ghy u Vaeder geen oorsaek een geeft, dat deden zy voor dat mael en soo stilde ick dien Tooren, en belette dat hy sulcks niet meer aen en vinck maer praete van de Boecken te verbranden seggende ick en sieder geen nut meer mede te doen, daerom sal ick die beter verbranden, eer dat'er erger van komt want zy begint die te gebruycken om ons te bestrijden so zy flus zeyde van Salomon, en vervolgde, 'tis een duykers Wijf men souder zijn Handen aen schenden, dat meynde hy dat ick niet en hoorde door dat ick ondertussen wat anders praete tegen de Kinders of Meyt als nergens van wetende daerom zeyde hy vrymoedig Bettje of Isabelletje ick hebbe u soo lief, dat ick u een ander niet en sou gunnen naer mijn Doot, daerom wenste ick wel dat ik u voor my sag draegen in een kist, dan sou ick versekert zijn dat u niemant en sou hebben als ick Doot was, daerop zeyde ick lautjen, of laurentie (naer dat hy my noemde so noemde ick hem ook, zeyde hy bettjen ik zeyde lautje zeyde hy Isabellietje ick zeyde Laurentjen, zeyde hy Moerloosjen ick zeyde Hoogentoorentje,) ick bedancke u voor u genegentheyt, en vervolgde ick sal die erkennen so lang als gy leeft en ick Leef, door u alle vrientschap te bewysen die my bedenckelijck is, en u ten goeden kan dienen, maer niet ten quaeden soo dese vrientschap is, want zij streckt tot mijn verderf of ruywiene soo verre als u bekent is, want gy meynt dat ick in een quaeden staet ben, maer den goeden Godt verhoede dat gy de handen aen my schent of dat gy de Handen aen my slaet om my te schenden en u wens te vervullen, met soo wiert hy sieck, of swak en zeyde ik ben een Man des Doots, waer door ick verschrikte en zeyde lieven Heere wat tael is dat? hy antwoorde ick ben geraeckt of ick voele my selven ick sal sterven, ick repliceerde soo is't maer den tijd is onseker wanneer of wy moeten alle sterven, hy repliceerde Neen van dese sieckte, want daer zijn als Serpenten of Iongen slangen in mijn Keel, hoortse pijpen zeyde hy een en andermael tegen ver-

scheyde Luyden onder ander tegen een School-Meester die daerop zeyde, Dominee het sal verkoutheyt wesen, hy repliceerde Ia die my de Doot aendoen sal, die zeyde gy en moet sulcke een Krancke moet niet hebben, Godt is Almagtig, hy repliceerde, ick weet wel wat hy is, en vervolgde Hy is rechtveerdig, en vervolgde noch, ick wenste dat ick mijn Vrouw noyt gesien hadde, die vraegde waerom? hy antwoorde sulcke Ionge Vrouwen en Oude Mans van mijn quaeliteyt en deugt zijn leven niet, die zeyde voor eerst soo is't om vrede te houden, maer daer naer vraegde hy waerom door mijn ingeven? hy antwoorde naer hem aengesien te hebben dat kont gy wel denken, ick zeyde dat en is't het saekjen niet, waerom hy my boos over zyts aen sag, en vraegde niet, en den School meester pinckte my toe en zeyde sus u Man is sieck hy en kan aparent geen Woorden verdraegen, daerop sweeg ik stil en schudde mijn Hooft, waerom de Dochter my noch eens lustig bekeef seggende gy en kont u Beck niet toe houden niet tegenstaende dat gy siet dat den Man soo siek is, ik repliceerde ick wil doen of vraegde of den Man my voor het leste een veege wilde geven die ick niet afwassen kon sou ick het moeten toe laeten om zijn sieckte, ick meyn Neen, en vervolgde wat sou dien Man gedacht hebben, soo ick niet gesproken hadt en hem doen vraegen waerom, zy repliceerde dat en hoorde Papa niet anders sou hy niet geantwoort hebben, maer gesegt zyt gy niet wijs genoech u woort te doen, moet gy een wyfs lesse volgen, &c. daerop zeyde ick dat is seker en om dat ick dat wist soo zeyde ick het sagjens, waerop zy zeyde gy zyt een fyne Suster ick repliceerde beter fyn als soo grof als gy zyt daerse lustig Boos om was, en pronckte soo lang als hy leefde.

Als dat gebeurde soo en hadde ick noch geen sleutel van de Gelt-kas, hy gaf die aen haer als hy die niet meer gebruycken kon die kreeg ick met een gauwigheyt uyt haer schoot doen zy die daer in leyde, om haer sack te ondertasten, terwijle hy sluymerde, leggende mijn Hant daerop seggende dat sal my beter passen als u, en zy en kont niet beletten door dat haer Handen besig waeren, de eene

met het schortekleet op te houden, en de andere met den sack te ondertasten, en soo hadde ick hem in mijn sak eer haer handen gereet waeren om tegen te houden, waer door zy in tooren onstack en zeyde gy en hebt daer geen recht toe, ik repliceerde meer dan gy, zy zeyde Papa heeft gesegt dat ick die bewaeren sou, ick repliceerde het selve seggende Papa heeft gesegt dat ick die bewaeren sou, zy zeyde dat moet ick hem eens vraegen ick zeyde doet dat, en eer hy wacker was, soo ginck ick eens achter, en weder komende hoorde ick dat hy zeyde gy mogt hem bewaert hebben, en zy? antwoorde, ick en kon niet want ick moest hem in mijn sack houden om gereet te hebben als ick hem gebruycken moest, en nu moest ick hem uyt langen om eenig Gelt te soeken dat onder in mijn sack was, dan quam zy naer my toe en vraegde waerom ik haer leugens wijs gemaeckt hadde door te seggen dat haer Papa tegen my gesegt hadde dat ick die bewaeren soude, en vervolgde waerom en hebt gy die niet bewaert moest ik vraegen, ik repliceerde ick en hebbe niet gelogen, en wel gesegt Papa heeft dat gesegt, maer niet welcke Papa, en vervolgde kont gy bewijsen dat mijn Papa het niet gesegt en heeft, soo ben ick schuldig en gy onschuldig, zy zeyde dat kan ick doen want hy heeft Doot geweest eer gy met mijn Vaeder troude, daerop zeyde ick ick hebbe noch eenen die leeft, zy zeyde dan zyt gy een Bastaert, ick repliceerde dat is een aergument van wyse Luyden die int Simpel-Huys wonen, want kan ik geen Stijf-Vaeder hebben, en hebbe ick geen in den Hemel, zy repliceerde, of gy so praet, die gy in den Hemel hebt heeft u dat niet gesegt, ik vraegde waer mede bewijst gy dat? zy antwoorde om dat hy sulcke dingen niet en doet, ik repliceerde dan en gelooft gy de revelaetien of openbaeringen niet, zy zeyde contraerie is waer, maer ick en geloove u openbaering niet, of niet dat Godt aen u als aen Abram verschenen is, en als tegen Isaac gesprooken, ick vraegde wat reden? zy antwoorde geene, als om dat het niet geschreven staet, ick vraegde hoe zy dat wist, zy antwoorde om dat ick het niet gelesen hebbe, ick vraegde wat en hebt gy niet gelesen? zy antwoorde, dat Godt aen Vrouwen verschenen is, en te-

gen haer heeft gesproken, daerop zeyde ick dan en hebt gy het Nieuwe Testament niet gelesen zy zeyde ick doen, dan vraegde ick en niet gevonden? zy antwoorde Ia, maer niet van u, ick repliceerde dat en weet gy niet het kan wesen dat ick onder de Propheeten staen of propheetessen, daer Iesus op gesien heeft, als hy zeyde die dingen sullen geschieden int laste der daegen, en vervolgde hoe wildet gy de Propheesien vervult hebben, als dese dingen niet waer en souden zijn, Naemelijck dat Godts Geest sou uytgestort worden over alle Vlees en dat zijne Sonen en zijne Dochteren souden Propheeteren en zijn Iongelingen gesigten sien, en zijne Oude Droomen Droomen, &c. daerop zeyde zy weet ick niet te seggen maer wenste dat gy my den sleutel gaeft om Papa te consenteren, anders sal hy Boos op my zijn, en blijven ick repliceerde gy doet my lachen door u aerdigheyt of aerdigen uytval, gy valt van Godt op den Pot soo men segt, en het komt al vry wel oock want 'tis om my tot het Goede te bewegen, maer 'tis Iammer dat u goet en myne niet over een komt gy sout geeren vrede hebben met u Vaeder en ik met mijn Vaeder, dan zeyde zy segt my eens wat onvrede gy daer door sout konnen hebben, ick repliceerde seer groot, of ik laet u dencken hoe u Vaeder u dat afnemen sou, dat gy u liet als een sottinne kroonen of eeren, door u van een kint te laeten omme leijden, zy vraegde waeromme? ick antwoorde, om den tuyn, en voor Sot te dansen, zy vraegde wat eygenschap heeft dat met dese dingen? ick antworde groote of ick laet u dat eens bedencken, zy dagt daer wat op en zeyde niet te konnen uytvinden, ick repliceerde dan moet ick het u seggen, en vervolgde, hebt gy wel Ossen sien om leyden met een Kroon op het Hooft, of bloemen op de leden? zy antwoorde Ia, ick vervolgde dat zijn Sotten die sig laeten om leyden, en vraegt gy waerom, om datse weten dat het eynde van die om leyding de Doot is, zy vraegde hoe kont gy dat weten naemelijck dat zy dat weten ick antwoorde uyt hun gelijcke die spreken konnen, zy vraegde wien zijn dat? ick antwoorde de Coningen der aerde zy vraegde zijn dat Ossen? ick antwoorde Neen, maer haere gelijcke niet in gedaente maer

in actie, zy vraegde hoe dat? ick antwoorde siet als zy gekroont staen te worden soo komen de slaegers, of Doctoren met haere raeden dat zijn de Raet-Heeren, en geestelijcke die besien hem voor eerst, soo als de slaegers de Ossen doen, en spreeken over zijn gesontheyt, den eenen segt hy is gesont den anderen hy en is't niet, den derden segt dat behooren wy seker te weten eer wy die kosten doen van hem te Kroonen, den vierden ick sou zijn Hooft eens voelen, den Vijfden ick zijn Polst, den Sesden dat waer goet, den Sevenden ick aprobeert den Achsten ick oock den Negenden ick oock den Tienden ick oock den Elfden ick oock den Twaelfden wat verhindert ons, den Dertienden zijn edelheyts consent, den Veertiende wy moesten hem eens vraegen, den Vijftienden ik staen het toe so doen oock alle de andere, dan gaen zy disputeeren om het woort, te weten wien het woort doen sal, de stemme valt op den Heer Pastor of Herder, of den sielen hoeder, anders bloet vanger genaemt, want de ziele is het bloet in Somma, die segt ten is u Edelheyt en hoogveerdigheyt of Hoog-gedagte Majesteyt niet onbekent dat u Lieden en Hoog-geduchte Majesteyt raeden by den anderen vergaedert zijn om u Lieden en Hoog-gedachte Majesteyt te Kroonen tot onsen eerweerdigen Coninck, en als hy die loftuyting toe staet, sonder zijn misnoegen daer over te toonen soo is hy gesont, maer steekt hy daer tegen, soo moet hy gevoelt worden, maer dat en segt den Pluym-strijcker niet maer gaet voort soo der geen verhindering en is van tegen reden, seggende en zy hebben goet gedagt eer zy die kosten doen of aenvangen, te sien of u Edelen hooggedagte Majesteyt oock wel gesont is, en alsoo zy daer in niet eens en konnen worden soo hebben zy noodig geoordeelt u Lieden Hoog-gedagte Majesteyt Polst te tasten of Hooft te voelen, dat u Lieden Hoog-gedagte Majesteyt best verdraegen kan, gelieft maer te seggen, ick sal het u Lieden Hoog-gedagte Majesteyts raet aen dienen, segt die aen het Hooft kan ick geen Hant verdraegen, soo is't dan sullen wy het aen den Polst of aederslag moeten doen, daer mede gaet hy weg en hun dat aenseggen, dan komt het heele rot, om getuygen hier van te wesen, en

den Doctor voelt den slag aeder, en int voelen ketelt hy hem, seggende wat glader Arm en vervolgt seker is zijn Edele Hoog-gedagte Majesteyt gesont dat kan men sien sonder voelen, aen de gladigheyt des Vlees en siet eens hoe blanck, dat is oock een teyken van gesontheyt, want een sieck Mens is geel van Koeleur, en siet eens hoe vet dat is oock een teyken van gesontheyt, wat sullen wy meer seggen ik sou met de Krooning voortgaen, want zijn Edele Hoog-gedagte Majesteyt en heeft geen letsel, daerom moet het niet geschieden om dat ick dat segge gans niet, want ick en ben maer een onnut, den president wel mijn Heer ick Bidde u verexschuseert my gy zyt een eerelijck Man, den Doctoor ach mijn Heer u dienaer onderdaenig gy doet my te veel eere aen, den president mijn Heer den uwen, daer mede is de komedie gespelt, en men begint de traegedie, den Coninck wort gekroont met vreugde gesangen, en treurige speelen, waer door hy soo ontroert wort dat hy zijn selfs niet en is, dan begint hy eens te lachen dan eens te schreijen dan eens te dansen, dan eens te kruypen of sagt te gaen, en zy geven hem al soet naer de snaren, siense dat hy Vroylijck is, zy spreecken hem van het Oordeel, siense dat hy droevig of treurig is zy sprecken hem van den Hemel of de blijtschap des selfs, maer daerom en heeft hy die noch niet, en soo suckelen zy hem al voort tot dat hy niet meer en kan, en dan is't Ioe donder Ioe Blicksem gy hebt soo veel quaet gedaen en het beste van het Lant geeten wat meynt gy dat u eynde wesen sal, niet als enckel verderf daer en is geen saligheyt voor u, dan komt den siekentrooster en segt, weest goets moets, ick weet een remedie Godt is wel rechtveerdich maer ook bermhertig, den anderen wat samelaer is hier wat kom hier van bermerhertigheyt spreeken isser bermhertigheyt voor eenen die noyt bermhertig was of bermhertigheyt en toonde, den anderen swijgt stil en hy vervolgt gans niet, gy zyt een grouwel, want die den godeloosen rechtveerdigt en den rechtveerdigen verdoemt is den heer een grouwel Ia die beyde segt den wijsten der Coningen Salomon, den patient ben ik dan verloren, ach Godt was ick noyt geboren, den Beul of Pastor wat is hier te rae-

sen, hebt gy geen quaet genoeg gedaen moet gy nog meer doen met murmureren, is Godt de oorsaeck van u leet, en vervolgt neen maer gy selfs, gy mocht laeten Koning te worden, want niemant heeft u gedwongen, kan den patient seggen ach Godt weest mij arme sondaer genaedig wist ick dat, dat in de Kroon stack, gy weet het, soo is hy uyt en gaet henen lincken, maer moet hy stil swijgen, soo gaet hy voort tot dat hy uytsinnig is, en dan is 't klaer, men spreeckt van de stuken te deelen, aen de naeste vrienden die daer toe bequaem zijn, Naementlijck om tot dat schouspel te dienen, anders maeckt men dat'er andere inkomen dieder toe bequaem zijn, en wien kan seggen dat de Coningen en Keysers en Pausen al die voor dat schouspel dienen of spelen niet en weten dat sulcks hun deel sal wesen eer zy aen de Kroone komen, of zy moesten droncke gemaeckt worden tegen dat dat spel aengaet of eenig kruyt in krijgen buyten hun weten dat hun de ersenen troebeleert, anders kant niet geschieden, want daer en is geen Mens die leeft, die zijn vijf-sinnen heeft in vole-krachten, die uyt soo een begin soo geen eynde kan voor spellen, en vervolgde, sout met my ook soo niet wesen, als ik om u schoon spreeken den sleutel gaf, sout gy my dan niet uyt lachen en seggen siet die Sottin, zy geeft my den sleutel van haer welvaert, om een schoonwoort spreekers &c. de antwoort moest Ia wesen want zy sout gedaen hebben, maer zy was Neen daer ben ick te eerelijck toe, ick repliceerde gy segt het selfs daerom hoef ick het niet te gelooven of ick wil, zy vraegde sout gy anders seggen? ick antwoorde wy en sullen daer van nu niet spreeken, ick weet wel dat gy eerelijck zijt als gy wilt en oneerelijck oock, maer dat en komt nu niet te pas daer van te spreecken daerom wil ick daer van swijgen, zy zeijde het doet al, ik repliceerde kom wilt gy ik ben bereyt, en vervolgde zijnt eerelijke Dochters die om haer Moeders tot schande te maeken met haer Vaeder aen spannen? zy antwoorde Neen, en vervolgde, maer gy en zyt mijn Moeder niet, ick vraegde wat dan u Vaeders by zit, zy verstomde, en ick gink voort seggende waerom liegt ghy dan door my Moeder te noemen, zy zeyde dat doen ick om

wel staens wille, ick repliceerde soo spreeckt gy anders als u Herte meent, en vervolgde, dat zijn valse Menschen voor de geheele Werelt, en gy durft noch roemen op u eerelijckheyt doet gy, gy zijt een goet leerlinck gy hebt u les wel onthouden, gy gaet u Vaeders Voet-stappen wel naer in het quaede, maer niet in het goede waer wilt dat henen, wilt ghy u Vaeder tot een eerelijck Man maecken door u ondeugt, door hem te overtreffen in oneerelijckheijt foei moet gy hebben soo gy u niet en betert, want gy zyt van u af een schant-vlecke van u geslagte of familie hoe sal men soo aengaen of sig soo aenstellen als een Sottin op den eenen tijd, en den anderen als een wijs Mens, dat is om Imant int Hair te sitten soo als de exs[te]rs doen, en anders is men soo simpel of weet sig soo te houden of men een onoosel Kint of Simpel Mens was, gy sulter wel komen daer gy geeren wesen sout met alle u grimmatsen, door dan eens met de Kat als Sot aen te gaen door kussen en lecken, puer als een simpel Mens, en dan haer te streelen tot datse u een Beet of Krau geeft, en dan is't noch het Arm Beesjen weet niet wat het doet, gy weet dat veele wat de Kat weet of niet, gy hebt het haer wel hooren seggen doet gy niet, maer het was in de ander Werelt daer de Kalvers op 't ys dansten oock, dat zijn van u loopkens, maer weet gy wel eens waer die praetjens van daen komen? zy antwoorde Neen, ick zeyde dan wil ick het u seggen op dat gy niet meer soo Sot en zyt, en vervolgde, dat komt van de Gau-Dieven die alles vertaelt of vernaemt hebben, als zy dat seggen, soo meijnen zy sulcke Kalvers als gy, en dat wort u genoeg naer gegeven dat gy sot of mal zijt als het Kalfs Gat so de Boeren en Boerinnen nevens u van sulcke Menschen seggen, die soo Sot als gy aengaet, zy seggent wel in u presentie als gy soo met de Kat aengaet naemelijck Iuffer of Fransina soose u noemen gy zijt noch soo Sot als Kalfs Gat en dat laet gy u al seggen en lachter eens om, of swijgt stil en gaet al voort, inste dat men de Kat sou smijten of werpen soo verre als zy Vliegen wilt, om niet meer sulk een tael te hooren, so gaet gy voort en segt mijn Suyckertje mijn Troosjen, soma al dat de lieden tegen haer

Kinders seggen, komt dat te pas, gy doet de Luyden van u walgen tot Braekens toe, want al dat gy hen hoort seggen, segt gy naer, soo dat zy zijn als in een gestaedige bespoting, en dan vraegen zy my heeftse wel haer vijfsinnen, en ick en weet niet wat antwoorden, denckende segge ick Ia, sy sullen op haer Boos worden om de bespotting en seggen wat heeft zy ons te bespotten wy zijn soo goet en eerelijck als zy, heeft zy goet zy mach sigh laeten dienen, soose my wel van u Vaeder gesegt hebben om zijn bespottin, segge ick Neen soo sullen zy haer voor een Sottin aen mercken, dienvolgens niet achten, dan vraegde zy wien is't die u dat gevraegt heeft, of die sulke een Tael voert met een opstuyving, ick zeijde gy sout haer de blaese breken ook, of wonder dingen leeren, maer kom laet ick sien wat gy doen sout ick ben den Man die het segt, of gy hoort het my seggen neemt de actie op my, zy veynsde dat niet te hooren maer zeijde haer dit en dat te leeren, seggende ik salder wel achter komen en wat anders leeren, ick repliceerde, ick dacht wel dat het daerop uyt sou komen, maer met wien dreijgt gy doch met u Katje, dat meschien een Drommel of Duvel is? zy antwoorde Neen, en vervolgde, maer ick weet wel met wien, dan zeyde ick aparent salt met den Vrijer wesen om dat hy Secretaeris is, en Ontfanger, en daerom de Luyden Pandunen kan, door haer Geldt af te vorderen tegen Natuer of als zy het niet en hebben, maer hy sal wel wijser wesen naer ick hope als naer een boose Sottinne van een Wijf te doen, als hy haer kueren kendt, want hy en is soo Sot niet als zijn Musjen staet, maer soo ghy hem meent te verleyden gy mogt wel wee seggen, want het sal u opbreken in den dag des Oordeels, die aparent digt by is, en hoe hy geschieden sal in onseker, daerop zeyde zy dat en is al weder niet waer, ick repliceerde is 't mogelijck dat ghy soo bedurven zijt, gy en spreeckt nauwelijcks een woort dat onberispelijck is, waer in hebbe ick mijn tijd verquist soo veel Iaeren als ick by u geweest hebben, en vervolgde waer hebbe ick nu weder gelogen, alst leugen wesen moet? zy antwoorde, met te seggen dat gy niet en weet

hoe, ick vraegde wat reden? zy antwoorde, om dat ick meijne gehoort te hebben dat gy dat gesegt hebt, ik zeijde gy meijnt, en vervolgde op u meijning heet gy een Mens liegen is dat recht, of men dan eens zeijde ick meijn dat gy een lasteres zijt, sout gy daer mede te vrede wesen, sout gy niet seggen bewijst dat eens? zij antwoorde Ia, ick repliceerde het selve, dan stont zy en keek, eijndeling wiert zy te dencken op de Belijdenis der cristenen int gemeen, maer zij en kon niet bewijsen dat ick dat gesegt hadde, dan lachte ick haer uijt en probeerde soo op alle mannier om haer te verwennen, maer te vergeefs zy bleef hartneckich maer ick hielt de sleutel.

(Eens begon haer Vaeder wat te beteren soo het scheen waerom ick rekening maekte om hem die weder te geven hier toe liet ik een sleutel daer naer maeken, die ik oordeelde dat al willens verkeert gemaeckt wiert, van een fijnen broer daer ick eens by geweest was met een stuck deeg daer ick hem in geprent hadde, om een naer te laeten maecken, en die ick de reden onstandelijck vertelt hadde, met Tranen van spijt om dat ick sulcke dingen moest ondernemen om mijn gemoet te bevrijen, en die my afgeslaegen hadt, met een voorwendsel dat my voldeede, dat was dat hy het niet doen mogt om een heet die hy gedaen hadt van niemant sleutels te sullen maeken, als om den sleutel selfs en vervolgde soo ik dat voor u dede so en sou ik met geen vrij gemoet konnen seggen ick en doet voor niemant niet, soo ick gehouden ben te doen, om my te veronschuldigen alst mij afgevordert wort, van andere, die sulcke redens niet en hebben, maer anders sou ick het geeren doen, want ick weet dat u Man wonderlijck is, en daerom sou ick het noch minder durven voor u doen als voor andere, want hy sou seker mij ruijneren ick kenne hem te wel hy sou voor eerst vraegen waer en wanneer dien sleutel gemaeckt was, en gy en sout niet durven liegen en hij sou weten dat hij zijn sleutel op dien tijd niet gemist hadde, dienvolgens weten dat hij daer niet naer gemaekt en is, en dan sou hij naer den Baliu toe gaen en mij aen klaegen dat weet ik seker, so sout u eer kosten, en mijn ruijne wesen, ick repliceerde soo verre en hadde ick niet gedagt, want

ick en wist niet hoe het met die dingen stondt, maer nu gy my dat segt soo kan ick het wel bevatten, want so gy wel segt als dat wesen mogt sou yder een onvrij wesen want hoe ligt kan men niet een sleutel uijt Imans hant of sack nemen en die ergens in duwen, gelijck ick nu gedaen hebbe, ick nam zijn broeck van't bedt en ginck daer mede wech om te sien offer niet aen te Najen was, en langde ondertussen den sleutel daer uyt, en druckte hem hier in, daerop zeyde hy 't is een kleijnigheyt, en daer kan veel quaet van komen, ik repliceerde soo is't, en vervolgde Buer-Man vergeeft mijn vrijheydt, en versoeck dat gy dat belieft by u te houden de wijle het niemant nut can doen, en vervolgde, noch het kan op een ander tijd te pas komen als ik Iets anders van doene hebben, hy zeijde soo is't, en vervolgde, wel Iuffer meijnt gy dat ick geen eerelijck Man en ben, ik repliceerde Ia wel wat sal ik seggen de eerelijckheyt en is aen den Neus niet te sien, en vervolgde, daerom moet gy 't niet quaelijck nemen al segge ick dat, want gy hebt my desgelijks gedaen, voor het eerste my afgeslaegen als een diefegge, en dat en hebbe ick niet quaelijck genomen, daerom moet gy het mede niet doen, God kent onse Herten, elck zy eerelijck voor sich selven en God voor ons alle: hy repliceerde weder soo is't en vervolgde Neen ick en neme dat niet quaelijck maer zeijdet soo onbedagt, en vervolgde, noch weest daer ingerust daer en sal geen Haen van Kraejen noch Mens van spreeken uijt mijn Mondt, noch niemandt van de mijne, want ick en deuckt geen Menschen te vertellen, so zeijde oock zijn Vrouw, dieder alleen by was door zijn toe doen, door dat hy zeijde mijn Vrouw mager wel by zijn want Man en Vrouw zijn een, ick repliceerde dat is wel soo maer niet in alle dingen, en vervolgde, ik ben oock wel een met mijn Man, maer hy en weet alle dingen niet die ick weet, noch in alle dingen die hy weet, zy zeijde wy niet al dat den eenen weet, dat weet den anderen, ick repliceerde is dat soo, soo is't vergeefs dat ick onderscheijt maeke int spreeken, maer ick en doet evenwel niet geeren, want men segt dat twee Luy weten, dat wetender meer, en ick sou dit geeren gesekreteert hebben hoe

wel het geen Schelm-stuck en is, so dat ick het niet doen sou om my te spaeren want al dat ick doen mach de geheele Werelt weten in dat geval, dat straffe weerdich is sal ick niet sekreteeren want ick en ontsien de straffe van mijn quaet niet, maer wil die geeren lijden tot boete van mijn sonden, maer dat ick dat doen wil is tot vrede, en dat ick het sekreteeren wil ook, zy zeyden gesaementlijck dat mogt gy vrij doen, en vervolgen gy en hebt sulcke een Volck niet voor die twist soecken te maecken, ick repliceerde Ia wel vrienden ick hebt nu gesegt soe gy 't doet 'tis voor u rekening, elck moet zijn packjen draegen voor my ick kan maer soo voorsigtig te werck gaen als ik can, en begon dan mijn reden in deser voegen, ick en kan met mijn Man niet langer Huys-houden of ick moet een sleutel hebben van de Gelt-Kas, want hy affronteert my geduerig by 't Volk, dat weet dat hy my verongelijckt, en dat geeft een quaet exsempel voor eerst aen de Boose, en oock de goede, want zy nemen hier uyt stoffe om over my te klaegen, om dat hy hier door de quaede Mannen een quaet excempel geeft tot haer verdriet, die seggen onsen Domine doet het wel &c. daerop zeyden zy dat is schriklijck van u Man gedaen ick voor my en weet daer niet van of mijn Vrouw de sleutel heeft of ick, alser Iets van doene is in 't Huys-houden soo wort het Gelt daer toe gelanckt, en dat erhaelde de Vrouw so spytig als zy mogt met een trecking van Lippen en een schudding des Hoofts en opsteken van borst kansuys soo een Vrouw ben ick, en voegde daer by soo hebbe mijn Man gewent, en vervolgde soo moest gy mede gedaen hebben van eersten af, want soo men de Mans went soo heeft mense, waer door mijn Hert soo bevangen wier van droef-heyt dat ick genootsaekt wiert traenen te storten tot mijn leet wesen, want die Vrouw hadt sig hier door soo veracht by my gemaekt dat ick haer liever int aenschijn sou gespogen hebben, als om geschreijf, dog en kon ick het niet laeten en gaf haer soo oorsaeck om te roemen of den Baes over my te spelen en my lustig door den mostaert te slepen, waerom haer Man een weynig aen een kant ginck met voorwensel dat hy Iets haestig te doen hadt, als de eerste Vlaege over was,

soo zeijde ick Vrouw gy spreeckt van wennen, en vervolgde, meijnt gy dat ick oock niet geprobeert en hebbe om mijn Man te wennen, of meijnt gy dat alle Mans konen verwent worden? zy antwoorde Ia, ick repliceerde dan is't u toe te geven, en vervolgde maer ick dat dat'er so veel staelen waeren van contraeri preuf dat ik niet en wist dat'er sulke lieden waeren, daerom moet gy't ten besten nemen dat ik u voor een Sottin aenmerkte doen gy so spraekt, en dat het my leet was dat ick mijn Mont voor soo een geopent hadde, die sig niet en schaemde sulcks in haer Mans tegenwoordigheyt te seggen, denckende wat sal dien Man dencken, dat ick een Sotting van een Wijf ben en niet en weet hoe men met een Man moet leven, en vervolgde en dat sou tot zijn eere niet zijn als ik dat ging vertellen dat hy sigh van zijn Wijf wennen laet, en in zijn presentie seggen, maer ick en kom daerom niet naemelijck om te sien wat'er tussen u beyde omme gaet om mijn voordeel daer mede te doen tot u schaede, want soo ik dat vertellen ginck weet versekert dat u Man tot een Iders Spot sou dienen, maer ick kome hier om dese saeck, en wenste dat u Man my daer in hielp zy zeijde dat sal hy wel doen, als ick het hem segge, ick zeijde eij lieve doet dat, gy sult my sulcke een dienst doen, en my niet alleen maer andere Menschen die hier door geergert worden, dienvolgens oock onse Lieven-Heer, daerop zeyde zy ick sal doen, en bleef al futselen aen Iets dat niet te beduiden hadde niet tegenstaende ick zeijde te moeten gaen, om van mijn Man niet gemist te worden op dat hy niet vraegen sou waer ick geweest hadde en soo genootsaeckt worden te openbaeren dat hy niet weten mogt om ruste wille, en vervolgde, als u Man het niet doen en sou wat hoeft hy dat te weten, dat en sou maer dienen om my minder te vertrouwen, en ach laesen ick en wil hem geen schaede toe brengen maer dat ick doen is om rust, en komt het u Man te doen dan sal hy het weten, dat is waer, maer dan hebbe ik den sleutel daer tegen, kijft hy wat, ick sal hem evenwel hebben, en konnen gebruyken als't den noot vereyst, dat is als ick sou moeten affronten lijden om het Gelt, dan sal ick liever in tijts wat lan-

gen al sou ick kijven hooren, want liever wat harde woorden Ia slaegen int heymelijck als openbaer affront, so is mijn konditie, en dat hebbe ick hem dickwils gesegt by dese gelegentheijt maer hy en wilter niet naer hooren, so worde ick genootsaeckt dese middelen in 't werck te stellen, en wilt u Man dat niet doen, soo moet ick andere vraegen of is't een gemeen verbodt, soo moet ick ander middelen sien uyt te vinden, daerop zeijden zy gy moest maeken eens u Mans sleutel te krijgen al en wast maer een Uure, wy sullen hem soo in 't Loodt slaen, en dan eenen naer maeken, hier toe zeijde ick te sullen mijn de voir doen en als dat soo voor quam, soo sont ick hem met de Meijdt die my daer aengeraeden hadde, sonder welck ick mijn leven de gedagten niet gehadt en hadde hoe verlegen ick was, want ik en wist niet dat'er sulke dingen gepractiseert wierden, en zy gaf my dien uyt haer eygen beweging naer my bestraft te hebben over mijn lijdsaemheyt die zy een laesietheyt noemde om dat'er nog middelen waeren tot o[...]oming soo zy zeijde dat was desen.

Ick moest een Sleutel laeten maecken, en dan Je le veu of ick wil spelen; welcken raet ick goet vont om de voorschreven oorsaecke, en als die gemaeckt was, en paste hy niet, niet tegenstaende hy die 24 Ueren daer by gehadt hadde, en also mijn Man ondertussen erger wiert soo liet ick die blijven denckende sterft hy soo en hebbe ik hem niet van doen, welcke gedachten ick oock seyde tegen de Meyt, die ick oock de Faute van den Smit toonde in den Sleutel, en naer mijn Mans Dood soo ging hy alle dese dingen openbaeren, behalven zijn Fauten, maer seyde een Sleutel voor my gemaeckt te hebben, sonder bydoende distinctien anders als dat ick by hem met deeg geweest was, om eenen te laeten maecken en afgeslaegen zijnde, den Sleutel selfs gestiert hadde door de Meyt en hy daer eenen naer gemaeckt, en dat aen een onnosel Man die my hier door voor een Dief-egge aen merckte dat was een Voogt en Neef van de Kinderen, die quam daer op met een opgetogentheyt, en seyde wel Moeje ick meijnde dat gy een ander Vrouw waert op den derden Dag van

mijn Mans Dood: ick repliceerde, waerom Neef met verbaestheyt niet wetende wat'er geschiet was, hy seyde ik mogt wel gerust zijn om dat ik een Sleutel hadde: ik repliceerde en dan, hy seyde en dat gy ook een Sleutel hebt: ick repliceerde, is dat de oorsaeck van u ongerustheyt ik wilder u stracks van verlossen, ick en hebbe den Sleutel niet meer want ik hebbe hem in 't Kak-huys gesmeten (met verlof) so haest mijn Man overleden was, om geen rekenschap te moeten geven, oock om dat hy my onnut was, om tweederley oorsaek, voor eerst om dat hy niet en paste, en ten tweeden om dat ick de Kasse niet en dagt te houden, en vervolgde, maer nu en moet gy my niet gelooven of gy moet het sien, daerom roept voor eerst de Meyt en vraegt haer, om te hooren of ick de waerheyt spreeckt van 't passen, en doet haer dan een Man roepen die het Huysjen opent, en den Sleutel daer uyt haelt ick sal hier soo lang blijven, en stelt by my die 't u belieft, dan seyde hy Moeje ick geloof u wel: ick repliceerde, ick en wil van u niet gelooft zijn in dese saecke, want daer zijn blijken, en daer bleijck is moet men niet gelooft worden, dan seyde hy ey Moeje laet u geseggen, ick seyde ick en wil niet, en vervolgde, sou my hier een Schurck komen van dief te betigten, daer sou hem den Koekoek voor haelen, wat meynt hy peys ik om dat hy een Schelm is dat ick ook een ben, dan was 't sus Moeje den Man en heeft geen schult ick sal u seggen hoe het by quam, ick quam in zijn Winckel om Iets of wat te laeten maecken, en mijn Oogen vielen op een Forme, en dacht dat lijckent wel naer mijn Sleutel, ick moet hem daer eens in leggen, en dat dede ick en sag dat hy paste, en daer op vraegde ik hem hoe komt gy aen die Forme, en hy en mogt niet liegen, en soo is 't toe gekomen dat ick het weet, en ging daer op naer mijn Swaeger toe en seyde hem dat, daer op zijn wy hier naer toe gekomen: ick repliceerde, dat sou 't gy my konnen doen gelooven, dat den Sleutel wel gemaekt was van daege of gisteren, maer 't is een heel ander Werk, dat ik niet en weet waer naer hy het gemaekt heeft, maer wy en moeten daerom niet laeten goede Vrienden te wesen ghy hebt u plight ghedaen, en vervolghde,

maer ghy hebt quaelinck gedaen dat gy daerom gelogen hebt, en vervolgde noch, ick ben verwondert dat ghy sulcks gedaen hebt daer ghy my soo wel kendet, gy wist wel dat ick de Vrouw niet en was die men Ooren aen naejen kan, en wist ghy het niet soo wist het u Swaeger wel en men sal sulcke een opstuyving maecken offer Lijven aen kleefden, foey gy behoort u te schaemen ick meynde dat gy oock ander Lieden waert, want al hadde dat nu soo geweest waer kon ick weg, alle Waeters zijn gesloten daer men door vaeren moet, en ick ben hier by de Kinders oock weet gy waer mijn Ouders wonen en waer ick kennis hebben, al en wist gy niet dat ik eerelijck was, en dat ick willen stelen hadt, hadde ik het niet konnen doen met dien Sleutel eer gy die hadt, of hebbe ick geen occasie gehadt beter als nu, als ick over mijn Man met de Bueren waeckte, terwijle de Kinders en Meyt sliepen, dan was 't sus wy sullen het Gelt weg nemen dan en salder geen gedoen meer over zijn, en in een ander Kasjen sluyten en een Briefken geven van de Somme tot u Sekuriteyt, ick seyde 't is my wel.

Kort daer aen souden wy rekenen, en ick versprak my selven in een woort, daer op begonnen zy dat weder op te haelen als een Fraude, maer doen spotte ick met haer seggende Moeje, en tegen de Kinders u Mama is een slecht Wijf, 't is Iammer dat gy daer aen geparenteert zijt oock, en vervolgde wat raet gy zijt'er mede gescheept, dienvolgens moet gy daer mede over vaeren, daerom sou ick u raeden stil te houden denckende die zijn Neus schent die schent zijn aenscheyn, en sorg te draegen dat zy u niet te kort en doet, maer dan moet gy beter oppassen als nu, of gy sult u selve in perijkel van groot verlies stellen, daer op keecken zy alle op my en daghten wat salder uyt komen, en ick begon te lachen, dan wierden zy root en keken op malkander soo onnosel als zy mochten, en als dat wat geduert hadde soo seyden zy segt ons waerom dat gy lacht, ik seyde hier toe moest gy al beleefder spreeken, dat deden zy en begonnen te praeten van Mamaetje lief, en Moetje lief, dan scheen ick te bersten van lachen en

scheyde uyt doen ick wiert te dencken wat het Gelt te wege brengt, dan onfermde ick my over haer en seyde siet gy hebt my een Briefken in Hant gegeven van soo veel Silver en Gout, en hebt het in mijn Handen gelaten, of in mijn macht, de Sleutels achte ik niet een sier, ick had konnen de Slooten in slaegen en alles daer uyt haelen, en u met mijn Briefken alles af eyssen, en seggen gy mogter sorg voor gedraegen hebben, want gy hebt het in u bewaering gehadt, siet daer is bewijs van u eygen Hant, den Iongsten seyde gy sou 't moeten sweeren hebben of een valsen eedt doen: ik repliceerde, hey doch Procureur segt my waer staet dat geschreven dat ick een Eed sou moeten doen, om dat ik in Huys was geweest meer als andere Lieden, die in dien tijt oock in Huys geweest zijn, daer op stont hy een keeck of seyde het meijnen gelesen te hebben: ick repliceerde 'ten kan niet wesen, want den Regter kan den eenen niet meer afvorderen als den anderen in soo een geval, dan was 't Mama en Moeje heeft gelijck en alle questie dood en te niet maer evenwel heeft dien Neef een quaede luyme gehouden, en daer is dien Slotmaecker de oorsaeck van. Als ik my met eenige van die praetjens tot Vlissing 2 of 3 Daegen op gehouden hadt soo vont ick, Schepe komende een Vrouw, die ik tweemael aen gesproocken hadde, om te vraegen of zy geen Linnen van doen hadt, en zy hadde my Ia geantwoort en gesegt te komen kijcken, en was niet gekomen, die vraegde ik hoe het quam dat zy haer woort niet en hielt, zy antwoorde om dat ghy te dier zijt, daer op vraegde ick hoe zy dat wist? en vervolgde, men kan Imant wel eenen quaede Naem geven, maer is dat dan al wel gedaen, zy antwoorde ick gaen met mijn Gelt daer ick wil: ick repliceerde, dat mercke ick oock, maer is dat dan al redelijck of wel gedaen soo gy meijnt, dat men Vreemdeling den Penning gunt, en den Inwoonder gebreck laet lijden, zy seyde ick en weet daer niet van, ik koope daer ick best koop krijgen kan, ick seyde met verlof, dat is een onbescheyde mannier van spreecken, gy segt dat gy koopt daer gy 't best koop kont krijgen, en ghy en hebt noyt mijn Goet gesien, hoe kont gy dan

weten welck het best koop is mijn of een anders, daer gy minder aen verpligt zijt als aen my, en vervolgde, ick hebbe u gesegt so gy beter koop by de Vreemde kont koopen als by my, dat gy het gehouden zijt te doen uyt kragt van u gemoet dat u verpligt u Huys-houden voor te staen, voor andere, en daer by gedaen, maer soo gy by my soo goede koop kont koopen als by de Vreemde, dat gy by my koopen moet, of verpligt zijt my het voor regt te geven, vraegt gy waerom, om dat gy my verpligt zijt voor andere voort te helpen, vraegt gy wien u daer toe verpligt, tot antwoort God, en de redelijckheyt brengt het mede, en daerom moet gy dat doen om onder de redelijck gerekent te worden, of om te toonen dat gy redelyck zijt, en onderscheyt kont maecken tussen goet en quaet, ten anderen leert het de Wet der Natuer en den Schriften, die in redelijckheyt vestaet en vraegde of zy dat niet sien en kon, zy antwoorde 't is wonder dat gy tegen my soo veel praets hebt, en tegen de Predikanten niet spreeken durft: ik repliceerde, gy hebt gelijck als 't waer is, maer waer hebbe ick dat getoont, zy seyde dat weet ghy wel, ick seyde ick en doe, en vervolgde, of gy moest my meer seggen dan sou ick u seggen of 't waer is, en dede daer by gy en wil 't niet gelooven dat het al waer is dat'er geseght wort, doeje wel, zy antwoorde neen, en vervolgde, doen gy uyt de Consistorie gejaegt wiert, ick seyde Ia daer van eens gesproocken, wat hebt gy daer meer van gehoort, zy antwoorde niet als dat gy van Jacob of Isaac of Abraham Iets gesegt hebt van Verbont maecken met Duevelen: ick repliceerde, Ia ick hoore wel gy hebt wat gehoort maer niet al, en vervolgde sulcke dingen openbaere ick noode maer moet het doen, om dat gy my daer toe verpligt, en vervolgde met haer de Historie te vertellen, en als ick klaer hadde seyde zy dat is schrickelijck, ick vraegde wat, zy antwoorde dat seggen, ick vraegde wat reden, zy antwoorde om dat het ongehoort is, daer op seyde ick dienvolgens is 't al schrickelijck dat ongehoort is, en vervolgde, bedenckt gy wel wat gy segt, zy antwoorde Ia en Neen, heel confuys, ick seyde Kornelia (soo was haer Naem,) my dunckt dat ghy altereert,

zy vraegde, waerom sou ick altereeren gy en zijt mijn Godt niet: ik repliceerde, hey soo en moet gy maer voor u Godt altereeren, en waerom dog voor Hem, zy antwoorde met een grammen sin vraegt gy dat, ik antwoorde Ia met vrijmoedigheyt: zy repliceerde, wat schrickelijcker Mensch zijt gy: ick repliceerde, ick oock al verschrickelijck, en vervolgde waer in bestaet die schrickelijckheyt, is 't in mijn aenscheyn of Lichaem, zy repliceerde wat praet is dat, ick seyde ad Idem, en vervolgde, een praet die wel te pas komt naer mijn Oordeel, zy seyde gy spreeckt so dobbelsinnig dat men niet en weet wat men aen u heeft: ick repliceerde ick, en vervolgde, is dat soo, soo geschiet het buyten mijn kennis, daerom versoeck ick dat gy my dat uyt legt of doet sien, zy repliceerde ik u dat doen sien, hoe was dat mogelijk daer het de Predikanten niet doen konnen, ick seyde al weder de Predikanten, en vervolgde, wel hoe weet gy dat, hebben zy 't u gesegt, zy antwoorde ick weet het, dan vraegde ick wat zy wist, zy antwoorde dat gy geveynst zijt: ick repliceerde, dat is noch wat anders, en vervolgde, weet gy wel dat gy niet en segt, of dat gy het moet konnen verantwoorden, hier of hier naer, zy seyde Ia, en vervolgde, wat wilt gy daer mede seggen, ick antwoorde, dat gy alle die dingen goet maecken moet, voor Godt, of de Werelt of dat gy daerom verdoemt sult wesen, zy seyde en Oordeelt niet op dat gy niet Geoordeelt en wort, ick dede daer by, met welck Oordeel gy oordeelt sult gy Geoordeelt worden, en vervolgde, dienvolgens Oordeelt gy naer recht en geregtigheyt, soo sult gy een faforable, of graeselijck, of genaedelijck Oordeel ontfangen, en Oordeelt gy onregt soo sult gy een ongerechtigh Oordeel ontfangen, niet ten opsigt van den Rechter, maer van u, soo te verstaen ongerechtigheyt, om dat het buyten u rekening sal wesen, die gy meynt recht gemaeckt te hebben, soo denck ick dat het met u sal zijn, want gy veroordeelt my ongehoort in alderley manieren, en hoopt noch al in den Hemel te komen, en gy en wenst niet dat u dat geschiede, naemelijck dat gy ongehoort veroordeelt wiert, en vervolgde gy spreeckt daer van de

verschrickelijckheyt van u Godt, en denckt gy niet dat gy Hem Grootelijcks verongelijckt, zy seyde neen, en vervolgde, waerom sou ick dat doen, daer alle de Heylige Mannen het selve seggen: ick repliceerde om u gemoet, dat gy niet en kont weg werpen, en dat u kontraerie doet sien of Oordeelen, reden waerom, om dat het al om te beminnelijcks is dat'er van komt, dat is een reden, en de tweede is dat Jesus segt ick en mijn Vaeder ben een, en dat hy soo Lief was, dat'er de minste verschrickelijckheyt niet in en was, dienvolgens moeten wy Oordeelen dat hy of de Propheeten of soo genaemde Heylige Mannen gelogen heeft, want die dingen staen glat tegen over malkander, de Liefde staet tegen over de Vreese, dienvolgens vreest gy Hem gy en bemint Hem niet, en bemint gy Hem soo en vreest gy Hem niet, daer op wist zy niet te seggen als 't is wonderlijk, en ik seyde Ia dat de Menschen al siende Blint en hoorende Doof zijn, en gelooven dat haer verstant bedurven is, als zy het gesont bevinden, en vervolgde denckt eens hoe gy dat u Kint af nemen soud, dan sult gy mackelijck sien hoe u dat sal afgenomen worden.

Dan sprack'er een Vrouw van eenig leet en van by een Doctoor te gaen, ick vraegde wat zy daer by doen wilde, zy antwoorde raet vraegen, ick vraegde of zy wel bedagt was, zy antwoorde Ia of ick en weet niet beter, en zy vraegde wat reden met een grammoedigheyt, en vervolgde, wat vraegen is dat, ik antwoorde met sagtsinnigheyt 't is een vraegen dat op reden steunt soo ick niet beter en weet, en vervolgde, zijn de expertsie, dat zyn de ervaerenste Lieden niet de beste Meesters, zy antwoorde men segt soo, ick vraegde of zy daer iets tegen hadt, zy seyde neen, ick seyde dan en moet gy dat niet seggen, naemelijck men segt soo, maer Simpel Ia, naer mijn kennis of oordeel, en vervolgde, wien zijn de ervaerenste Lieden in dat geval, te weten van 't wel of quaeling bekomen van een Spijs, daer de Sieckten veel uyt ontstaen, of andere ocupatien, zijn 't niet de Vrouwen, of en kennen zy de Natuer niet van der Ieugt af, door dat zy gestaedig daer by zijn, so hebben zy occaesie om te sien

wat werking alles doet, en gy gaet by Lieden te raede die tasten als den Blinden naer't Ey, om datse geen ervaerenheyt en hebben, dat gy sou 't seggen zy doen al, door Boecken, ick sou seggen laetse die soecken daer dat op past, want alle natueren zijn niet even gelijk, dat den eenen goet is, is den anderen quaet, Ia so dat den eenen tot het leven dient, dient den anderen tot de Doodt, soo groot zijn de verschillen in die dingen, en behalven dat soo weten wy alle dat de Doctooren en Meesters alle tegen de Natuer wercken, reden waerom, om dat wy sien dat al datse gebruycken de Natuer tegen staet, en dat wy weten dat de tegenheyt een walging baert, die de Natuer verkracht of forseert, dienvolgens is 't al tegen u verstant dat gy sondigt in alle dese dingen, soo dat gy geen verschooning en hebt voor u quaet, daerop seyde zy gy spreeckt alles tegen Natuer, en vervolgde, Godt en heeft niet te vergeefs gemaeckt: ick repliceerde, ick hebbe voor een spreeckwoort ten is geen kunst iets te verachten want dat konnen de Verckens oock wel, want dat zy vertreden dat verachten zy, want zy brengen het tot niet, maer men moest konnen reden geven, en vervolgde gy segt Godt en heeft niet te vergeefs gemaeckt, wien segt nu kontraerie, zy antwoorde gy, want al die dingen verklaert gy onnut, ick vraegde wat voor dingen zy antwoorde, die tot gesontmaecking gebruyckt worden, ick seyde soo ist, en dede daer by en die daer niet toe en dienen, maer wien segt dat Godt die gemaeckt heeft, zy antwoorde allinckens schoonder, en vervolgde, wien souse gemaeckt hebben, ick seyde die alles uyt niet geschapen heeft, zy vraegde wien dat was, ik antwoorde, wien is 't die iet uyt niet schept zijn 't niet winderige Menschen, en Gecken of Simpele, of en hebt gy u Kinders noyt niet hooren segge ick scheppe dit of dat uyt iets dat niet en is ten opsigt van haer, zy seyde dat's niet gesegt: ick repliceerde, ik en houde noch niet op, en vervolgde, die Persoonen die sulcke Kunstjens aen rechten om wat nieuws te vertellen, die maecken dat de goede Spijs bederft, en als die bedurven is soo stincktse, en dien stanck van de Menschen

genomen zijnde baert een verrotting in 't Bloedt, en soo wort het quaet geformeert, en wien sal seggen dat Godt die de goede Spijs geeft daer oorsaeck van is, als die onbescheyden is: kan Imant wel bewijsen dat, dat met zijn wil geschiet, zy seyde Ia, en vervolgde, daer en geschiet niet by geval, ick seyde niet, dienvolgens bescheynt Hy de Aerde om de Goddeloose of Beesten wil ick liever seggen, en vervolgde, dienvolgens zijn wy aen hem niet verpligt dog kan't niet wesen, en vervolgde maer hoe kont gy so onbescheyden spreecken, soo Hy de Aerde bescheynt om de goede Menschen, soo en doet Hy het niet om de Boose, maer die hebben het goet by geval, en dat is soo volgens het gemeen Oordeel dat segt de Werelt bestaet om de Goede, dienvolgens niet om de Boose, en vervolgde, gy affronteert Hem daer mede dat kont gy bevinden by u selven, als gy denckt dat'er een Boos-wigt seyde dat gy quaemt om hem te besoeken, als gy op een Plaets quaem 't om een eerelijck Persoon dienst te doen, soud gy niet seggen dat waer my leet, dat ik om u quaeme of vraegen wat laet gy u selven voor staen, en gy soud u aenscheyn daer van wenden als 't mogelijck was, of dat gy doen kond sonder u Vrient te verongelijcken, so bragt het eene woort het ander in, tot aen den Morgen: by die gelegenheyt kreeg in kennis aen een Iongman die heel mooy van aensien was, die presenteerde my zijn dienst en ik was soo begeerig om dien last die my was op geleyt, van my te doen dat ick verblijt was als my Imandt gunste boodt, denckende haer te bekooren om dat voor my te doen, hier om nam ick zijn dienst aen met verheuging, en als hy my te lang wagte so nam ik de vrijmoedigheyt omder een Brief naer toe te senden, maer den Hemel verhinderde de toe-komst, seer extraordinaer tot mijn verwondering, en Hy leeverde my ander Werck voor een tijt, soo dat ick schier mijn schryven vergadt, en dat quam daer naer soo seffens op dat ik geen raet en wist om te beginnen, door dat het al seffens uyt wilde, en hoe meer moeijte ik dede om my te ontlasten, hoe meer ik belast wiert, ick schreef naer Vlissing aen dito Man Brief op Brief maer te vergeefs, ick wierd op het lest soo benaeut dat ick Eeten

noch Drincken noch Slaepen kon, en soo flaeu van het sweeten dat ick schaers op mijn Beenen staen kon, dan riep ik al Heere of Hemel-Vaeder wat wilt gy dat ik doen sal maer te vergeefs buyten de openbaering, en als ick wiert te dencken om het gene tot mijn oneer diende, soo en kon ick tot de openbaering niet resolveeren, maer resolveerde tot schreyven om my t'ontlasten, als ik dat gedaen hadde soo meijnde ick verre genoeg te zijn, en seyde by mijn selven laet een ander ook wat doen, daer op komt dien Iongman by my uyt zijn selven, of buyten mijn toe doen dan meynde ik verhoort te zijn, en verblijde my sonder Fondament, of gegront op een ydel hope, en begaf my als Ionas op de Baeren, waerop ick vreesselijck geslingert wiert of veel moest lijden, voor eerst door hem, en dan door andere, en eer dit gebeurde so wiert ik genootsaekt om alle de lijdens te smaeken die een Koopman over komt, door verscheyde ontmoeting, voor eerst leyde ick al mijn sorg te koste om en Coopmanschap uyt te vinden, die niemant schaeden mogt maer die en vont ick niet, dan moest ick van twee quaeden een best kiesen, om te bestaen vermits ick geen Kappitael genoeg hadde om van te leven, daerom sorgde ick dan om niemant van de Inwoonders te schaeden, hier toe vont ick uyt de Linne Coopmanschap in 't grosse, en kostelijcke Kanten, en resolveerde tot die om dat'er niemant in de Stad en was, die die Coopmanschap dede, en dagt met een kleyne winnig alles over te laeten soo ik oock dede, maer wat volgde daerop, als ik met een kleyne winning verkogt hadde, soo gingen zy mij of trecken van Ellen, van Sommen, van Opgelden als zy my Specien gaeven die gangbaer waeren, van 't gereede als ick niet juyst voor het deurgaen van den Koop en seyde dat gereet Gelt moest wesen, al hadde ik het eens voor altijt gesegt, met aenwijsing van mijn ongelegentheyt om anders te doen, daer by wiert ick geschat en geschooren, beyde moet ick seggen, tweesins dat was het Bloet als uyt de Naegels gedruckt en bespot, siet hoe, men sette voor eerst de Gelden af, en dan bragt men niewe schatting op, en men vraegde niet ister, maer men seyde het moet'er wesen, daer verloor ick soo

veel aen het eene Gelt en soo veel aen het ander, daer mede was ick niet vrij maer men send my goet dat ik niet verkoopen kan, als tot schaede op den eenen tijd dat ick niet en vraeg, op den anderen tijt meer als ick vraeg van een Soorte, en op den anderen tijd min, en op den derden tijt goet sonder aen geven, tegen mijn verbod of last, en het eerste dat men my soo sent wort aengeslaegen, soo wiert ik verpligt met een Volk te tracteeren dat ik anders niet en sou willen aensien hebben, om het gene ick daer van gehoort hadde, en dat soo profaen is als iets wesen kan, waerom Jesus hun oock verworpelingen noemde, seggen hy zy u als een Heyden in een Tollenaer dat is eenen onbekeerelijcken, daer vont ik reden om dat te Oordeelen, om dat het een Volck is sonder aendagt, dat is in een gestaedige beweging sonder ergens op te mercken als op het gene tot hun Fontie dient, dat is raepen en schrapen, of pluymen en scheeren, of villen en braeden, of schenden en bederven, soo dat het slaeven zijn van de sonde en Doodt of de eeuwige verdoemenis, volgens het gemeen Oordeel, ick wilde probeeren om hun anders te wennen of tot andere gedagten te brengen, maer te vergeefs daer en was geen probeeren aen, zij waeren als de woeste Baeren dat is hier vinde ick u, en daer verlies ick u, of gy meijnt my te hebben en zijt my queijt, boven dien moest ick hooren en sien dat zy het Volck panduynden dat het een schrick was om aen te sien, moet ick seggen om dat ick het sonder verschricking niet aen sien kon, en alsoo min van hooren, my wiert gesegt dat zy voor eerst op de Schepen quaemen springen als brieschende Leeuwen, met scherp in de Hant en alles 't onderst operst wierpen, om ondersoeck te doen, en als zy niet en vonden dat zy parlechanten als verongelijckt zijnde, en dat zy dan het Volck dwongen om een Gelt te geven daer zy op winnen konnen, tot het Volcks verlies, en dacht mijn Godt wat gaeter om in de Werelt, waer zijn de Herders die de Schaepen beschermen of bewaeren, daer en zijn geene

Dan quam my te binnen hoe de Landt-lieden suchten onder de tierannige Heerschappije van den grooten Moog-al,

dat was den Fransman, by my soo genaemt om dat hy het al op mag onnosel en schuldig Bloet, diens Heerschappije sig uyt streckt over geheel Europa en dagt hy is den Ousten of Liefsten Sone van den Kerck, en daerom wort hy oock den Alder-christelijcken genaemt, en dacht wel hoe mag dat wesen, dat God dat toe laet, naemelijk, dat hy die onnosele Menschen soo verdruckt, dat hy hun Huysen af brant, hun Kooren vertreed, hun Vrouwen schofiert, hun Kinders vermoort, en hun gevangen neemt, of doet vluchten by ontijden, dat men geen Hont op straet sou Iaegen, so moeten die Menschen voort, O God of Hemel, hoe kond gy het verdraegen is 't niet Geest, van u Geest, &c. en als ick in die gedagten besig was, soo voelde ick sulcke een benaeutheyt aen mijn Siel, als of ick in dat selve verdriet geweest was, en dede niet als sugten en schreyen Dag en Nagt, en roepen ach was ick Dood soo die Menschen veeltijts doen, dan was 't wat sou 't dan wesen, dan ick waer van die pijne verlost, dan weder isser geen ander middel tot verlosing Ia, wat dan, de geestelijcke en hadden maer te leeren dat het ongeoorlooft is, den Keijser of de Coningen schatting te geven, (soo Jesus moest gedaen hebben om dat hy die dobbelsinnige antwoort gaf, als zy hem dat soo plat uyt vraegden dat het Ider een verstaen kon, anders sou hy maer een Simpel antwoort van Ia moeten geven hebben, volgens het gemeen Oordeel, dat segt dat men met een woort kan doen daer en moet of mag men geen seven of twee toe gebruycken, die het doet die doet qualing, dienvolgens moet ick dat seggen als ick Jesus wil onberispelijk voorstellen, en seggen dat hy dat gedaen heeft om niet verstrickt te worden, en opstaende voet gevangen, en dat mogt hy vrijlijck doen volgens dat selve Oordeel, dat segt dat men niet verpligt en is twee mael een vraeg te beantwoorden, of Imant te seggen dat hy weet, soo dese toonden, door haer opstinaet boosheyt, om datse hun Oog-merck niet bereycken connen, dat was hem overleveren, op dat simpel woort, met recht voor de Dienaers van den Keysers aen wien zy verpligt waeren, volgens het gemeen Oordeel, dat segt wiens Brood men eet

wiens woort men spreeckt, of gehouden is te spreecken, dienvolgens meijnt gy den Keysers Brood te eeten, soo zijt gy verpligt zijn woort te spreecken, en voor zijn regt te strijden, maer ten is soo niet, volgens dat selve Oordeel, naemelijck hun Brood, maer het Brood van den Hemel Koning,) dan en souden zy niet meer konnen Oorlogen, want het Gelt is de Senue van den Oorlog, en sonder het Gelt en is hy niet met allen, want sonder Gelt kan hy niet gevoert worden, daerom al en deden zy niet als het Gelt verbieden soo was 't genoeg, maer wat raet zy en willen het niet doen, zy willen 't in de Werelt houden, soo het blijckt, dan quam my in gedachte dat ick moest toonen dat zy corispondenten waeren van onse Geestelijcke Vijanden, om dat wy in desen alle ons gemoed niet en konnen beleven, en dat ick tot dien eynde al openbaeren moest dat ik van haer wist, dan dagt ick hoe kome ick daer aen, soo ick maer en begin zy sullen my verscheuren, dan dacht ick weder wat was daer aen gelegen, en wat is my doch het leven nut, niet als tot een gestaedige suchting om het verdriet dat ick gestaedig moet beschouwen waer ick ben, dan weder hoe beginnen, begin ik so zy sullen my verscheuren dan dagt ik weder dat is Sot, isser dan geen Godt om u te bewaeren hoe zijt gy soo 't is ofgy Sot wiert, hebben de Boose meer magt als den Hemel hun toe laet, hebt gy noch geen Preuven genoeg gesien, &c. dan weder Ia, maer Hy en wil niet dat men quaet doet op dat'er goet uyt voort kome, en dat sou voor my quaet wesen sulcke schandelijcke dingen te openbaeren, daerom moest ick een Man hebben die dat voor my dede, en ick moester om uyt sien, dat dede ick maer raekte als Jonas in den Walvis, siet hoe, ick schrijve aen dito Man dat hy sito over komen moest, om voor Vroet-moer te spelen om mijn Geestelijcke Vrugt te ontfangen en dede daer by ick moet spreecken, of ick berst en daer en is niemant die ick die Vrugt toe vertrouwen sou als u, en ick denkt dat gy tot geen ander eynde by my gekomen zijt, of dat onsen God u tot geen ander eynde by my doen komen heeft, hy Schrijft te sullen komen en komt niet, als lang daer naer, naer dat ik noch ande-

re middelen by de Hand genomen hadt die my oock misluckt waeren, en terwijle ick in een groote verlegenheyt was: ick hadde by een Burgemeester geweest en die hadde my af geslaegen doen hy merckte dat het Iets tegen de Kerckelijcke was seggende gy weet wel dat de Polezije sig tegen de Kerck niet setten sal, waerop ick seyde dienvolgens mogen de Kerckelijke al doen dat zy willen, en hy seyde dat heeft wel anders gebleken in dese leste beroerten, en dat was dat zy sig daer tegen gestelt hadden om dat zy haer openbaer bestraften buyten reden, en zy hadden hun noch bespot seggende, als zy praeten van een Bril op den Neus te setten, wy sullen daer konnen door sien hope ick, en het Volck vont dat soo goet dat het die spreuck tot een spreekwoort maeckte, en als hy my dat seyde mogt ick dat spreeckwoort twintigmael gehoort hebben, waerom ick hem aensag en dagt hebt gy het oock wel vast en kreeg daer naer noch meer reden om te twijffelen, door dat hy sprack dat het tegen zijn Neus op stroopte soo men segt,) hy seyde dat ick niet misdaen en hadde, en veroordeelde my om vrede te houden, of seyde dat hy het daerom doen soude tegen mijn eygen Broeder, in presentie van getuygen, en bekende my verongelijckt te hebben door misverstant, en evenwel voort te gaen in my te verongelijcken, om dat ick in den haet van het Volck was, daer hy my in gebragt hadde nevens andere door valse gerugten uyt te strojen, dat waeren gelijkenissen voor waerheden, anders woorden voor mijne vertelt, &c.

t' Huys komende van hem vertelde ik eenige dingen by geval aen een Vrouw, die gaet dat voort vertellen, en daer zy het aen vertelt heeft, seggen het ook voort, en so raekt dat openbaer in een geheelen anderen sin, als ick het vertelt hadde, daerop volgt een smaet die ondraegelijck is, en eer ick dat gewaer wiert ginck ick by een Boeke-binder die ick meijnde dat een Drucker was, en vraeg of men Drucken mag sonder exsaeme hy segt Ia, daerop val ick ant schrijven en eer ick klaer hadt, geeve ik hem schrift om te Drucken, en eer dat begonnen was op een nieu hadde ik klaer, maer soo veel dat ick'er geen eynde toe en sag, en so conpleet of vervult met nootsaekelijckheyt dat ik

niet en wist wat uyt te laeten en twijfelde aen den stijl of manier van voorstellen, te weten of die klaer of verstantbaer genoeg sou zijn, en terwijle ick daer mede besich was, quam dito Man in, die soude ick dan wel de Voeten gekust hebben, en de steenen gewarmt daer hy over moest gaen, Somma ick was soo verheugt dat ick om geen leet en dacht, maer dacht alles gewonnen te hebben bysonder als hy zeyde dat hy geprest was in den Geest, om naer my toe te komen soo dat hy niet dueren con, en het geestelijck sou wel op het Beestelijck uyt gekomen hebben, so den Hemel my niet bewaert en hadde, en al mijn vrucht so verniet, dat en heeft mijn wijsheijt niet verhindert, en oock en wast in mijn macht niet, naemelijck het verhinderen, door dat ick sou moeten seker quaet doen hebben om my selven te bewaeren dat was hem om het leven gebragt, of doen bersten, en dat en con ick niet doen, met een vrij gemoet dat my verpligte om mijn Leven te stellen voor mijne Vriender, oock en hadde ik de macht niet, al hadde ik het willen doen maer daer naer waepende ick my tegen sulcke Vijanden of Vrienden naer men 't neemt: het wesen der saeke hebbe ick genoteert, of geschreven, om te toonen hoe men hoeren maeckt, niet om die te leeren maecken, maer die vrij te spreecken naer den woorde Jesu, hier toe hebbe ick noch andere voorvallen genoteert die my alsoo onvermijdelijck voor gekomen zijn, als de gemelde, by die gelegentheyt van Drucken, leerde ick de valsheyt der Menschen noch beter kennen als ik gedaen hadt, en de onvermydelijckheydt der Prosiduiren, die oprechte Menschen ontmoeten, ick bestelle soo ick seg mijn schriften in zijn Handen om die te drucken hy neemt het aen, en bestelt het op een ander en acordeert veertien stuivers min op het Blat als hy my zeyde, en die winste maeckt hem soo lieberael dat hy den Drucker met zijn viere lustig tracteert op goet sucses, buyten mijn kennis, en als ick uytscheyde wilt hy my dat doen betaelen, en om dat ik niet en wil soo dreijge hy my met den rechter, en ick hadt dan een tijd lanck voor Sot lanst de Werelt geloopen, of aengemerckt geweest, en daerom, en schildet my niet al wiert ick eens voor de Heeren ontboden,

denkende dat sou wel konnen tot mijn oogmerck dienen, maer niet in soo een sin als icker voor quam of genootsaeckt wiert te comen naer dat ik de gemelde schriften ten Deele verschreven had op drij of vier der hande wijse, dat was om my die af te vorderen soo onordent als zy waeren op een tijd, in welcke ik eenige gescheurt en verbrant hadde, een andere ongefolieert, ook stucken en brocken van sinnen, waer uyt men noyt niet veel goets lesen kan, als men met een Passie in genomen is tegen den schryver, so dese toonden te wesen, en wien my dat spel bestoken heeft of taert gebacken soo men segt weet ik niet, oock hebbe ik noyt gedagt naer te vernemen, niet tegenstaende het my geraeden wiert, maer zeyde oock de Boose hebben het ten quaeden gedacht, maer den Hemel heeft het ten goeden geschickt, en ruste daer in en dacht dat ick daer mede ontslaegen sou zijn van dat last, en daerom verblijde ick my doen zy die hadden, denckende nu ligt dat op haer gemoet soo wel alst op het mijne gelegen heeft, om te openbaeren dat tot het gemeen nut dient en ter Eere van onsen Coninck of Oper-Heer, maer ick maeckte een verkeerde rekening, al poogde ik noch al eens Jonas te slachten, om tontloopen ick moest weder keeren met schaede en schande, naer groot Herten leet verdraegen te hebben siet hoe: ick ginck naer Bergen-op-Soom, om naer een labadie te sien, die my gesegt was dat daer woonde, en als ick daer quam en vont ick hem niet, maer inste van dat van Nattisten die my soo ondraegelijck voor quaemen dat ick meijnde te beswijcken doen ik haer spreeken hoorde: dan meijnde ick naer Vries-lant te gaen om te rusten by de Labadisten maer ick wiert verhindert door een man, die om dito ruyse nyt der goes gebannen was, en in mijn Logement t'Huys was, die zeyde bereyt te wesen om alles voor my te doen Drucken, dat ick wilde, sonder mijn Kost, of kleyne, en dat in een so korten tijd als ick wilde, dat sou ick gedaen hebben om eenige valsse geruchten te stuyten, die van mijne schriften vertelt of uytgestroyt wierden, maer ick wiert verhindert door den Geest, en terwijle ick naer gelegentheyt wachte, soo verstoute hy sig om van Liefde te spreecken, en dede daerby zijn ongele-

gentheyt die my tot medoogen verweckte, doen hy dat sach drong hy daer meer op aen, en mijn Natuer was geneygt om alle Menschen goet te doen, sonder onderscheyt van Persoonen, daerom kon ik my niet vreemt houden of spijtig om dat hy my in eerbaerheyt versocht al was't verre buyten mijn gelegentheyt, ook wiert ik al dat gedoe so moe dat ick het socht quyt te wesen, en als andere te leven soo goet als ick mocht daerom luysterde ick daer naer maer dagt dat het een onmogelijcke saeke was, soo 't ok inderdaet was, volgens het getuygenisse van d'ervaerenheyt, want ick hadde de geestelijcke onwettig verklaert in mijne schriften, dienvolgens mocht ick by haer niet gaen om getrout te worden, of ick confronteerde mijn selven, en de polesie die en wilde het niet doen, om de Kerck niet te mishaegen oock con ick niet trouwen sonder attestaetie, en ick wist voor seker dat ick die niet krijgen sou om dat diese my geven moesten soo Boos op my waeren, dat sy my naer het Leven stonden, of meerder verdriet, dat zeyde ick hem al aen, maer hy en wilde het niet gelooven of hy moest geprobeert hebben en so de Monden geopent, en als hy dat gedaen hadde quelde hy my soo dat ik liever wilde Sterven als met hem leven, en als ick meijnde heel verlaeten te zijn, soo wiert ick soo gesterckt dat ik ondraegelijcke smaetheyt sonder smerte lijden kon, soo elck Oordeelen kan uyt het wesen der saecke: Als volgt,

(Desen Persoon wilde voor eerst dat ik beminnen sou die hy beminde, en haete die hy haete, en hier toe stelde hy my voor eerst fouten voor die geene en waeren volgens het gemeen Oordeel, dat is het Beminnen of Lief-kosen van den eenen boven of voor den anderen, naer Regt, waerop het spreeckwoort past den eenen Bedelaer benydt dat den anderen een stuck krijgt, 't is wel soo verre als het tot zijn schaede is om dat hy het liever selfs hadde, of selfs van doen heeft maer niet als't buyten zijn schaede is soo het met desen was, de Dochter van den Huys hadde een speelmeyt of een Dochter die haer dickwils hielp in ongelegentheden, oock diendese haer van geselschap en dat dede hy onder tussen eens, en daerom wilde hy niet lijden dat zy haer meer gunst bewees of dienst dede als hem, ick zeyde

dat komt wel te pas in een ouder, die verpligt is een even gelijcke Liefde te toonen aen zijne Kinderen soo verre zy hun uyterste best doen, al en deden zy soo veel niet als andere, maer dat en segt niet dat andere Menschen dat so doen moeten, of dat zy daer mede moeten te vrede wesen, als zy meer dienst van doen hebben, als gy haer doet, en een andere doet hun meer waerom en sou hy die niet mogen meer loonen? hy antworde, om dat men geen uytnemer mag wesen van Persoonen, ick repliceerde dat en segt hier in niet, maer in een even gelijcken dienst, en in even gelijcke Persoonen, en dat en komt by u niet te pas, zy is een Dochter en gy een Ionck-Man of Wedunaer, als zy u soo veel dede, dan sout gy meijnen datse u meer dede om dat u soo veel van haer niet toe en komt, dat en kon of wilde hy niet verstaen, niet tegenstaende ik daer by dede gy zyt den meesten tijd van Huys, en zy contraeri dienvolgens heeft zy meer dienst van haer als van u (dan wilde hy dat ick hun leer sou goet Keuren die een grouwel was volgens het gemeen Oordeel niet tegenstaende ick hem dat vertoonde, dan wilde hy dat ick met zijn Leeraer spreecken sou, niet tegenstaende ick zeyde dat het my ongeorlooft was met Predekanten te spreeken ok dat het my onmogelijck was, hy zeyde dat hy geen en was, daerop resolveerde ick daer toe, maer bevont wel haest contraeri want soo haest hy my genaeckte wiert ik als een stom Mens of een Mens sonder leven, of Geest, en dat al eer ick hem sag, alse maer en zeyden dat hy gekomen was om my te spreecken soo, altereerde ick soo, als of ik de Doot voor Oogen sag, niet tegenstaende zy zeyden dat het een fraei of sachtsinnig Man was: als ik daer by quam zeyde hy seer verlangt te hebben naer mijn presentie om het gene hy van de vrienden gehoort hadde, ick vraegde wat dat was? hy antwoorde goede dingen of loffelijcke getuygenisse, en vervolgde, ick hebbe van dese Vriende gehoort dat gy segt dat zy dwaelen of van den rechten weg afzijn, en dat komt ons wonderlijck voor, om dat wij meijnen op den rechten weg te wesen, en daerom en willen wy u niet verachten, maer ons daer van ten goeden dienen, en dencken dat gy van God uytgesonden

zyt om ons op den rechten wech te brengen, en daerom komen wy by u om te vraegen wat wech wy in moeten slaen om tot het eeuwig leven te komen, of Salig te worden, daerop wist ik niet te seggen, daerom sweeg ik stil, dan vraegde hy waerom ik niet en sprak? ik antwoorde om dat ik niet en kan, dan vraegde hy hoe sullen wy het dan weten, ick vraegde hoe weet gy dese dingen hy vraegde wat voor dingen? ick antwoorde, die gy daer segt? hy antwoorde, door dese Vrienden, ick vraegde of hy door haer niet meer en wist, hy vraegde wat meer? ick antwoorde, om kort te gaen, dat ick die dingen geschreven hebben, hy seyde daerop Ia wilt gy daer wesen, daer hebben zy oock wat van gesegt, ick repliceerde wat is van willen wesen ick wil hebben dat behoorelijck is, hy vraegde wat dat was? ick antwoorde om dat het een bekende waerheyt is, daerop zeydt hy wel dat wy seggen zijn ook wel bekende waerheden, en evenwel veragt gy die of smijt gy die onverre, daerop zeyde ik dat zijn argumenten of waerheden die in questi zijn, hy vraegde welk zijn de waerheden die buyten questi zijn, ick zeyde hem dat niet te konnen seggen, hy vraegde waerom? ick antwoorde meschien om dat de geesten niet veerdig zijn, en meschien om ander reden, hy vraegde wat die redens waeren? ick antwoorde, met een lach dat is aerdig, en vervolgde dat ick u dat seyde soo sou ick u oock het ander seggen, daerop zeyde hy met een effen aenscheijn, gy lachter om en ik souder wel om schreijen, ick vraegde waerom? hy antwoorde, om dat ick hier com om te weten, wat ick doen moet om Salig te worden, en dat gy het my niet seggen wilt en segt dat ick in een verdoemelijcken Staet ben, ik zeyde, dat en segge ick niet, of en hoort gy my niet seggen, hy vraegde wat dan, en vervolgde segt gy niet dat wy niet wel en doen, en dat wy door soo te doen niet Salig konnen worden? ick antwoorde Ia, kordaet uyt dan vraegde hy wat verschil is daer in, ick repliceerde 't en komt my nu niet gelegen om te seggen, dan vraegde hy of ick niet genegen was om hun op den rechten weg te brengen? ick antwoorde Ia, hy vraegde waerom en doet ghy het dan niet? ick antwoorde ick hebbe u de reden geseght,

daerop zeyde hy ick ben wat swack van Memori daerom moet gy het ten besten nemen, dat ick u een dingen twee mael vraege, ick repliceerde soo is't, Naemelijck dat ick het op die gedachten moet ten besten nemen, daerop vraegde hy is't daer mede genoeg, ick vraegde is't niet of wat en sou niet genoeg wesen, hy zeyde gy en sult u altijt niet verspreeken, als gy soo doet als nu, ick repliceerde ten hoeft oock niet, en vervolgde die veel segt heeft veel te verantwoorden, hy zeijde dat segt de Schriftuer, en vervolgde ick meijnde dat gy daer niet van en hielt, ick repliceerde, daer aen kont gy sien dat de meijning dwaelen kan, of dat gy in u meijning kont bedrogen zijn, daerop zeijde hy dat en zijn geen saeken, en vervolgde ik meijnde dat wy hier wat van inportantie of gewicht souden gehoort hebben, en daerom hebbe ik dat Volck al mede gebragt, en ten is niet te beduyden, dat kont gy wel hooren Vrienden zeyde hy tegen zijn Volk, die so wijs waeren als mijn Vrijer, die by naer in zijn broeck Kackte van bangheyt uyt vreese dat ick my sou versproken hebben, en in moeite sou komen en hy hadt my selfs in het prijkel gebragt of helpen brengen, het gene ick merckte aen zijn banch uytsien, waerom ik seyde tot een besluyt niet genegen te zijn om van die dingen te spreeken seggende, ick hebbe soo veel daer van gesproken dat ick moede geworden ben, en nu soeke te rusten, daerop zeijde hy dat is daer mede niet genoech nu gy het Volck ontrust hebt soo moest ghy haer gerust stellen, ick repliceerde dat can ick wel doen, al en is't met geen woorden, hy vraegde hoe dan en vervolgde wilt gy door schrift fiat schrijft, en sent ons dat schrift toe of leest het ons voor, ick zeijde, dan con ick het soo mackelijck spreeken, maer wat het toe senden belancht dat wil ick wel doen als de occasie presenteert, hy zeyde die moest altijd presenteeren als't den noot vereijst so als het nu doet, daerop zeyde ick dat moest gy den geest wijs maeken die men hebben moet om sulcke dingen te schrijven, dan zeyde hy dan sullen wy wagten moeten tegen de bywesers, tot dat het haer Geest wilt doen, of tot dat haer geest veerdich is en ginch soo weg seggende nu sullen wy af wachten dat ghy ons secht, of schrijft

wat wy doen moeten om Salich te worden,

(Alleen zijnde begon ick al te murmureeren tegen mijn selven om dat ick niet meer en hadt konnen spreeken, seggende gy zijt een fellen moet in een nau Straetje, of als gy alleen zijt, maer voor het Volck durft gy niet spreecken, niet denkende dat het my niet nut en was geweest, en daer in kreeg ick mijn Vrijrer tot hulp, die zeijde gy hebt altijt soo veel praet als wy alleen zijn, en daer het niet wel en past, en daer gy spreeken moest om eere te haelen en doet gy niet, hoe is dat soo? ick antwoorde, ick en weet het niet, daer moet Iets aenschorten, en vervolgde ick salt noch wel gewaer worden, maer nu en weet ick het evenwel niet, om dat ick niet weten of dencken wil dat hy een Predicant is, anders sou ick dat moeten tot een reden geven, om dat het my noyt, als ontrent sulcke Persoonen voor gekomen is, dat zeyde hy niet te konnen vatten en recomandeerde my om te schrijven soo haest als ick con, dat zeyde ick te sullen doen, soo als ick oock dede kort naer zijn vertreck, en schreef voor eerst dat hy moest vraegen wat moet ick doen om den Goeden Godt te vereerelijcken, die antwoort quam hem soo bespottelijk voor dat hy niet genoeg daer over kon spotten, dan toonde ik dat onse Saligheyt uyt Sijn vereerelijcken komen moest dat was alsoo slecht, dan toonde ick waer in dat Sijn eerelijckheyt bestont of dat wy hem vereerelijcken konnen tot onse Saligheyt gesegt hebbende den Hemel is niet voor de malle kontente, of die naer hem wenschen om datse hier geen vernoegen hebben oock die den Hemel bespotten of des selfs inwonder door deuntjens te singen van Sijn soet en goet zijn so de Psalm singers doen, want zy stellen hem hier door de Kleyne Kinders en simpele Menschen gelijck, oock niet voor die hem tergen, door Sijn beste goet te breken, en hem de stucken te vereeren so als de Cristenen doen, zy breken Sijn Liefsten Sone of zy keuren goedt dat het gedaen is, en vereeren hem de stucken, seyde ick, maer voor de Lofweerdige, dat en verstont den Man al niet of hy veijnsde het niet te verstaen, ick moest hem verexcuseeren, want hy was watdom, en bespotte al mijn seggen, met een ef-

fen aenscheijn, waer door hy de bywesers tot lachen verpligte en my tot spijt en leet, en als ik dat sag veijnsde ick oock niet maer zeyde ongewassen al dat my voor quam, op alle vraegen die hy dede antwoorde ick soo het by my lag en contuleerde alle zijne woorden om het kort te maeken, voor eerst noemde hy my Iuffer ick zeijde dat ick geene en was, en noemde hem Heere waerop hy ad Idem zeijde, dan noemde hy my by mijn naem, en ick noemde hem by den zijnen, en door dat ick die niet wel en wist of beknopt zeijde seggende Pons in ste van Pontius, so verpligte ick de bywesers tot lachen, te meer om dat ick dat soo dickwils zeijde, want het was elck woort dat ick sprack soose daer naer zeijden Pons, het gene haer daer naer tot een loopken diende, en op dien tijt lachten zij sig schier slap naer lang op houden, waer door zy my mede aen 't lachen hielpen sonder te weten waerom, het gene my noch spijt gaf als ick het merckte denckende nu sal hy konnen seggen zy is Sot want zy lacht om haer eygen reden, en ick en sout niet konnen beletten hebben al hadde ick het gemerckt door dat zy soo hertelijck lachten, te meer om dat het fynne Broeders waeren, die andere verachten, om dat zy lachten, zy pijnichden sig voor eerst om den lach op te houden en int leste ginckt soo grof dat wy genootsaeckt wierden uyt te scheijden, en te seggen Godt sou wel tot een spot worden, voor de rekeninch der fijne Broeders of die voor haer van hem spraeken:

Daer wasser eenen onder den Hoop, die so fijn wilde wesen dat hy niet en wilde doen voor den lust, maer alleen Eeten voor den Honger, waerop ick zeyde als ick u wijf was ick en sou u niet geven als Vis sonder Boter en Vlees sonder Sout &c. en sou eens sien of gy niet anders praeten sout, dan zeijde hy ick segge dat het soo hoort, maer niet dat ick het soo hebben wil, en vervolgde en dat is een bewijs van mijn verdurven Natuer, ick repliceerde contraeri is waer, want soo u Natuer bedurven waer gy en sout dat niet lusten, waerom, om dat gy dan een geslaegen Vyant Godts soud wesen soo sout gy dat doen

om alle die dingen, tot niet te brengen, of onut te verklaeren die hy voor den lust gemaeckt heeft en daer Sijn meeste eerelijckheyt in bestaet, want daer en is niet eerelijcker als het gene lustig is, of voor den lust, en vervolgde wilt gy dat onut verklaeren soo wil ick het u ook doen en seggen gy zijt een verdoemt of vervloeckt Mens, die tot Godes eerelijckheyt onut zijt, en tot Sijn oneerelijcheyt nut dienvolgens Sijn geslaegen Vyant, daerop zeijde hy dat zijn de woorden Pauli, en vervolgde wat sout gy daer van seggen, ick repliceerde het selve dat ick van u segge, daerop zeyde hy dat gaet te grof, en vervolgde de Schriftuer moet gy spaeren, ick repliceerde Ia als ik u wilde verongelijcken, maer dat en wil ick niet doen, maer recht voor Godt of de operoorsaeck alles goet en voor de geheele Werelt, daerop zeyde een Heerschap dat is recht of genereus gesproken, en vervolgde met u sou ick het houden soo zeyden twee drij andere, daerop zeyde hy gy en weet of bedenckt niet wat gy segt en vervolgde gy smijt den geheelen Gods Dienst onverre, daer mede raekten zy aen disputeeren, ik hoorde dat hy gelijck hadde maer sweeg stil: dito heerschap vertelde by die gelegentheyt hoe hem op een tijd een Predikant was bygekomen, die hem vraegde of hy sig niet en schaemde sulcke een lanck Hair te draegen, en dat hy antwoorde Neen, en vervolgde, sou ick my schaemen te draegen dat den Hemel my in de Natuer gegeven heeft, ick sou dencken dat ick groote sonde sou doen als ick dat dede, daerop zeyde hy oock dat doet u bedurven Natuer u dencken, ick repliceerde mijn bedurven Natuer met verwondering, ick sou dencken dat mijn Natuer bedurven sou wesen als ick anders dacht, daerop zeyde hy leest de Schriftuer die sal u wel wat anders leeren, daerop zeyde ik, daerom hoef ickse niet te lesen, want ick en wil niet anders geleert worden, want als ick anders geleert was sou ick dencken quaelijck geleert te wesen en Sot te zijn, daerop begon hy oock te spreken op de kracht of eerelijckheyt der Schriftuer soo desen man doet, maer ick liet hem staen en ginck heenen seggende ick en hebbe daer geen verstant van, en wil mijn Hair draegen soo als't is en dencken beter te doen als gy met

een anders Hair te draegen, en vervolgde hy hadde een pruyk op daerop zeyder een dat sou wel wesen soder over een tijt een Iuffer of adelijcke Dame zeyde, op soo een aenspraek over haer tuyl of fontangie draegen, die zeyde mijn Heer of Domine kunt gy maeken dat die afgelaeten worden ik belove u dat ick van de leste niet wesen sal, maer de eerste wil noch mach ick oock niet wesen, om dat ick een adelijcke Persoonaege ben, die dienvolgens verpligt is van Godt in de Natuer uyt te munten in eerelijkheyt de questi ongemoeveert waer in dat die bestaet, want ick en wil niet seggen dat het tuylen draegen eerelijck is, maer ick weet dat het soo genaemt wort, dienvolgens die het naer laet dat hy voor oneerelijck gehouden wort, hy vraegde van wien, en vervolgde dat zijn sotten en wilt gy u naer Sotten reguleeren? zy antwoorde Ia, by gebreck van beter, en vervolgde om die Sotten niet al op mijn Hals te krijgen seggende siet die Sottinne zy stekt uyt boven de andere &c. dan begon hy oock van de Schriftuer te praeten, en zy dede als mijn Heer, daerop zeyde ick Eere moet haer Herte hebben in al eeuwigheyt, en vervolgde, is zy in allen deele soo, soo is zy een volmaeckt Mens, en ik wil wel deel met haer hebben in't Coningrijk der Hemelen, daerop schudde den fynnen Broeder zijn Hooft en zeyde ick ben overmant, ick wil uytscheyden, want ghy sout my de Broeck af doen: en geeselen, ick repliceerde het sou gewis u deel worden, daerom swijgt dog stil waerom gelachen wiert, en dat viel voor in een Huys daer kort daer aen my een Predikant so leelijk uytmaekte dat de luyden verstonden, als zy op dat voorval dagten en verder conportement.)

Dien fijnen Broeder knickte my dan toe, als de Iuffer dat seyde, of hy seggen wilde 't is u schult, en ick dede het selve, en voegde daer by gy mogt het gelaeten hebben naemelijck het lachen, en kort daer aen was 't alle in 'e Koffie-huys dat ick gesegt hadde sonder byvoegende distinctien dat aenstootelijk was, daer wiert ik ter Dood veroordeelt, het gene mijn Vrijer seyde mijn schult te wesen, om dat ick soo resolut gepraet hadde, waerop ick seyde fiat schult: en vervolgde, daer en was geen veijn-

sen aen, want hy vraegde my te pront of te klaer om te veynsen, en hy toonde dat hy niet veynsen kon, door alles niet te verstaen dat eenigsins duyster of met eenige veynsen vermingt was, soo moest ick regt uyt praeten, of met schant stil swygen, of maecken dat hy my voor een geveynsde ging vermaeren, en op mijn rekening setten al dat de geveynsde toe geschreven wort, en die dingen sou ick niet konnen verantwoorden of goet maecken maer dese wel: hy repliceerde, zy en sullen het niet willen goet gemaeckt hebben, of naer u goet maecken vragen, maer u ongehoort straffen soose ons gedaen hebben, daer op seyde ick die Imant ongehoort veroordeelt, die het haer niet gedaen en heeft, zijn geen eerelijcke Lieden, seght haer dat aen, en seght vrij wien het segt, willen zy sigh verantwoorden datse komen, ick en sal haer wel soo veel seggen datse van de Duecker droomen sullen, daerop seyde hy met verschricken swijgt dog stil en rieckt in wat Lant gy zijt: ik repliceerde, ick schijte met verlof in het Lant, en al dat'er in woont ten dien regaerde, dan leyde hy zijn Handen te saemen en seyde mag ick u bidden swijgt: ik repliceerde, ick en wil niet swijgen in so een geval al stont den Beul daer met een Sweert, dan seyde hij lieven Heer wat sal ik beginnen dit Mens wort disperaet, daer op kreeg ik een lag en seyde wat schortje, en vervolgde, wort gy disperaet, wat redens zijn hier om soo te praeten ik spreecke maer voor mijn recht, of soo de rechten leggen, meijnt gy dat ick my sal laeten koelioneeren gans niet, daer ben ik te genereus toe, liever op het Bedde van eere sterven als, als een Koelion leven eer hy dat leste hoorde, soo sprack hy noch eens van Trouwen, en als ick hem door alle de gevolgelijcke quaeden niet dieverteren kon, soo seyde ick fiat Trouwen, maer ik en wil niet als van de Polesije getrout wesen, daer op neemt hy met eenen de Penne in de Hant, en schrijft dat aen zijn Vrienden die hy tot Goes hadde, en versogt datse mijn Goet cito senden souden, en ging naer de Bergse Regenten om te vraegen wanneer het haer gelegen komen sou, die seyden dat niet te doen om de Swarte Rocken niet tegen te hebben, dat seyde hy my aen, daer lachte ick

eens helder over, seggende hoe naer de Romen hoe slechter Volck, en vervolgde, laet men sulcke een Volck nog al regeeren die soo onbeschaemt haer eygen Fauten durven openbaeren, 't is wel soo men segt hoe laeter op den Dag hoe schoonder Volk, want by den duysteren zijn alle Kattjens graeu, en vervolgde noch, wat mag sulcke een Volck regeeren die hun selfs recht niet bewaeren konnen, hoe sullen zy het dan een anders doen, en vervolgde nog, met een op krimpen, als bang wordende ik en durf my hier niet langer vertrouwen, ick wil gaen, &c. daer op vraegde hy waer naer toe, ick antwoorde, daer ick seker mach wesen, of anders gaen ick naer der Goes om af te wachten dat'er of komt, al was 't de Dood en die hebbe ick liever als dit leven, want het is my een last, en dat allingskens swaerder, en vervolgde met reden aen te toonen daer op begon hy te schreyen, en vraegde waer hy blyven sou en wat maecken, ik antwoorde daer gy tot nog toe gebleven, en gemaekt hebt, dat seyde hy onmogelijck te wesen, om dat ick hem die dingen tegen gemaeckt hadde, dan vraegde ick wat hy doen wilde, hy antwoorde Trouwen, ick seyde fiat Trouwen, maer by wien, hy antwoorde by de Paepen: ik repliceerde, die hebbe ick in mijne Schriften nevens de Predikanten onwettig verklaert, en sou ick haer nu wettig gaen verklaren, dat en kon ik mijn leven niet goet maecken, daerom wil ick het oock niet doen, dan seyde hy wat geeft of vraegt gy naer de Schriften: ik repliceerde, posee het was soo, den tijd sou konnen komen dat ick'er wel sou moeten naer vraegen, en vervolgde, soo zy my nu ontboden sou ick'er niet moeten naer toe gaen, en hy seyde neen, en vervolgde, zy souden u verongelijcken: ik repliceerde, dat en kan ik niet bewijsen en ik en mag niemant veroordelen, of wantrouwen sonder reden: hy repliceerde, mijn reden is genoeg, ick repliceerde Ia voor u, maer voor my niet, hy seyde Man en Vrouw zijn een, ick repliceerde in dese saecke niet, en behalven dat en is 't noch soo verre niet, daer op seyde hy gy maeckt my ongerust, en vervolgde, 't is of gy moet gekomen waer 't om mijn

rust te stooren, daer op seyde ik dat is u misschien of aparent nut, dan quaemer een Predikant vander Goes van zijn Vrienden die hem seyde soo gy met haer trout soo zijt gy den ongeluckigsten Man die leeft, en vervolgde, voor eerst en soud gy nergens gerust mogen wonen, want wy sullen haer over al vervolgen, en toonen wat een Stael het is, dat de Predikanten voor dit en dat uyt maeckt, en in't Pausdom sou zy met eenen kapot wesen, want de Paepen heeft zy al soo erg uyt gemaeckt als ons, en den Paus noch veel erger de koningen alsoo slecht, die haer behooren te protagieren, daerom segge ick u met een woort zy en sal nergens getolereert worden, al was't schoon datse de Heeren regenten van der goes vrij lieten, het gene niet aparent en is, want zy zyn oock seer op haer verbeten, en leggen en loeren op haer komste, soose daer komt soo sullen zy haer ten eersten in hechtenisse nemen, daerop zeyde hy zy en sullen daer geen beurt toe krijgen want ik sal daer wel sorg voor dragen, daerop zeyde den anderen wel hoe kont gy soo verblint wesen dat gy soo een Vrouw bemint, daer Imers de minste beminnelijckheyt niet in is, en vervolgde zy is een monster onder de Vrouwen in alderley of veelderley manieren, den anderen zeyde ick en kan dat niet sien, daerop zeyde hy dat doet die dwaese liefde, die gegront is op een hant vol goet, en wat is haer goet dog soo veele 't is al stijf gesmaldeelt met de schattin te geven, oock en heeft zy soo veel niet gehadt, want haer Man heeft sorg gedraegen van haer niet veel te laeten om dat hy wist datse soo een kop hadt, want hy heeft dat algemerckt eer hy met haer troude, maer dat het sal meschien wel overgaen en als hy sag dat het niet over en ginck soo heeft hy het soo gemaekt dat zy niet hooge Vliegen kan, maer digt by de aerde moet blijven, en even wel wilt zy met haer kop door daer het Lichaem niet volgen kan, zy wil die dingen uytvoeren, en 't is haer soo omogelijck als aen den Hemel te reijken, of zy moet het leste daer aen waegen, en soo een stiers kop heeftse om haer opinie te volgen souse haer lesten stuyver uyt geven al souse dan gebreck lijden, zy sout al verkoopen tot de Ringen van haer Hant soose reets gedaen

heeft, haer Man is maer soo lang Doot, haer Trou-Rinck heeftse al verkogt om een sentje meer te winnen tot haer oogmerck, en sout gy met soo een Vrouw Trouwen, dan wasje al u Leven bedurven zy sou u rinueeren, en dan sout gy tot een Iders spot moeten loopen want zy wilt den mesias voort brengen, dienvolgens sout gy een Vaeder van den Mesias wesen als gy haer Man waert siet eens waer dat henen wilt zy segt of Schrijft dat Iesus een hoere Kint is en Maria een Hoer, &c. en vervolgde noch al wast dat dese dingen niet en waeren, soo sout gy voor eerst moeten vast staen niet een Kint te laeten Doopen, want zy is een geslaegen Vyant van den Doop Cristi en daer zijt gij soo een Lief-hebber van, dat moest hy toe staen, want ick hadde getoont een afgrijsing daer van te hebben, met reden die ik daer by dede daer hy niet tegen op en kon, en hy daer en tegen kende niet beminnelijcker want hy stelde zijn heele Saligheyt of behoudenisse daer in, dan schoot zijn moet vol en quam met den selven by mij, ick vraegde de reden, en hy zeyde my die, daerop vraegde ick of hy mal was om dat hy sonder oorsaeck schreyde, waerop hy wonder op Keek, en vraegde of dat geen redens waeren? ick antwoorde Ia en Neen, en vervolgde het zijn redens voor my maer voor u niet, door dat gy vrij en los zyt, ongebonden aen eenig dinck dat my raeckt, en vervolgde noch, gy behoort u te verheugen om dat gy aen so een leelijck dinck, of schrickelijck Mens niet gebonden zijt, en daerom de Heeren van Bergen te gaen bedancken, om dat zy dat niet gedaen en hebben, en dan dien Predikant voor zijn vermaening, Ia dat meer is gy behoort zijn Naem in Gouden Letters te doen graveeren tot een eeuwige gedagtenisse, dan en kon hy sig van lachen niet onthouden seggende gy zijt even wel een aerdig Mens zy mogen seggen datse willen ick wil u even wel hebben, en meijnde my dat seggende in den Arm te vatten, maer ik sprong veerdig achter uyt en keerde hem met het platte van mijne Handen, seggende soo niet gemeynt, wilt gy my ick en wil u niet, want ick en wil geen Man hebben die mijn eere niet verdedigen kan, en die naer agterklappers luystert, en sulck

een geloof daer aen geeft dat gy daerom schreyt, als om waerheyt denckende wat ben ik een ongeluckig Man, en vervolgde kont gy mijn eere nu niet verdedigen veel min sout gy't konnen doen als gy met my getrout waert, want dan soud gy de schaeduen van u fouten voor mijn fouten aen sien, dan begon hy te smeeken maer ick en hoorde hem niet, maer bestreet hem met zijn eygen woorden die hy my als den Predikant gesegt hadde: dit geschiede also ick besig was om myn Goet te packen om op zijn versoeck naer uytert te gaen om daer te Trouwen, dat ick zeijde niet te konnen wesen by gebreck van attestaetie maer dat en kon of wilde hy niet gelooven, daerom hadde ick hem dat moeten toestaen, en als dat nu so voorviel so wilde ik die reyse staeken, en naer der Goes toe gaen om mijn saeke te verdedigen, en zeyde noch eens liever op het Bedde van eere sterven, als een koelion leven die zijn eere niet verdedigen kan, daerop zeyde hy u reden is hart wien canse hooren, ik repliceerde kunt gy niet, gaet weg of daer gyse niet en hoort, hy zeyde ik ben of staen in mijn eygen, ick repliceerde dat een dagt ick niet, en kom soo moet ik gaen, daerop greep hy my vast en zeyde ick en meijnt niet t'is 't uwe so wel als't mijne, ick repliceerde soo spreeken alle Gau-Dieven, als 't haer eernst is, of dat zy sien dat het ander so is, dan seggen zy ik en meijnt niet, en vervolgde hoe zyt gy oock van dat Volck, dan en wil ick met u geen gemeynschap houden, en stiet hem dat seggende van my, dan begon hy weder te schreijen, daerop zeyde ick wat hebbe ick aen u zijt gy Sot of met den kop gebruit, dat men niet en mag spreeken of dat gy schreijt, hy antwoorde ick ben onoosel, en vervolgde gy handelt my als een wijs of Out Man, ick vraechde of hy dan een Kint was sonder verstant, dan of hy niet en wist wat hy zeyde? hy antwoorde somtijts Ia en somtijts Neen, en vervolgde zedert de leste ruyse, of mijn bannissement is't of mijn hersens gekrenckt waeren, daerop zeyde ick dat is moy, en gy woont hier by sulcke een Volck t'is den regten middel om den Hals te breken, en vervolgde, waerom blijft gy hier hy antwoorde om dat icker niet van dan en kan, ick vraegde wat reden hy zeyde my die, dat was

om dat hy op een auder soo goet koop niet leeven kon, ick zeijde daerop, is het anders niet, en soo is't al om dat verbruyt Goedt te doen, dan zeyde hij wat raet, ik antwoorde geene als noch, maer men sal raet schaffen, en maeken dat de Wolven niet langer met het Lam sullen spelen by gebreck van goet, dan zeijde hy kust my eens ick dedet seggende wat sult gy daer aen hebben, en vervolgde hou daer en stack mijn Mont by, daerop zeyde hy maettjens, ik repliceerde dat mag ick wel lijden als ghy soete, of schappelijck zyt, maer dan moet gy dat schreijen aflaeten want dat en past geen Man, zy souden dencken dat gy sot waert daerom moet gy u dat poogen af te wennen, hy zeyde ik sal doen, dan wast laet ik by u slaepen, ik zeyde noch al meer, en vervolgde met hem de ongelegenheyt aen te toonen die der was, en uyt sou konnen volgen soo wijt loopig als ick mogt, dan liet hy sig bepraeten maer te Dort zijnde niet, dan was't ik sal doen of gy wilt of niet, en seggen dat gy mijn Vrouw zyt soo hy ook dede soo haest als wy in Huys quaemen, en zeijde wagt u soo gy my beschaemt, en ick wiert te dencken dater eens soo eenen een Dochter een snede in de kaek gegeven hadt op soo een geval om dat zy kontraeri zeyde en dat sy daer door altijd voor een Hoer aen gemerkt wiert, van die zeyden een eerelijck Ionckman sal geen eerelijcke Dochter so teykenen, het moet dienvolgens zijn Hoere zijn, en dacht hy is hier voor eerelijck bekent, dienvolgens sou ik de hoere wesen, dienvolgens beter stil geswegen, als van dat spreeken dat hinder gekregen, en vervolgde ick een hoeve mijn een Iuweel niet te waegen om het ander te bewaeren belieft mijn Vaeder daer geen sorg voor te draegen ick salt laeten loopen, met so komt de Waerdinne en vraegt ofse twee Bedden decken moet, ik vraegde of zyder twee hadde, zy antwoorde Ia, en vervolgde maer zy zijn op een Kaemer, daerop zeyde ik dats dan een slechte of schielijcke vraege, want poosee wy waeren twee vrij Persoonen het gene ick niet en segge, sout gy ons op een Kaemer leggen? zy antwoorde Ia waerom niet, en vervolgde dat wort genoeg gedaen, eerelijcke lien en bennen geen Dieven, en vervolgde noch dat is soo eerelijck een Man alser

over Voeten gaen kan en ick sou hem mijn Dochter toe vertrouwen, ick repliceerde wy en zijn noch soo verre niet of ick en verachte hem niet dienvolgens hoeft gy voor hem niet te spreeken of hem te veronschuldigen dat is tijts genoeg als ick hem beschuldige, en vernieude mijn Woorden seggende dat en segge ick maer soo om te hooren wat gy seggen sout, en vervolgde al wast soo die sig selfs bewaeren kan die en heeft geen schutsel van doene om hem te bewaeren, daerop zeyde zy soo is't en vervolgde wat belieft u dan, ik antwoorde dat gy voor my een bedt met laekens deckt, belieft hy oock laekens te hebbe hy kant of magt seggen, hy zeyde ik en wil geen laekens hebben maer wil op u laekens leggen, ick zeyde dat kont gy doen en ick op 't ander Bed gaen leggen, hy seyde dan wy sullent wel stellen, en vervolgde Man en Vrouw ben een, daerom mogen zy wel by malkander slaepen, ick zeyde altemet, als de Bonten Hont in Huys niet en is, daerop zeijde zy ey slaept maer by malkander dat en sal geen quaet doen, of daer en sal geen quaet van komen, ik repliceerde dat hope ick, en vervolgde al wast een Kint ten sou geen quaet wesen, want een Kint is een eerelijk dink, en watter meer van is ick siense geeren of houder veel van, dan wast wat swaerigheyt dan? ick antwoorde geene ter Werelt, daerop ginck zy henen seggende, slaept gy by malkander ick en salt niet seggen, waerop ick zeyde ten wort u niet gevraegt naemelijck of gy het seggen sout, of niet, dan wast wel Iuffer ick en meyne dat soo niet maer segt maer om te lachen, ick repliceerde al gecken in al lachen segt den Sot of kaerten Boer zijn meijnig daermede was ick haer quijt, en hy omkleede my en leyde my als een Kint te Bedt, en ick hielt my stil en zeijde niet als wat sal dat zijn, en wat heeft dat te beduyden, hy antwoorde op het eerste wel en op het leste daer en geschiet niet by geval dienvolgens dat oock niet, het moet so wesen troost u daer mede, ick zeijde fiat troosten en hielt my als een stock of block sonder eenige bewegin, waer door hy walgin kreeg en sig beklaegde daerop zeyde ick dat komt aerdig ik moet bekennen en seggen in toekomende doet u sin en in weest niet gram, want nu doet gy u sin en

gram toe: dan raekten wy aen disputeeren over de leer hy zeyde zy is onfeylbaer so verre zy met de schriftuer accordeert, en ik seyde al de leer die in de Werelt is accordeert met de schriftuer en wilde hem dat doen sien maer hy en kont niet verdraegen, ick wilde hem uyt d'ervaerentheyt toonen dat de Schriftuer vals was in sommige plaetsen maer hy en wildet niet sien, seggende ick geloof meer de Propheetien als d'ervaerentheyt dan was ick uyt, en kon doen by hem niet aerden hy was my als een ondraegelijcke last te swaergeworden, en konder geen goet meer in sien, daerom sogt ick gelegentheyt om van hem te wesen, en resolveerde naer der Goes te gaen on mijn saeken te verdeffendeeren, dat poogde hy voor eerst te beletten maer als hy sag dat het te vergeefs was, of wesen sou soo veranderde hy zijn tael en prees mijn voor nemen, en ik het zijne, seggende ik sien wel dat gy soo Sot niet en zyt als gy u somtijts gelaet dog 't is voor u rekenin, en als u dat niet en belet in den Hemel te komen soo zyt gy geluckig, en dan sullen alle Menschen daer in komen die swaerigheyt over geslaegen zijnde soo moesten wy weder goede Vrienden worden soo verre dat ick hem mijn goet moest toe vertrouwen om dat hy noch den naesten was, door dat ick die andere niet en kende daer mijn goet was als van dito omme ganck, en seggen der Vrouwen die niet te verbeuren hadden soo verre my bekent was, oock daer ick geen vat aen hadde om de konjontuere of gelegentheyt des tijts.

(Den Balju der Stat Goes klaegde eens uyt zijn eygen beweging uytstekende over den slechten toe stant van de Werelt, en bysonder over de Predikanten, hier uyt nam ick oorsaeck om te dencken dat hy een uytstende eerelijck Man was, en daerom hadde ick dickwils int sin gehadt by hem te gaen, om over mijn verstant te spreeken, maer ick was altijdt verhindert geweest, maer doen dagt ick by hem te gaen waer hy wesen mogt, en my niet te laeten verhinderen soo ick oock dede, als ick ter Goes quam, en was hy daer niet, maer te drijwegen: dat is daer drij Uuren van daen, en als ick meijnde te gaen soo sag het weder seer overtrocken en ick begaf my evenwel

op reijs daer naer toe, en ick was schaers buyten de deure of het begon lustig te regenen, en ick stapte evenwel voort, gunter komende wilde hy my voor eerst schaers hooren en zeyde dat het zijn dingen niet en was of hem niet en raeckte, ick zeyde soo is't, of het kan wel wesen, en daerom kom ick by mijn Heer niet, naemelijck om dat ick die gedagten hebbe, maer kome by hem als by een goet Vrient, om raet te vraegen, en vervolgde ick hoore dat'er dingen uyt mijn schriften vertelt worden, daer ick preteneere part noch deel aen te hebben, hy vraegde wat is dat, ick antwoorde voor eerst verscheyde dingen en dan, daer wort gesegt dat ick sou geschreven hebben dat Jesus een Hoere-Kint is en Maria een Hoer, en ick kan heyliglijck verklaeren noyt sulcke gedagten gehadt te hebben laet staen woorden gesproken of geschreven, daerop zeyde hy dat staeter evenwel in, ick vraegde op wat Manier, en vervolgde daer staet soo Jesus geen wonder wercken gedaen en hadde, hy sou minder gehoort geworden zijn als andere, waerom: om dat zy meijnden dat Hy een Hoere-Kint was, en vervolgde, daer stont oock by om de dwaesheyt der Menschen te bespotten, die meijnen dat gelijcke oock al hun gelijcke voort brengen in dat geval, dienvolgens dat Hoeren, en Boeven niet als Hoeren en Boeven voort brengen, het gene een groote misslag is) daerom stont'er die spot reden by, (sou men naer Hoeren Kinderen lusteren dat waer den rechten slag om al tot hoeren en boeven te maeken, en dat was Iammer daer de Werelt nu soo eerelijck bestaet, en wat quaet steekt daer in, dat en dient niet tot verkleinjing van Jesus maer het tegendeel, 'tis om zijn woorden te bevestigen, daer hy segt de Kinderen en sullen niet draegen de misdaet der Ouderen, soo dat wesen sou als dese dingen niet bestraft en wierden, soo d'ervaerentheyt leert,) daerop zeyde hy uyt uwe schriften en wort van ons niet vertelt, dienvolgens hoort gy Iets soo moet het uyt anders komen, daerop zeyde ick weet ik niet teseggen, en vervolgde verder hoore ick datter gesegt wort dat ick verachtelijck van Heylige Mannen spreecke, daerop viel hy in, en zeyde Ia dat

doet gy wel ter dege, ick repliceerde de reden die icker van geve is die niet sufisant, hy zeyde dat en moet gy my niet vraegen maer de Heeren, ik vraegde hoe ick daer by kon, hy antwoorde zy sullen u wel ontbieden, ick zeyde dat is wel, en vervolgde maer wat hoeft men daer toe beslach te maeken van ontbieden, dat geeft sulck een Oog, ick kander Immers wel uyt mijn selven by gaen, als zy daer mede gedient zijn, of my spreeken willen, hy zeyde Ia seker, en vervolgde zy hebben al om u gesonden, daerop zeyde ick dat is my leet, en vervolgde hadde ik dat geweten, ick sou dat verhindert hebben, maer nu dat niet geschiet en is, so wenste ik wel dat mijn Heer de goetheyt hadde, van te versoeken dat zy de moeite niet meer en doen van Stats Boden aen mijn Huys te senden soo ick hoor datse gedaen hebben, maer alleen laeten weten door een Meyt, of ick sal wel selfs om bescheyt koomen, om te weeten wanneer het haer gelegen komt, dat zeyde hy te sullen doen, en my bescheydt te laeten toe komen, (dit viel voor op een Saeterdag, en op Maendag wachte ick dat bescheyt om dat het den Ordinaeren rechtdag is,) niet te vergeefs want daer wiert gesonden, en om dat ik sulk een goet vermoeden van hem had so merkte ik een Stats Bode voor zijn knecht aen, (dog niet buyten reden, om dat hy voor desen zijn knecht geweest was, en dat Iuyst als hy die reden van kredijt tegen my voerde.)

Die segt voor eerst mijn Heer laet u goeden dag seggen, en segt dat hy daer de Heeren van gesprooken heeft, en dat zy Morgen met haer 3 of 4 komen sullen aen u Huys, on dat ick u soo lang bewaeren moet, op dat zy niet te vergeefs en komen, daer op seyde ik voor eerst 't is wel, en dan dat en hoeft niet want ick en sal niet weg lopen, en vervolgde, wat moeveeren de Heeren daer toe, daer en hebbe ick mijns Oordeels geen reden toe gegeven, maer in tegendeel gesegt dat zy my verpligten souden met tegen my te spreeken, oock dat ik daerom exspres van Bergen gekomen ben, om dat ick hoorde datse aen mijn Huys gesonden hadden, om met my te spreecken, dog hebben zy het u belast doet het, gy en sult my geen ongelijck

doen hope ick meijnde in daer by te doen maer hy verhinderde't door te seggen ach neen, en 't is my leet dat ick tot dien eynde hier komen moet, waer door ik eenige alteraetie kreeg, en dagt wat mag dat zijn, en om dat hy my bedrukt aen sag so vraegde ik wat dat te beduyden hadde, hy seyde met verwondering, wel Iuffrouw hoe hout gy u so, 't is of gy nergens van en wist, ick seyde ach lieve Vrient meijnt gy anders gy zijt verdoolt, want ick meijne dat ik spreek en mijn Hert is mijn Tong, daerop seyde hy wel Iuffer ten kan niet wesen, want de Werelt is te boos: ick repliceerde, ick en weet daer niet van, en vervolgde, ick en ben de Werelt niet, noch de Werelt en ben ick niet, daer op seyde hy gy zijt mede al in de Werelt, ick seyde Ia so verre, en vervolgde, wilt gy soo spreken soo ben ik t'Huys, maer dat gy my onder de geveijnsde soud stellen, dat en sou my niet aenstaen, want ick meijn soder een Mensch ongeveynst is, dat ik het ben, en belieft gy't niet te gelooven neemt'er Preuf van, een sprecke van het gene gy wilt, en so ick u geen kordiaele antwoort geve, beschaemt my, dan seyde hy ick geloof u wel, en vervolgde, gy zijt een huyse Vrouw, daer op seyde ik als gy soo begint te spreecken soo scheyde ick uyt, want ik en wil voor u Sottin niet dienen en keerde mijn Rug naer hem, en ging om henen te gaen, dan seyde hy noch eens ik moet u bewaeren, en ick seyde doet u best, en vervolgde wien verhindert u, of moet gy my binden, hy seyde neen, en vervolgde, maer ick wil seggen dat gy niet verre loopen mocht, ick seyde als ik te verre loop spreekt dan, of mag ick in mijn Huys niet gaen, hy seyde Ia maer verder niet, daer op seyde ik altijt wel buyten de Deure om mijn Vuyligheyt buyten te werpen, hy seyde Ia soo verre, en vervolgde gy en sult my niet ontloopen soo ik merck, daer op keek ik hem aen om te sien of het ernst of spot was, maer doen ik sag dat hy hem om keerde, soo geliet ik my denckende soo het geen ernst was, hy en sou my den Rug niet keeren, en doen ik dat merkte vraegde ik waer mede ik hem dienst kon doen, dan of hy met my eeten moest, of van my getracteert worden, hy seyde neen, en vervolgde, de Heeren hebben gesegt dat

ik u geen Kost en sou doen, en vervolgde noch, daer sullen flusjens van mijn Mackers komen om te helpen waken, en die moeten Vuer hebben, dat sou u te kostelijk zijn den heelen nacht Vuer voor ons te stoken, daerom hebben zy gesegt dat wy wat Turf haelen souden, daerop seyde ick, soo gebruycken de Heeren noch Consideraetie, en vervolgde ik ben wel verpligt voor de Heeren beleeftheyt, en vervolgde nog ik en mag niet laeten dat te erkennen, daerom bedanckt de Heeren van mijnent wege, dat seyde hy te sullen doen, en dan spraeken wy van die saecke die ik met den Baljuw verhandelt hadde in zijn presentie, en soo braghten wy den middagh over met een soet praetjen, en tegen dat de andere quaemen kreeg ik lust tot schueren, of verder schoon-maecken van mijn Huys, dat al wat vervuilt was in mijn af wesen.

Voor eerst ging ik boven al de Kaemers af vaegen, en en dan schueren daer het vuyl was, daer op keecken zy heel verbaest, en seyden een en andermael hoe of waerom schrobt gy soo, ik anwoorde om dat het schoon sou zijn, zy seyden het en hoeft soo schoon niet als gy het maekt, ik seyde het doet al, want ik en mag geen onreynigheyt sien, zy seyden gy en sulter misschien niet lang woonen, ik vraegde waerom, zy antwoorden voor eerst ik en weet het niet, en dan om dat gy Trouwen gaet, daer op seyde ik 't is geen noot, en vervolgde, daer ik woon sal mijn Bruygom of Man wonen of ik en trou niet, daer op seyden zy hoe is dat dan, ik meijnde dat gy met Verkat ging trouwen soo was zijn naem ik seyde Ia soo ist, en vervolgde, maer dat en strijd niet, daer op seyden zy het doet al, want hy en mag hier niet komen, daer op seyde ik, ik en sal met hem niet trouwen: of hy sal hier mogen komen, want ik en verlaet mijn Huys of der Goes om geen Man, en vervolgde soo Sot en sal men my noyt broen, dat ik mijn Huys of Stad of Lant verlaeten sal om een Man, zy vraegden waerom, ik antwoorde vraegt gy dat, zij seyden Ia, en vervolgden geschiet dat niet genoeg, ik seyde Ia meer als genoeg, en vervolgde, maer ik en ben van dat Volk niet, en dede daer by ik en scheyde soo ligt van mijn reputaetie niet, zy vraegden wat

reputaetie, ik antwoorde dat men seggen sou, soo Manne Sot isse datser haer Vrienden en Lant om verlaet, zy seyden wel hoe spreeckt gy so, en vervolgden, dit en is u Lant niet, en noch hier en woont niemant van u Vrienden, ick seyde wat seggen is dat, en vervolgde met die op tellen van mijn Mans zijde, daerop seyden sy Iuffer dat en zijn oock u Vrienden niet alst al moet geseght wesen, ick vraegde waerom en vervolgde? is Man en Vrouw niet een; sy seyden ja: dan vraegde ick wat onderscheyt isser dan tusschen zijne en mijn Vrienden? sy seyden ja soo, als gy het soo wilt rekenen, ick vraegde hoe anders, en vervolgde moet men niet spreken soo men meynt, of meynen soo men spreekt, sy seyden Ia, en vervolgden maer men doet het niet altijdt, ick seyde soo is't en vervolgde maer die het anders doet, die doet quaelijck, ick voor my pretendeere part noch deel met sulcke menschen te hebben, en daerom sondere ick my oock af van de gemeynte, en come daerom in geen Kerck, daerop seyden sy met verbaestheyt, hoe is dat de reden, en vervolgden wel Iuffrouw, ick meynde dat het anders was, en keken dat geseght hebbende op malcander, en saeten een tijdt lang stom, dan seyde ick wel Vrienden, hoe is dat soo, 't is of gy verslaegen waert, sy seyden wel ja sou men niet, als men sulcke redens hoort, van een ter doodt verwesen mensch, rakende of om zijn ongerechtigheydt, en vervolgden, hoe is dat soo ick bid u. Segt het ons eens, sy seggen, of daer wort gesegt, dat gy schickelijcke dingen geschreven hebt van heylige Mannen en dat gy van een schrikelijk gevoelen zijt; en vervolgden wy en mercken het aen u niet maer contrarie dat gy soo gesont van oordeel zijt als een mensch wesen can, ick seyde Vrienden dat is een dwaeling van meest alle Mensen datse grooter agten dat zy niet en sien hoe slegt het is als dat se sien, waerop het spreekwoort past, dat voor by of weg is, is altijt het beste,) sie hier de waerheyd van dat seggen klaer al die Mannen die heylig genaemt worden, zijn zy niet gelijk de slechste die nu leven, confronteert my, als gy haer wercken te saemen gekolaesioneert hebt, en vervolgde met haer alle de gerenomeerste fauten aen te too-

nen in de selve, dan verstonden zy weder, en wat stom geseten hebbende vraegden zy of die redens in mijne schriften uyt gedruckt waeren om te toonen waerom ick haer verachte ik zeyde Ia seker, en vervolgde anders wilde ick het in mijn gedagten niet nemen laet staen schrijven, en vervolgde weet gy Lieden wel waerom ick dat geschreven hebbe, zy zeyden Neen, en vervolgden ick meijndet u te vraegen, daerop zeyde ick dat dagt ick wel, en vervolgde om dat ghy soo nieusgierig vraegt, zy zeyden wy souden geeren weten hoe die dingen zijn, om dat wy noyt Iets van u gehoort hebben dat onbillijck is, en dat gy nu aen geklaegt wort als de Snootste van het Lant of de Werelt, daerop zeyde ick, 'tis der goeden loot verdruckt te worden seggen de Kerckelijcke, en zy maeken het daer naer, daerop zeyden zy gy slaet den Naegel op het Hooft, en vervolgden het komt u van dien kant, daerop zeyde ick geen wonder want elcke Kraemer moet voor zijn maersjen staen, volgens het gemeen Oordeel, daerop zeyden zy ten is daer mede niet genoeg, en vervolgden men moet niet seggen of men moet het konnen verantwoorden, ick zeyde soo is't, en vervolgde daer moet so veel als men van moeten praeten sou, en vervolgde maer al swackevaetjens segt de Kerk, daerop zeyden zy, wel segt gy dat oock niet, ick zeyde ach Neen, en vervolgde, ick en spreeke soo generael niet, waerom? om dat ick denk dat ick sou konnen missen, daerop zeyden zy wel Lieven Godt hoe kan men een mens soo beliegen, en vervolgden wel Iuffrou die u hoort spreken sou dencken dat gy volmaeckt zyt, en vervolgden nog gy zyt in alles soo prezijs als Imant wesen kan, daerop zeyde ick gy Lieden spreeckt soo generael, en vervolgde waer in ben ick prezyser als andere, zy zeijden voor eerst int spreeken, en dan weder in alle dingen, daerop zeyde ick gy Lieden weet of en kont niet veel van mijn presysigheyt spreken, door dat gy Lieden niet lang met my verkeert en hebt, zy zeyden men siet het evenwel wel al en is't maer aen het uytterlijck aensien, daerop zeyde ick dat kan feylen, en vervolgde wat Hangt my uyt boven anderen waerom gy Lieden dat segt, zy zeyden men kan dat so niet seggen, maer men bemerckt het wel, en vervolg-

den wy hebben al tegen onse bueren gesegt dat is een uytstekende Mens, ick vraegde al weder waerom? zy antwoorden gy komt daer altijt uijt als een Duijve soo wit, daerop zeijde ick dat is een reden, en vervolgde, wel Buer-Man is dat oock een reden van een Man, en vervolgde noch hoe kant geschieden, en vervolgde noch is een Duyf wit, zij zeijden Ia neemt gy het soo, ik zeijde gy spreekt als offer niet witter en was als een Duyf, en als of alle Duijven wit waeren, daerop zeijden zij Ia gy wilt hebben dat wy soo spreeken als wij meenen, en soo datter geen seggen op en valt, ick zeijde soo is't, en vervolgde maer hoe komt dat nu te pas, gij L. segt dat ick altijt soo wit voor het Ligt kome, wat wilt gy Lieden daer mede seggen, zy zeijden niet als dat gy reijn zijt, daerop zeijde ick al weder gy Lieden spreeckt soo generael, en vervolgde gij Lieden en gelooft Immers niet datse al reijn zijn die witte kleederen draegen anders moest gij Lieden alle de Papen voor reijn houden die int wit gekleet gaen daerop seijden zij Neen, en vervolgden maer wij meynen anders oock, ick vraegde hoe anders? zij antwoorden in alle manieren, en vervolgden daer en is niet een Mens die anders seggen kan, die u kent, want 'tis al loffelijck dat gij doet, dat seggen alle Menschen, daerop begon ick te lachen, en zeijde wel Vrienden hoe dwaelt gij soo, en vervolgde waer van daen komen dan dese quaede geruchten, zij zeijden dat weet Godt die in den Hemel is maer ik niet want ick en weet geen Oorsaeck, en vervolgden wy hebben het noch tegen malkander sitten seggen terwijle gij boven besig waert, bij d'gelegentheijt dat wij u Huijs-houden besaegen, dat alles om te presijs is, sonder pronk of prael, net, en niet overtollig, daerop zeijde ick, Vrienden en flateert mij niet, siet gij faute segtse mij ick salt u meer danck weten als of gij stil sweegt, zij zeijden Neen, en vervolgden gij zijt een Vrouw onder duisent, en vervolgden noch, geluckigh sal hij wesen die aen u zijde slaepen mag, &c.

Dit viel voor ter wijle ick wat Spijs voor my bereyde in mijn Kock-huys daer zy blijven wilden om mijn Eetsael of Eet-plaets te spaeren voor den Morgen, om dat

zy verstonden dat ik de Heeren daer in brengen wilde, en dat zy het schueren ontsaegen dat op het vuyl maken volgde, en als den gesetten tijt gekomen was quaemender negen of tien Heeren in ste van drie of vier, dat gaf my voor eerst een schrick, en hielp my van mijn voornemen, dat was hun met een soet praetje t'ontmoeten, seggende ik geloof dat de Heeren mijn Schriften niet wel lesen konnen, en dat ik daerom soo geluckig ben van haer aen mijn Huys te krijgen, en te vervolgen, ik hope dat zy my nu soo geluckig sullen maecken dat ik haer die sal mogen voor lesen, en mijn meijning daer by verklaeren, daer de Schrift die niet klaer genoeg vertoont, en vervolgen nu bevinde ick dat Jesus waerheyt gesproken heeft, seggende de Hoeren of Boeven of Goddeloose sullen u voor gaen, want ik hebbe by de Predikanten recht versogt, die voor Santen aengemerckt worden, en zy hebben het my geweygert, niet tegenstaende ik haer t'Huys ging daer elck noch vrijer is, volgens het gemeen Oordeel als op een ander, en gy L. die voor Goddelose aengemerkt wort, doet my de eere dat gy my het recht t'Huys brengt, waer mede sal ik dat recompenseeren, &c. om dese gedachten quam ik soo soet by haer als een Mensch doen kan, waerom zy my met verwondering aensaegen, ik verwelkomde hun met een lachende Mont, en zy bedanckten my met een grammoedig wesen, daer door verbijsterde ik wat, en mijn blos verliet my, naer gewoonte op stuere of stijve bejegening, dan sette ick haer alle Stoelen met Kussens daer toe soo verre als ick'er hadde, en vergadt mijn selven, daer op seyden zy tegen een Diender of Stads-bode dat hy my een Stoel sou setten, dat vont ick noch goet of soet niet tegenstaende, ik hem niet en wilde en kreeg Hert, zy vraegden voor eerst of ik wel wist wat ik geschreven hadde, ik antwoorde Ia, dan vraegden zy of ik wat beliefde te hooren ik seyde Ia, en vervolgde met U Eedele permissie mag ik wel een vraeg doen, zy seyden Ia, daer op seyde ik mijn Heere met U. Eedele verlof, als een eerelijck Man sulke actien pleegt als een Schelm, waerom een Schelm een Schelm genaemt wort, heeft men geen vrijheyt om dien eerelijcken Man oock een Schelm,

te noemen, daer op keecken zy op malkander, en seyden wat is dat, en vervolgden dan en is hy geen eerelijk Man, ick seyde hy kan soo genaemt worden, en vervolgde, de Heeren gelooven niet dat den Naem een Man eerelijck of oneerelijck maeckt, maer de daet, daer op seyde den Offisier wat wilt gy daer mede seggen, ik seyde niet, en vervolgde, ik en seg niet maer vraege of dat niet soo en is, en dede daer by met u verlof dat ik soo spreeke, daer op seyde hy wy en zijn niet gekomen om gevraegt te worden, maer te vraegen, ik seyde daer en segge ik niet tegen, en vervolgde, maer dat en moet u niet beletten een vraeg te beantwoorden die met U. Eedele verlof gevraegt is, hy repliceerde wel of wy niet en wilden, ick seyde dan en sou ik ook niet willen, zy vraegden wat, ik antwoorde op u vraegen antwoorden, hy seyde wy souden u wel dwingen als wy wilden, daer op vloog ick op en seyde my dwingen, zy seyden Ia, dan seyde ik gy noch niemant die leeft, en dede daer by en sal my doen spreeken als ik niet en wil, daer op seyde hy en spreekt soo stout of bout niet, ik repliceerde, ik spreeke soo ik meijne, en vervolgde, die my meijnt te dwingen of iets af te persen is uyt, daer op begonnen zy heel konfuys te spreeken onder een in vermende Taelen, behalven den eenen die een onnoselen Bloet was die praete ondertussen tegen mij met soetichheijt, over die materie, ick zeijde mijn Heer Schor, (soo was zijn Naem,) gy kont dat wel bevatten, en vervolgde in die vraeg te beantwoorde steekt Immers geen de minste swaerigheijt, en mijn Heer eversdijck (soo was den Baljus Naem) maeckt daer sulck een werck van, en ten stekter Immers niet in, hy en had daer niet tegen, sommige zeijden zy is assurant, andere men canse of wij moesten haer wat anders leeren, daerop sweeg ik stil, en hielt mij of ik het niet en hoorde, dan vraegde somige wat ik zeijde, ick reputeerde de vraeg daerop zeijden zy dat en is de vraeg niet, ik repliceerde wat dan, zy zeijden of gij antwoorden wilt of niet, ik zeijde Ia geeren, als gij Lieden mijn vraeg voldaen hebt, zy vraegden eer niet? ick antwoorde Neen, daerop zeijden eenige dat is kort, en vervolgden wat staet ons nu te doen, ik zeij-

de vraegt gy mijn, met aenkeijcken? zy antwoorden neen, en vervolgden zy en ontsiet niet, daerop zeijden andere binnen Mons vraegt noch eens of leest wat voor, daerop begon den Officier te lesen en ick stont op en zeyde leest so lang of veel als 't u belieft ick en salder niet naer luysteren voor dat gy mijn vraeg voldaen hebt, daerop vielen zy weder aen 't murmureeren en dan vraegden zy weder het selve, en ick zeijde een woort soo veel als duyssent, en vervolgde ick spreeck niet meer, voor dat mijn vraeg voldaen is, dan wast voldoet de vraeg segt Ia, dat wiert gedaen, daerop zeijde ick te weten dat men een eerelijck Man een Schelm mag noemen, die sulke actien pleecht als een Schelm &c. zij zeijden met haer 3 of 4 Ia Ia, met een verdobling, daerop zeijde ik vraegt nu wat u belieft, ick sal u antwoorden, (denckende spreeckt nu van het verachten van Heylige Mannen die ick genoteert hebbe ick sal u een Schelm noemen die hy gelijck is, of een Schelm stuck aentoonen dat hy gedaen heeft en daerby staet, en spreekt van een Schelm die ick een eerelijck man noeme, ick sal u een eerelijck Man toonen die hem gelijk is, dienvolgens dat hy ook een eerelijk Man is, (dat zijn de Volck wervers buyten het Bint-seel, van de Kerck,) dat ick getoont hadde niet anders te wesen, als een zeel gelijck daer men de Koejen mede bint, of de peerden mede koppelt, menigmael tegen haer wil, waerdoor zy den Bant der Liefde vernieten die in Trouwe bestaet, en dede daer by, de reden om te toonen dat het ongeoorloft was ontrouwe by malkander te houden en hoe men die behoort te scheyden, en een scheyd brief te geven die quaelijck of ontrouw dede, dat is in dat geval die tegen de Liefde Sondigt of zijn partner in Liefde te Kortdoet, of eygentlijck, die zijn partner geen vrientschap genoeg en bewijst, om met reden vergenoegt te wesen, dat is niet konnen seggen ick en wens van haer of hem niet meer, want ick ben volkomen vergenoegt, en dede daer by dan komen die Sottinnen, of eygentlijck Serpenten of Serpentinnen, men moet het hier soo volkomen niet hebben, men sou naer geen Hemel wenschen eender of den Hemel voor de malcontenten dat is voor de misnoegde was,

en zy toonen kontraeri te Oordeelen met moyses, door het misnoegt Volck te straffen,) en vervolgde dien Brief moest men op hun voorhooft placken, als men hun handen op den rug gebonden haet op een schoutooneel, daerop geschreven stont, dit is een Vrouw, of een Man die haer Man of die zijn Vrouw op soo een wijse beproeft heeft of tot quaet versogt, en daerom staet zy, of hy hier ten toone op dat elck sig daer aen Spiegele, en alse hier van daen gaet, soo salse in een plaets gebragt worden, daerse oock soo sal beproeft of versogt worden, &c dan maeckten zij preparaetie om voor te lesen en terwijle dat geschiede soo zeijde ick, ick hoore dat ghy Lieden mijn schrift niet wel en kunt lesen daerom sou't mijnes Oordeels beter wesen dat gy Lieden eenige uyt u deputeerde om my die te hooren voor lesen soo als ick tegen mijn Heer eversdijck gesegt hebbe, die zeyde met een grammen sin wien souden wy deputeeren den eenen Schoen-lapper of den anderen gy en wilt geen Predikanten hebben dat zeijde ick vat ghy grondig maer hout gy u L. voor schoen-lappers, en vervolgde dat ick dat zeijde hoe quaet of hoe boos sout gy zijn, dan was't leest voort laet ons een kom-af maeken, en hy zeijde Neen ik en houde ons voor geen schoen-lappers, ik vraegde hoe komt het dan te pas, hy zeijde ick brengt te pas, en las dan van het Saet der Vrouwe, te weten, soo vooren geschreven is, dienvolgens en is Jesu het saet der Vrouwen niet, want een Kint en kan geen twee ontfang Moeder hebben &c., en als hy gelesen hadde van verre liegt men schoon, so vraegde hy of dat een Gode betaemelijck manier van spreken was, ick vraegde hoe dat te pas quam, dan las hy het noch eens, en ik vraegde het selve, en dede daer by daer en staet niet dat het Godt segt, naemelijck van verre liegt men schoon, en 'tis van den tects, daerom en weet ick niet wat antwoorden, om dat gy soo vraegt als offer stont dat het God zeijde, dan zeijden eenige wiese waegien, dat Vrouw Mens soeckt een praetje, een andere zeijden soo haestig niet, vraegt noch wat, dan vraegde hy ad idem naer voor gelesen te hebben soo stelt gy u Godt het Troyans monster, en den Godt der Arabiers en Alexander gelijck, daer by voegde hy en

den Mogol naemelijck door het vereeren van onoosel bloet, of bloet van een eersten geboorne zijner Moeder om dat die alle dat begeert hebben, of vereert is, en vervolgde is dat een middel tot versoening, ja om den Hals gebroken te worden, want 'tis een ondraegelijcke terging volgens het gemeen Oordeel naemelijck Imans Liefste goet brecken, en hem de stucken vereeren, of Kint Dooden en hem het bloet vereeren, soo elck aen sigh selve voelen kan; dan zeyde hy wy en willen met u niet disputeeren, ik vraegde wat dan? hy antwoorde dat gy alle dese dingen afstaet, ick vraegde op wat condietie, of hoe, en vervolgde voor een beter, hy zeyde ick en weet van geen beter, en vervolgde daer en is niemant in de Werelt bequaem om u beter aen te toonen, ick vraegde hoe komt dat, en vervolgde is't niet om dat het een onwederlijcke waerheyt is, of om dater geen beter en is, hy zeyde dat en segge ik niet, en vervolgde dat waer Iammer, dat de wijsheyt in u alleen was, ick repliceerde soo is't, en vervolgde dat sou wel op de Woorden Jesu uyt komen in een Aerde Vat dan was't lang genoeg met dese vuyligheyt besig geweest, ick dagt de aerde wort oock vuyligheyt genaemt, en zeyde is dit vuyligheyt soo en weet ick niet wat heyligheyt is, dan was't Ia en Paulus is den Bocken Godt, ick zeyde is 't soo niet, of en zijn de Menschen geen Bocken door hem, om dat hy segt die Trout die doet wel maer die niet en Trout, doet beter, dienvolgens die Godt gehoorsaemt die doet wel maer die het niet en doet die doet beter, want het Huwelijck is van Godt volgens het gemeen Oordeel; dan gingen zy uyt en deden een Diender blijven nevens een Stats Bode, daer tegen zeyde ick als zy vertrocken waeren, moet gy my boven brengen, hy vraegde waer? ick antwoorde op het Stat Huys, en vervolgde daer is een gevangenisse doet het niet? hy antwoorde Ia, en vervolgde, hoe Iuffer wilder gy daer naer toe, ik zeyde Ia, als het wesen moet, liever nu als flus, hy vraegde waerom? ick antwoorde, om van veel Menschen gesien te worden en vervolgde 'tis nu het vole van de Mart, hy zeyde hoe Iuffer gy en soutet u niet schaeme hoore ick, ik zeyde met Luyder stemme sou ick my dat schaemen, wel lie-

ven Heer wat sou my bewegen, is het stuk niet eerelijk genoeg daer ik om soude lijden of gevangen worden, en vervolgde wat isser eerlijker als den Naem Gods, daerop zeyde hy met verschricking wel Iuffer sout daerom wesen ik zeyde Ia, en vervolgde om dat ick niet toe laeten wil datse hem Schelmen en Dieven of al gemeene Vijanden gelijck stelsen soo allexcanders Godt geweest heeft volgens het gemeen Oordeel soo doense my soo, maer ten mag geen quaet, in wil wel op het Bedde van eere Sterven dat is voor de eere van dien Coninck die zijn Trouwe dienaers loont, in of naer de Doot diese voor hem gestorven zijn, dan wiert hy bleeck en zeyde Lieven Heer hoe praet gy soo, en vervolgde ick en hope niet dat het daerop aen sal komen, en waerom praet gy soo, ick zeyde om dat ick sien dat er bereytselen toe gemaeckt worden, hy zeyde 'ten is nog soo verre niet, en vervolgde de Heeren zijn soo quaet niet als zy sig gelaeten, ick zeijde ach zy en zijn my niet te quaet al waeren zy noch so quaet alse zijn, ick stelle haer onder mijn tooren, om dat ick sien datse met onredelijckheyt te te werck gaen soo als is de soo genaemde Heylige Schriftuer, die alle redelijckheyt onverre smijt, en om datse hun eygen verstant niet en gebruycken, maer te werk gaen op een anders, en vervolgde al datse doen 'ten is uyt hun eygen niet, maer uyt de Geestelijcke, hy vraegde hoe ick dat wist, ik zeyde uyt de leer kent men den Meester, soo als uyt de wercken den Man, en vervolgde een Mens die verstant heeft kan ligt voelen waer het spreecken van daen komt, en vervolgde soo hun lesjen niet uytgeweest en was, zy souden noch wel wat gebleven zijn, en wat anders gepraet hebben maer hun Meesters hadden haer aparent gesegt dat zij niet meer op seggen souden als dat, en vervolgde noch Jan (soo was zijn naem) dat is aerdig oock dat de Meesters gaen om van de knechts geleert te worden, en vervolgde noch meugen wy niet dencken dat wy in de verkeerde Werelt zijn, en dede daer by Ia Par ma foy, en lachte eens Helder op en doen ick sag dat hy Boos wiert hielt ick op, en ginck henen, by een Nicht praeten die achter was, en lachte met haer, en als ick moede van lachen was soo sonck ick een deuntje en als ik

dat moede was schreef ick een Brief aen dat Lief, en nog een ander, om mijn wedervaeren bekent te maeken, en sont die geschreven hebbende weg met die Nicht waer van den eenen noch onderscheyt wiert, en als het Avont geworden was, soo ging ick op mijn Slaep-Kamer en zeyde als zy my van doen hadden dat zy roepen souden, en ick en was maer pas te Bedt dat zy riepen, en als ick om leeg was zeyden zy order gekregen te hebben om my boven te brengen ik zeyde vlijtig kom aen, een stapte vooruyt en vervolgde, ik moet sien wat daer ook te doen is, en vervolgde nog ik hebbe so veel van mijn leven beproeft, of moeten ondervinden, dat noch meer en ginck met genoegen henen en als wy aen den trap quaemen, zeyde hy Iuffer met verlof ick sal moeten voor gaen om u te ligten, ick zeyde Ia doet dat, en vervolgde maer zyt gy niet bang dat ik henen gaen sal, hy zeyde Neen, en vervolgde hoe sou ik konnen gy hebt my selfs vast gehouden in ste van ik u, ick zeijde Ia dat is mijn gewoonte, als ick by Avonde langst de Straet gaen, soo moet ick vast houden om dat ick soo bang van vallen ben, soo het ligt sou konnen beuren over een oneffen steen, en vervolgde, die sorg draege ick voor mijn selven om mijn Vaeder te behaegen.

(Soo quam ick boven als in een Honde of Verckens Kot, ick zeijde van des anderendaegs schoon te maeken, hy zeijde dat sal ick selfs wel doen, ik vraegde waermede, hy zeijde met een besem en schop, ik zeijde ey Ian dat en kan so niet gaen, daer ik wone moet het suyver zijn, gy moet my Kalk haelen om de Mueren te witten, en schursteen om den Vloer te schueren en mijn kopespin vaeger om de glaesen te Wassen, en de kopespinnen met een weg te doen, en vervolgde men sou hier vies wesen om te Eeten men sou denken dat'er spinkopen in vallen souden, foei hoe sou men soo Huys houden &c. daerop zeyde Ian wel Iuffer wilt gy het hier soo prezijs hebben gy moet dencken dat het maer een gevangen Huys en is, ick zeyde laet het so wesen de Menschen en zijn geen Beesten, en vervolgde men men steeckt de Beesten in sulcke koten, hy zeyde ick salt wat op doen, en vervolgde, en u Bedden hier brengen, ick dagt hoe is dat soo, dat gy in Pluraese dat is int ge-

tal van veele spreeckt, Nicht segt datse een Bedt weg gegedaen heeft, dog en zeyde ick niet, maer liet hem begaen, en hy droeg voor eerst wel drij of vier Maenden vuil uyt, behalven het Stroo daer de Menschen in gelegen hadden dat wel nest strood geleeck, dog acomodeerde hy my wel, hy liet voor eerst een planckje slaen aen een beschot, dat op de Kaemer was, om mijn spijs op te setten, op dat'er geen rotten by en komen, en dan een betste of koets maeken om mijn Bedden in te leggen, en bragt my lustig Hout en Turf, en waeter tot genoegen, voors al dat ick hebben wilde.

(Als icker 14 daegen geweest was, moest ik voor de Heeren komen om gevraegt te worden of ik my bedagt had, ik vraegde waer over, of waer van? zy antwoorden so bars als schoppe knecht, (dat is den Hont) dat weet gy wel ick zeyde ick en doen, dan vraegden zy of ick niet en wist wat zy my gevraegt hadden, ik zeyde Neen, dan zeyden zy gy hebt dan een korte memori, ik zeyde het kan wesen, zy vraegen wat? ick antwoorde, dat ick een korte memorie hebbe, dan zeyden zy gy onthout wel dat gy wilt, dat kon oock al waer wesen maer ick en zeyde het niet, om geen opstuyving te maeken, dan zeyden zij de dingen van haer Man onthout zy wel, ik dagt dat en is tegen my niet, dienvolgens moet ick niet spreeken, dan begon den Officier weder te lesen in mijn schriften in brief die ick aen eenen Monsieur Labadie geschreven had, daer in stont, daer zijn wel Herders om de schaepen te scheeren, maer geene om die te verlossen veel min te beschermen, is't niet met een schermes 'tis met de tanden, is't niet de wolle, 'tis het vel en het Vleijs met eenen en dan is't noch soo goet als nu de Regenten veele doen, die niet en draegen ist'er maer seggen het moeter wesen, en 't vervolg ick hebbe 7 jaer lang tegen een Wolf gestreden, en geschreut dat het Lant daer van wedergalmde, en dan wast offer geen herders en waeren om de schaepen te hoeden en als mijn Vaeder my selfs daer van verlost heeft, die daerom de Herders onderhout om datse my bewaeren souden, soo komen zy wel kijcken offer geen wolle en is, en soo zijn de Heeren Schelmen geworden en de Schelmen Heeren &c. dese les-

te periode las hy my voor en van 'tander hier en daer een woordt, en soo haest hy zijn Monde daer toe opende, zeyde ick mijn Heer gy en hoeft die moeyte niet te doen, want dat ick geschreven hebbe weet ick, en hebben't de Heeren gelesen soo weten zy't oock, en vervolgde nu en moesten zy maer seggen wat haer daer in tegen staet, zy zeyden zy komt ons noch al wetten voor schrijven, en vervolgden wat laet zy sig voorstaen denck ick, den eenen zeyde dat zy het saet der Vrouwe is, daerop zeyde ik het seggen is niet maer het bewijsen is't al, en vervolgde oft soo was sout een schel-stuck wesen, zy zeyde Ia, ick repliceerde konnen de Heeren soo veel bewijs by brengen om te toonen dat ick het niet en ben als ik gedaen hebbe om te toonen dat Jesus het niet en is so sullen zy konstig zijn, daerop zeyde een Predikanten Soon, dienvolgens is zy kunstig, en vervolgde gy hoort wel dat zy het sig laet voorstaen, daerop zeyde ick Ia luystert toe, en vervolgde wat hebt ghy der tegen, sommige zeyden zy is't seker, andere wy en willen met u niet disputeeren, ik zeyde met den eersten seeker, en met de lesten ik ook niet, dan wast schey uyt, en 't vervolg wat segje, ick vraegde tegen wien zy spraeken, somige zeyden gy en tyteleert haer niet genoeg, ik zeyde so is't, en vervolgde men noemt een Hont wel by zijn naem als men wilt verstaen zijn, dan wast of zy seggen wilt noemt my ook, daer mede kreeg ick een naem, maer hoe hy was is my vergeten, en men vraegde of ik die dingen afstaen wilde, ik vraegde wat 't voor dingen waeren, zy zeyden die gy geschreven hebt, ick vraegde hoe dat, en vervolgde om niet meer te openbaeren, en dat onder u protectie o Iueridictie, maer sweeg dat, denckende dat en sou tot mijn voordeel niet wesen, zy zeyden Neen afstaen en belijden dat gy misdaen hebt, ick zeyde ja als ik mijn misdaet sien, zy zeyden wy en weten van geen sien, gy moet kort resolveeren en seggen Ia of Neen, ik vraegde of zy de Spaense of Franse inquisitie wilden invoeren, en dede daer by, hoe kan ick faute belijden als ick geene en sien, en vervolgde, overtuyg my eerst van Sonde en spreeckt dan, maer nu komt het niet te pas, zy vraegden weder het selve als dat niet hoorende, dan zeyde ik Neen,

en vervolgde liever sterven als tegen mijn gemoet doen, dan wast fiat sterven, en gy kont gaen, daermede gink ik weg.

De Dienders seyden my kort daer aen dat zy het Crimineel Boek geeyst hadden kort naer mijn vertrek, waer uyt een gerugt ging door de Stadt en Land, van Crimeneele Iustitie, dat quam my ter hoore, ik seyde ten can noch mag niet wesen, dat zy de Handen aen my slaen, en vervolgde 't sou tegen alle rechten wesen, en vervolgde noch men mag in geen Lant van recht Imant om zijn verstant straffen, al hebben zy het soo verre gedaen ten is geen recht, en vervolgde, noch men mag hem wel verbieden dat verder te openbaeren, maer niet om straffen als 't de eerste openbaering is, want anders was onsen lieven Heer selfs verboden door Sijne Dienaer of Dienaressen te spreeken, en dat en mag niet zijn, daerom heeft hy dat recht bewaert, en vervolgde noch, als dat niet en was, so en was Hy geen Souvereyn maer dat en is niet, men mag vrijlijck spreecken of schreyven voor de eerste mael dat is eer dat'er een verbot is, en alsser dat is so moet men swijgen of gaen op die Plaets daer geen verbot en is, en vervolgde noch, soo zy de Handen aen mijn slaen, soo sullen die Prophecien noch vervult worden die onder mijn Naem gesegt zijn, segt dat ick het gesegt hebbe maer zy sullen wel wijser zijn, seyde ik met den anderen woorde, want zy weten wel wat daer op volgen sou, en kreeg dat gesegt hebbende lust om Volk te spreeken, maer ten wiert my niet toegestaen, dan protesteerde ik van kracht en gewelt, en seyde dat het Schelmen waeren die niet en deugden en vervolgde het zijn verdervers van Siel en Lichaem, (reden waerom,) zy Oordeelen dat ik in een quaeden staet ben, en willen my daer in doen sterven, is dat recht, het mag beter krom genaemt worden, want daer en is den minsten schijn van regt niet in, en vervolgde, apparent is 't daerom dat ik hier wesen moest om dat schoon recht te sien, om met recht te konnen bestraffen en wiert daer in bevestigt in den Geest, en als ick dat wist so was de plaets my tot een last, en en hadde dan geen duere meer, maer wilder uyt, daerom was 't oock dat ik

Volck versogt, om haer te doen dwingen tot afstant van my en haer voor nemen, dat was my te bannen verre buyten hun magt, waerom ik noch eens lachte, seggende soo waer als ik leve het Volck is al Sot of de Wereldt is een Koije vol Gecken soo Becker wel segt, en vervolgde, met reden aen te toonen, seggende 't is of u Imandt vreemds mijn Huys verboodt, en vervolgde, soud gyder niet om lachen en seggen kijck dien Geck hy gebiet daer hy niet te gebieden heeft, als ghy niet boos en wildet worden en blijfter selfs van daen ik magger soo wel komen als gy, &c. dat ging evenwel voort,

En daer toe wiert ik noch gecondemneert in de Kosten emisse van Iustisie, naer dat zy tegen mijn Broeder bekent hadden my verongelijkt te hebben, door mis-verstant in presentie van twee Dienders die my op pasten, en seyden de sententie t'exsecuteeren om een Eedt die zy gesworen hadden, verder om het Volck te vrede te stellen, dat boos op my was om dat seggen, daer op seyde ick dat Volk sou men wel raeken met een natten Vinger dat hier door sal bevredigt worden, en vervolgde maer het sal zijn loon krijgen beyd maer wat, daer wilde mijn Broeder boos om wesen, die so beleeft niet en was dat hy sig voor my sou stellen tegen die Helle Kinderen uyt vreese van haer te mishaegen, soo ben ick genootsaeckt geworden als een baling te swerven, en al te ondervinden dat Vremdelingen over komt. Vooreerst wiert ik van alle kant getrocken en gepluckt, moet ik seggen om de gemeene fleur te volgen of mannier van spreeken, ick ging voor eerst naer Vrieslant om met de Labadisten te spreeken, of den Prins, om vrijheyt van contientie te versoeken, maer wiert af geslaegen, door een Heer van dat Lant, die my seyde dat de Labadisten op kraemden, en den Prins van Huys was, dan keek ick naer een wooning maer vont'er geene, dan ging ick naer Breda daer was 't ad Idem, dan ging ick naer den Haeg om den Koning te spreecken, dat was ad Idem, naemelijck te vergeefs, dan kome ick om mijn Goet te krijgen, daer was van gestolen, of het was vermindert, voor eerst van een Nigt, die ik uyt Liefde in genomen hadt, om voort te helpen, en dan door een an-

der die ik daer naer noch vertrouwen moest dat was dito Vrijer, daer vont ik een Brief van doen ik uyt Vriesland quam tot Gauda waer in hy my als een vreemde of vrije ontmoete, en als ick mijn Goet eyste, soo was hy mijn Vrient en mijn Goedt was het zijne, en als men hem vraegde hoe het zijne geworden was hy hadde met by-slapen gewonnen, als ick seyde dat hy dat bewijsen sou, dat kon hy doen, om dat ik gesegt hadde, op dito ongelegentheyt die sig selfs bewaeren kan, en heeft geen schutsel tot bewaering van noode, en hy voegde daerby gy zijt een allemans Hoer dat weet de heele Werelt, of al die u kennen, ik vraegde waer mede hy dat bewees? hy antwoorde met u schriften, daerop zeyde ick is't anders niet, ick dagt dat gy ander preuven hadt, en my quam te binnen hoe ick eens een Vrijer kreeg die wat licht was, en dagt dat het daer van daen mogt komen, oock dat ick eens besoeck kreeg van een Man of twee die wat slechte naemen hadden, en om my te puersieeren van die blaeme hebbe ick goet gevonden dese ontmoetingen, en onder handelingen op Papier te stellen, mede van dito Man van Vlissing en en Ionckman van der Goes, daer ick mede uyt het Schip ginck eer de Poorten open waeren om de koude van den Nacht, in zijn Huys te verslyten, oock van dien Heer in Vrieslant die ick hoorde dat eenen quaeden naem hadde, naer dat ick'er wat mede verkeert hadde, en hoe zy by my gekomen zijn.

(Den eersten komt my toe als uyt de lugt gevallen terwijle dito Vrouw by my woonde en siek was, ik vraegde wien hem soo vrymoedig maekte dat hy my dorst aen spreeken? hy antwoorde ick my selven, en vraegde of een eerelijck Ionckman niet en mogt by een eerelijke Dochter komen of Wedue, ick zeijde Ia met fatsoen, en vervolgde, maer dat en kont gy niet doen op soo een wijs, en vervolgde met hem de reden aen te toonen seggende die soo komt stelt sig in perijkel van onteert te worden of te onteeren, daerop zeijde hy hoe Iuffrou meijnt gij dat ick kome om u te bedriegen ick zeijde Neen Vrient soo ik dat meijnde ick en sou u niet ter spraeke staen, maer ick denk dat het aen u verstant schort en dat ick dat niet en dagt,

ick en sou u niet ter spraek staen, om al het goet van de Werelt, daerop zeijde hy wel Iuffer hoe meijnt ghij dat een Haes een Koe vangt is't niet door aventueren? ick antwoorde Ia, en vervolgde hoe komt dat te pas, toone ick niet dat het goet en bloet my niet weert en is door mijn leste woorden, hij zeijde Ia, en vervolgde dat verwondert mij, ick vraegde waerom? hij antwoorde om dat men met goet alles krijgen kan, ick repliceerde dat is een overtolige manier van spreeken, hebt gy die oock so moet ick oppassen, en vervolgde gy segt alles, maer ick en bender niet mede te krijgen, dat is een, en ten tweeden isser den Hemel niet voor te krijgen, dan zeyde hy me Iuffer ick ben een eenvoudig Man, daerom moet gy my ten besten nemen dat icker soo wat los mede deurgaen, ik repliceerde eenvoudige lien zijn somtijts de beste, daerom sal ick geen eenvoudige lien verachten, daerop zeyde hy met een opgetogentheyt als verligtende dat geeft my moet of nu hebbe ick noch moet, maer als gy voor eerst begon te spreeken soo sonck mijn moet in de assen, ick zeyde dats my lief, en vervolgde ick wenste dat ick wist wien my so goetgunstig is dat hy my sulcke Vrijers rekomandeert want gy en zyt uyt u selve niet gekomen, hy vraegde hoe ick dat wist? ick antwoorde gy zyt noch al leer gierig of begeerig om te leeren, soo ick merck, en vervolgde, wy en zijn onder ons niet gewent dat de Vrijers eerst komen maer dat zy eerst een ander zenden om acses te versoeken of gy oijt van acses gehoort hebt en weet ick niet 'tis doen vraegen of soo een Ionckman als men ons noemt wel sou mogen de eere ontfangen van te komen, dan seggen wy Ia of Neen soo 't ons te pas komt, met een beleeft compliment, waer mede sig dien Persoon voldoen moet, en in zijn eere blijven, want wy seggen staet hy ons niet aen, bedanckt den Persoon van mynen wege voor zijn beleefde presentaetie, en segt waer ick bequaem ben om hem dienst te doen, dat ick het doen sal, dat is soo te verstaen by andere gelegentheyt, en dat het my leet is dat ick hem in desen niet helpen kan door foute of door gebreck van mijn genegenheyt over welke ik geen meester ben, en belieft hy te wachten om te sien of die noch veranderen sal, hy mach

doen, ick versekere hem altijd mijn liefde voor een ander soo 't een Persoon is, die wy voor andere beminnen, en alleen geen genegentheyt tot Trouwen hebben voor dien tijd, anders wenschen wy haer een ander toe die beter is als wy, en konnen wy daer Iets toe contribueeren, soo sullen wy het doen, dat is soo onse pligt en manier van doen, daerop doet den Ionckman ons weder bedancken, en het selve presenteeren soo hy het genegen is te doen, anders swijgt hy stil, en doet haer eymelijck alle vrientschap die hy kan, al is hy met een ander getrout, dog is't al van eerelijcke vriendtschap dat ick spreeke, by slaepen gesecludeert of buyten gesloten, die en komt niet te pas als by getroude lieden die mogen dat vrientschap noemen, maer ten is't niet, 't is huwelijck Liefde soo spreeke ick daer van, niet tegenstaende het wel anders geplegt wort, maer die doet en doet niet wel, maer doen als beesten die hun geyle lust volgen, sonder voor oordeel of dencken op het gevolg, daerop zeyde hy wel Iuffer als een Dochter my soo een bescheyt toe sont soo en sou icker niet van konnen blijven ick spreecke noch op 't eerste, ick repliceerde datse een teyken dat gy geen Man van conditie, of van onsen of mijnen staet en zyt, want wy en weten daer niet van, dat en geeft ons maer een maetige Liefde al waeren wy driftig, wy souden daer door tot maetigheyt komen, soo krachtig werckt die soetigheyt of beleeftheyt op ons, dan zeyde hy ick ben van nu af soo verre als ick wesen kan, en gy en segt het tegen my niet, gy kont wel denken wat het dan wesen sou, dit veynsde ik niet te hooren of te verstaen, en zeyde ick bidde u segt my eens wien u van my gesprooken heeft, hy vraegde kent gy wel eenen Muninks tot Middelburg? ick antwoorde Ia heel wel, en vervolgde is't dien? hy antwoorde, dat en segge ick niet, ick repliceerde wilt gy het niet seggen soo mocht gy gaen, hy zeyde als't my belieft, daerop zeyde ick met reden, en vervolgde als't u niet en belieft, soo en salt niet geschieden want gy sout moeten met u Voeten gaen, om dat gy my te swaer sout zijn om te draegen, hy zeijde, ick en doen, en vervolgde wilt gy eens probeeren, ik repliceerde ten is noch geen noot, en ten komter noch niet op

aen, hy zeijde het doet al, ick zeyde als't noot is, is't te laet, daerom mag ick wel gaen in tijts en stont dat seggende op, en vatte de deure in mijn arm, en zeijde belieft u nu uyt te gaen, of niet, hy zeijde ick meijnde dat gy naer het Ledikant ginck, en vervolgde, ick ben bedrogen, ik zeijde ick oock want ick meijnde een eerelijck man voor te hebben en nu bevinde ick anders, hy repliceerde hoe Iuffer kan een eerelijk Man niet wat overkomen, ik antwoorde Ia, maer hy salt wel laeten te openbaeren aen een eerbaere Dochter of Vrouw, denckende zy sou dencken dat ick haer voor een Hoer aen merckte, so als ick uu doen ick denck dat gy ergens Iets gehoort hebt dat tot mijn oneer dient, al is't dat ik niet en weet sulks verdient te hebben en dat gy daerop by my gekomen zijt, en vervolgde ick salder wel achter komen en dan mogen zy wel seggen, hadde ik dat niet gedaen, en vervolgde, ik sal eens sien of men eerelijcke lien soo blameeren mag, datter de quaetdoenders op uyt mogen komen, dan zeyden hy met angstvalligheyt, Iuffer 't en is soo niet, ick repliceerde dat konnen alle guyten wel seggen, want ymant te heeten liegen is geen konst, dan zeijde hy waerachtig ik en hebbe niet verachtelijk van u hooren spreken, ik repliceerdan zijt gy een Persoon die uyt komt om my te beproeven, of te versoeken, en dat is by my een slecht Volck, en hoe menig onoosel Mens worter so in't lijden gebragt, maer gy en sult't my niet doen, hebt gy dat gewedt, trekt u gelt vrij weder, dan merckte ick dat hy onoosel was want hy begon te schreijen, als ick dat merckte soo zeijde ick wel Vrient hoe zyt gy hier toe gekomen, en vervolgde ick beklaege u van Herten want zy sullen u voor den sot houden als zy weten dat gy hier geweest hebt soo het slimme Vogels zijn, soo als Munincks en zijn gelijcke is, hy repliceerde ten is Munink niet die het my geraeden heeft, maer 'tis een Man van soeburg of eygentlijck van heijnkensant van geboorte, die tot soeburg woont en u tot vlissin heeft hooren spreken, daerop zeyde ick gy en hebt geen noot als't maer dien Man en weet, maer wacht u van andere te seggen want zy souden u bespotten seggende op alle voorvallende gelegentheyt wilt gy weder niet by de Weduwe &c.

En gy sout'er my oock infaem mede maecken, want men sou seggen luystert zy naer sulcke een Volck, ick en wil nu niet seggen dat gy oneerelijk zijt gans niet, of met geen gedagte maer gy weet dat geringe Lieden ongeacht zijn, niet dat ick wil seggen dat gy soo gering zijt alsser veel bennen, ick wil dencken dat gy een Man van fortuyn zijt en nu soekt dat stuyverken dat gy verovert hebt wel te besteden, maer daer toe moet gy by sulk een Volk niet zijn als ick ben, die zijn te veel op de eere geset, en gy hebt dat konnen weten als gy van mijn staet gehoort hebt, soo weet gy dat ick Gelt en goet, Vlees en Bloet, om de eere verlaeten hebben, en dat ick nu niet minder en ben, maer meerder nu ick een Predicant gehadt hebbe, van groot goet, en eerelijcke Vrienden soo als is den Comandeur of Gouverneur vant Sas, die is soo gy weten cout mijn Swaeger en sou ik die Luyden kleynigheyt aendoen, dat en is in mijn aert niet, ik sou hun liever verheffen als vernederen, want zy hebben my groote eere aengedanen, my noemende haere Suster so haest ik met mijn man getrout was, sonder te sien op mijne Vrienden die oock maer Burgers zijn, niet dat ick den Burger verachte gans niet, maer ick en kan haer booven andere niet eeren de wijle zyt onweerdig zijn, door hun slecht comportement, of door gelt en goet boven al te achten, het gene een malle daet is, waerom ick my schaeme uyt haer gekomen te zijn, en mijn geboorte verfoeje, niet met den naem maer met de daet door met hun geen gemeijnschap te houden, soo raeckte ick hem quijt voor dat mael.

(Door dito schrijven wierd ick volkomen overtuigt van witte Kleederen te moeten draegen, en niet te mogen verwen: dit braght my in eenen nieuwen strijdt, maer alsoo my die in den Somer over quam, soo daght ick de smaet te sullen ontkomen, die ick daer gevolgelijck uyt voor spelde: dit was alle bey waer; den Somer verschoonde my, maer den Winter bragt my de smaed toe die ick gevreest hadde: het eerste seyde ick te doen om de luchtigheyt, en voegde daer by, andere draegen geblomt Goed, en dat verschiet in 't wassen, en dit niet; soo mogt ghy dencken dat ick het in stee van Cattoen draege, dat an-

dere om de luchtigheyt doen. Dat ging henen, by sommige Menschen, die my niet wel en kenden, maer by andere niet, soo als de Mennonisten veele waeren, die seyden dat en is u eenig oog-merk niet, bysonder die daer ick in mijn Eerste Deel van gesproken hebbe; ick seyde neen, en vervolgde, ick doe 't om dat mijn Gemoed my daer toe verpligt: sy vraegden wat reden tot deses? ghy spreeckt altijd van reden: ick antwoorde, voor eerst, om dat ick oordeele met de geheele Wereld, dat elck Dienaer verpligt is die Lieverye te draegen die hem zijn Heer geeft, dienvolgens, mijn Heer geeft my de Kleederen wit, ick moetse soo draegen, en het Wit is de Lieverije van het Ligt, en het Ligt is mijn Heer of Koning, volgens het Gemeen Oordeel, dat segt, den goeden Godt is so Ligt dat'er gants geen Duysternisse in en is, dienvolgens het Ligt selfs: ten anderen, al dat eerelijk beschreven werd, werd wit beschreven; daer-en-tegen, dat oneerelijck beschreven werd, zwart, en dede daer by, segt men niet als men wil seggen hy heeft hem of haer uytstekende oneerelijck afgemaelen; hy heeft hem soo zwart gemaekt, de Antwoord moest Ia wesen: dan vraegdense wat ick daer mede seggen wilde; ick seyde dat het Wit eerelijck is, en het zwart oneerelijck, dienvolgens, die eerelijck wil wesen, dat hy wit moet draegen, die de reynigheyd haeres Herten te kennen geeft, niet dat ick wil seggen, datse al reyn zijn van Herten die witte Kleederen draegen, maer 'tis een bewijs datse geen decksels der onreynigheyt en soeken, die oock in luyheyd bestaet; een luy Mensch en sal geen witte Kleederen draegen die nog eenige schaemte heeft; waerom? om dat hy sou genootsaekt wesen de Handt uyt de Mouwe te steeken, om alles te reynigen daer hy ontrent komt, om de Kleederen reyn te houden, en die te suiveren, om niet voor luy, of onreyn, of vuil aengesien te werden: Sy vraegden of het dan al wel sou wesen als men daer soo veel tijd toe consumeerde? ik seyde Ia, so verre men geen dingen te doen heeft van meerder nootsaekelijckheyt; en vervolgde, soo veel reden hoef ick niet te geven, of soo verre te disputeeren, ick en hebbe maer te vraegen of het geen bewijs en is dat ghy wilt

dat u Kinders haer Goed wit draegen als gy het haer wit geeft: zy seyden Ia, en vervolgden, maer waer toe sou de Verwe dienen, gy wilt het Silver en Goud gebruykt hebben, om dat het God geeft, waerom niet de Verwe? of wat wildet gy daer mede doen? ick antwoorde gebruiken tot het eynde daerse toe gegeven is, dat en is niet om schoon Goed vuil te maeken, maer de schorsen zijn tot decksels van de Boomen, de Blaederen tot cieraet der selve, en vervolgde, als gy u Kinders Inct geest en Kersen, geeft gy hun dien om hun Goedt te bemorsen, de Antwoord moest neen wesen: andermael en gebruickte ik soo veel woorden niet, voornaemelijck, als my ymandt daerom hart aen taste, seggende dat is sot; dan vraegde ick waerom? en vervolgde, is 't oneerelijk of en worden niet de Engelen wit beschreven, of en wort'er niet gesegt dat de Engelen in't wit gaen: en als die Redens van dito Vrou die by mij quam naer dat ick by den Burger-meester geweest hadde, daer by quaemen, so wierd daer uyt een Historie gesmeed van desen inhoud; de Weduwe van Domine Hoogentooren, heeft gesegd dat'er Engelen by haer geweest zijn in 't wit, en die hebben haer gesegt dat zy in 't Wit moet gaen, en dat de Stadt vander Goes het onderst opperst sal keeren in korten tijd; Andere deden daer by, daer en sullen geen Huisen blijven staen als het haere, en dat van de gevangene Burger-meesters, en die sullen dan oock los komen: Andere deden daer by een seker tijt op welcke dat geschieden sou, en daer by wiert gesegt tot bevesting t'Iaerent heeftse mede gepropheteert als de Soldaten voor de Stat waeren, en 't is so geschiet, en als zy sagen dat het niet geschiede, soo en wisten zy niet wat smaet my groot genoeg toe voegen, niet tegenstaende ick al vroeg in de weere was om het te stuyten, tegen eenige die my daerom aen spraecken, sommige om dat zy daer geloof aenstelden, en het ongeluck vreesden, en andere om dat zy het niet en geloofden, en wilden het gerugten sluyten, voor eerst bespotte ick het soo ik gesegt hebbe, en als ick merckte dat dat niet en hielp, soo liet ik het loopen en sprack niet, maer dan gingt soo grof datse praeten van my met Vuyligheyt te werpen, en riepen

my alles achter aen dat'er gesegt wiert, en deden daer by naere geschreeuwen, Handen geklap, Hooft geschut, somma al dat doenlijck is om Imant te tergen, als zy digt by my waeren, en van verre riepen zy siet daer komt of gaet den Engel in 't wit, en als ick in 't Swart was, om mijn andere te wassen of te naejen, den Engel in 't Swart, als ik dat een tijd lang met stil swijgen geleden hadde, denckende ick moet eens sien of de Regenten sich daer niet mede moeten sullen, en dat quaet stemmen, en dat ick sag dat'er niet van en quam, maer dat het allinckens erger wiert, soo resolveerde ik om mijn selfs regter te wesen, seggende tegen die het seyden, wat zijt gy een Duevel in 't Swart of in 't Bruyn of in 't Graeuw naer datse gekleet waeren, en dede daer by ick gelooft ja want den Duvel is een tirger of versoeker of moeveerder van eerelijcke lien die hem niet en moeveeren, en soo zyt gy ook, en dat in alderley taelen, zeyden zy het in't Frans ick zeydet oock in 't Frans, zeyden zy het in't Latyn, ick dede ad idem, deden zy het in duits, so ook, spraeken zy sagtjens ik oock, spraeken zy hart ick oock, en lachten zy ick zeyde siet tegen dieder ontrent waeren dien sot lacht om zijn eygen dwaesheyt, en dede daer wel eens by hy heeft de lievereije van de Duevel aen, dat is swart, en hy speelt daerom aparent voor Duevel, om de Engelen te quellen, die Engelen zijn volgens zijn selfs seggen, maer dat en dede ick niet als ontrent bejaerde, en op de Kinderen lette ik om te sien wien zy toe behoorden of onder wien zy stonden, en daer door kreeg ick noch een remarcable of aen merckens weerdige ervarentheyt, ick wiert gewaer dat den Franse Schoolmeesters scholieren hier in de voor naemste waeren naer een naukeurige opmercking, en ick hadde effen te vooren een Soldaete Vrouwe in genomen, die een bastaert was van mijn Mans Susters Dochter, dienvolgens een verstooteling, en dat hadde ick gedaen uyt puere Liefde van haer en dat geslacht, die wilde sich daer met onfatsoenelijckheyt tegenstellen maer ick en liet het haer niet toe, bysonder om dat zy swaer was, maer zeyde wel te willen dien Schoolmeester spreeken, om dat ick hem voor een verstandig Man aen sag, zy zeyde Moei

laet icker omme gaen, dat stont ick toe, en als zy daer quam en was hy niet t'Huys, maer quam seer haest naer haer vertreck, en dede my sulcke een contentiment, als my oyt Imant gedaen hadt, voor eerst toonde hy hoe het wit een tweeden rouwe was dienvolgens mijn staet betaemelijck naer dien het in het tweede Iaer was van mijn Weduschap, en zeyde dat het maer kanailie was die mij daerom verachten, die geen verstant en hadden van eerelijcke lien leven soo dat het op mijn seggen uytquam, den sot lacht om zijn eygen dwaesheyt en hy toonde metter daet seer misnoegt te wesen doen ik zeyde dat zijne disipelen my daerom kleyneerden, voor eerst vraegde hy of ickse by den naem niet en kende, dan hoese gekleet waeren als ik Neen seyde, dan offer niemant van kennisse by en was ick antwoorde Ia, en noemde hem een Buere Kint daerop zeyde hy ick hebbe genoeg, en vervolgde als't meer beurt soo versoeke ick vriendelijck dat gy op de Schoole komt terwijle zy by malkander zijn, en my die aenwijst, en ick salder sulcke een straffe over oeffenen, dat'er niet eenen meer het herte sal hebben van te doen, en dat niet alleen maer soose u niet met rispect en ontmoeten, en die bestraffen en straffen die het doen: daer over wiert ik root van schaemte en zeyde naer hem bedanckt te hebben voor zijn beleeftheyt, dat en hoeft Iuist niet, en vervolgde, als zy my maer in Vreede laeten, maer dat soo gy weet is overdraegelijck, voor een eerelijck Mens, want men sou soo konnen gedefaemeert worden, soo dat men noyt te recht sou connen komen, want de vremdelingen souden daer mede weg gaen, en ons op andere plaetsen voor sot vermaeren, dat stemde hy toe, en seyde al wildet gy lijden, ick en sout niet lijden, want ick hebbe te veel rispect voor u en dat soo veel dat ick liever al mijn Kinders of Scholieren sou quijt wesen, als dat toe laeten, of Iets anders dat tot u oneere dient, waer over ick hem bedanckte, en zeijde verpligt te zijn, en vervolgde als ick U.E. of Imant van de uwe dienst kan doen gelieft maer de comandeeren, ick sal my altijt geluckig achten als ick U.E. dienst kan doen, want ick hebbe oock respect voor u om U.E. groote siviliteyt, welcke hoedaenigheyt ik meer

exstimeer, als alle het goet van de Werelt, dat behaegde hem soo, dat hy als verlieft wiert, en ick zeyde dat in mijn eenvoudigheyt, niet denckende dat dat eenige wercking op de Natuer kon doen, hy stont op, en so haest ik dat sag stont is oock op, denckende hy wilt weg gaen, maer hy quam naer my toe, dan dagt ick 'tis om afscheyt te nemen, met een kus, maer hy en hielt sig daer mede niet gerust, hy gaffer my meer, en als ik hem afgekeert hadde, so praete hy van een spelt aen mijn doek te steken die los aen mijn Hals was, dan merckte ick water gaende was, en zeyde u beleeftheyt is te groot, en vervolgde ik kan wel met minder doen, hy zeyde het is het minste van mijn devoir, en ick wendet op wat anders, ick vraegde hoe het met zijn Vrouwe was, hy zeyde datse altijd siek was, ick vraegde hoe dat quam? hy antwoorde door de seeuwse lugt, dan wendet hy weder en vraegde hoe lang ick Wedue geweest was, en hoe ick sonder Man kon leven, ick zeyde heel wel, en vervolgde beter alleen als met slecht geselschap &c. en zeyde dat men sulcke Mannen behoorde andere Vrouwen te geven, als hun Vrouwen altijd sieck waeren, en dat men de sieke in de Gast-Huysen behoorde te bestellen, of dat de Kloosters daer goet voor wesen souden, hy zeyde doet dat, ick repliceerde als ick de macht hadde soo wel als den wil, hy repliceerde gy hebt de magt ick zeyde verexcuseert of pardonneert my, soo ickse hadt ick sou wel moeten onbeleeft, of wreedt zijn, dat ik u die niet geven sou, hy zeyde Iuffer ten zijn maer woorden en seyde voor de tweede mael, ghy kont al, ick zeyde Ia en Neen is lange strijdt, en ick en wil tegen u niet strijden daerom wil ick het u liever geven, en seggen ick kan wel maer en mag niet, hy vraegde waerom? ick antwoorde, om dat ick geen vrijheydt hebbe, hy Keeck daerop rom en tom en zeyde nochtans is dese plaets wel besloten, en vervolgde of woonter Imant boven? ik antwoorde Neen, en zeyde dies aengaende ben ick vrijgenoeg, maer niet om het gevolg, hy zeyde wy konnen daer sorg voor draegen ick repliceerde, dat en dede ick niet om de geheele Werelt, hy vraegde waerom? ick antwoorde om dat het my een grouwel is, hy vraegde wat? ik antwoor-

de conversaetie sonder oogmerck van Kinderen, en vervolgde dat is by my een van de grootste sonden van Sodomie, dan was hy uyt, en ging soetjens henen, en quam op een ander tijd weder om te vraegen of zy het meer gedaen hadden? ick antwoorde Ia maer niet door u faute, want ik hebbe gesien datse malkander daer over in u naem bestraft hebben, dan zeyde hy dat is my Lief, en vervolgde met my te prijsen, daer ick mijn debat tegen hadt, seggende soo gy een Vrijer of Vrij Persoon waert ick sou dencken dat gy my Lief hadde maer nu en wil ik niet, hy vraegde waerom? ick antwoorde om dat gy my voor sodaenig aenmerkt, hy vraegde hoe meijnt gy dat het soo niet en is? ick antwoorde ik meijne dat de Lieven altijd moy, of beminnelijck zijn, hoe leelijck zy zijn, daerop zeyde hy gy en wilt het niet weten, maer gy zyt de beminnelijckste Vrouw die leeft, en vervolgde, wat sal het een geluckig Man wesen die u tot Vrouw krijgt, ick repliceerde, 't is Iamer dat mijn Vrijer dat niet en hoort, en vervolgde gy sout seker den rooden Mantel met de panne schoef verdienen soo men in Vlaenderen segt dat de Kopelaers verdienen met Kopelen, dan vraegde hy wien mijn Vrijer was? ick antwoorde kende ick hem ik sou hem u noemen, denckende dien Man isser recht bequaem toe, maer ick kender geene, hy zeyde dat niet te konnen gelooven, ick repliceerde wat raet dan, sweeren mag ick niet, ook zyt gy soo siviel dat gy het niet en sout willen hebben, dat weet ick wel, maer gy segt dat alleen om my te beproeven, dan wiert hy als versuft en zeyde niet als hoe kant wesen, ick vraegde wat? hy antwoorde dat soo een Vrouw geen Vrijer sou hebben? ick antwoorde door datse sig daer niet naer en stelt, maer Kleeren draegt die afschrickelijck zijn, hy zeyde ick en sout daerom niet laetten, als ik vrij was.

Als hy vertrocken was, so ging ik dencken wat daer uyt sou kunnen komen, naemelyk dat hy zijn Vrouw te kort soude doen, of verachten sou, en om daer in tijts voor te wesen, verson ick al wat ick versinnen mogt om het te beletten: dan dagt ik eens van haer te gaen besoeken als een Liefde pligt, om haer uyt te hooren, dan weder wat

sou zy dencken dat ick daer soo onbekent by quam, en wat sou hy dencken, dat het maer een prerect en was om by hem te wesen, dan weder hy heeftet versogt, ick sou konnen seggen dat ick dat niet naer laeten mogt om die reden, en als ick dagt te gaen kreeg ick schaemte eyndeling resolveerde ik om zijn Dochter aen te roepen, en te laeten vraegen of ick haer Moeder geen belet sou doen met haer te komen besoeken, en zy quam seggen dat ick haer voor dat mael verexschuseeren sou, om dat zy in geen staet en was om visite t'ontfangen vermits zy geen woorden verdraegen con, daer mede was ick gerust, en dacht ik kan niet meer: als dat wat geleden was, moest ik pennen laeten snijden, en om datse niemant wel en sneet naer mijn Hant, soo resolveerde ik by hem te gaen, om met eenen die Vrouw te besoeken, en als ik daer quam en was hy niet t'Huys en de Vrouw sprack soo veel lof van hem als ik mijn leven van een Mens gehoort hebbe, het gene a propo quam met van haer onpasselijckheyt te spreeken, door dat zy zeyde dat die uyt die lugt onstont, en ik vraegde oft ook niet wel by ander oorsaek toe sou komen van eenig miscontentiment, zy zeyde Neen, en vervolgde by my kan dat niet wesen, want dat hebbe ik niet, en ik en weet niet waer in ik het hebben sou, want ik hebbe al dat mijn Hertje lust sonder eens te moeten naer vraegen, daerop zeyde ik dat is wel als dat so is, en vervolgde maer hoe can dat wesen dewijle gy altijt onpasselijck zyt, men sou seggen dat sulke Vrouwen haer lust niet en souden konnen hebben, om datse de Mans haer lust niet en konnen geven, daerop zeyde zy dat is evenwel so, en vervolgde mijn Man is van sulcke een Conditie, dat ick maer ergens naer sien of van spreeke dat hy sig in beelt dat ik'er lust naer hebbe en hy beschickt'et my, en hy is altijt om en even vriendelijk en beleeft, hy en wilt noyt niet hebben, dat ik Iets doen dat moeilijck op pijnelijck is, ick hebbe daer nu wat staen strijken, maer dat hy t'Huys geweest hadde, ik en sout niet mogen doen hebben, sulck een sorg draegt hy voor my, en noyt sien ik van hem vuyle rogel, want hy en sal noyt op den Vloer spuigen soo somige mans doen tot haer Vrouwen verdriet, noch noyt rookt hy Toe-

Back, noch Drinckt Brandewijn of hy moest siek wesen dat het hem geordineert wiert, en anders is't al voor het Huys-houden dat hy doet, als ick swanger was, soo en wasser niet te kostelijck of te diere voor mijn Mont, hy heeft het dickwils van andere plaetsen onboden als hy dagt dat icker lust toe hadde, en dat in de Stat niet om te krijgen was, en dan liet hy het van een Meester Kock bereijden in t'Huys brengen buyten mijn wete, en dan nam hy het den Kock of zijn Knecht selfs af, en ging'er mede in een apartement, en deckte daer dan vaerdig een Taefel met schoon goet, en wast Iets daer een Glas Wijn op paste, dat sette hy daer al gereet by, en riep my dan binnen soo vriendelijck al hy mogte, daerop zeyde ick dat zijn Mans die Mans mogen genaemt worden Ia Mans naer Godts Herte beter als die den Naem hebben &c. en ging met vreugde naer Huys om het gene ick gehoort hadde.

Effen te vooren schrijft dito Man van Vlissing dat hy binnen 14 dagen of 3 weeken voor het lanst sou komen, om mijn saeken te helpen uytvoeren, en als ick Saeterdaegs den Brief gekregen hadt soo quam hy des Sondags avons heel besweet, en zeyde geperst te wesen om naer my toe te komen, in den Geest, ik vraegde wanneer hem die persing aengekomen was? hy antwoorde gy en moet so veel niet vraegen en zeyde naer dat de schepen vertrocken waeren, ick vraegde hoe hy dan gekomen was? hy antwoorde over Middelburg door Sloe, daerop zeyde ik wel lieven Vrient komt gy dien verren weg te Voet so zyt gy wel moede kom sit dog neder, en doet u Schoenen uyt en set u Voeten tegen het Vier op die stoof of dat plankje, dit sag en hoorde mijn Broeder die daegs te vooren met een speel maet gekomen was, en Keeck ons beyde met verbaestheyt aen, by sonder doen hy sag dat ik hem, als mijn Vaeder voor diende om dat hy den Ousten was, waer door ick hem mijn Broeder gelijck stelde, en aen zijn Kleet sag mijn Broeder hem voor den Smous aen, waerom hy my in zijn Hert verachte, en zeyde achter ick en weet niet met wat voor Volk dat gy al gemeynschap hout, ick repliceerde niet als met eerelijck Volck soo verre my

bekent is, hy vraegde of hy oock al eerelijck was, ick vraegde waerom niet? hy antwoorde ick en weet dat niet of om dat hyder soo smousachtig uyt siet, daerop zeyde ik met een lag zijn de Smousen dan niet eerelijck, en vervolgde hy en is geen Smous maer soo eenen, en vervolgde spreeck vrij met hem 'ten sal u geen schaede wesen want hy heeft veel gehoort en gesien, en met een anders ervaerentheyt leert men onkostelijcker, als met zijn eyge, want men kan niet leeren sonder schaede of schande, en gy wilt naer Hollant toe hy sal u daer overal t'Huys wijsen want hy iffer wel bekent, daer luysterde hy naer, en nog meer zijn macker die op het point van menaegie geset was, en soo hielp ick hun aen malkander soo datse sulcke een plesier met den anderen hadden, dat zy twee of drij mael so lang bleven als zy gewent waeren, en dat lede ik al sonder verdriet te tonen, niet tegenstaende het my kostelijk viel, door dat ik geen overvloet van goet en hadde, een kleine wi[...] en als mijn Broeder met zijn maet weg ginck wilde hy ook weg gaen, en ick en hadde in dien tijt niet konnen aen mijn dingen doen van inportantie waerom ick soo bedroeft wiert dat mijn Hert scheen te sluyten maer ick en zeyde niet, als dat al te vergeefs, en dan patientie, en als hy wat weg geweest hadde quam hy weder en zeyde heel ontroert ick en kan niet weg, en so haest ik zijn stemme hoorde soo sprong ick op van Blijtschap, en zeyde dat is goet nevens dito nicht, die nevens my geseten was, die voegde daer by, ick ben soo bly om Moejens wille als of ick Duysent Gulden gewonnen hadt, dan ging ick met hem in mijn eet sael en vraegde wat hy in zijn sin hadt? hy antwoorde u werck te voltoyen, ick vraegde of hem beliefde dat ick hem mijn schrift sou voor lesen, om te sien offer geen fauten in en waeren, dan offer niet aenstootelijcks of onuts in en was? hy antwoorde Ia, daerop leyde ick wat vier aen, en dede hem daer by sitten, en las dien heelen dag tot Savons ten tien of elf uuren, dan sprack hy van uyt te scheyden tot den morgen dat stont ik toe, en als ik hoorde hoe laet het was so vraegde ik of hy noch wel in zijn Logement sou connen komen, en vervolgde anders kont gy hier wel slaepen daer myn Broeder ge-

slaepen heeft, dat zeyde hy beter te sullen wesen, als ick het om het Volck niet en liet, ick zeyde wat kan het volk daer van seggen gy zyt een vremdelingh, die om mijn werck over komt, en vervolgde ick en sien niet dat daer Iets op te seggen kan vallen, siet gy het segt het, want wy zijn gehouden malkanders eere voor te staen om ons werk uyt te konnen voeren, ik salt nu niet meer mijn maer ons werk noemen, daerop zeyde hy so ist, en vervolgde ick en siender niet in, maer ik dagt dat gyder yets in sout gesien hebben om dat gy verder siet als ick, dan dagt ik het noch eens over en doen icker niet in en vont, soo ging ick zijn Bedt decken, met schoone Laekens, soo als ik oordeelde dat redelijck was, en ging gerust te Bedt denckende dat alles wel was, en dat hy den Man was daer in den Evangelio van gesproken wort die de kostelijcke peerel soo lang gesogt hadde en in een aerde Vat vonden, die daer toe alles verkogt of verlaeten hadde om die te bewaeren, en des morgens vroeg als ick wacker wiert hoorde in yselijck stenen, voor eerst dagt ik dat het die Nicht was die den arebeyt op den Hals hadde, en liep daerom veerdig half gekleet uyt mijne Slaep Kaemer,

Die den geheelen Nacht met een Grendel van binnen geslooten was geweest, niet door voor bedagten raet, maer uyt gewoonte, want ik en wantroude mijn Vrient niet, maer hadde my dat aen gewent t'sedert dat dito Vrijer by my geweest was, denkende by Nagt mogter soo een Gast in sluypen, en mijn kuyheyt steelen die noyt en is besoetelt geweest als van mijn eygen Man, en soo al mijn Werck tot niet gemaeckt worden, want die een ander van kuysheyt wilt spreeken mag selfs niet onreyn zijn, of men sou seggen Genees-meester geneest eerst u selven, waerop dito Vrouw dickwils met my gespot heeft, seggende gy draegt wel sorg voor u Maegdom of Wedulijckheyt, en vervolgde, waerom draegt gy sulck een sorg, gy en sult doch u leven geen Kinders krijgen, waerop ick seyde, als ick dat verseekert was, soo en sou ick mijn leven niet by slaepen, waerop zy seyde en segt dat niet, want gy en weet niet wat u overkomen

kan: ick repliceerde, my kome over dat wilt, my en sal dat niet overkomen, naemelijck dat ik buyten Oog-merk van Kinderen sal by-slaepen, en vervolgde, ick sou noch liever voor een Hoer uyt gekreten worden van de geheele Werelt, als sonder Oog-merk van Kinderen by-slaepen, zy repliceerde, gy en hebt u sinnen in u Hant niet, ick seyde soo verre wel want ik weet dat ick geen quaet mag doen op dat'er goet uyt voort kome, en dat sou soo zijn als ick soo dede als mijn Man gedaen heeft, dat is eerst de Natuer opwecken en dan het Saet weg smijten, soo het noch maer van een kant geschiede soo was de saecke inschickelijck, maer twee Saeden die te gelijk geschoten worden moet seker een Kindt zijn, want gelijck als de Lubbe de Melk doet te ronnen soo doet het Mannen-saet het Vrouwen-saet ronnen of klonteeren soo andere seggen, natuerelijk want het Vrouwen-saet is soet, en het Manne-saet silt, daer het spreeckwoort oock op past, sout en suer krenckt de Natuer, om dat'er de Vrouw voor eerst bang van wort: (Dito Vrijer quam eens op een Sondag dat ick alleen t'Huys was, en meijnde het Ioncker te spelen seggende gy en kont my niet doen uyt gaen als ik wil, en ik vlugte naer boven en sloot twee Deuren voor hem toe de eene voor de andere, naer hem een en andermael gesegt te hebben dat hy weg sou gaen, en voor het leste wilt gy of niet, antwoort maer kort, hy vraegde wat ik doen sou, ik antwoorde dat sult gy sien, dan seyde hy gy hebt my eens bedrogen door te deuren uyt te gaen, maer gy en sult my niet meer bedriegen ik salder wagt voor houden: en op dien tijd was ik soo swack, dat ick naeuwelijcks geen kragten over hadde, daerom was ick een tijt lang seer verlegen om dat ick niet tegen spreeken con, naer mijn contentement, en oock zijn woorden niet verdraegen, door dat mijn Geest opgetoogen was, in Hemelse saecken, soo en kon ick selfs geen soeter woorden lyden, soo dito Willem en meer andere getuygen konnen, en hy wasser in geslopen tegen mijn wil, want alsoo ik de Deure opende op het midden van den Dag, denckende dat het Imant van de Vrienden was, door het forsig bellen, die my om een noot hulp quaemen versoecken, soo

trapt hy in sonder vraegen, en sluyt de Deure naer hem toe daer stont ick en keeck en wist niet wat seggen, voor eerst door verbaestheyt, denkende wat sal dat zijn, en eer ik woorden versonnen hadde so sou ick neder gesegen hebben door swackheyt, soo wiert ik genootsaeckt het sitten te kiesen, dan seyde hy hoe zijt gy so onbeleeft dat gy my niet een Stoel en set of segt gaet sit wat, daer ick exspres om u van Middelburg kome, waer door ik genootsaeckt wiert te lachen hoe slegt het my luste, seggende dat komt schoon wien heeft u ontboden: hy repliceerde, gy door u vriendelijckheyt: ick repliceerde, wel ben ik dan soo vriendelijk en weet ik dat niet, ik moet eens in den Spiegel kijcken en stont dat seggende op, dan trok hy my op zijn Schoot, ik seyde holla Kock dat sou u beter passen, en stont dat seggende op, daer op seyde hy soo ist maer gy en soud niet willen: ick replicerde, wat weet gy dat, hebt gy 't my gevraegt, hy seyde neen: ik repliceerde, so en kond gy dat niet seggen, hy seyde ik sou 't u wel vraegen, maer ick denck dat gy het my weygeren soud: ik repliceerde, als gy die gedachten hebt dan is 't beter dat gy het laet want ik mogt'er mijn roem op gaen draegen, seggende dien Iongman heeft my gevraegt om by te slaepen, hy seyde ik en sou my dat niet schaemen maer sou seggen zy ist weerdig, daer op seyde ik zijt gy so een onbeschaemt Borsjen men sou 't schaers seggen die u maer aen den Neus sag, en vervolgde, ik mag wel gaen vertrecken want zy wagten my achter, hy vraegde wien, en vervolgde, ik wilt sien: ick repliceerde, gy spreekt soo wilachtig of gy der hoorde, men sou u daerom laeten al hadt men het anders in zin, hy seyde ik moet eens gaen kijcken, ik seyde doet dat terwijle gaen ik vooren uyt en de Bueren seggen dat ick een Moet-williger in Huys hebbe, hy seyde nu en wil ik niet als gy dat doen soud, soo wil ik liever by u blijven en zy mogen wachten of weg gaen, ick en denck hier niet van daen te gaen of ick moet het Ia woort hebben, dan moest ik schreeuwen van lachen hoe weynig ik kon, en seyde soo al met eenen sonder een Vrient van te spreeken hy seyde Ia, en vervolgde, wat valt'er Vrienden van te spreeken wy zijn ons selfs voogt, daerop sey-

de ik gy dat kan wesen, want gy zijt al wat groot uyt de kluyten gewassen, maer ik seker niet, want ik en ben maer een teer Meysjen, daer op greep hy my in zijn Arm en seyde neen seker gy en zijt soo teer niet, men sou u voor geen Vloo in 't Bedt verliesen: ik repliceerde, lieve Broer wilt gy my by een Vloo vergelijken gy maekt een verkeerde rekening ik en ben soo goet niet als ik nu lijcke, dat ik nu niet sieck en was gy soud wel wat anders sien en voelen, als gy my soo vast vatte wien weet of ik u niet de Oogen op de Kaecke sou haelen, waght u van dat Vrouwe-volck, gy en moetse noyt soo digt niet komen of het moet met haer consent wesen of zy souden u ontmannen, daer op trat hy agter uyt en seyde Iuffer men soud niet seggen dat gy soo boos wesen soud, daer op kon ik my weder niet effen houden, waer door hy weder wat stouter wiert en digter quam, dan seyde ick gy en gelooft geen Santen of zy doen Miraekel, kan ick wel aen u sien of gy zijt van Sint Thomas Volck, en vervolgde wil ik het u eens doen gelooven hy seyde weder gy en zijt boos so niet: ik repliceerde gy en kent my niet, ik sou 't u eens moeten doen sien soo 't my wat beter luste, maer nu ben ick soo swack dat ick op mijn Beenen niet staen kan, en gy wilt my van trouwen spreeken en hebt niet meer compassie met my als een Hont gy soud die wel laeten rusten, daer en twijffel ick niet aen, als hy soo swack was als ik, en met my en hebt gy geen compassie, is 't om dat ik van ontmannen gesproocken hebbe, ik en wilt liever niet meer doen, laet my dan met vrede, en komt liever als 't my beter lust, en als hy naer desen niet luysteren wilde, soo seyde ick, ick moet boven eens wat af haelen om u te laeten sien voor onse trouw belofte, en vervolgde, belieft gy daer soo lang neder te sitten, neemt u comoditeyt soo vrij als of gy t'Huys waert, hy was verbaest door dese schielijcke verandering, en wist voor eerst niet wat hy seggen wilde, en eer hy dat bedagt hadde en neder geseten was, was ick op de Trappen besigh met de Deure toe te maecken, en seyde die toe-gemaeckt hebbende, ik gaen boven wat leggen of een rustjen haelen gy kund gaen als 't u belieft, dan seyde hy kom

laet ik mijn behoorelijck afscheyt nemen: ik repliceerde, dat is klaer en ging naer boven en liet hem rammelen tot dat hy moede was, en daer naer quam hy niet meer, want ick maeckter my sterk tegen, en dagt hem buyten te houden met gewelt, door de Bueren toe te roepen als in de Deure niet Meester was, maer dagt daerom noyt geen Deure te openen sonder eerst uyt het Venster gesien te hebben, bysonder op Sondaegen als elck meest in de Kerck is, en daerom wel mogen Sonde-daegen genaemt worden, om dat'er dan veel Fielterije geschiet van Meysjens en Knechten, door dat zy staet konnen maeken wanneer het Volck t'Huys komen sal, en ondertussen hun personaegie konnen spelen met devotie, of attentie of aendagt dat is sonder vaer of vreese, tot menigte haer verderf, 't is waer die sig selfs bewaeren kan die en heeft geen bewaerder van doene, maer hoe menigte zijnder niet die het op andere laeten aenkomen al is't datse het selfs doen konnen, seggende zy zijnder om of zy trecken daer haer Gelt voor, maer ten sal haer niet verschoonen, wee dien dienstknecht die den wille des Heere geweten en niet gedaen heeft hy sal met veele slaegen geslaegen worden, Natuerelijck zijn alle dese dingen te begrijpen want de Natuer leert het selve,) eens ging ik in mijn Ieugt om een compliment boekjen te koopen, den Drucker of Binder Keek my met bedaertheyt aen soo haest als hy mijn stem hoorde, en zeyde Iuffer of Dochter dat en is voor u niet, waer door ick root wiert in mijn aenschijn niet wetende wat hy seggen wilde en vraegde is't een oneerelijck Boeck, hy antwoorde Neen maer dat segge ick om dat ick weet dat gy dat niet van doene sult hebben of hebt, ik stont en Keek, of in een Klap kreeg en dagt dat hy met my spotte, doch ging ick henen uyt vreese van meer te sullen bespot worden denckende wat brast my den veijnt hy en kent my niet ick sal hem laeten loopen, wat meijnt hy peys ik dat ik het niet betaelen sou, dat zeyde ik hem noch in 't wech gaen waerop hy zeyde ick dagt wel dat gy u woort wel doen kont daerom wilde ik voor u dat Boek niet langen, want gy souter mede gespot hebben of gezeyt is't anders niet geven de Lieden dan haer Gelt voor zy mogtent beter in 't

waeter smijten &c. soo sont hy my weg en ick en kon niet wacker genoeg t'Huys komen om dat te seggen, daerop zeyde mijn Moeder 'tis wel besteet gaet weer om sulck een vuyligheyt te koopen, eender of gy van Sotten op gebragt wiert, dan dagt ick hadde ik noch geswegen, ick gaen mijn eygen faute ondecken hoe sot, maer dat hadde ik onbedagt gedaen op mijn half Susters aenraeding diet wat beter van doene hadde, en dat dede zy soo als ik uyt de Schole quam met een yver om te spelen, seggende susje wat ick daer bedagt hebben, dat en weet gy niet al zyt gy een halve prophetesse, ick seyde wat prophetesse, wat komt dat te pas segt watje te seggen hebt en hout u mont van prophetesse ick en magt niet hooren 'tis of gy de sot met my hielt, zy repliceerde ey gy en moet dat niet quaelijk nemen ick en segt maer om te lachen om dat gy dickwils sulke invallen hebt, ick repliceerde wilt gy wat van invallen praeten gy hebter meer als ick, zy repliceerde ey wy sullen daer van swijgen om dat ik weet dat gy daer niet van hooren meugt, ik repliceerde jou babbel-tote gy moester al eer van geswegen hebben, maer nu gy my quaet gemaekt hebt soo wilt gy swijgen, daerop komt mijn Moeder toe en vraegt wat isser weer te kijven en vervolgt 'tis hier alle daeg met u te doen is't niet met de eene 'tis met de andere segt zy tegen my, ick repliceerde Moeder zy noemt my propheetesse, mijn Moeder segt wat is daer aen gelegen gy en zyt daerom niet te minder, en vervolgt gy mogt wenschen dat gy het waert, dat en ging naer mijn sin niet, maer ik en conder niet tegen op, want mijn Moeder dreijgde met eenen te slaen, als men maer een woort tegen sprack, maer ick was soo misselijck in mijn Geest, dat ik wel sou gevochten hebben, en dagt 'tis die Babbel-tote schult dat men so bekeven wort, zy Babbelt alle dingen naer sonder verstant, en soo geeftse ons quaede naemen, dan zeyde zy Susje lieve ick en salt niet meer doen daermede was den tooren over, en ik vraegde wat zy bedagt hadde? zy antwoorde dat er een moy Boekjen is, dat soo uytstekende moy is om in te lesen, ik vraegde een gebede Boekjen of een Histori Boekjen zy zeyde neen, dan vraegde ick een haveloos-ding, zy zeyde Neen, en ver-

volgde en moy leersaem Boeckjen daer alderley moje conplimenten instaen, ick repliceerde soo gy my Bedriegt so mogt gy u wachten, en vervolgde ik sal u soo hebben: zy zeyde met een effen aenschijn ick en bedrieg u niet, en vervolgde soo waerachtig, ick repliceerde foei schaemt u soo te sweeren waerachtig is Godt almagtig en gy zyt leugenachtig en daerom en geloof ick u niet, hadt gy dat woort geswegen ick souder om geweest hebben en dan sout gy soo moy leeren complimenteeren hebben maer nu niet een sier, en vervolgde dat hebt gy voor u sweeren: zy zeyde ick salt evenwel wel krijgen ick salder selfs om gaen, ick repliceerde loopt seere en Breekt den Hals niet, ik segge niet, verstaet my wel gy zyt sulcke een quae-verstaenster, dat gy wel drij woorden meer moet hebben als een ander, daerop quam mijn Moeder weder by en vraegde wat is daer te arguweeren? ick antwoorde niet daer ghy by van doen hebt: daerop liep mijn Moeder toe en zeyde gy stout fatsoen ick sal u hebben, met soo tegen u Moeder te spreeken, daerop ging ick van verre staen en zeyde mag men de waerheyt niet seggen dat is droevig! zy antwoorde komt hier digt by ick sal u wat droevig leeren, ik zeyde dat sal ick my wel wagten want gy sout my slaen om dat ick de waerheyt spreeke, gy zyt een droevige of slechte Moer: daer wiert zy so Dol om datse liep om my te krijgen en zeyde ick sal u wel Moeren komt in mijn Handen, en ick was blij dat ik'er uyt was.

Dan komt mijn Suster en segt nu wilt gy gaen, de fuerie sal ondertussen over gaen: ik repliceerde, ik meijnde dat gy gaen wilde of en durft gy weder niet, zy antwoorde neen, ick vervolgde, wilt gy my beloven dat gy niet meer sweeren sult ik sal doen, zy seyde Ia en dedet met opgeheven Handen, daerop liep ick met een vlucht daer naer toe denckende ik mag de sloor helpen, op datse ook wat kan, en als ik daer quam en naer het Boeck vraegde soo voer ick soo, dan quam ick sonder Boeck, en sonder sinnen voor dat affront dat ik my ingebeelt hadde, en dan meijnde mijn Moeder my veylig te hebben, om my met eenen wat te geven voor het voorgaende, maer het was mis ick ontliept en dat kon ick louter naement-

lijck loopen mijn gelijcke en wasser niet in onse Buerte, maer dan moest mijn Suster aen houden, ik praete van noyt geen bootschappen meer voor haer te doen, om dat zy my soo veel quaet veroorsaekte, eerst met quaede toenaemen te geven, (daerom hadde ik soo wel onthouden dat het quaet was Imant toe te naemen of ander naemen te geven als hun eygen zijn, om dat ick'er soo quaet om geweest was, als ik Iesus hoorde Christus noemen, en hoorde dat het een toenaem was, dan dagt ick wien weet hoe quaet of toornig hy daerom geweest heeft, want naer ik hoor soo kon Hy ook wel quaet of toornig wesen, en het Volck dan quaede naemen geven die haer staet eygen was of op haer staet paste: en als ick dat merckte so kreeg ik vrijmoedigheyt om mede te doen, het gene ik te vooren met een bekrompen hert dede, en dan noch lustig penitentie voor, om dat ik meynde dat het quaet was, om dat het de Ouders bestraffen, en als ick wat Ouder wiert, en hoorde dat het de Rijcke Lieden Kinders deden en daer over gepresen wierden, soo wiert ick toornig en seyde wat gebras is hier, zijn wy niet van eenen Vaeder, waerom worden dese gepresen daer wy om gelaekt en geslaegen worden, den eersten dieder my noch om slaet sal ick in zijn Bakhuys spuigen wat meenen zy peys ik, dat wy Canalje zijn, en rockte mijn Suster en Broeders op om niet te lijden datse ons daerom sloegen, maer onse Babbel-tote ging ik voorby, denkende zy soud alles overdraegen met stucken en brocken en dan sou ick klop krijgen, maer dan hoorde ick ondertussen dat mijn Moeder seyde, de op-stoockers moeten in de Helle, en my wiert ingegeven dat het de Tange was die zy voor een opstoker meijnde en dat soo maer en seyde om my t'intimideeren, dan was ik den Baes, en seyde als zy het meer seyde gy meyn't in 't Vuer, en vervolgde, dat is seker, want hoe sou men Vuer laungen, dan lachte zy onder den Neus, en seyde gy zijt een fijne Dochter, ik wenste dat ik eens wist wien u al die mooje dingjens leerdt, want ghy en suygtse uyt u Pooten niet daer moet Imant wesen diese u in geeft, en ondertussen sat ick al Pooten wat zijn dat voor dingers Pooten zijn Verckens Voeten, en vervolg-

de, ik en hebbe geen Pooten soo en kan ik het daer niet uytsuygen, dan was wat is 't al weder, isser een woort te veel gesegt wat bruyt my dat Kint, men behoort zijn woorden in zijn Hant te hebben en te balanseeren, ik dan al weder bruyen zijn dat gekroonde Sottinnen dat en ben ik niet, en wat is van balanseeren men moet sien wat men segt, dan was 't wel dat bescheten ding sal my nog komen leeren, ik en ben apparent niet out genoeg, ick dan weder bescheten ding wat is dat een bekackt Kint, ik en ben niet bekackt, ik ben misschien schoonder als die 't my verwijt, want ik hebbe Iacomijntie wel horen seggen dat ik my noyt bekackt en hebbe, hoe sou ik dan daer aen komen een ander kan 't my niet gedaen hebben, of ik soud gesien hebben, dan bey van achter can ik niet sien, dan vraegde ik Moeder waer ben ik bescheten met verlof, 't is vuyl dat ick soo spreecke, maer gy doet het my doen door dat te seggen, en ik heb noch liever dat gy't segt als een ander als 't waer is, dan was 't wat legt gy soo en rast, ik dan al weder seggen ik en legge immers niet ik sitte of ick staen, wat souden de Lieden dencken die dat hoorden dat ick noch te Bed lag, en 't is soo laet op den Dag of ik hebbe soo lang op geweest waerom segt Moeder dat dan, en zy seyde van 't out te zijn om te leeren, en andermael segt zy anders, dan was 't duert dat murmureeren noch, ik wenste dat gy eens uytscheyde gy sult noch al murmureeren sterven vreese ick, ick repliceerde, ick niet, en vervolgde ick hebbe gehoort dat het Moeders wenschen soo quaet is, ick hope dat het op my niet vallen sal dat zy wenst, want dan sou ick disperaet sterven, dan was 't wien segt dat al weder meer als gy, ik repliceerde de geheele Werelt, dan seyde zy daer gy in woont, dat is u Lichaem: ik repliceerde dat en is geen Werelt een werelt is vol Volck, en ik ben 't maer alleen naer u seggen maer ik weet beter dan was 't dat vuyl fatsoen met zijn strijen: ik repliceerde, altijdt met dat naeme geven, wat schorter nu weder aen 't fatsoen is vuyl maeckt het schoon gy zijter toe gestelt, en wilt gy het niet doen setter een ander toe, dan was 't Belle gy sult u mont houden of ik salder mijn Hant voor leggen, dan stont ik

op en sette my op den loop en seyde een Belle klinkt men, dan meynde zy my een flinck te geven voor mijn Mondt maer ik sprong agter uyt, en seyden dat is mis, en vervolgde, het seer loopen doeter niet toe maer van passe komen is 't, dan sag zy op my, en ik vraegde met een lachende Mont is 't soo niet Moeder, dan schudde zy haer Hooft eens, en seyde loopt henen jou Quaet-doenster: ick repliceerde, loopen is soo ongesont bysonder als men quaet gedaen heeft, men sou wel den Hals en de Beenen breken, en vervolgde, Moeder wilt gy my quijt zijn dat gy soo praet, en als 't oock al moet gesegt tot een ijdel woort toe, segt my so 't u belieft waerom gy segt Quaetdoenster wat quaet hebbe ik gedaen, com ik wil tegen u wedden om al dat gy wilt dat gy niet en cond seggen dat quaet hebt gy gedaen, en gy hebt my al soo veel naemen gegeven, dat Imant die hoorden souden zy niet meynen dat het waer was, en als ik daerom wiert te dencken dan moest ik schreijen en klaegen, seggende 't is een ellendig leven in dese werelt want die ons beschermen moeten verraeden ons, dan seyde zy gaeter uyt: ik repliceerde, dat ik con sonder quaet doen ik en sou niet lang wachten, gy en soud geen tweemael moeten seggen gaeter uyt ik soud wel uyt mijn eygen bewegen doen, want ik ben de Werelt moe genoeg, voor al het pleysier dat men daer in heeft, soo veel te moeten lijden: dan seyde zy en klaegt niet voor den noot, en vervolghde, den tijd sou wel connen komen dat gy wat meer sout moeten lijden, Want ick sien wat wonders in u: dan zeyde ik al weder wat wonders gy siet altijd wat in my meer als in een ander, en 'tis altijt quaet of het loopt op quaet uyt, ick wenste dat gy oock eens wat goets voor zeyde als gy dog voor seggen wilt, dan zeyde zy. Gy sult een Rijcke Vrouwe worden, daerop zeyde ik praet soo dan sult gy u Gelt verdienen en liep al lachende weg, en zeyde gy zijt een schoone propheetesse, en verwijt my niet meer, of ick sal u hebben, met u propheeteren, dan wast nu loopt gy weg nu gy een actie hebt, ik sal u noch wat seggen om te lachen bey gy en hebt my niet meer, ick repliceerde dat hebbe ick by provisie, dag à docto, dat is tijd en beraet, kont gy u wagten ick en

salt niet hebben maer den wachter verliest, by sonder die soo veel op zijn Hoorens heeft als ghy Moeder: daerop vraegt zy Kint hoe weet gy dat, ick repliceerde Moeder sou ick u dat seggen, zy vraegt waerom niet en vervolgt ben ick niet u Moeder? ik antwoorde met een lach dats aerdig, moeten de Moeders alle dingen weten, zy vraegt doense niet, ik segge Moeder ik vraeg't u, zy, Isabella ick vraeg't u en wien komt het voor recht toe in u Lant? ick antwoorde de Moeders, maer in dat geval niet, daer komt het de Kinders toe, de Moeders moeten eerst antwoorden: zy vraegt waerom? ick antwoorde om datse oust zijn, daerop zeyt zy dat komt schoon ik meijnde dat den Ouderdom het voor recht toe quam, ick repliceerde dat komt schoon mag ick oock wel seggen, want gy segt het my voor en zyt mijn Meester, daerop zeyde zy dat oock al, en noch moeten eerst antwoorden, ik repliceerde Ia Moeder, en vervolgde wat een swaerigheyt en vervolgde noch is't moetelijcker t'vraegen als te antwoorden? zy antwoorde Neen, en moest Ia antwoorden, daer lachte ick haer uyt, en zeyde ey lieve siet Moeder wilt my leeren en zy en weet het selfs niet, daerop keeck zy met verschricking op en zeyde jou stout dink sult ghy u Moeder uytlachen, ick repliceerde ten is met schelden of quaelijck spreeken niet te doen, maer met zijn dingen wel te doen, dan keekse op een Nieu op my, en zeyde wat komt ons hier al over of wat sal ons hier al overkomen, ick repliceerde een soete Kint, zy repliceerde de sotjens prijsen haer selven, ick repliceerde in dat geval niet, en vervolgde daer verspreeckt gy u al weder, en vervolgde noch nu moest ik u weder uytlachen als't regt sou gaen, zy vraegde waerom en doet gy het dan niet, en vervolgde, gy wilt altijd recht doen so gy segt, ik een hoeft niet te gelooven om dat gy het selfs segt, ick repliceerde waerom niet, en vervolgde, om dat ick dat nu laete, ick mach dat doen, uijt consideratie van staet, en vervolgde noch soo ick het dede gy sout soo Boos worden datter aen u geen stellen sou zijn, soo moet ick het laeten om u niet Boos te maeken of sot quaet, dan was het wat sal dat vuil Dinck al van my maecken, en vervolghde nu ben ick

sot, en vervolghde noch, waerom ben ick nu sot, ick repliceerde gy vraegt soo veel seffens, en weet niet of ick het al onthouden can, dan wast al weder onklaer, ick weet Immers wel, ick repliceerde gy Moeder wien heeft het u gesegt? zy antwoort gy doeje niet? ik repliceerde dat zijn Gau Diefs praetjens ick kenne die wel gy moet anders spreken of ick en doe niet me, dan wast elendig Mens, wat sal u over komen, ick vraegde wien meijnt gy my of den smet, segt men altemet dat is den sleutel maer dat en comt nu niet te pas, wien meijnt gy Moeder u selven, dat moet ick vraegen, want ik en meijne my selven niet elendig te maeken, ik een bent van nu af niet, daerop zeyde zy gy zijt een synne die Moeder voor elendig uijt mackt, ick repliceerde dat waer mij leet dat ick dat doen sou, en vervolgde, met schelden is't niet te doen maer met recht spreken, en vervolgde noch 't is of gy niet spreeken cont of gy moet Imant schelden Moeder dats leelijck, dan wast weder wat dat my leeren wilt, ick repliceerde dat hebt gy noch al eens gesegt, en vervolgde, is't schande te leere, ick meijnde dat het eere was, om dat gy dickwils segt ten is geen schande bot te zijn, maer niet te willen leeren dat is schande en 'tis of gy nu verandert waer van gedagte, dan was't Isabella ick en can tegen u niet op mijn Hooft souder seer van doen, ick repliceerde spreeckt soo Moeder dan can men u verstaen, Naementlijck als gy het Volck by haer Naem noemt, en vervolgde maer het ander is een Katte-steert, gy segt dat u hooft sou seer doen ick bidde u segt my waer van, en vervolge van een soetpraetje dat de Hersenen sterckt of het verstant scherpt, of verligt, dan wast schey uyt mag ick u Bidden, ik repliceerde gy mogt wel maer daerom niet, en vervolgde waerom sou ick uytscheyden als ick geen reden hebbe, zy vraegde hebt gy geen reden? ick antwoorde hebbe ick reden, zy zeijde Ia ick vraegde wat voor reden? zy antwoorde om dat mijn Hooft seer sou doen, ick repliceerde die reden hebbe ick wederleyt, daerom ist geen reden meer, en vervolgde gy soud my moeten ander reden geven of ick praete den heelen dag, dan wast swijgt stil of ick loope henen, ick repliceerde God bewaert om u

die reden of als gy om die reden gaet, en dat mag ik u wel wensen, want zy is so Kleijn dat ick sou vreesen dat hy u niet bewaeren sou, maer laeten de Beenen breeken wast den Hals niet, dan wast waer haelt gy het ik en cant my niet bedencken, ick repliceerde wilt gy beleeft spreeken ik salt u seggen? dan lachte zy eens en vraegde hoe beleeft? ik antwoorde alst u belieft, of als gy cont of wilt dan wast ick wil van u leeren, ick repliceerde hoe wien isser intlant gecomen, tot wiens eere gy dat doen sout, en vervolgde gy sout moeten een beeldeken hebben, daerom moet ik vraegen wien u dat geven sou, dan wast Isabella gy zyt goet van onthouden hebt gy alle dingen soo wel onthouden dan salt wel gaen, om dat ick dat ergens eens geseght hebbe dat moet ick daer soo soetjens hooren 'tis onmogelijk sou men seggen dat een Kint sulcke een memori heeft, ik repliceerde vergeeft my dat men magt niet seggen want ten is niet waer sie hier contraeri preuven, dan wast sult gy ophouden of niet, ick sweeg stil of antwoorde niet, zy vernieude de vraeg, ick repliceerde tegen wien spreekt gy, zy antwoorde tegen u, ick vraegde hoe heet ick dan, of hoe is mijn naem zy zeijde Kust mijn Gat sou ick by naer seggen, ick repliceerde gy segt het heel en spreeckt gy van by naer, gy leert u Kinders moye dingen ick moet bekennen die gy in een ander niet en sout willen lijden, en vervolgde soo ick eens soo sprack hoe sou men daer van waegen of weten te spreeken, het sou zijn soo spreeckt zy tegen haer Moeder, zy repliceerde met recht, en vervolgde de Moeders mogen wel wat seggen dat de Kinders niet doen en mogen, ick vraegde waer het geschreven stont om het te connen naer sien, en vervolgde gy hebt my nu te groot gequeeckt om te connen Bedriegen als gy wat segt ghy moet het connen goet maeken of ick sal u beschaemen, dan zeijde zy 'tis my leet genoeg, en vervolgde hadde ick u in de Wieg versmoort of verdroncken soo en sou ick soo veel queling met u niet hebben, ick repliceerde dan sout ghij misschien oock al verdroncken zijn of versmoort, en daerom en wijt ick het u geen danck om dat gy het cont om u selven gelaeten hebben, en hebt gy daer noch berou van doet het noch dat zijt gy noch machtig, soo dat gy het niet

en hoeft te laeten by gebreck van magt, om dat ik te groot ben, want gy cont my in mijn Slaep op nemen, en een Bal in mijn Mont duwen eer ick ter dege wacker ben om dien te keeren soo dat het u aen geen magt en onbreekt al is't dat sommige seggen, men sou wel wat doen als men het magtig was, in sulke dingen zijn alle Menschen magtig die Boos genoeg zijn konnen alle dese dingen doen, en daer en can niemant van weten als een Godt alleen, daer zijn Immers Wijfs die haer Mans Loot in 't Oor gegoten hebben ter wijle zy sliepen, ander in den Deeken genaeyt en lustig geslaegen, wien en sou sulck een Kint niet konnen in de Wieg verdrincken, al wast noch soo groot, want waeren zyt alleen niet magtig zy souden konnen hulpen krijgen voor Gelt, want voor Gelt is alles te krijgen tot den drek van de Straet, en vervolgde aerdig! het Volk gaet stront raepen die van Koninclijcken Bloede zijn naer al de Werelt seggen, want God is Coning en zy komen alle van Hem wien hoort zijn leeven Sotter reden als dat Konings Kinderen Stront raepen, en dat met de Hant daerse mede in de Schotel Tasten foei moetense hebben, en al dieder mede Eeten om datse hun Vaeder sulcke een schande aen doen, maer hoe sullent die hebben die daer Oorsaeck van zijn, ick voor my wenste in haer plaets niet te wesen want het salder slecht gaen voor het minste sullen zy in de Helle moeten Branden, waer die wesen sal is God bekent, dan vraegde zy hoe comt dat weder te pas, en vervolgde gy slagt 't Kak-Huys van Bremen 't heeft wonder invallen so doet gy oock, ick repliceerde dan en slacht ick u maer want gy valt van 't een op 'tander, en dat om dat ick naer u sin niet en spreek, dan wast gy zeijde daer even gy mogt het noch doen, en vervolgde ick sout om een Hair wel doen, ick repliceerde houdaer daer isser een is 't u daerom te doen, en gaf haer dat seggende een Hair van mijn Hooft, dan was't dat en segge ick niet, en vervolgde houd u Hair t'Huys ick en wilt niet hebben, tot soo een eynde, ik repliceerde ick gelooft wel, want ten deugter niet toe, het moest een ander Hair wesen van eenen die Booser was als ick, en vervolgde, neemt een Hair van de Kat in of van haer steert gy sult Boos genoeg worden,

en alle Schelmstucken te doen van de Werelt als gy daer toe aengeset wort, daerom sal ik my wel van Katten houden, en doet gy dat oock wilt gy wel geraeden wesen, want hoe ligt can dat niet beuren, als gy een Kat op Schoot hebt, en dat die haer hair schiet, dat gy eene in de Keele krijgt en door swelgt, maer als gy die in tijts cont uytspuigen soo en hebt gy geen noot, maer wacht u van u Vinger in de Keel te steken of te laeten steken, want dat is noch erger, wilt het daer anders niet uyt comen laet het blijven, alleen cant niet veel quaet doen, wacht u maer van boose Menschen altijd, maer bysonder op dien tijd, (daer comt het spreeckwoort van daen, hy heeft een hair van den Duvel of een Duvels Hair in, want een Kat is een Duvel, dat cont gy sien aen alle haer doen, want zy is of heeft een Helse fueri, daer dat spreekwoort ook op staet.) Reden. Zy heeft Tanden die Knersen alse boos is, dat hebbe ik dikwils gesien en gehoort met verschricking van alle, bysonder van onse Dochter die daer door so verschrickte datse de Kat van haer smeet en zeyde wat comt die caronie over wort zy Boos datse soo kners-tant het moet wesen anders doet zy het niet, en vervolgde zy en moet ergens haer wil niet hebben, en evenwel, en siet men niemant die haer moeveert, dat is een wonder dingen van de Beesten zy moeten meer sien als wy weten of sien konnen, want siet hier en is niemant ontrent, die haer eenig leet doet maer in tegendeel ik doese alle goet en bewijse haer de meeste vrientschap van de Werelt, en noch isse Boos toe? en sette die dat gesegt hebbende van haer schoot en zeyde loopt jou quae caronie (dat is so men segt tegen een Doot Beest,) ik wil met u niet meer te doen hebben, want gy mogt een Duvel wesen in Katte gedaene, die maer en quam om my te Betooveren, met u streelen, en als gy u slag schoon sagt dan mogt gy my den Hals-Breecken, door Snachts op te leggen, daerom sal ik u wel uyt mijn Kaemer laeten als ik te Bedde wil gaen, dan zeyde ik dat gy het dede, een vervolgde hoe Lief sou ik u hebben, maer en wil geen gemeynschap hebben met de Kinderen der Duysternisse so als dese zijn, zy sien soo gy segt beter by Nacht als by Daeg wat daer van is en weet ik niet, noch wilt vast seggen om

dat ick het niet bewijsen kan, maer dat wil ick seggen en kant bewijsen datse meer vreugt hebben by Nacht als by Daeg, waer dat dat van daen komt is ligt uyt te vinden, want die het ligt haet, die haet oock het Ligt en met die men haet kan men geen gemeynschap houden soo te verstaen om plesier te hebben, so is't oock met de Beesten dat leert d'ervaerentheyt en hoe someriger hoe min ligt zy verdraegen konnen, waer uyt wel te sien is wien zy zijn, en wien haere Vrienden en Vyanden, want zy gaender naer toe of vluchten daer voor henen naer dat het hun lief of leet is, en uyt de wercken kan men den Man kennen so als uyt de Vrucht den Boom, vraegt gy wien hun soo gemaeckt heeft? tot antwoort zy hun selven: vraegt gy waer door? tot antwoort door hun Boose wercken, maer de Lichaemen zijn uyt stof geformeert tot een decksel hunner oneerelijckheyt.)

Als ick in dat postuer te kaemer uytquam soo riep hy ach ick ben soo quaelijck! en vervolgde Susjen hebt ghy niet een stuckje Kruinoot of Notemuskaet in u Sack? ik antwoorde Ia, en vervolgde, soo haest ick my gekleedt hebbe sal ik het brengen, daerop seyde hy ach ick ben soo quaelijk! en vervolgt zyt gy voor my beschaemt, ick seyde beschaemt of niet, men moet niet doen tegen de eerbaerheyt hy seyde ick en sal u niet doen kom dog om Godts wil, want ick sterf, en vervolgde ik hebbe al aen u deure geweest maer zy was gesloten, en dagt hoe is dat soo 't is of zy my niet en vertrouwde, maer och Armen gy doet my ongelijck want ik sou u met mijn Bloet helpen soo gyder mede gedient of te helpen waert, en soude ick u verongelijcken dat was tegen Natuer, ick wiert door alle deses soo gealtereert dat ik niet en wist voor eerst wat beginnen om dat ick niet gewent en was van hem sulk een Tael te hooren, en dat hy begon te schreeuwen van pijn of quaelijkte, so liep ick veerdig toe en gaf hem het stuk Kruinoot, denckende ick en mag my selven niet schuldig maeken aen ondanckbaerheyt, uyt vreese van Imant die mij noyt misdede, en met de Kruinoot vatte hy mijn Hant, met een die soo heet was datse kleefde van 't sweet: daerop keek ik hem aen, en sag dat hy so root was als vier waer door ik so verschrikte dat ik geen raet en wist:

ick wilde de naeste Bueren gaen roepen, maer hy en wilde mijn Hant niet los laeten, ick dagt dat hy besich met Sterven was, daerom dede ick ghewelt om uyt zijn Hande te komen, en seyde gaet gy soo sterven als gy comt om my te helpen wat sal dat zijn, maer te vergeefs, en als ick den adem verwagte steeckt hy het Hooft naer my toe en segt kust my eens of ick u niet meer en sach, daerop zeyde ik lieven Vrient voelt gy u dan soo qualijck hy seyde ach Ia! en vervolgde maer gy cont my helpen, doen wiert ick kout van schrick, en zeijde Heer wat tael is dit can ick een Mens van de Doot verlosen waer siekt mijn kracht? hy antwoorde in u schoot en vlog my dat seggende om den Hals en zeyde weest my arme sondaer genaedig in de ure van zijn Doot, en vervolgde soo gy my niet genaedig zyt soo moet ik Sterven, want ick en can niet meer ick ben t'enden adem van strijden tegen dese patie die nu soo veel uren geduert heeft, 't is nu ses of seven uuren en 't is van gisteren destijt aengekomen, ik vraegde waerom hy het niet gesegt hadde? hy antwoorde om dat ik u vreesde te mishaegen, ick repliceerde dat is malle praet gy wist dat gy by my niet misdoen cont met spreken, en vervolgde hoe mackelijk sout gy dat connen te pas brengen hebben door gelijckenisse vraegende wat raet ick tegen soo een dingen doen sou als ick soo een Man hadde, of dat my soo een Man voor quam, hy repliceerde dat sou ick gedaen hebben, maer hebbe u eens hooren seggen, dat u eens een Man soo een voorslag dede en dat gy daer door sulcke een afkeer van hem kregt dat gy hem niet meer hooren of sien mogt, en ik vreesde dat 't my ook soo beuren sou, en dat gy 't daerom vertelt hadt, om my te waerschouwen, op dat ick sulcke dingen niet en begon, ik repliceerde dat is soo, maer gy moest dat liever gewaegt hebben als u leven, want wat is u aen mijn gunst so veel gelegen ik en ben maer een Mens, en vervolgde wat salt nu wesen gy Doot of ik onteert, en vervolgde noch is dat beter, en vervolgde ik en weet niet wat gy binnen meugt en sag hem dat seggende met tooren aen, dan seijde hy ach! weest dog niet quaet want ik hebt om een beter gedaen, en Godt weet wiens Dochter gy zyt en schatkist

dat ick het niet gebeteren can, dan sag ick hem noch eens aen om te sien of hy geen teyken en hadde van valsheyt, en doen ik dat niet en merkte, zeyde ik Lieven Vaeder wat moet ick doen? hy antwoorde een ogenblick, of ommesien by my leggen, ick repliceerde dat segt gy wel, maer mijn Vaeder niet, hy segt hy doet al want hy wilt dat gy vermenigvuldigt, ick repliceerde Ia maer den tijt en isser niet, hy zeyde hy doet al want ick ben bereijt, daerop zeyde ik dat en comt niet te pas, want gy hebt een Vrouw, hy zeyde ick en doen niet, en vervolgde soo gy my nu niet en helpt of verlost soo moet ick sterven ik dagt sou zijn Vrouw Doot zijn om dat hy dat segt, en vervolgde wat sal ik doen in desen strijt, mijn Eere waegen, of hem laeten sterven, en terwijle ik dat dagt smeekte hy al om God en om Godes wil, dat maekte mijn Hert soo teer dat ick meijnde te beswijken, en dat weder Lieven Heer of Lieven Vaeder wat moet ik doen, in dese gelegentheyt, en vervolgde ick weet dat ik mijn Leven moet stellen voor dat van mijn Vrienden, maer mijn Eere en weet ick niet, dan zeyde hy och! moet ik dan sterven met een verheffende stem daer levens middelen zijn, dan vouden mijn Beenen onder my en begon soo neder te zijgen, en wiert als een Doode soo bleeck en mijn Oogen keerden in mijn Hooft soo dat ick het voelde, en dagt 't en is om zijn leven niet alleen, maer ook het mijne, wat raet twee levens aen een schande die geene en is volgens het gemeen-Oordeel dat het Volk werven eerelijk noemt, ook het vermenigvuldigen, dienvolgens tweesins, dan zeyde hy ghy moet het doen, en beurde my op, dan dagt ik op 't Saet der Vrouwe, dat het Serpent den Kop vermorselen sou, en dagt sou ick dat nu moeten Saejen, en vervolgde als ick dat wist, ick sou 't doen, en vervolghde noch, 't is apparent, om dat hy my soo onwederstandelijck aendoet, en dat hy met sulk een kracht is aengedaen, ook om datter sulcke een Vijantschap staet tussen my en tussen het selve, dat ick hem niet naederen can, noch sien mag, dan dagt ick wel of dat een mis was, wat sou 't dan wesen, sou ick niet voor een Hoer aengemerckt worden, dan wat was

daer aen gelegen can u Vaeder u niet zuyver verklaeren, of zuyver maeken of puersieeren, ick dagt Ia, en wat dan met een vrij gemoet by leggen, om u Hemel Vaeder te vereerelijcken, dan dagt ick fiat, en seyde alst wesen moet dat ick mijn eere waege het zy soo, en om vatten hem, in den naem des Heeren, en dagt hy kent mijn hert en alst gedaen was zeyde ik wat sal dat zijn hy zeijde niet een sier, en vervolgde nu sal ick u helpen u dingen uytvoeren tot den lesten toe, en niet rusten of het is gedaen daerop zeyde ick het zy soo, en vervolgde soo gy dat doet soo en salder geen geluckiger man op aerde leven, nog oyt geleeft hebben, want de steenen sullen te kout zijn daer gy over gaet, en behalven dat en sult gy niet connen wenschen of gy sult het hebben, en begon hem van dien tijd af daer preuven van te laeten sien, al om hem te meer aen te moedigen, maer te vergeefs hy was ontrouw.

En bragt op straet dat ik met hem in't heijmelijk gedaen, en gesprooken hadde, waerop dito gerugt gevolgt is, tot mijn verwondering om dat ik niet denken wilde dat hy sulks gedaen hadt, en evenwel moest ik het dencken op het lest om dat'er niemant ter Werelt als hy van en wist, of ontrent geweest was doen ick die woorden sprack, en actie pleegde, doch en hebbe ick hem dat noyt laeten blijken, door dat my de gedagten lang daer naer gecomen zijn, en dat ik hem dan niet en sou willen sien hebben laet staen spreken, om het gene hy my meer gedaen heeft, dat is vooreerst geyle Brieven geschreven, en dan met mijn Brieven te Koop geloopen als ick hem als een Vriendt geschreeven had, op het Gevangen-huys zijnde, daer by gevoegt was wy sullen onse questie of swaerigheyt voor die mael over stappen, om dese af te doen, die van meerder inportantie is, en 't vervolgh, komt sito over, en maeckt dat gy by my komt, om met my spreken, want daer en is niemant die my meer dienst can doen als gy, om dat gy van mijn saeken of dingen weet meer als andere, die in geschreven of gedaen hebbe, daer ik om gevangen ben, en noemde hem Broeder, om dat den Officier die sou laeten deur gaen, en hem toe komen, en met desen Brief heeft hy te koop geloopen so elk hooren, can uyt de volgende geschie-

denisse, dat in ste van by my te komen, waerom ik hem den ontrousten noeme die leeft, hy mag sich soo eerelijk voor geven als hy wilt, ick sal hem daer voor groeten of ontmoeten, so hy my voor komt, hem niet willende aensien als een bekenden, maer als eenen wilden vreemden, (dat is de straffe die ik oeffene over mijne Vijanden, ik en hebbe vooreerst geen tong om voor haer te spreeken, nog oog om haer aen te sien, noch oor om haer aen te hooren, spreeken zy Iets in mijn presentie, soo vraeg ik de bywesers wat hy segt of staet en prevelt, en vervolge, toovert hy, of zy, of hy sou my wel betooveren, daerom mag ick wel gaen loopen, en gaen soo henen met een aerdigheyt, om soo in mijn eere te blijven, door met een goet fatsoen mijn afscheyt te nemen, dat is met een soetigheyt, en soo geeft men haer de grootste spijt, want dat doet hun nog eens dencken om het gene zy verlooren hebben, dat is een soet of lief geselschap dat vol aerdigheden is.)

Daer naer komt dito Iongman weder, en daer en soud apparant niet veel beter mede geweest hebben soo ik niet op mijn hoede geweest en was, want dat was een Dwers-drijver soo ik daer naer bevont, die komt by my om zijn dienst te presenteeren, ik neem hem aen om mijn Schrift te verschryven, om dat hy seyde dat hy wel schrijven con, (en dat den Drucker over mijn Schrift geklaegt hadde, seggende dat het moejelijck om te lesen was, en niet wel geschreven om te drucken, waerom hy daer kleyne Liefde toe had,) en hy seyde dat wel te konnen doen, als ik het hem voor las, daerom resolveerde ik tot voor lesen als ik een Taefel tussen ons beyde geset hadde, om hem op te schryven, daer hy niets tegen en hadt, of seyde doen ikse sette, het gene my stout maeckt, en soo hy het oock niet toe gelaeten had of iets tegen gesegt, ick en sou hem niet vertrout hebben, om het gene ick daer reets aen bevonden hadt, dat waeren gaeuwaerts loopjens, en als ik wat gelesen hadt begon hy ook ijselijk te stenen, daerop sien ick hem aen, en segge wat is dat te seggen, en vervolgde wort gy Krank, hy segt neen daerop: segge ik, ik meijnde dat gy Kranck wiert om dat gy soo steende, en vervolgde als 't wesen sou, soo moest gy my waerschouwen op dat ik intijts om den Doctoor liep, hy

seyde so het Lietje segt, Moeder 't en is den Doctoor niet, die my doet verdriet, maer 't is eenen Jongen Keerel hups en fris, eenen Jongman als eenen Perel, die de oorsaeck is, daer op seyde ik gy kont'et, en vervolgde, die moest men dan haelen, hy vraegde waer? ick antwoorde dat is een kaele vraeg waer, en vervolgde, daer hy is, hy seyde ten is niet kael maer ruyg, dat veynsde ik niet te verstaen, en seyde hoor Suyt-hoek, (so was zijn naem,) suerieus benje sieck, segt het my, ik salder uyt scheyden en u een Bedde gaen decken, hy vraegde waer? ik antwoorde al weder waer, en vervolgde, hoe kond gy soo kael vraegen, hy seyde dan ik seg dat het niet Kael en is maer Ruyg, dan seyde ick, ick en verstae die praetjens niet, dan vraegde hy of ik niet en wist wat Ruyg was, ik antwoorde Ia, en vervolgde, wat wilt gy daer mede seggen of hoe komt dat te pas, hy seyde om dat gy van Kael spreekt, daerop seyde ik met een grammen sin Kael en is geen ruyg, dienvolgens komt het niet te pas, dan seyde hy en stoort u niet, en vervolgde ik wilder liever stil van swijgen als u gunst verliesen, daerop vraegde ik wat is u aen mijn gunst gelegen, hy antwoorde veel, en nog: ik repliceerde dat is meer als genoeg, en vervolgde, dat en komt al weder niet te pas, en vervolgde, ik meijnde dat gy quaemt om te schryven, of van 't schrijven te spreeken, en my dunkt dat gy komt om van gunst of liefde te spreeken, en noch hadde ik dat geweten ik en sou u niet ingelaeten hebben: hy repliceerde, is dat dan een Schelm-stuk in u Lant, ick antwoorde Ia, soo verre als men anders voor geeft, daerop seyde hy al weder en stoort u niet, ik wil liever stil swijgen, en vervolgde, vraegt my dan niet meer waerom ik stene: ik seyde dat komt schoon, en vervolgde, sou ik dat niet mogen vraegen, of sou ik moeten soo een bescheyt krijgen, en vervolgde, cont gy niet seggen ik en ben niet wel, en daer mede gedaen, hy seyde Ia, en verschoof de Taefel, ick seyde wat is dat, en vervolgde, waerom en laet gy de Taefel niet staen soose gestaen heeft, hy seyde ik doet, en vervolgde, mag ik niet by u comen, ik seyde neen, en vervolgde wat heeft dat te beduyden, hy vraegde of ick dat niet en wist, ick antwoorde Ia,

en vervolgde, maer ik en wilt niet weten, dan seyde hy zijt gy ook geveynst of dobbelhertig, ik seyde Ia so verre, en vervolgde, daer van eens gepraet, en seyde als gy my dobbelsinnig voor comt soo wil en moet ick oock dobbelsinnig wesen, anders can ick'er niet door, dan seyde hy oock gy zijt een Engel soo mijn Man gewent was te seggen als hy my tot quaet versogt, dat seyde ick hem aen, en dede daer by, dat is my een Teycken, als een baecken in See om de Klippen te myden, en vervolgde, soo gy meer soo praet soo en sal ick geen ommesien by u blijven, want dat zijn Gaeuwedieven by my die so praeten, dan seyde hy lieve Godt hoe onnoosel sou men connen verdagt worden, ik seyde Ia soo by my, en die soo veel als ik weten, daerom past op u woorden, en set de Taefel soose gestaen heeft, daer op keeck hy my eens onnoosel aen, en vraegde of ik het meijnde, ik seyde Ia wel ter deeg, en tot een bewijs van mijn meijning stont ick op, en seyde soo gy het niet en doet soo gaen ick voort, dan dede hy het, en seyde gy moest Trouwen, ik vraegde met wien, en wanneer hy antwoorde met my, en daedelijk: dan lachte ick eens en seyde sa waer is den Predicant, ick staen bereyt, hy seyde Ia om te gaen, ick repliceerde dat vat gy grondig, en vervolgde, wat sou my tot Trouwen bewegen, hy seyde dat andere daer toe beweegt, dan seyde ik moest ik van een even gelijcke beweging zijn als andere, en dat en is niet volgens u seggen, hy vraegde waerom niet, ick antwoorde zijn Engelen als Menschen, te weten van even gelijcke beweging, dan seyde hy hey dat en was maer korswijl, daerop seyde ik soo soud oock geweest hebben dat ick soo Sot als gy geweest hadt, dan was 't nu wy sullen daer van stil swijgen, ik repliceerde, soo lang als het duert, en vervolgde wy souden beter uytscheyden en elck naer ons Bed gaen, dan seyde hy ten is geen noot, en ik als het noot is, is 't te laet, en daerom souden wy beter in tijts in de Weer wesen, hy en wilde daer niet naer luysteren maer seyde van voort lesen, dan seyde ik fiat lesen, en las voort, en cort daer aen begon hy weder, dan seyde ick suerieus Suyt-hoeck, wy souden beter uytscheyden eerder erger van

comt, dan vraegde hy of ik Mal was, om dat ick sulke gedagten hadt, of van hem op nam, en vervolgde, meijnt gy dat ick Dol ben, en vervolgde noch, ik mag soo wat praeten, maer ick ben wijser als u sulcks af te voorderen, ik dagt dat is Polesye, en seyde ick denk wel dat gy daer te eerelijk toe zijt, (denckende ik moet u ook wat geven tot versterking, dan was't suerieus gy moest Trouwen, dan seyde ick ad idem, en vervolgde, gy segt dat, maer hoe is my dat mogelijk, en vervolgde, hoe sou ik konnen een Man in perijkel stellen die ik Lief hebbe meer als mijn selven, soo het wesen moet eer ik Trouwen mag, hy vraegde waer van? ik antwoorde van groote moejelijkheyt sooder ondertussen in 't schreyven steekt buyten verwagting, en vervolgde, sou men niet den Man aenvatten, quansuys om zijn groote voogdije die soo veel te beduyden heeft als niet, want de Vrouwen zijn in veel Plaetsen meer voogt als de Mans, en evenwel moeten zy den Bal boeten die het Wijf uyt schiet, of werpt dickwils om den Man den Hals te breken, daer op wiert hy Stom, en ik vervolgde, sulcke Wijfs vint men al, men hoorse aen de Kaeck te setten, of op een Toonbanck met een Brief op haer Voor-hooft geplackt van desen inhout, dit is een Wijf die haer Man wil regeren met onbillijkheyt, en daerom setten wy haer hier ten toonen, op dat elck sig voor haer bewaere naer datse loos is, maer eerst sullen wijse noch wat te Waeter en te Brood setten, tot boete van haer sonden, en sien of wijse noch by den Man sullen laeten of niet naer bevint van saeken, en soo wijse daer niet by en laeten, soo sullen wy haer Man een ander Vrouw geven die al zijn leet versoeten sal, dat die Beullin hem veroorsaekt heeft, daerop seyde hy dat moet gy selfs openbaeren om dat ghy een Vrouw zijt: ik repliceerde dat denk ik ook te doen en daer by te voegen al sou ik de eerste wesen als ik dat dede, daerop begon hy te lachen, en seyde 't is Iammer dat gy geen Man en hebt: ik repliceerde, gy verspreeckt u selven, en wilt seggen dat het Iammer is dat my geen Man en heeft, ook? hy antwoorde Ia, en vervolgde, ik wenste dat ik soo geluckig was, van soo een Vrouw te krijgen of te hebben: ick repliceer-

de, tot u geluck wil ickse also maeken, gewillig of ongewillig, die niet gewillig hun Mans vrientschap bewijsen, die wil ick op dito wijs gedwongen hebben, of afgeset van haer Offisie, soo als men in de Kloosters doet, daer set men de Overste die hun Offisie niet wel en bedienen af en andere in haere Plaetsen, soo wel Mannen als Vrouwen, dan sal een eerelijck Hert eerst rust hebben, daer op seyde hy ik wenste dien tijd wel te beleven, maer ik vreese dat het niet zijn en sal, ik vraegde waerom, en vervolgde, dencken dat het noyt zijn en sal, hy antwoorde Ia, ick repliceerde, de vrees doet u dat seggen maer dien tijt is dichter by als gy meynt, en vervolgde, dat is naer de woorden Iesu, die segt ten sal maer wesen als een begin der smerten, als den Heyligen Geest komen sal, om de uyt verkoorene wille die dag en nacht tot hem roept, spreeckende als een gesant in den Naem zijnes Konings, dan seyde hy u redens zijn soet, soeter als honing raeten, en vervolgde, gy alleen hebt de woorden des eeuwige levens, seyde eens eertijts den Propheet en Apostel Petrus, maer ick mogt soo wel tegen u seggen want de soetigheyt overloopt schier mijn Hert, daerom denck ik te meer dat ick het niet leven sal, want ick en ben 't niet weerdig, ik replieerde, gy en moest sulcke slechte gedachten van u niet hebben, gy zijt een redelijck Schepsel Gods, en vervolgde, die 't Maeksel veragt die veragt ook den Maeker, want elck is ver-eert in zijn werk of Beeld, dat siet men by de Koningen die het uytgedruckte Beeldt zijn Sijner selfsstandigheyt, die straffen het quaet of de oneere die hun Beelt aengedaen wort als in haer eygen Persoon, veel meer de oneere die haer in haere levenden Beelden dat zijn haere Kinderen aengedaen wort, en vervolge denkt eens hoe quaelijk 't luyt in de oore van een Werk-baes dat zijn Werk veracht wort, en van een Ouder dat zijn Kint veracht wort al is't van een dieder ook wat aengedaen heeft, en vervolgde so een Vaeder zijn Kint veracht de Moeder sal kijven en dat met recht, seggende gy behoort u te schaemen dat gy het Kint veracht die het selfs behoort te prijsen, of loffelijk te maeken of te vereerelijcken, soo ook den Man als 't de Vrouwe veracht laet staen zijn selven, daer mede maekt

men sig de Sotten gelijck, dan was 't ik en weet niet wat ik gesegt hebbe, daer dat op te pas komt: ik repliceerde, dan hebt gy een Kleijn Memorie, en vervolgde, en daerom en zijt gy niet erger want swakheyt en is geen gebrek, dan begon hy te dwersdrijven, seggende voor eerst dat weet ik ook wel, en dan men kan 't oock wel een gebreck noemen, want 't is een gebreck in comporatie van een beter en soo voorts, en vervolgde so op alle pointen die ick hem voor gedraegen hadt, daerop seyde ik 't is goet sien dat gy met Studenten verkeert hebt, want gy cond wel questie maecken daer geen en is of wel dwers drijven, en vervolgde, maer weet gy wel dat dat Volk my een grouwel is, en dat ik daer geen gemeijnschap can of mag mede houden: hy antwoorde neen, en vervolgde, waerom niet het zijn Immers Menschen als een ander, en haer conversaetie is leersaem en aengenaem: ick repliceerde, die Leer wil ick niet hebben, alsoo men die vreugt, want zy streckt tot ondeugt, of een anders verdriet, en ik en can alleen niet geluckig wesen oock en wil ik het niet, want een anders leet is my soo veel als mijn eygen, dienvolgens een geduerige smerte, hy seyde ick sou dat van my stooten, want wat hoeft gy u om een ander ongeluckig te maeken, my dunkt dat dat een groote malligheyt in u is, en vervolgde als ik in u plaets was soo wilde ick my geluckig maeken, en stil houden: ik repliceerde, dat is onmogelijck voor mijn Natuer, en Menschen die als ik op gebragt zijn dat is in maetigheyt, niet dat ik mijn vleeselijcke Ouders die eere wil geven gans niet, want zy en hebbenter niet nae gemaekt, mijn Vaeder trok my niet aen, en mijn Moeder was my te hart, maer mijn Geestelijcke Ouders die hebben sorg gedraegen dat ik mijn maete had, voor eerst door my lieve gespelen te doen verkiesen, die my uytstekende Lief-koosden, en dan lieve Meesters en Meestressen die my altijt gunstig waeren meer als gemeen, hoe wel het een Faute in haer was, soo hadde ik evenwel het genot, hadden zy Iets Leckers het was voor my, alle haere woorden diese tot my spraecken waeren Honing soet, 't was al mijn Hertje mijn Troosje of mijn liefste Kint dat zy my noemden, hier door quam ik al die stuerigheyt te boven

mijn Moeder die my als stijf was, dog wil ik haer verschoonen door den grooten noot daer zy in was, niet van Kost gebreck, maer van hulpe, want zy was een Vrouw alleen, en hadt meer te doen als seven andere, die geen Kinders hebben ook geen Man, die veel dienens aen heeft sooder veele zijn, die te luy zijn datse bocken naer de Spaede daer zy mede spitten moeten, en daerom de Aerde of Vrouw doen op haer Schoot komen, als de luye Beesten, Ia nog veel erger want die springen daer naer toe, maer dese leggen op haer Nest en commandeeren als macht-hebbende, en maecken soo de vrije tot slaeven of Menschen tot Beesten, verder zy zijn te luy om naer haer Schoenen te Bucken om die aen te doen, Ia haer Muylen te langen als de Vrouwen of meyden besig zijn, in noodige dingen en al en was dat niet, die en zijn hem tot geen Slaeven gegeven of Voetfutsels, maer tot noot hulpen, dat is om hun te helpen, in het gene zy alleen niet doen konnen, en het ander staet in haer believen, daerom als hy niet beleeft en spreekt, seggen Lief of Maet belieft gy my dat te geven of daer een Hant in te helpen, soo en moet noch mag zy het niet doen op penie van verdoemenisse, want den Koning of Koningen en avanceeren geen Slaeven, maer lofweerdige, daerom als een Vrouw of Man, of Meyt, of Knecht, of eenig Mensch Iets geboden wort soo moeten zy seggen doet het selve, ik en sta onder u gebod niet, en werpen zy hun Iets naer den Kop of het Hooft of andere leden, seggende doet dat weg, het selve weder werpen naer de selve Leden al sou het Hooft daer by neder vallen of de Leden letsel hebben, en seggen doet het selve dat is recht voor de geheele Werelt, dat is het recht der edele en onedele die op haer respect staen, ik was onlangs op een plaets hier in de Stad by Iong of Nieuw getroude, en sag dat den Man zijn Schoenen tegen de Vrouwen hielen wierp, seggende doet dat weg, of heet het de Meyt schoon-maecken, ick dagt Borst dat gy my voor hadt ik sou u wel wat anders leeren al warender vreemde Lieden by soo ik was, en denken schaemt gy u niet voor het Volk, my toe te Kaetsen ik en schaemt my niet u weder te Kaetsen, en souse hem soo wacker we-

der gerolt te hebben om te toonen dat ick Kaetsen con, daer op seyde hy dan en zijn gy de beste Iuffrouw niet, ick repliceerde, so verre, die my affronteert of kleyneert die sal my t'Huys vinden om mijn eere weder te krijgen, daerop seyde hy dan doet gy quaet op dat'er goet uyt voort kome, ik repliceerde 't contraerie is waer, want ten is geen quaet zijn goet weder te nemen, en geen goet een ander te laten nemen veel min houden als men het weder krijgen can, maer dat is quaet van 't is lasieteyt, daerop seyde hy soo komen de vechting, want soo die Vrouw die weder geseten had dan sou hy het noch eens gedaen hebben: ik repliceerde, dan sou ickse opgenomen hebben, en naer zijn Hooft geworpen, en als hy my meijnde achter aen te loopen, soo sou ick de Deure voor zijn Neus gesloten hebben, en gesegt blijft daer en doet penitentie voor u sonden gy hebt u loon, dan sou de andere gesegt hebben dat is regt, sose eerelijk was, en soo hy haer te Lijve gewilt hadde voor dat seggen, so sou ik in gekomen hebben, en hem vast geset hebben, en de Bueren geroepen, als 't de eerste mael niet en was, en gesegt belieft gy dien Man in bewaering te nemen, hy wil my en die Vrouw te kort doen, en sag ik geen kans om hem vast te setten, soo sou ik eerst de Bueren in roepen, seggende kom siet wat hier te doen is, en als ick haer in Huys hadde, soo sou ik mijn Deuren sluyten om dat'er geen Gaeuwe-dieven in souden komen, en seggen siet dat heeft mijn Man gedaen, en ik dat, en vervolgen, vraegt die Vrou die hy nu te Lijve wil, om dat zy gesegt heeft dat is reght: de Bueren souden daerop seggen, als het recht sou gaen, wel Buerman wat hebt gy in u sin u Vrouw is een eerelijcke Vrouwe, of soo goet als gy en bedenck dat zy u soo bejegende of gy niet het selve soud doen, en vervolgen, u Vrouw en heeft niet als regt gedaen, en wilt gy daer naer niet luysteren wy en willen alle daegen soo een leven niet hebben, wy hooren dat gy u Vrouw al meer geaffronteert hebt al heeft zy stil geswegen, wy hebben het al dickwils gehoort en tegen malkander gesegt 't is wonder dat het die Vrouw lijt, of datse niet en klaegt, wy hooren dat gy haer dickwils soo stuer bejegent als of gy haer in den Dreck gevonden hadt, wat meynt gy pepsick dat wy het niet en hoo-

ren, om dat wy stil swijgen neen gans niet, wy hooren 't wel, want wy luysteren dickwils om te hooren of 't wel gaet, dan of gy wel met u Vrouw leeft of zy wel met u, en daer toe verpligt ons den aert der Liefde, om dat wy willen dat een ander geschiede als ons, denckende hoe geeren sou ik hebben dat ik verongelijckt zijnde of wordende van Imant gehoort wiert en by gestaen buyten verwachten, of sonder dat ick hun daer toe versoeken moest, of mijn eygen Klaeger wesen, maer dat my Imant uyt zijn eygen bewegen bystont, my dunckt ick sou haer de Voeten kussen van blijdschap, en vervolghde dat zijn de voorsten die ons den vrede aen brengen sonder gevaer, soo als wy nu u Vrouwe doen wy comen uyt ons eygen bewegen op het lamenteeren van haer, toe, seggende kom laet ons gaen en de Vrouwe verlossen 't is meer als tijd dien schelm souse om hals brengen en 't heeft lang genoeg geduert wy hebben al gedacht hy sal sigh beteren, maer wy mercken dat het is als Scharre-bier op den tap, daerom willen wy daer in voor sien eer dat'er erger van komt, sa segt nu wat gy in u sin hebt eerbaer met u vrou te leven haer gevende de eere die haer toe komt, of soo niet wy weten raet met u, wy sullen u sol te Waeter en te Brood setten, en siet wanneer gy daer uyt komt, dan komt de Vrouw te pas om voor hem te bidden, seggende ey lieve soo hart niet, laet hem noch dit mael los hy sal sig beteren, en vervolgt doet gy niet Maet of Lief, segt hy Ia soo laeten zy hem los, seggende wy sullen doen om u Vrouw wille maer niet ten rispecte van u want gy en zijt het niet weerdig, maer die goede Vrouw is eerelijk, en vervolgen, soo gy u nu maer het minste vergrijpt, soo moogt ghy op passen, want ghy noch u Vrouw en sal u verschoonen, en dat gy soud denken van heymelijk te doen, wy sullen sulcke een wacht stellen, dat gy u niet en sult konnen roeren of wy sullen het hooren, daerom mogt gy wel oppassen wilt gy wel geraeden wesen, en bidt u Vrou om vergiffenis daer wy het sien, op dat wy konnen getuygen dat gy het van herten meynt, en als hy dat doet of meynt te doen, soo sal de Vrouw hem in haer Arm vatten, en de Bueren lachen, seggende 't is wel ge-

lijck men segt dat de Wijfs de Boter zijn die alles versagten, en vervolgen, soo men oock geen Wijfs en vont wat souden wy Mannen maecken, wy souden de armste Kaduken wesen van de Werelt, en vervolgen, nu moeten wy wat alleen spreecken onder ons Mans, de Vroutjens dienen wat aen een kant te wesen als men hun prysen sou, en dan gaense al de deugden op haelen diese door de Vrou genieten als de Vrouwen aen een kandt zijn, en zich besigh houden met de Mannen Wel-daeden op te tellen tot een eeuwige vrientschap, seggende soo wy geen Mannen hadden wat souden wy in soo een geval doen, zy souden ons om hals helpen, Ia als en Kieken verschueren, want wat is een Vrouw by een Man als hy zijn kragten wilt te werck stellen, en hoe soet komt dat nu, nu gaense dien Man de deugt in scherpen door hem, de Vrouw dierbaer te maecken, dan lieven Heer hoe soet, en leggen haer Handen te saemen en dancken gesaementlijck dien goeden Heer die hun alle dese soetigheden verschaft heeft, en soo wort de Traegedie een Commedie, want gedacht hebbende met verrucking des Geestes of opgetogenheyt, soo gaense niet Geestelijcke, (dat zijn die maer den scheijn der Eerelijckheyt of des Geestes hebben,) maer Geestige, (dat zijn die waerlijck Geest zijn tot verheuging,) Liederen singen, soo wort het als een Melodie, de Mans die in een ander vertrek zijn des Huyses, seggen lieven Heer wat beginnen onse Vrouwen, kom laet ons danssen dat natuerelijck, eerst gaense by de Wijfs en seggen Liefkens wat begint gy, en vervolgen, wilt gy ons aen danssen helpen, gy singt soo soet dat men opgetogen wort, en geperst wort tot huppelen, daerop beginnen de Vrouwen te lachen, en seggen gy komt hier wat geckscheren om ons aen 't lachen te helpen, om de droefheyt te verschuiven, en vervolgen, gy komt te laet, en vervolgen noch gy moest al eer gekomen hebben om een kusjen te verdienen elck van zijn Vrouw, daerop seggen zy neen wy mogen die noch wel hebben al hebben wy wat langh gewaght, want wy hebben soo besigh geweest in ons praeten, dat wy niet eens om u gedagt hebben, daerop seggen de Wijfs ik gelooft wel 't is uyt der Oogen en uyt

der herten, daer op seggen de Mans, jou Fieltjens of Schelmjens gy weet wel beter, en vallen hun daer op gesaementlijck aen den Hals elek de zijne, en seggen Iou stout dinckje wil ik u eens wat slaegen geven voor u quaet doen, de Vrouw hoe mij, Man, waerom dog? hy antwoort voor u stout spreecken: zy repliceert, gy zijt quaelinck op ik en hebt niet gedaen, maer dat Wijf en noemt die het woort gedaen heeft als preses, dat is de outste of bequaemste, die segt ik niet maer zy alle, want zy hebben het my geheeten, daerop segd den Preses van de Mans, moet gy al doen datse u seggen, zy antwoort Ia als 't goet is, daerop segt hy daer hebben wy malkander, nu moeten wy sien of 't goet is of quaet, dan vallen zy aen disputeeren met haer twee, en de Mans krijgen de meerderheyt van stemmen, daer mede moeten de Wijfs onder elk naer zijn Huys, seggende kom ik moet u straffen, elek tegen zijn Wijf en soo loopen zy met hun weg by de Hand hebbende soo als men de stoute Kinders doet, soo gaense paer en paer uyt, elck bedanck zijn Buer-man en Buer-vrou voor zijn goet geselschap, en den Huys-heer hun alle voor de eere van hun presentie of eerelijcke tegenwoordigheyt en segt wy sullen malkander noch spreecken, en gaet hun kort daer aen nooden om een vreugde Maeltijd te houden, als nieuw getroude, op welcke hun elck veel geluck wenst en zy als nieuw getrouwde bedancken, daer op seyde hy men sou Imant eens Schoenen naer het Hooft werpen om dat plesier te hebben, daerop seyde ik Ia, als men versekert was dat het altijt so af sou loopen, maer hoe dickwils beurt het niet dat de Bueren sig daer mede niet en willen moejen, maer seggen elck heeft genoeg om zijn eygen Hooft te kraeuwen of Luysen te vangen dat een Sotte kaut of praet is, want alleen kan men daer niet aen doen, en dat my van daeg beurt of voor valt, can u morgen voorvallen, soo dat wy malkander altijt van doene hebben, is 't niet in soo een geval, 't is in andere gevallen daer is altijt wat te doen tussen Man en Vrouwe of tussen de Kinders, daer moet men oock al sulcke danssen mede danssen op sommige tijden alsse niet wel en willen, want het quaet moet gestraft zijn op d'een of d'an-

der wijs, is 't een Wijf die quaet doet of soo het Ioncker speelt zy moet ook soo gestraft worden, eer men het voor gemelde daer aen doet, het zy Man of Vrouw of Kint, dat zijnse altijt van Imant naementlijck Kinders alle zijn 't weesen alse daer naer niet luysteren willen, soo moet men het ander daer aen waegen, en willen zy dan niet laeten loopen ofse niemant toe en hoorden, niet mede laetende in Back-huys noch Brou-huys, (dat is op gemeene maeltijden, die ik wil gemeen maeken door de gemeynschap van goeden in te voeren, daerop seyde hy dat is u onmogelijck: ik repliceerde, soo is 't als gy my op mijn selven aenmerckt, maer niet op den Geest die in my woont, daerop seyde hy dat is verwaent gesproken, en vervolgde, dat en sou ik niet dencken laet staen doen, ik repliceerde, gy en mogt oock niet, want 't en sou geen waerheyt wesen, en vervolgde, wilt gy my by u vergelijcken in dat point, dan zyt gy verre verdoolt, want siet daer zijn mijn preuven, toont oock de uwe als gyse hebt en vervolgde waer is u verlaeting van Vlees en Bloet, gelt en goet, hy repliceerde gy roemt, ick zeyde contraeri is waer, maer dat doet gy die u soo een Mens gelijck stelt die alles verlaeten heeft selfs haer eygen eere, en voor een anders te pande geset heeft, hy vraegde hoe dat? ik antwoorde dat en mag of moet ick u soo niet seggen om dat gy soo begint te praeten, want gy sout van mijn eere wel de uwe maeken, en dat met schyn van waerheyt om dat gy al die dingen soud weten te vertellen, daerop zeyde hy gy hebt slechte gedagten van my: ik repliceerde die hebt ghy my gegeven met soo te praeten als die Lieden doen, die sulcke geurtjens aenrechten maekende van een anders woorden de haere, dat doen meest alle Predicanten, en daer door krijgen zy kredit by het Volck, dat dynckt dat men in een anders naem soo niet spreeken kan, of mag, soo spreeken zy het goet als van hun eygen, en het quaet als van een ander, en 'tis recht verkeert, het quaet is haere en het goet is een anders, en soo bedriegen zy de geheele werelt of soo hebben zy de heele Werelt bedrogen daerom mogen zy die wel een koje vol gecken noemen, want 't heeft al voor hun geck gedanst datter is, behal-

ven de onnoosele Kinders, daerop zeyde hy men can wel hooren dat gy geen Predicanten Vrient en zyt, daerop zeyde ick dat segt men tegen luyden die door passie spreecken, maer niet als ick die wenste dat het anders waere of wesen mogt al wast om zijn liefste goet, dat ick daer aen sou waegen soo het daer mede te helpen waer, so als ick gedaen hebbe of daer preuven van getoont, gy cont sien in mijn levens beschrijven dat ick alles gewaegt hebbe tot hun behout, tot mijn geest toe of Sielen saligheyt, so men doen moet om met sulcke Personen om te gaen, maer nu ick gesien hebbe datter niet aen te doen is soo stelle ik my gerust, en waerschou andere tot haer bewaering, en vervolgde wat kan ick meer doen ik bidde u segt het my, of segt my Iets dat ick niet gedaen en hebbe om haer te winnen, door suyr en soet, heet en kout, dik en dun, hebbe ick geloopen om haer te winnen den Herten kender zy mijn getuygen in de geheele Werelt, dan zeyde hy ey lieve leest my wat van die dingen voor, of geeft my dat ick lese want ick vreese niet te leven dat dese dingen gedruckt zijn, ick repliceerde u geloof is klein, noch minder u vertrouwen, en op sulcke Menschen bouwe ick niet, en geve myn schrift niet uyt de Handen, maer voor leesen wil ick wel om te sien of gy daer eenige troost kont uyt haelen, dat dede ick, maer hy viel in sulck een strijt dat ick genootsaekt wiert uyt te scheijden, en te spreken tot verstercking, dat was van een ander materi die wat harder was, anders sou hy in die selven arebeyt gekomen hebben als den fijnnen Broer waer voor ick wagt hielt, houdende een geduerig Oog int zeyl waerom hy dickwils vraegde, waerom besiet gy my soo? ick antwoorde om te sien of gy niet siek en wort of slau aen u Herte van de soetigheyt of van den slaep of vaek, die u int luysteren can bevangen, en ick en sou niet geeren voor slaepers lesen of ik en mag geen Vruchteloosen arebeyt doen, dan zeyde hy voor eerst ick en sal niet slaepen leest gy maer voort, ick repliceerde dat en mogt gy oock niet doen sonder my te waerschouwen, als gy u quaelijck gevoelt of Vaek krijgt soo moet gy het my seggen soot u belieft, dan sal ick u een Bedde spreyen, als hy daerop seyde sult ghy dan by

my slaepen, so hadde ick genoeg, en zeyde met reden, als wy getrout zijn dan sal ick altijd by u slaepen als gy het hebben wilt, maer nu en sout gy my niet willen by u hebben, want daer zyt gy te eerelijk toe, al wilde ick gy en sout niet willen denckende daer mogt een Kint van komen en dat sou my konnen tot schande maeken daerom is 't beter niet, en vraeghde is 't niet soo? antwoorde hy Neen, soo packte ick mijn biesen en ginck henen, seggende ick hebbe lang op geweest my dunckt dat ick wel wat rusten sou, en vervolgde ick wensche u goeden Nacht ick gaen wat leggen en sloot mijn Kaemerdeurtje van binnen toe met een grendel en zeyde op die ander Kaemer is mede een ledicant soo't u belieft gy cont daer oock wat op gaen rusten, dan wast soo niet gemeijnt: ick zeijde het doet al, en vervolgde dat is mijn meijnig, (en bragt noyt geen Ionckmans of Mans in slaep Kaemers meer of in plaesen daer Ledicanten of Bedt-steden stonden, denckende dat is te gereet als die buien hun overkomen, men souder op zijn en niet weten, daerom liet ick die al boven brengen?) antwoorde hy Ia, soo bleef ik by hem en wagte de uytkomst: eens vraegde hy met fatsoen om met zijn Hooft wat op myn schoot te leggen, dat stont ick hem, naer lange tegen worstelen toe, op belofte van stil te houden, en seggen het sal daer mede overgaen, en vervolg, 't is my meer gebeurt by ander Vrou-lien, en het ginck daer mede over, dat wilde ick oock eens besoecken denckende dan ben ick noch altijd de selve soo het daer niet mede over en gaet, of dat hy sig niet stil en hout soo can ik zijn Hooft laeten vallen en henen loopen, maer ten dede geen noot hy hielt so stil, maer moest het met de Doot bekoopen voor de tweede mael, want soo haest en was hy niet van my, of in zijn Huys of hy wiert heel quaelijck, en kreeg een stercke Koorse die hem met eenen zijn verstant benam, het gene ick gewaer wiert door dat hy evenwel Papier van my mede genomen hadt om uyt te schrijven op belofte van het te sullen binnen drij of vier daegen weder brengen, en als ick hem niet en vernam soo kreeg ik quaede gedagte om dat hy so dobbelsinnig gesproken had, en dagt sou hy dat wel de Predicanten in Handen gegeven heb-

ben, daer moet ik voor zijn eer het te laet is, daerom sont iker dito Nicht naer hem toe, om te vraegen of hy my dat Papier sou believen weder te geven, seggende dat den tijd verschenen was voor welck ick hem dat gegeven hadt, en zy quam weder met sulcke een bescheyt op den achste dag van zijn vertreck, en zeyde moei ick en geloof niet dat hyder lang meer wesen sal, waer door ick soo verschrickte dat ick in geen ure mijn selfs was, en dagt Lieven heer sou hy wel Iets tegen mijn leven ondernomen hebben of tegen mijn werck en dat gy hem daerom soo subijt doet sterven, dit dagt ick om dat zy zeyde dat het schrift niet te vinden was, dog wilde ick dat niet vast stellen voor en aleer ick selfs naer mijn schrift gesogt hadde in zijn Huys, en dat gevonden hebbende soo veranderde ick van gedagten en dagt 'tis aparent daer van, te meer om dat het hem in de Hersens geslaegen was, en dat die kracht altijd meest op de Hersens werckt, waerom het geen wonder is dat veele Mans sot worden, want men vint veele Wijfs die soo onredelijck zijn datse sig Meester maeken daerse geen knecht en zijn, dat is van het egte-deel dat den Man toe komt, en die het hem onthout moet als een Diefeg gestraft worden, dat is op dito forma als den Man roept kragt en gewelt soo moeten de Beuren toe loopen en vraege wat is hier te doen, en als den Man de reden segt soo moet men haer examineeren loogsent zy preuven nemen door Imant eerelijck daer ontrent te stellen, als den Man aen sou gaen, en hun so tot reden dwingen, dat is een recht daer het gewelt voor wijcken moet dienvolgens een Hemels recht, soo moeten de Bueren onder malkander het vercken schouwen, en daer en heeft niemant anders mede te doen, zy konnen gevanckenissen maeken, al wast in hun eygen Huys, daer en heeft niemant aen te pas te komen als die het selve raeck, dat zijn de Bueren en naeste Vrienden die daer altijd ontrent zijn dienvolgens bequaem om dat uyt te voeren, soo is elck Man Meester van zijn eygen Wijf en elck Wijf van haer eygen Man, en die beyde van hun Kinders of mede hulpen of meyden en knechts dat is in enckel billikheyt, de Buerte daer zy in woonen de gemeynte daer zy onder staen, de outste de overigheyt

of de Goden, dat zijn de plaets bewaerders en bekleeders des Konincks, maer hier geenen Ian-gat of zijn maet die soo veel verstant wilt hebben als seven andere en alst te besien comt die met zijn sevene geen eene uytmaekt, in verstant of wijs beleijt, die de Kinders tot Beulen maekt van de Ouders, en de Ouders van de Kinders, en hun alle tot schantvlecken van Familien die eerelijck zijn als de Vogels des Hemels die niet en Saejen noch en Maejen noch versamelen in de schueren, en die evenwel gevoet worden van den Dou des Hemels en de vettigheyt der Aerde, en die alles hebben onder haer gebiet Coningen en Prinsen, Vorsten en Overheden, magtige en kleyne of onmagtige waerom men vereerelijckt wort, als men by haer vergeleken wort, seggende 'tis een Mens als een Vogel, de eerelijckheyt des selfs is groot, siet in een kleijn Kassien of Kissien of Lichaem wat een groote kostelijckheyt en eerelijkheyt, hebt gy in dat kort begrijp niet al de eerelijckheyt te saemen die in den Hemel en op Aerde is, behalven de Hemel Lichten die hun overtreffen in glans en in eerelijckheyt want hun geswintheyt is groot, maer de hunne noch grooter, hun soetigheyt is groot maer de Haere noch grooter, de beminnelijckheyt is groot maer de hunne noch grooter want het Kint segt wel Deutje, lief alst geen Vogeltje seggen kan maer voor het Ligt sluyt het zijn Oogen met verheuging, naer dat het dat met vreugt aenschout heeft den Sogeling verlaet de borse om het ligt te eeren, als de Sonne met haere straelen komt en de Maene met haeren glans, soo verschiet het zijne Oogjens door die met opmercking of bedaertheyt aen te schouwen, en dan verschiet het weder met een lag, van verheugen, of het seggen wilt mijn Oogen hebben uwe eerelijckheyt aenschout, als de eerelijckheyt van den eerst geborenen zyner Moeder dat is een lief Kint dat boven al te prijsen is in eerlijckheyt dat is den Sonne Sijner Liefde de Sonne aen den Hemel of in den selven, die in sig begrijpt al dat eerelijck genaemt wort, is't schoonheyt des aenschijns siet daerse isse, want zy is de blanckste onder de Dochteren Sions, haere verwe is wit Ia witter als de Sneeu, haere Oogen als Kristael, haere Wangen blo-

sen, Haer aenschyn ront als een Bolle die hoeck nog kant en heeft, en dan comen de geest drijvers of dwars drijvers noch seggen ten is maer dit, ten is maer dat, siet door een vergroot Glas, gy sult sien dat het niet en is, als twee Bergen die sig van malkander scheyden, en de donckerheyt die gy daer in siet, dat zijn heuvelen, of daelen, dat zijn leegten of diepten daer zy over uytroepen O diepte der wijsheyt hoe ondoorgrondelijck zijn uwe wegen, hoe onnaerspeurelijck uwe Paeden, want zy en konnen daer met hun vergroot of tooverglas niet in sien, anders souden zy daer wat van maeken dat niet veel wesen sou, (eens hoorde ik dat seggen van een van Natten, die het soo grof gemaeckt hadde, dat het door de spille niet en con,) want hy hadde recht uyt gesegt dat men geen goede werken moest doen om Salig te worden, maer alleen moest door den geloove leven in eeuwigheyt, welken dwars-drijver noch soo veel aen hanck gekregen heeft dat hy vrijheyt gekregen heeft in aensienelijcke plaetsen, en dat by volck die Professie gemaeckt hebben van Pauli Leer, waer uyt zy te kennen geven dat hy oock soo een dwars drijver geweest is, noch prijse ick Becker die niet geschreven heeft als om een Salige confusie te baeren, of een confusie die tot heyl nut is, en door hem of in hem de Amsterdammers die in desen een gesont Oordeel getoont hebben, te hebben, want wat is alle Duvelderije, als bedriegerije soo als ik wijt loopig aengetoont hebbe 't heeft my verwondert dat sulcke lieden als een Becker of zijn maet sulcke geringe diensten aen nemen als is het predick Amt, dunckende het zijn lichters onder de Koore maete, maer niet op de Kandelaers, doch wilde ick hem verschoonen soo als ick Bernardus Abt van Claravalle gedaen hebbe, seggende hy heeft aparent gesien dat zijne magt te kleijn was, om de geheele Werelt te reformeeren, en daerom heeft hy maer een kleyn deeltjen aengevangen den Hemel kent hun herte ick en Oordeele niemant als uyt de wercken zijn die goet soo Oordeele ick dat zy goet zijn daerse van komen, zijnse quaet soo Oordeele ick datse quaet zijn daerse van komen, dito Barnardus heeft by my een grooten inganck gekregen, door dat hy zijn disipelen of onderdaenen soo

andere hun oneygen noemen, om dat hy hun niet als uyt zijn eygen geboden heeft maer alles als eenen Iesus toe genaemt Christus als gesant des Konincks, want hy heeft hun met een aerdigheyt en soetigheyt geleyt van onder de Heerschappye van de Wint maekers of Basuyn Blaesers der Aerde die groot geschal maeken en niet en zijn als enckel Wind.)

Dan wiert ik te dencken dat my dito Francois gesegt hadde dat'er eenen Monsieur Labadie tot Bergen op Soom woonde dat een heel fraey Man was, ik dagt daer aen te schrijven, en soo als ik besig met den Brief te schrijven was soo wiert ick te dencken dat dien Brief wel con tot een Hooft-stuck dienen, en resolveerde alle die stucken by malkander te gaen voegen, en soo als ick besig was met uyt te soecken komt den Balju met de twee Burgemeesters als voor segt is om de Schriften af te haelen, en het gene het ergste was, was dat de aenstootelijkste Stoffe digts by de hant was, dat was den lest geschrevene Brief, die bysonder schreef of tracteerde van de gemeynschap der Vrouwen, gecomposeert op het seggen van dito Françoys die my seyde dat zy de Vrouwen so verre gemeijn hadden, als den eenen Broeder geen Kinders kon winnen by zijn Vrouw, dat hy haer dan aen eenen anderen gaf om te beslaepen die een overvloedige Natuer hadde, terwijle zijn Vrouw zwanger was, het gene ik goet vont om verscheyde reden, voor eerst tot gesontheyt van de Vrouwe, ten tweeden van den Man die een overvloedige Natuer heeft, en dat ik dagt wat wercking dat het Saet doet dat geen Vrucht en schiet, naemelijck dat het verrot en verrot zijnde ongedierte baert dat de Baer-moeder verslint, so voren gesegt is: als sy weg waeren hoorde ik vooreerst seggen dat den Predikant daer ik in het begin van dit Deel van gesprooken hebbe gestaedig tot den Baljues uyt en in liep daer mijne Schriften waeren, dan dat hyder een Deel hadt mede genomen, dan seyde ik weet ik wel wat daer volgen sal, dat sal wesen, mijn Heeren zy zijn soo slegt dat'er gans geen goet in en is, en zy en sullen niet liegen, volgens de Kerckelijcke spreeckwijsen, stellende een Deel voor een geheel, want zy zijn soo voor haer, en haere ge-

lijcke, dat zijn Verkoopers van bekende waerheden voor Nieuwtjens soo als het Kerckelijcke waer is, moest ick dencken maer niet seggen om dat zy het my verboden hadden, seggende en segt niet daer van voor dat u Schriften geexamineert zijn, ik seyde dat en hoeven de Heeren niet eens te verbieden ick ben wel soo wijs van mijn selven, om te weten dat dat niet geschieden mag, en vervolgde, hadde ik dat willen doen sonder exsaeme ik kond wel gedaen hebben, ik en hadde maer mijn Schriften uyt te geven gehad: zy repliceerden, gy hebtse nochtans willen door den druck gemeijn maken, ik seyde soo ist, maer dat en strijd niet, want zy connen wel geexsamineert worden, al waeren zy gedruckt zy seyden soo ist, maer dat en was u Oog-merck niet, ik vraegde hoe zy dat seggen connen daer ick by haer geweest was om te vraegen ofse die exsamineeren wilden, den Baljuw seyde daer van weet ick niet, ick seyde dien Man of Heer weet'er wel van, en vervolghde, die te vraegen, hy antwoorde ghy en zeijde niet dat gy het drucken wilde, ick seyde soo ist, en vervolgde, wat hoefde ik dat te seggen, men weet dat dat daer gevolgen af zijn, of dat het eynde van alle exsaeme van Schriften den Druck is, alse goet gevonden of geaprobeert worden, daer mede gingen zy weg, dan was ik soo wilderig dat ik schier het Huys te Venster uyt sou geworpen hebben, om dat dien last van my was, ik viel aen schoon-maken, naejen, lappen, &c. denkende als dat klaer is sal ik weder geen tijd hebben om op het Huys te passen dat beelde ik my vast in, (doch con ik niet bedenken hoe of waer door dat wesen sou, om dat ik my inbeelde dat zy my niet meer belasten souden, maer dien last op sig houden en trouwelijk uytvoeren,) om de voorsz. woorden van den Balju, dan dagt ick eens soud wesen dat ick soo veel besoeck sou krijgen om dat ick eens gesegt hebbe dat den tijdt wel komen sou dat de Nonnekens uyt het Klooster souden komen daer ik in geweest hebbe om my te besoeken uyt spotternye, sou dat wel een Prophessie geweest hebben, dan den tijd sal 't leeren, quaet en vreesde of verwagte ik niet, daerom was ik soo gerust of ik gebacken had soo men segt, Ia ik mag seggen noyt geruster

geweest te zijn, en om dat ik dagt dat andere, soo niet en waeren, om de teyckenen die ik sag soo betaelde ick al mijn schult soo verre als ik con, soo dat ik niemant in ongerustheyt wilde hebben, maer tot mijn geluck of ongeluck kreeg ick doen een deel goet in, dat ik voor dien tijd ontboden hadde, dat wenste ik evenwel niet te zijn, om dat ik hier door te gemoet sag dat mijn Moeder ongerust sou wesen om dat zy in 't verschot was van dat Geldt, het gene noch al een groote somme was voor burger Lieden, want het was diepe in de sestig pont, als ik daer in besig was quaemer een Vrouw van Vlissing, of bedrogen Maegt met een Kint, die vertelde hoe sy tot dat ongeluck gebragt was van een Predikante Sone, en soo onnosel dat mijn Hert over haer ontfermde, soo dat ick schreijen moest, en over het Kint datse hadde noch meer, door dat het een schrander Geest was, en dat zy een domme of onnosele slut was, soo dat dat Kint was als van een Turck gevangen soo men segt, of den Beul over gelevert, alleen om zijn volmaektheyt, zy wilde hebben dat het Kint spraeck of veel praete, en ten hadde niemant om tegen te praeten die verstandt hadde, om met hem te praeten, want het en wilde niet spreeken als om gewigtige saeken, en daer by was't soo perfect in alle mannieren als Kint wesen can, en zy wilde het Sot hebben of simpel soose selfs was, in alle haere mannieren overtollig of te kort, en het was te genereus om veel tijd te schreijen soo kropt het al op, soo dat het dickwils slickte, soo als of 't wat in de Keel gehadt hadder en als ik dat hoorde meijnde ik te beswijcken en dorst niet spreken daerse by was, uyt vreese datse hem sou gheslaegen hebben, waer toe zy seer gereet was, niet tegenstaende het niet bestraffelijck en dede, waer over ik haer nog wel bestraffe, maer 't en moght niet helpen als voor dien tijd, het Kind hadt een dick geswooren Teen, soo dat het zijn Voetje in zijn Schoen niet krijgen con, zy en sou niet eens soo beleeft geweest hebben datse het sou gedraegen hebben, hoe bitter het schreyde of klaegde, en zy was anders beleeft genoeg tegen andere diese groot achte, maer dat Kint en exstiemeerde zy niet meer als een

Hont, en meijnde dat ik schier Sot wiert als ik zijn Voetjens waste, en onder en boven droeg en met voorsightigheyt deckte, naer dat ik zijn Voeten verbonden hadt, en haer belaste te mijden doen zijder by te Bed ging, waerom ick'er noch soo lang by bleef uyt vreese datse het seer mocht doen, dan seyde zy dickwils Iongen wat sult gy verliesen als gy hier van daen gaet, en het Teentje was soo goet als genesen op den vierden dag datse by my was, en zy stoote het snags weder op, soo dat het Kindt sulke een smerte voelde, dat het als raesende wiert van pijne, en dan keef zy noch toe en seyde swijgt of ik slae u voor u Beck, en dan wilde zy noch dat het langs de straet sou wacker gaen om aen 't Schip te komen, en ten con schaers kruypen, soo dat ik het genootsaekt wiert op te nemen, en aen de Schuyt te draegen om dat ik het leet niet sien con, zy riep al, gy sult u schoonen witten Nagtrock vuyl maecken, laet den Iongen loopen: ik repliceerde, als hy vuyl is can ick hem weder schoon maecken, maer als dat Kint verseert is, can't niet meer verbetert worden of genesen, maer zy en verstont dat niet, en de Vaer die een Doctoor was die en keecker niet naer, niet tegenstaende hy haer trouw belooft hadde, soo min of 't hem niet aen en ging, dat gaet al deur voor de Werelt dagt ik voor recht, maer wee de sulcke alse voor den Hemel komen, die sal wel vraegen of hy zijn Kint aen hem gegeven heeft om te bewaeren of aen de Moeder, dan wiender meer verpligt is voor te sorgen hy of zy, dan wieder meer eere van heeft, alst wel gaet, dienvolgens meer schande alst quaelijck gaet.

(Sy en was niet weg of daer komt een Man van middelburg, en vraegt of ick hem niet en ken, ick antwoorde niet sonderling, ick meyne u wel gesien te hebben maer weet u niet t'Huys te wijsen, hy segt aparent in de kerk tot Middelburg ick ben een voorganger geweest en gekasseert om een reden daer den Balju die my kasseerde en noch boete dede geven niet vrij van was, en onsen Heer Burgemeester en Heert van Westerhelt niet beter, want die heeft met een ander Mans Wijf weg geloopen en nog den Mans Kantoir toe berooft, daerop zeyde ick Ia

en die Vrou is nu soo fyn en kan Vloecken als een Poep, en vervolgde en dat Volck laet men noch regeeren, en vervolgde als men op sulcke dingen siet, soo en hoeft men sig niet te verwonderen al siet men dat de Werelt slecht is, want hoe kan daer goet van komen, en vervolgde ach ik en weet niet hoese sig niet en schaemen, denckende hoe sal ick mijn faute in een ander connen bestraffen, sal een Die ick bestraf niet met recht konnen seggen, genees Meester geneest u selven eerst, en wat verschooning sal ik voor mijne fauten hebben, daer ickse openbaer gedaen hebben, en openbaer in andere bestraft, geene dienvolgens de veelvuldige slaegen ben ick seker, hy zeyde zy en bedencken dat niet, ick zeyde zy en zijn nochtans niet sot dien Heer van Westerschelt is een Kerel die verstant heeft, daerop zeyde hy daerom is hy oock Burgemeester, ick zeyde alweder op een nieu, hy zeyde Ia, en zijn Oom oock, ick zeyde allenkens beter, ick meijnde datter geen twee naer bestaende in een regering mogten wesen, dog het gaet hier ook soo al, hy seyde apropo hoe ist daer mede ick hebbe dat gehoort, ick zeyde ick en hoore niet, of soo veel als ofse uyt de Werelt waeren, hy zeyde het sal wel komen, en vervolgde à propo dien Man daer gy eens mede naer Middelburg voert van Vlissingen die doet u seer groeten, ik zeyde doet hy, en vervolgde ick bedancke u voor de Bodtschap, maer hem niet voor de moete, en vervolgde ick mag wel lijden dat gy segt dat ick hem niet en groet, daerop segt hy hoe is dat soo ick meijnde dat ghy goede Vrienden waert, ick repliceerde Vrienden zijn altijd goet of zy behooren soo te wesen, maer dan moeten zy als geen Vyanden Handelen die achter den rug anders spreeken als voor het Hooft, hy seyde dat en deugt niet heeft hy dat gedaen ten is niet wel, ick zeyde ick wenste wel dat hy voor my zeyde dat hy achter my segt), dan sou ick mij konnen verantwoorden, maer nu niet, sonder meer dan zeyde hy ick hebbe sulcke een sin in u gekregen als wy te saemen op der Veere Voeren dat ick sedert dien tijt belust ben geweest om met uw te spreeken, ick vraegde of hy een vrij Persoon was hy seyde Neen, maer een half sieke Vrouw te hebben, ick zeyde al de Mans met de sie-

ke Vrouwen comen my besoeken dunckt my, souden zy dencken dat ick haer daer van verlossen con, zeyde ik met de anderen woorde: hy zeyde Ia, of altijd helpen, ick vraegde hoe dat? hy antwoorde gy weet dat wel, ick repliceerde mijn Man plagt te seggen als ick hem dat zeyde, meijnt gy dat ick tooveren kan, ick mogt oock so wel seggen, om u gedagten te weten, en vervolgde gy spreeckt daer van sieke Vrouwe, ick hebbe de schoonste remedien voor sulcke Mannen geschreven, die men bedencken kan, hy vraegde heel nieuschierig wat! ick antwoorde, voor eerst dat een Man meer als een Vrouw hebben mag, ten tweeden dat hy met geen Sieke Vrouw moet Huys-houden maer dat de Gast-huysen voor de sieke zijn die van Vrouwen bedient worden of van onnutte Mannen, soo te verstaen, die onnut zijn tot de generaetie, en Vrouwen bywoning.

(Dat is noch een ander sorte van Volk dat zijn die te veel zuyr in haer opvoeding gehad hebben, en daerom geen Soet Vrouwen aenschyn konnen verdraegen, of dat het hun tot een ergernisse dient, door datse het voor geylheyt aen merken, of voor sottigheyt sooder veel Mannen zijn, die en mogen niet een Vrouw haer Man sien Lief-kosen of zy maeken daer Hoeren van, en zy souden haer wel in het Aenschyn spuygen, en zy zijn seer gedienstigh of behulpsaem aen alle Menschen, bysonder aen de Siecke of gebreckelijcke of Arme Menschen, waer uyt ik dit besluyt gemaeckt hebbe, om dat sulcke Menschen daer alleen toe bequaem zijn behalven oock het Kinder teelen, want zy willen wel eens byslaepen so d'ervaerentheyt my geleert heeft van mijn Vaeder, want die heeft tien Kinders geteelt, en mogt schaers een Vrouw sien lachen het geene een mede Oorsaeck is geweest van mijn Moeders miscontentiment en stuyrigheyt of hardigheyt, want door dat hy dat niet sien en mogt, en dickwils sag of sien moest soo hadde hy geduerig reden om te klaegen, seggende de Vrouwen ben dit, de Vrouwen ben dat, dan zeyde mijn Moeder wat raeken my die Vrouwen, en vervolgde ben ick oock so dat gy my geduerig so legt en praet, dan was't soo een is soo zijnse alle, want zy zijn al met een sop over

goten of sause van een Hof of stoffe van eenen Deege, en dat gy nu anders zyt, comt by my toe, om dat ick het niet hebben wil, maer dat gy een ander Man had die daer mede gedient was, gy sout soo sot zijn als de reste, als mijn Moeder my dat vertelde soo lachte ick my schier slap, denckende wat Geck is dat, en vervolgde met mijn Moeder te troosten, seggende hebt patientie denkende men can uyt geen Waeter Wijn tappen of drucken, of het moet verandert zijn, en vervolgde gy sult noch een endeken goet leven hebben naer zijn Doot, waerom zij lachende zeyde daer is de Propheetisse al weder met haer Propheetien, en zy en wilt den Naem niet hebben maer wel de daet, en vervolgde wat weet gy dat, of wat reden leert u dat, gy spreeckt dickwils van reden geeft daer nu oock reden van, daerop begon ick te lachen om dat zy my soo hadt en zeyde ick en kan niet, want ten zijn maer invallende gedagten, oft waerheyt is moet den tijd leeren, daer om zeyde zy over een tijdt Isabella u Oude Prophetien zijn noch niet vervult daerom stelle ick weynig geloof aen de nieuwe: daerop zeyde ik gy en hoeft my daerom niet te geloven, en vervolgde t'alle geluk en hebbe ik geene tijd genoemt en zy sullen meschien al seffens komen: soo leyde ick dat met een bagatelitjen af.)

En dien Man Praete mede van te wenschen so een Vrou te hebben, en vervolgde dat mijn Wijf stierf soo ick denck datse haest doen sal, ick sou om u komen: daerop vraeghde ick wat hy met my doen sou? hy antwoorde kussen en weg leggen, daerop zeyde ik dat en is de vraege niet, of de meynig, maer ik wil seggen wat sout gy aen my hebben meer als aen u Vrouw, en vervolgde als ick eens swanger was, soo was dat speltjen uyt, daerop seyde hy dat sou met den eersten wesen, ick repliceerde siet gy wel hoe ydel u wens is, gy wenst een Bloem of Vrouw van een Nacht, en vervolgde waerom niet veel al soo dat gy tegen het verlies meugt: daerop seyde hy men heeft oock niet altijd lust, daerom denke ick dat ick aen een wacker basin sou genoeg hebben, daerop seyde ik seffens, en vervolgde al hadt gy der meer ghy en hoeftse niet meer

te geven als gy quyt wilde zijn, en vervolgde nog, meynt gy dat alle Wijfs die gau van verstant of gezwint of fris van leden zijn hapig vallen? hy antwoorde Ia, ik repliceerde, gy zyt verdoolt, want die hebben deurgaens de traegste of couste Natueren, en dat weten de latinen of studenten wel, die daerom seggen wacht u van de Bleke, die een Waetersuchtige Koeleur hebben, dan zeyde hy ick hoore wel gy en sout my niet willen, daerop seyde ik dat een hoort gy my niet seggen, hy seyde dan zijn staet en gelegentheyt, die hy eerelijck voorstelde, so te verstaen, een burgerlijcke eerelijckheyt bestaende in rijkdom, en schoone Ambachten of ge-exstimeerde stylen, so als zijn Silversmits Wyncopers, &c. de reden is bekent die is om datse van de meeste grooste geachte dingen vercopen of handelen, eender of de andere dingen soo nootsaekelijck niet en waeren als die dingen, waeruyt hun sotheyt blijkt, want het Broot is alleen meer weert als alle dese dingen, en die dat vercopen worden by haer niet geacht, 'tis maer een Backer; waer die dwaling van daen komt is ligt te mercken, 'tis van de ongemeynschap der goeden, daer het spreekwoort op past gemeen goet geen goet, doch oneygen, maer het past eygentlijk op het gemeyn goet zijn der Menschen, welcke hoedaenigheyt de goede Simpele eygen is, die beleeft zijn tegen alle sonder onderschyt, al wast maer een Hordeken met een Kapertje zy souden dat groeten, of een Aep met een Mutsjen, denckende dat hy eerelijck is, om het Musjen of het Rockjen, soo men van een Boer leest die zijn heer ginck Appelen Brengen, en op de trappen comende quamen hem twee Aepen te gemoet die den Heer tot zijn plesier hielt en daerom als Iongens kleede op zijn manier, den Boer die op de kleeren lette en niet op 't aengesigt, nam veerdig zijn hoet onder zijn Arm, en vraegde of hy de Ionckers dienst con doen, die meer op het fruyt letten als op zijn compliment en daerom lustig begonnen te sneysen of te Eeten van den Boers leckerste Appelen die genootsaekt wiert op 't lest den Korf agter uyt te haelen, seggende hou Ionkers genoeg u Vaeder ook wat, gy en moet het niet al opeeten &c. en bij den Vaeder komende seyde hy dat de Ionckers het wel al souden op ge-

eeten hebben, en den Heer vraegde wat Ionckers? hy antwoorde u sonen, en den Heer en hadde juyst geene, daerom vraegde hy hoe waerense gekleet? en als den Boer het Kleet begon te noemen soo merckte hy dat het de Apen waeren, die hy voor zijn Sonen aengemerckt hadde, waerop hy vraegde ofse hem wel geleken, en den Boer antwoorde ick en hebbe daer soo nau niet op gelet, waerop den Heer zeyde wel onnoselen bloet of groote boterick sult gy Apen als menschen eeren, den Boer repliceerde soo gy het eerst niet gedaen en hadt ick en sout u niet naer gedaen hebben, dats voor den Heer en zijn macker die Apen als Menschen kleeden, schelmen als eerleijke lien inste van die het kleet af te rucken als zy hun daer mede bevinden, so gaense het hun selfs aendoen, het gevolg van dien voor haer rekening, want zy en doen naer 't exsempel des Hemels niet die elk kleet naer zijn aert of conditie, de Boose afgrijselijck, op dat men hun van verre siet comen dienvolgens mijden kan, laet staen hun met sulcke Rocken kleeden als men d'eerelijke Menschen doet)

Als hy die uytgebreyt hadde so seyde ick die saeken zijn goet, en vervolgde dat sou wel gaen als wy het soo naer eens waeren en dat u Vrouw Doot was, maer ick hope datse lang leven sal ist haer Salig, dat scheen hy niet te hooren, want hy seyde maer mijn Kinders souden u ligt tegenstaen, ick repliceerde gants niet, want ick sien geeren Kinders: daerop seyde hy ick hebber al een stuck of vier, ick repliceerde, al hadt gy der elf en dertig ick en souder u niet om laeten als ick anders sin in u hadt, want als gy wel wildet en dede dan en souden de Kinders niet te veel wesen, hy zeyde ick ben al wat goet Kinders daerom slaepe ik geeren by, ick repliceerde dat is een goede gaeve of graetie in u, en vervolgde daerom sou ick u te liever hebben als gy mijn Man waert, maer nu wil ik van geen liefde spreeken als die eerelijk is en onsen staet betaemelijck: daerop seyde hy mijn staet is onlydelijk, ik repliceerde wat raet? en vervolgde wilt gy wat doen, arebeyt om u vryheyt nevens my, hy vraegde wat sou ik moeten doen, ik antwoorde maeken dat mijn Boek of schriften haest gedrukt wierden, hy vraegde hoe dat? ik antwoorde met

een woort te spreeken op den rechten tijd, dat is alsser van gesproken wort, of eenige saeke verhandelt die gy weet dater instaet, behalven dese saeke daer u swackheyt aen vast is, want zy souden u bespotten so gy daer af spraekt, om dat die openbaer is soo ik aen u mercke (dit seyde ick om dat ick merckte dat hy een Meyt beswangert hadde, daer hy openbaer om gestraft was,) dat seyde hy te sullen doen, en versogt dat ik altemet een Brief aen hem schryven sou om te weten hoe het met die saeken stonden, dit seyde ik niet te mogen doen om zijn Vrouwe wille die daer uyt oorsaek sou nemen van quaet te dencken, dan versogt hy om my altemet te mogen besoeken, dit seyde ick niet te mogen wesen, om het Volck die hem kenden geen quaede gedagten te geven, en vervolgde wy leven in slaevernije moet gy dencken, want wy en hebben onse vryheyt niet, in ste dat zy digt komen luysteren souden wat'er gepraet wort, soo souden zy liever verre van daen gaen om niet te horen dat eerelijk was, om te bequaemer of te mackelijker quaet te seggen en sou ik sulck een Volk occasie geven, gans niet ik en sprak mijn leven liever tegen geen Menschen hoe wel dat het slecht is, want wien weet of ick u niet bekeeren can, of sou connen als gy slecht waert, probeeren sou't naeste wesen, en als zy quaemen luysteren en hoorden dat gy my overhaelen soud en slecht maken, soo moesten zy binnen komen en seggen soo niet gemeynt, of een praetje maken om ons te stooren, en dan u lustig overgaen, als zy bevonden dat gy het met opset dedet om my slegt te maken: maer de Werelt en bestaet soo niet, daerom moeten wy ons selven bewaeren.

(De gemelde Night hadt haer Moeje Hoogen-tooren soo lief als Petrus zijn Meester Iesus, zy sou met haer in de Dood gaen of voor haer sterven, de reden van dese groote liefde was, om dat Moeje haer so veel vriendschap gedaen hadde en daegelijcks dede, zy hadt haer uyt den Dreck genomen en in haer Huys gebragt, en haer geluyst en gepluyst, en gewassen, en gevrongen, en genaeyt, en gestopt, en gelapt, en dat al voor niet als een dankheb, en zy hadt haer Huys-huere voor niet gegeven, en haer Spijs gekoockt en Gerecht gelangt, om datse haer niet

seer soude doen en haer werck niet verletten, en haer Kinder Goet gebetert en het gene tot haer verder onderhout nodig was, en daer zy haer niet aen helpen con, by gebreck van middelen, en haer toe gesegt voor minne te dienen als een Vrient, en dat in 't hertste van de Winter, en dan haer Kind te houden op niet met allen, of sonder haer Kost, terwijle zy die sou gaen soecken, om de Vrienden tot geen last te wesen, en tot een Teycken van danckbaerheyt, bragt Nigt Moeje alle nieuwe tijdingjes aen, die tot haer naerdeel gesegt wierden, onder conditie dat zy die niet overseggen sou, die seyde voor eerst wel Nigt wat hebbe ik daer aen als ik niet en mag tonen dat ik het weet of my daer naer mag reguleeren, zy seyde gy weet dan of ik moet u evenwel seggen, daerop seyde ik nu segt dan op als't wesen moet, en ik versekere u dat ick het niet overseggen sal, al con ick'er mijn leven mede winnen als gy my maer trouw en zijt: daer van en mocht Moeje niet spreken, Nigt sou haer soo trouw wesen als Gout, en al moest zy voor haer sterven zy sou't doen, daerop seyde zy fiat sterven, wy sullen het op die conditie aen hooren, dan begon Nigt te seggen wat Oom Jacob van Moeje seyde, (dat was den gemelden Neef,) die seyde wat mag Moeje sig met schrijven moejen, zy heeft soo veel verstant van schrijven als mijn Gat, zy sou sich beter met wat anders moejen, dat is met haer Gat te kraeuwen, daerop seyde Moeje Nigt gy spreekt soo Gatachtig kond gy dat oock niet wat fatsoenelijcker seggen, Nigt seyde Moeje hy seyde soo: Moeje repliceerde, Nigt ik en segge daer niet tegen, maer ik vraege maer of gy dat niet fatsoenelijker seggen cond? Nigt seyde wel Moeje dan sou ick moeten liegen: ick seyde gy en doet niet, maer moest maer seggen Oom seyde, Moeje heeft so veel verstant van schrijven als yet dat ik niet noemen wil, om de eerbaerheyts wille, doch hoefter het lest niet by, het eerste is genoeg, daerop seyde Nigt Moeje zy en zijn niet al soo preceys als gy, daerop seyde Moeje Nigt gy moet oock leeren preceys wesen als ghy Moejes Vrient blijven wilt, want Moeje wilt wel wat over het Hooft sien als de Kinders kleyn zijn of de groote Lieden onnosel, maer

als zy beter weten dan wilt zy datse beter doen, Moeje hadde gelijk, Nigt bedankte haer voor haer vermaening, dan ging Nigt voort en seyde ik geloof dat Oom Jacob de Schriften gelesen heeft by Leendert den Boeke-binder daer Moejes Schriften geweest zijn, daer op vraegde die, waerom gelooft Nigte dat heeftse daer iets van gehoort, zy antwoorde neen, maer zy kon 't wel mercken aen Oom Jacob, want hy seyde dat'er waeren diese gelesen hadden, en soo slegt bevonden datse niet en wisten wat zy daer van maken souden, en hy vervolgde, ten hangt nog ten kleeft, daerop seyde Moeje, Nigt als ik wel sou doen so moest ik dien Man vraegen wat voor Schrift dat was, en hem contraerie toonen, en dat het aen zijn verstant of kennisse schorte, daerop seyde Nigt ey lieve doet dat niet want hy is boos op my, en dan sou hy noch erger wesen, daer op seyde Moeje, dienvolgens moet ik het om u laeten; zy seyde ey Ia Moeje, want hy geeft my ondertussen wat, en dan en sou hy my niet geven, daerop seyde Moeje al om dat geven, en vervolgde, gy guygelt wel om dat geven, en so gy coeraegie had soo als gy behoort te hebben naer u staet, gy en soud van hem niet willen hebben, want hy en geeft u niet als om u te verwijten soo gy segt, en ick mercken kan, daerop begon Nigt te schreyen, en seyde Moeje gy hebt wel gelijk hy heeft my maer dit of dat gegeven, en my dat wel seven-mael verweten daer mijn Man by was, Ia dat meer is dat hy aen mijn Moeder gedaen heeft doene van my beswangert was, eender als of ick dat gebeteren con, of dat ick had konnen beletten dat mijn Moeder bysliep, daerop seyde Moeje Nigt hebt patientie daer sal eens een tijd komen dat de Kinders niet en sullen de misdaet der Ouderen draegen, maer dat elk voor zijn selven sal zijn, en die wel doet dat hy sal wel hebben, en laet Oom praeten en kreunt gy u daer niet in als my lief, en doet wel naer u Moejes raet gy sult een geluckige Vrouwe worden, daerop seyde Nigt 't is wel, Moeje ik sal het doen, en vervolgde, maer Oom Lucas is beter, (dat was een Man die dickwils voor Herder speede, en ondertussen voor Wolf,) die had my voor mijn trouwen grooten dienst gedaen ook kleijnen, en naer mijn

trouwen speelde hy eens voor versoeker ten quaden, waer door hy sig by my in sulcke een kleyn achten bragt, dat ik al zijn voorig doen verachte, en dagt dat hy't gedaen hadde om zijn selfs eere of voordeel, om dat ik voor zijn Faute geen verschooning en hadde, door dat hy een seer verstandig Man was, en soo wel wist als hy leefde, dat ik sou voor eeuwig zijn bedurven geweest soo ik zijn versoek hadt toegestaen, dat bestont in vleeselijcke conversaetie, in mijn Mans leven, het pretext dat hy hadde was een Imaginatie van dat mijn Man my niet recht sou doen, en dat om het Goet van de Werelt daer hy seer op geset was, niet alleen voor zijn selven, maer oock voor zijn Kinderen van zijn eerste Vrouw, waerom hy sich inbeelde dat hy my liet met Kinde te maken, en om dat hy wist dat daer aen mijn tijdelijck geluck hing, door dat mijn Man een contract van huwelijk met my gemaekt hadde, dat aen de Kinders vast was, waerom hy hem wel dickwils seyde jou Dueckertje gy doet u en u Wijf te kort om dat vervloeckte Goet, en segt dat het niet waer en is, hebt gy het Herte, waerop mijn Man vraegde of ik hem dat klaegde of geklaegt hadde, en hy geantwoort Iou Schelm gy weet wel beter, want gy weet datse daer niet wijs genoeg toe is, daer op seyde hy hoe sou ik dat weten, en vervolgde, is 't niet een verstandige Vrouw, en hy geantwoort neen, maer een verstandige Dogter, dat is verstandig om haer eere te bewaeren, maer niet om by een Man te slaepen, daer heeft zy soo veel verstant van als een nieuw-gebooren Kint, daerop seyde den anderen, wien segt dat meer als gy, en vervolgde, 't is een slimme Karonje of en vals Vercken, zy can my sulke een strijd leveren, dat ik geen raet en weet om den Vogel op te houden, daerop seyde hy Ia om het Voer buyten de Kribbe te werpen, daerop seyde den anderen wien secht dat meer als Neef, secht het mijn wijf; daerop seyde Neef gy segt het selfs, en vervolgde wat sou u Wijf seggen, zy schricke datser van hoort, laet staen selfs seggen; zy is soo beschaemt dat zy wegh loopt als men maer van die dingen begint te spreken, en dat weet gy ook wel al is 't dat gy u soo hout, en sonder dat en soud gy soo stout niet

wesen, dat gy doen soud dat gy doet, &c. soo had Dom en Neef daegelijcks te praeten als zy by malkander waren, en Neef seyder Moeje ondertussen een woort van in passant, so datse het niet mijden con te hooren, en zy en was evenwel soo wijs niet datse het vatten con, en daer om wilde Moeje dencken dat Neef dat gedaen heeft, of dede dat hy zijn dienst presenteerde, om haer te leeren, maer zy en con sigh evenwel niet wijs maken, dat dat wel gedaen was, niet tegenstaende Neef den Dronkaert maekte als hy dat in zijn sin had, of had meijnen uyt te voeren, en dat hy daer niet en hadt konnen toe komen, dan was hy soo of hielt sich soo, dat hy niet een bescheyde propoost con uyt brengen, maer viel van 't eene op 't ander, en maekte van mijn woorden de zijne, waer door hy het noch wat slechter maekte, want hy stelde my in perijkel van voor een Hoer aengemerckt te worden, en hy wist dat mijn Man mijn Dood geswooren had, op het hooren van Iets dat daer naer lijkent, en daer naer wist hy nergens van, hy hadt beschoncken geweest, en eer hy daer van sprak was hy soo veel dronken als die geen sterken Drank geproeft en hadde, waerom ik hem naer dien tijd altijt verdagt hielt, bysonder om die streke: hy hielt my vast met zijn eene Hant, en met de andere sogt hy my te ondertasten, en om dat ik dien Arm daer die Hant aen was, van achter by de mouwe hielt, so dat hy die niet bewegen con, of verder brengen, so seyde hy, hey laet my los, ik en wil met u niet te doen hebben, ik hebbe een Wijf en dat op de Straet daer yder een het hooren kon, daer by dede hy noch wel eens den Naem van Moeje Hogentooren, waerom ick meijnde te bewijcken en my tot de Doodt bereyde, denckende mijn Man sal daer seker achter komen, en my den Hals breken so hy altijt seyde te sullen doen, alsser van sulcke een Materie gesproocken wiert.)

(En desen Neef was dan beter Oom van Nigt als den anderen om dat hy haer wat meer toestack, en Nigt en sag niet of het hem den overvloet dede doen of niet, hy hadde veel beter winst als den anderen, en het spreeckwoort is een winnende Hant is een milde Hant, al is 't

dat'er de Hant niet veel toe en doet, maer dat zy het met kaekelen winnen so als ook desen dede, hy was een Snijer van zijn Ambagt maer hy en deder niet veel van, maer won zijn Gelt met het Volk wat Babeleguygjes te verkoopen, so als dat veel beurt; en die hebben de beste winning: waerom? om datse die voor niet krijgen, door wat op te passen, en die hadde een Vrouw die een Susters Dochter van mijn Man was, en die hadde wel Gelt om Schilderijen te kopen en Porceleijnen, maer niet om haer Susters Kint te onderhouden, daerom seyde Nigt Moeje Fransyntje (so was haer Naem) en is so goet niet als Oom Lucas, en die wilt wel u Schriften sien, en lesen, maer hy wenste wel datse in Druck waeren, om dat hy die niet wel lesen can, of om die wel te konnen lesen, daerop seyde ik canse Oom Lucas niet wel lesen, die Rent-meester is, hoe salse Oom Jacob connen lesen, die een Tinne-gieter is, die by naer noyt van zijn Werck en is, om Iets of wat buyten dien te doen, zy seyde ik en weet het niet, en vervolgde, maer ik hoore so, en vervolgde noch, maer Nigt Francina, (dat was mijn Mans Dogter) die is so boos op u, dat zy wel wenste dat u Schriften verbrant wierden door Beuls handen, zy segt datser wel sou willen Hout toe geven, maer den Secretaris (dat was haer man) die was beter, die segt ick niet, maer datse in 't ligt quaemen, want Mama heeft veel verstant, en dat goet, dan seyde ick Nigt ick hebbe, of 't is genoeg voor dit mael, gaet nu wat aen u Werck, Nigt seyde 't is wel Moeje, en ging wat in de Klossen rammelen, daerop komt Martyntje, (dat was een Soldate Wijf van haer mans Regiment, die segt Lena (so was haer Naem,) daer wort soo slecht van u Moejen Schrift gesproken, maer gy en mocht het haer niet seggen, want mijn Moeder heeft het van een van haer beste Kalanten, dat is den Baljuws Suster of swaeger, en die sou soo boos zijn dat zy wist dat het mijn Moeder gesegt hadde, dat zy haer noyt de Penning meer gunnen sou, en die heeft gesegt dat'er veel door Beuls Handen verbrant zijn, die sulcke een groot quaet niet gedaen hebben als de Iuffer met haer schrijven, en hoe dat het met haer gaen sal, sal den tijd leeren, want zy heeft grouwe-

lijcke dingen geschreven, en mijn Moeder sprack nog ten besten, zy seyde ick sou eens scheijten in de Schriften en mijn Gat aen 't Papier vegen, en daerop quam Moeje toe, en vraegde wat Schriften of Papier, en vervolgde, is 't van mijne dat gy spreeckt wat valt daerop te seggen, daerop sprong Marteyntje en haer Maet op van schrick, en seyde niet met allen Iuffrouw of Moeje, wy en spreeken van u niet, daer mede ging Moeje weg, en seyde als gy Lieden Iets hoort gy mocht het my wel seggen, ik en sal u niet beklappen, daerop seyde Marteyntje 't is wel Iuffrouw, en tegen de andere Moeje moet Iets gehoort hebben, die seyde het moet wesen, en als Moeje voor quam, soo ontmoetse Willem Arentse, die seyde ook soo, en vraegde of ick niet ongerust en was, ick antwoorde neen, hy seyde als 't mijn stuck was, in sou al bang wesen, ik seyde dat wil ik wel gelooven want u geloof is kleyn dienvolgens oock u vertrouwen, maer wat my belangt, ick en ben niet ongerust, omdat ik voor eerst weet dat ik niet mis daen en hebben, of niet geschreven als dat ik goet maken can voor de geheele Werelt, en ten tweeden, om dat ick weet dat de Boose niet meer macht en hebben als den Hemel hun toe laet, en ick weet dat Hy hun niet toelaeten sal mij eenig leet te doen, hy vraegde hoe ik dat wist, ik antwoorde aen het gene ik geschreven hebbe, hy vraegde wat dat was, ik antwoorde mijn leven, verstant en ervaerentheyt, tot een vervulling van alle de Propheetien, hy vraegde hoe ik dat wist, ik antwoorde aen de Stoffe, en om dat ick weet dat dien Persoon geen uyterlijk leet en sal geschieden, die sulcks doen sal, of de Prophetien moeten vals wesen die Iesus gepropheteert heeft, en is dat, so ben ik het spoor byster, daerop seyde hy soo hebbender veele gesproken en hebben gemist, het kan met u oock soo wesen, ick replieerde soo ist, als Iesu missen kan, wiens Geest ik pretendeere te hebben, daerop vraegde hy wat uyt mijn Schriften komen sou, als zy te recht quaemen, ik antwoorde een algemeenen vreede, hy seyde soo gy meijnt: ik repliceerde Ia, en vervolgde soo 't uyt die niet en komt soo sal 't uyt andere komen die ick hier naer schryven sal, soo staet het by my,

en so 't niet en is, beschaemt my om myn vermeten spreken so gy't noemt, niet dat ick het toestaen, naemelijck dat het vermetenheyt is, om dat ick maer en spreek naer mijn kennisse, en dat de vermetentheyt boven de kennis is, daerop seyde hy dan en zijnder geen vermetene Menschen: ik repliceerde men sou't seggen, of men moet sien op Persoonen die hartneckig Iets voort drijven, dat tot hun verheffen dient, en dat en kan in my geen plaets hebben, om dat ik geen verheffing kenne die uyt den Mens ontstaet: terwijle ik met die dingen besig ben komt Marteyntje voor uyt, en als zy buyten de Deure was, vraegt hy of zy by my woont, ik antwoorde neen, hy vraegt hoe komt dan datse soo uyt en in gaet hout gy open Hof, ik antwoorde neen, of soo verre dat ik by mijn Nigt laet komen die het haer belieft, van Soldate Wijfs, dog is't tegen myn wil of sin, datse vooren door komen of gaen, want ik denck datse met de achter Deure of Poorte wel konnen doen, en dat het geen fatsoen en is dat ik sulken Volck laet over mijn Vloer lopen, en dat ick daer voor mijn Huys schoon maek, de wijle zy het beter doen konnen als ik, en dat'er niet eene soo beleeft en is datse haer Hant voor my uytsteeckt, om haer eygen vuyl weg te brengen, en my en lust niet alle daeg te schueren, en het sou wel nodig zijn, om de vuyle Morsebellen, om dat ik geen vuyl voor mijn Oogen sien kan, of mag: daerop seyde hy gy en hoeftet ook niet te doen, en vervolgde, gy doet meer als u pligt, en vervolgde noch, ik en sou 't niet lijden, ik vraegde wat soud gy doen als zy het op u verbod niet lieten? hy antwoorde doen verhuysen, ik seyde tegen of in den Winter, en dat een Vrouw die op het uyterste swaer is, ik niet, daer sou ik contientie, of sonde van maeken, maer als haer Kraem uyt is en 't is Somer, en zy en laet het dan niet, dan en sal ick het niet lijden, want niemant is verpligt boven vermogen, ik ben een swack Mensch, en can in geen vuyl Huys wonen of wesen en gesont zijn, (naer zijn vertreck komt zy voor en segt Moeje wat dat Marteyntje daer gehoort heeft, en zy vertelt my het gesegde, en doet daer by, wy hebben gedagt u goet weg te steken als 't daerop aen quam, om u dan

weder te geven, of om dat gy het niet queyt en soud zijn, ik vraegde wanneer, en vervolgde als ik Dood was, zy seyde neen, en vervolgde met verschrickelijcke Teykens Moeje hoe spreeckt gy soo ten sal soo erg niet wesen, ik vraegde wat dan, zy antwoorde ik en weet het niet daer wort slecht gesproken: ick repliceerde, fiat slecht gesproken, en doense my Dood mijn Kinders sullender geen gebrek voor hebben, daerop begon zy te Ianken of te schreijen, seggende Ia Moeje daer zijnder andere, en wat sou ik gaen beginnen als gy Dood waert, ik antwoorde dat gy voor desen gedaen hebt, maer ten salder apparent niet op aenkomen, en soo ick sterve daer salder meer sterven, soo dat gy geen noot sult hebben, Nigt seyde zy en soud niet lijden al souse den Beul de Oogen op de Kaeck haelen, ik seyde met een lag dien Armen Beul sou ook moeten den bodt gelden hoore ik wel, maer waerom niet zijn Meester, daerop vloog zy op en seyde Ia dien dukerse Balju en den Hoeren-dop Nollens en van Dort, die Schelmen die sou ick soo tracteeren datse het Herte niet souden hebben van met het recht voort te gaen, daerop seyde ick dat is Liefde seyde den Boer en hy kuste zijn Kalf, en vervolgde, dat sullen wy dan sien soo wy het leven, en vervolgde noch, waerom raet gy my dan te vluchten, de antwoort was ik en weet het niet, maer om dat het Volck soo praet, en het vervolg wat sou u Moeder seggen, en u Broeder en Suster: ik repliceerde Ia de dingen, daer en dagt ik niet om, Moeder moet wel ontrent t'seventig pont van my hebben van Goet datse my nu onlangs gestuert heeft daer moest ik sorg voor dragen, want soo die dat quijt was, wasse genoegsaem geruineert, daerom moet ick naer haer toe schrijven, om dat zy sou komen daer naer sien, en dat sito, om dat ick vreese datse niet daer van krijgen sou, als het in hun Handen raeckte, want zy souden dencken dat het fraude was, en seggen gy soud wel konnen seggen dat al u Dochters goet uwe was, wien sou u confronteeren, &c. en nam soo de Penne in de Hant en schreef, en als ik wat geschreeven had, soo wiert ik te dencken dat haer dat soo altereeren sou, als of zy het queyt was en my daer toe, daerom dagt ik

eerst te laeten vraegen of zy haer goet niet en sou konnen krijgen als mijn Goet onder den Offisier was, seggende ik hebbe wel versekering voor mijn Bloet, maer niet voor mijn Goet, om dat ick wist dat de eerste vraeg sou wesen, wel is Moeje bang, ick meijnde datse niet bang en can wesen, of datse soo sterck was datse geen Dood en vreesde, so 't ook gebeurde: Nigt ging het moeje Francyntje vraegen, en die soud haer Man als uyt daer selven vraegen, soo als Nigt Moeje Franceyntje oock sou doen, maer Oom Lucas seyde dat en doet gy niet buyten Moejens last, en is zy bang ik meynde datse sulcke een Heldinne was, datse niet bang con wesen, dan quam het ander te pas, naemelijck zy en is niet versekert voor haer en voor haer Schuldenaers Goet, maer wel voor haer Bloed, waerop Neef seyde ik kenne Moeje Hoogentooren wel, ik seyde als't my aengesecht wiert soo veel te beter, en hy seyde ik en weet dat niet, daerop seyde Nigt Moeje hy weet het wel maer hy en wil het niet seggen om den Baljues wille: ik repliceerde, dan mag hy het swijgen ik sal doen dat my God in 't Herte geeft, en Oom Lucas laeten loopen, en schreef den Brief voort op de sachste wijse die ik con, om haer dat voorval bekent te maeken, dat daervolgens de rechten van de Lande geen quaet af komen con, maer dat het onrecht te vresen was, en dat ik daerom goet Oordeelde datse mijn Broeder senden sou om provisioneel sorg te draegen voor haer en mijn Goet, en die gesonden hebbende kreeg ik gedachten van een reys naer Bergen-op-soom te doen met een deel Goedt, en dat tot Gelt te maeken en haer te senden, en daer dan te blijven tot dat ik den uytslag hoorde, en om dat ik die Nigt ontrouw bevonden had, soo sloot ik al op dat opsluytelijck was, en leyde de Sleutels boven op een Kas en gaf haer een gesloten Brief, om aen mijn Broeder te geven als hy daer komen sou, die ik ontboden hadde, om dat zy hem wel kende voor mijn Broeder, door dat hy daer noch een reys of twee geweest was van datse by my gewoont hadde, waer in geschreven stont hoe ick alles opgesloten hadde, om dat ik haer niet vertroude verder als ikse sag, en dat hy oock soo doen sou om reden die ik hem

bekent maekte, dat was om datse meer profijt vont in mijn Kaersen te branden als in haer Olie die ick spaerde om een eerelijck Persoon die voor te stellen, in ste van Olie en Lampe, soo ik meynde dat fatsoen was, en als ik haer sal sulcke moje dicke Kaersen branden, soo vraegde ik hoe is dat soo Nigt, en vervolgde, hebt gy u Goet oversien dat gy sulke Kaersen Brand in ste van Olie daerse so duere zijn, in comparatie van de Olie, zy antwoorde soo assurant als zy mocht, ik vinde geen profijt in Olie te branden maer wel in Kaersen, daerop seyde ik als ik dat wist ick en brande mijn leven geen Olie, want ick mag oock wel een Kaers sien, en vervolgde, hoe veel koopt gyse: zy noemde een prijs: ik vraegde waer? zy seyde 't was vergeten, zy hadse al een tijd lang by gehadt, en zy sat altijt van de Hant in den Tant door haer luyheyt, maer dat een dacht ick dan niet, maer als ick ging om Kaersen af te snijden so vont ik'er een in ste van eenige Ponden, dan viel ik op mijn plat en seyde dat niet en verstont dat zy mijn Goet aentaste, zy seyde het niet gedaen te hebben en bleeffer by, niet tegenstaende ik het wel wist, en dan maeckte Moeje te kleyne viertjens, daerom moest Nigt in haer Kaemer stoken om van Moejes Hout en Turf grooter Vueren voor het gesigt aen te leggen, om dat zy geeren groote Vueren sag, en al laegen die den goejen tijt voor niet en branden als Nigt moest gaen commeeren soo was 't al wel, soo lang als Moeje niet en seyde, Nigt dat en is geen fatsoen dat dat Vuer voor niet legt en brant, of tot u pleysier, dat past beter Lieden die den brant in overvloet hebben en noch slegt genoeg, want onsen Heer geeft ons niet om ten onnutte te consumeeren, dienvolgens die het doet, die doet een ander te kort, en als gy twee Turven aen hebt, en een Kole in u Stoof, dan hebt gy Vuer genoeg om by te warmen, want gy zijt wel gekleet, of soo dat niet t' is u eygen schult, want gy hebt Kleeren genoeg gy mochtse aen doen, en als gy een Kole af neemt tegen dat die vergaen is, en een ander turf aen legt so cont gy altijt warm blijven, 't overtollig en is nergens toe nut als tot quaet, ick sien dat gy twee of dry Kolen in u potjen gelijck doet,

dat en is niet nut als om voor eerst u stoven te branden, en dan u lichaem en kleederen, en ick en weet niet hoe gy u dat niet en schaemt, daer gy weet hoe schandelijck dat daer van gesproken wordt, en hoe bezwaerelijck daer aen te comen is, als dat geconsumeert is, gy sout maeken met u prodigaeliteyt of overtollig consumeren dat den goeden Godt zijn hant van ons trecken sou, en gebreck laten lijden, dan wast wel Moeye meynt gy dat het van 't uwe is, ick seyde, ick meyne of meyne het niet, ick en segt daer niet om, maer ick sien wel dat mijn hout en turf meer mindert als het voor-lede Iaer, en dat ick niet meer en consumere, maer wel minder: Want dan hadde ick noch twee Soldaten, en ick consumeerde by lang soo veel niet, maer ghy moet weten wat gy doet ick en siet u niet langen daerom moet ick zwijgen, al is 't dat ick sien dat u turf niet en mindert, en dat gy groote vieren stokt, dan verzwoerse schier haer selven, om my te doen gelooven dat sy der niet aen en quam, waerom ick my selven ontruste denkende wel sou ik soo quaelijk sien, en dat soo seggen ick moet daer proef van nemen, ik sal weynigh turf op malcander staepelen en hout teyckenen dat ik boven op legge, en als ik dat smorgens gedaen hadde terwijle Night noch sliep, so waerender s'namiddags al 10 of 12 turven van, en Night en hadde het ook niet gedaen, en het ander daer sy by con ging niet beter, en om dat ik haer daer in onverbeterlijk vont, soo droeg ick 'er sorg voor soo veel als 't my mogelijk was.

Mijn moeder dito Brief gekregen hebbende sent mijn Suster en Broeder, te gelijk, en als die den Brief gelesen hebben soo geven sy haer voor eerst last om de sleutels af te halen, en dan om goet uyt de Kas te langen tot haer gerief, en comen nae my toe sonder de selve, soo maeckten sy haer meester van alles, en als ik dat verstont, soo ontfingh ik sulcke een alteratie als of sy my gesegt hadden al u beste goet is gestolen, dat seyde ik haer oock, sy repliceerden 't en is maer een inbeeldinge, ick repliceerde Ia inbeeldingen, daer op volgen sal dat zy al mijn beste goet sal houden daerse by can, en seggen 't en heefter niet geweest, of die hebbent

wech genomen, soo 't oock beurde, niet tegenstaende mijn Broeder soo wederging, en een deel daer van daen haelde in haer af vielen, want zy hadde het al weg gesteecken voor zijn comst, tegen hem seyde sy, dat zy wat weg gedaen hadden tegen mijn weder-komst, en tegen my dat hy het al hadde mede genomen, als ick selfs weder quam in zijn aftrecken eer ick gevangen wiert, en mijn beste Bedt had zy onder het hare gesteecken, en daer haelden het de Dienders weg van daen, soo hielp zy my beschuldigen, door alles weg te doen, dat aensienelijck was, of het huys aensienelijck maeckte, want zy hadde het al onkleet tot de Ledicanten toe, de Gordijnen van de Glaesen hadt zy weg gedaen; en en de Mantels van de Schorsteenen, en Laekens, en Dekens van de bedden, en de Kassen gerooft, soo dat ick op een oudt bedt moest slaepen als ick t'huys quam, sonder Laekens of Kussens of Flowijnen, met een aveloose Decken en vode van een Laeken dat zy my leende van haer, het gene my hier van spijt dede bersten op het Gevangenhuys, om dat ick daght wat daer op volgen sou, naementlijck dat men sou seggen, soo gy geen quaet gedaen en hebt met kennis, waerom hebt gy my gevreest, en segge ick, ick hebbe niet gevreest, sy sullen vraegen, waerom hebt gy dan u goet al weg gedaen, segge ick t' en is soo niet, sy sullen vraegen hoe comt het dan wegh? segge ick, sy heeft het weg gedaen buyten mijn order, sy sal seggen ten is niet waer, en daerop Sweeren of Eedt presenteeren, en haer soo Actie geven, tot mijn verderf of Ruine, twee sins, door valsche beschulding van mijn even mensch soo daer uyt sal besloten worden, of dat zy het daer op houden sal, door dat ick noyt met reght sal mogen aen spreecken, en swijg ik stil soo houde ick mijn Actie maer hoe maeke ik dat goet, in moet seggen 't is geschiet door Order van Verkat, dat was den gemelden of grimaerdigen Bruydegom, en dat can ik goet maecken, om dat hy last gegeven heeft om mijn goet weg te haelen, dat gingh wel soo verre, maer die alteratie con ick soo niet weg nemen, of ick wasser al eens qualijck van, en alsoo ik dat te duncken wiert,

soo haest den Diender van het bedt praete en des selfs gereetschap, als ick maer boven gecomen was en ick gelegentheyt hadde tot sitten, soo hadde ick een Pretects tot verschooning van die qualikte, die mede tot een bewijs aengemerkt sou connen geworden zijn, om dat ik die redens niet openbaeren mogt, die suficant genoeg waren om my dat leet te veroorsaeken, dat my schier de doodt aen dede, dog en wast geen pijne, maer alleen een soete quaelijckte die my als droncken maeckte, en te wege bragt dat ick mijn leet soo niet en voelde als ik anders wel sou gedaen hebben, want sy braght my als in een sluymerslaep, die mijn verstant het wercken belette of dede stil staen, en die duerde eenige ueren, in welck ick geen of weynigh voetsel con innemen, en liet den Offisier dat aen seggen die my daerop wijn dede presenteeren, tot versterking waer voor ick hem dede bedancken, en seggen dat ik geen en dronck, en liet of dede wat Suyker-broot of Masipain haelen, om te thoonen dat ik mijn leven niet vercorten wilde, maer verlengen door soo danig voetsel te nemen als mijn Natuer verdragen con, dat was voor eerst dat, en dan gewent witte broot of Waefel de Ridders, (so genaemt om dat sy soo gereet te backen zijn,) en Tarwe blom Koeken met eyers en Boter en Melck geroert, en dan kout Kalfs vleys tot Witte-broot Boteeramen, en dan warm gebraden Kalfs vleys met Witte-broot, en soete Melck voor den dorst, en levende Kabelau gekocht, en Geselschap daer toe, om dat hy alleen niet en wilt ge-eten zijn, en dan maeckte ik mijn Geselschap nog vrolijk tot dansens toe met kors wijl, en wel warmen en wel slaepen, dog wiert ik ondertussen eens daer in gestoort door de Ratten dieder so overvloedig waren dat het een schrick was om aen te hooren, waerom ik seyde, ik geloof dat gy hier die laet, of gebraght hebt om het volk te verschricken, en vervolgde? waerom doet gy dat, den Diender daer ick dat tegen seyde lachte sig schier slap, en seyde ik en weet niet wat gy nog versinnen sult, en vervolgde waerom souden wy dat doen, ik antwoorde ik hebbe u de reden gesegt, en vervolgde waerom sout anders wesen, en vervolgde nog dat gijse niet weg helpen kont, ick sou

duncken 't is daerom, maer nu en wil ick niet, om dat ick weet dat gijse weg helpen kont, daer op laghte hy nog eens, en seyde niet, 't is so of so niet, dan seyde ick gy zijt Quanten, en vervolgde gy cont de gevangene wel pandunen of quellen, daerop seyde hy meynt ghy dat, ik seyde voor vast, en vervolgde dat is aparent het spoock daer het Landt van waegt, of het volck van spreekt dat op de Waekers Kamer domineert, dan lachte hy nog eens, en ick seyde gy mogt wel lachen gy zijt fijne broeders, dat gy het volck soo liegen laet, en vervolgde Ian doet gy dat om het volck bang te maeken, hy veynsde dat niet te hooren, dan seyde ick dat sou wel wesen als gy daer door het volck in geen dwaeling en hielt, maer nu is 't quaelijck, door dat gy het volck daer door doet waeken daer geen vyandt is, en soo den Vyandt sterck maeckt daer men voor waeken moet, door dat men het niet en doet, dan lagte hy nog eens en seyde gy zijt een aerdig Vrouw-mensch, ick repliceerde, Ian meynt gy dat, hy seyde Ia, ick seyde gy sout wel connen in u meyningh bedrogen wesen, Maer dat en verstont hy niet, het moest soo blijven, en doen ik dat merckte seyde ik het zy soo, sonder meer, dat gingh, soo al wel tot dat het Sententie gelesen was, en nog soo langh daer nae tot dat men die sou Exsekuteeren, dan kreeg ick sulcke een spijt op een nieuw dat ick meynde te bersten, reden waerom, men had my gecondemneert soo ik gesegt hebbe in de kosten Emise van Iustitie, en gesegt dat ick daer soo lang moest blijven tot dat die betaelt waeren, en mijn gelt lag claer, en dede het haer sito tellen om uyt te gaen, en naer mijn dingen te sien, en den Diender comt my seggen als ick gereet ben om uyt te gaen, dat den Baljuw gesegt hadde dat ick sou gaen als het Nolens beliefde, dat was een Man die hy wist dat een pick op my hadde, om dat ick zijn faute in 't particulier aengetoont hadde, om andere van dien naem te verschoonen, die neemt zijn slagh waer, en segt dat hy niet en verstaet dat men my uyt sou laeten voor dat het Schip af voer: mijn Broeder seyde hy en heeft geen magt of recht om haer op te houden, den eenen Diender seyde

hy en heeft'er wel geen reght toe, maer wel de maght, want wy en souden het tegen zijn order of verbod niet durven doen, daer stont ik en keek, en voorspelde al het gene my daer naer weder-voer raekende mijn Goet, en seyde by mijn selven nu ben ick het seker quijt, want mijn Broer salder niet oppassen als ick selfs, maer sig laeten met lappen leuren en seuren helpen soo 't oock geschiede, niet tegenstaende ik het hem soo belaste dat het hem tegen stont door het dickwils seggen, of overvloedig recommandeeren, en seggen mijn Goet is soo, en soo geteyckent en dat moet gy hebben en segt tegen haer soo zy Iets hout al en was 't maer een Stuyver waert van mijn Goet dat ik het haer niet en sal vergeven, en soo zy het al beschickt dat ik het rijkelijk loonen sal, en belooft haer voor eerst een Mantel of nieuw Stoffe daer toe, en segt dat zy mijn Schoenen houden sou, die ik t'Huys gelaten hebben, ook twee-paer van mijn Muylen, en eene wastob, de Gordijne van haer Bedt-stede, en den Schou-mantel van haer Kamer, en mijn ouden Nacht-rok, en mijn witte Hemtrock, maer dat zy voors alles geeft behalven mijn Hout en Turf, en vervolgde, het ander hebbe ick selfs al van doen, en kan niet een stuk daer van missen, met dat bescheyt gaet hy daer naer toe, met een ander die ick vertroude, als zy wat weg geweest hebben komen zy weder en praten van eenig Goet te verkopen, ik seyde voor eerst een en andermael niet een stuck, en vervolgde, spreeckt my van geen verkoopen, ick en wilder niet van hooren, dan seyde mijn Broeder zijt gy soo op dat Goet geset dat gy het niet en soud willen derven of afstaen voor het gene dat gijder voor gegeven hebt, ik segge neen, en vervolgde, maer soo een prijs sult gijder niet van krijgen, hy vraegde wat kost u dit en wat dat, ick segt hem onnoselijck, daerop gaet hy weg en verkoopt alles dat my lief was, en laet het ander blijven door dat'er niemant aen en wilde om de reden, daer ick'et om haete of niet lief en hadde, dat was om zijn ongelijckheyt, en al het ander dat gelijck was, en op malkander paste raekte ick een deel quijt voor een treuse neus, en het overige hielt zy dat en seyde mijn Broer niet maer dat hy het alles scheep be-

hadde, als ick het Schepe meijnde te besien, seyde den Schipper dat ick'er niet by en kon, daer was mijn Broeder by, die segt hoe cond gy soo wantrouwig wesen, en vervolgt, daer is meer als gy gevraegt hebt, ik vraege wat is dat, hy antwoort gy en hebt maer soo veel Schorten gevraegt en daer isser een meer: ick repliceerde, is 't anders niet, en vervolgde, mijn Hooft en is geen Register, daerom hebbe ik daer by gesegt dat zy al aen brengen sou dat'er is, en vervolgde, anders hoefde ik dat niet te seggen, en vervolgde noch, als ik dat preceys geweten hadde soo en sou ick dat niet gesegt hebben, maer alleen dat moeter wesen, dan seyde hy gy zijt een droevig Mensch, en vervolgde ick wenste of wilde dat ik u noyt gesien en hadde, ik vraegde hoe dat te pas quam, en vervolgde, is dat om dat ik mijn Goet vraege, of sorg voor het gene my den Hemel gegeven heeft om voor te sorgen, blijfter niet genoeg onvermijdelijk, of moet'er nog blijven daer 't vermijdelijk is, gy zijt een droevigen Broeder mag ik wel seggen, om dat gy u Suster niet en mocht sien haer pligt doen, en vervolgde den tijd sou wel konnen komen dat gy soo niet praeten soud, dan was 't loopt henen met u Sotte kaut of ik gaen henen: ik repliceerde, loopt Sot loopt, ik en mag mijn Hooft niet langer met u breken, en ging weg, en seyde dat hy zijn rekening kort senden sou, dat dede hy maer het was een Blanken Bergse soo men segt, dat was debet soo veel, betaelt so veel, rest soo veel, naer mijn rekenen al op het naeste naer zijn verkoopen goet dat negen Gulden waert was, voor een Rijsdaelder moest ik noch Gelt hebben, en naer de zijne moest ik noch Gelt geven, en dat maer seven pont vlaems, daerop schreef ik soo als ik eens aen een Gentse Koop-vrouw van Kanten schreef op soo een rekening, ick en sende op sulcke blaeuwe Briefkens geen Gelt, ick moet weten waer voor ick mijn Gelt geve, om oock eens rekening te doen als het pas geeft of wesen moet om mijn gemoet te bevrijen.

Dat was een Vrouw die soo devoot was dat zy Paeters maekte om voor haer te bidden, en zy was soo profaen dat zy onbeschaemt dorst eyssen dat haer niet toe en quam, en dat con ick haer doen sien met haer eygen

Hant, en evenwel dede zy mijn Moeder geven, door haer inpertinent aenstellen dat ik niet schuldig was, en dat van goet dat ik met kennis noyt gesien hadde, en daer toe van intrest van Kanten die zy my op mijn besien toe gesonden hadde sonder aengeven, seggende tegen mijn Moeder en Suster die van aengeven praeten wat aengeven, ik een geve mijn leven geen Kanten aen, &c. en als ick haer die dan weder bragt om dat zy my niet aen en stonden, van den Pachter komende, soo seyde zy dat zy die wel sou verkoght hebben soose die gehad hadde, en dat ick haer die schaede vergoe moest, en om dat ik dat niet doen wilde soo sont zy my een rekening toe van dito soorte, waer in zy 20 Gulden in ste van ses en acht Stuyvers pretendeert, daer mijn Moeder noch twaelf van gaf om vrede te houden, niet tegenstaende zy al haere quitantien, en facturen hadde om haer te confronteeren, door te toonen dat ik noyt sulcke een Kant gehadt hadde als zy noemde om haer pretentie goet te maken, daer ik lustig misnoegt om was, en seyde tegen mijn Moeder als zy my dat seyde gedaen te hebben: men segt dickwils 't is goet riemen snijden in een ander Mans leer, ick mocht dat nu oock wel seggen, want gy gaet een ander in zijn boosheyt stijven met mijn goet, en vervolgde, wat hebt gy mijn goet weg te geven, en vervolgde noch, als ik geven wil of mijn Goet wil queyt wesen ik kan 't wel geven daer het beter besteet is, niemant en hoeft dat voor my te doen, &c. en vervolgde noch, ik bender wel lustig boos om, en ik sou liever in haer aenscheyn spuygen als ik dat sou gegeven hebben, daer ick soo veel bewijs hadde van mijn onschult, mijn Moeder repliceerde, soo gyder by waert zy sou u wel wat anders seggen: ik repliceerde, was 't met seggen te doen, men sou soo veel seggen, maer zy moest dat konnen bewijsen soo ik doen, dan was sus sus gy en zijt daer mede niet geruyneert: ik repliceerde, dat en doeter niet toe ik en wil sulcke Verkens of fatte Seugen niet geven, die soo brood dronke zijn datse niet en weten hoese hun backhuys trecken, sullen van brood-dronckheyt, en hun Hooft setten, en u en een ander doen kreveeren van spijt of herten leet, door te seggen soo een Vrouw ben ik,

soo veel kan ick winnen, en soo den Boer seyde Duvels danck ik hebben moeyte genoeg toe gedaen, en zy sitten van den morgen tot den avont op haer Stoeltje, en doen niet als commandeeren, soo datse het al doen met den Bek soo de Verckens met de Snuyte goet en quaet meest, en het zijn al sulcke Vrouwen die de Mans op het Hooft kacken met verlof, door dat zy maer Ian Gadts en zijn, (dat zijn maer Mans om by te slaepen en anders niet, als om alle Mans schande aen te doen, en die daerom niet weert en zijn Mans genaemt te worden, maer Schijte-broecks, dat zijn Beesten die haer Kleeren bescheyten met verlof, door dat zy te luy zijn die op te nemen, daer ik soo boos op ben dat ickse wel al sou verscheuren, om datse oorsaeck zijn van soo veel quaet als daer uyt onstaet, en vervolgde, met dat aen te toonen, om dat zy daer ook haer misnoegen in hadde, en vervolgde wat'er meer van is, 't is een ongeorloofde saeke volgens alle rechten, want dat staet vast mag men een ander niet te kort doen, soo mag men het veel min zijn eygen doen, en vervolgde noch, ik durf seggen dat het verbaesterde, dat zijn bedurven Natueren zijn, die sig selfs te kort doen om een ander te lang te doen, soo als gy en Vader gewent zijt te doen, en daer door en hebt gy niet alleen u selven verkort maer ook ons, die gy gehouden zijt van God in de Natuer voor andere voort te helpen, en dat dickwils om een hart woort spreekens dat u wat hart viel, soo hebt gy getoont de Menschen meer te ontsien als u God, dan was 't gy zijt al weder wijser en beter als u Ouders: ik repliceerde dat is een ellendig seggen, en vervolgde, hoe komt dat nu te pas spreek ik mijn woort of Godes woort, zy sweeg stil of seyde ik en weet het niet, dan seyde ik dat ik u wat vertelde dat ik selfs gedaen hebbe, ik geloof dat gy nieuw soud op hooren, om dat gy sulke een quaede of verkeerde Opinie van my hebt, zy vraegde seer nieuwschierig wat is dat: ik antwoorde ik soud u wel seggen, maer dan soud gy weder soo praeten, en dat dan met reden, want het souder in steken als ik het selfs ongemoeveert dat is sonder reden van nootsaekelijkheyt seyde, dan seyde zy segt het evenwel, en vervolgde, laet ons die ac-

tie hooren wy en sullen 't liever niet meer seggen, dan seyde ik Ia maer ik vrees dat gy wat anders seggen soud, dat sou kijven wesen, zy prate al segge op, en mijn Iongste Susjen dat'er by was ook, met mijn Broeder? en als ik het vertelt hadde waeren zy misnoegt, dat dagt ik wel en daerom maekte ik my soo te bidden, dat heb ik genoteert, om de Menschen verkeertheyt aen te toonen door dat zy een quaet prijsen dat driedubbelelt quaet is, en een Goet verachten dat driedubbelt goet is, uyt kragt van de Wet der Natuer en Schriftuer; dat was dat ik effen te voren verpligt was geweest tot metselen, en dat my by die gelegentheyt een Weduwe gerecommandeert was met vier Kinderen als ik van desen dag Kalk en Steen by haer laten haelen hadde, wiert my den anderen dag gesegt dat ik my mijn Schellingen queyt moest maken om geen verlies te hebben, om dat zy niet langer als tot sander daegs gaen souden voor haer prijs, en dat dien Persoon die haer aen my gerecommandeert hadde, met een uytbreyding van haer gemoede doen by my quam om my om haer te doen dencken, om my dat voordeel en haer die schade te doen hebben, waer door ick soo verbaest wierd als of de Steenen spraeken, dit seyde ik haer aen, en dede daer by ick seyde al en hadde ik geen Brood om te eeten soo en sou ik die gedagten niet willen hebben laet staen doen, zy vraegde wat ik met de Schellingen gedaen had, ik antwoorde tot verlies uyt gegeven, zy vraegde hoe veel ick'er gehad hadde ik seydet haer, dan was't gy zijt wel een rijke Vrouw met een schiet sin, of mannier van verachting, dat gy al die schae op u neemt als gy het voor by cond, ik seyde dat en rekene ik voor geen voor by connen, want Arme Lieden zijn geen Rijke, en vervolgde, den Armen moet ik altijt voorstaen, dienvolgens het voor recht van winnig geven, en het naer recht van verlies: zy seyde Ia als gy de goeden gelijck wilt hebben of gemeyn, ick repliceerde, dat vat gy grondig, en vervolgde, oock brengt het de redelijckheyt mede, oock de Wet der Liefde, die segt hebt u Naesten Lief als u selven, die verbiedt my meer Lief en min Lief te hebben, dienvolgens als mijn even Mensch min heeft, als ik soo moet ik maeken

dat hy soo veel krijgt, waerom, om dat de Armoede een verachting baert, en de verachting een kleyn hertigheyt, en de kleijnhertigheydt miscontentiment en het miscontimen wanhope of disperaetie, soo alle quaet dat bedenckelijck is.

Dit al en verschoonde my niet, ik was slecht en moest slecht blijven, niet tegenstaende dat'er geen redens en waren, en dat viel voor twee of drie Maenden eer ik gevangen wiert, en door dat ickse spelen voerde soo wierden zy voor mijn Vrienden gekent, daerom vraegden de Dienders ten eersten of ik het haer niet laten weten wilde of ontbieden, daerop vraegde ik waerom? en dan of zy meijnden dat ik Sot was, zy vraegden ook waerom, en den stousten dede daer by dat en was geen schelm-stuck, en vervolgde, dat gebeurt veel, daerop seyde ik, dienvolgens dat veel gebeurt, en zijn geen schelm-stucken en lachte daerom: zy vraegden waerom ick lachte, ik antwoorde om die Sotte praet, dan was 't sou 't een schelm-stuck wesen, ik antwoorde Ia wel ter dege, en vervolgde, wilt gy dat sien bedenckt maer by u selven dat u Imant ontboodt om u Kind Dood te sien doen, of mishandelen hoe gy u hebben soud, dan was 't het sou hart wesen, maer ik sou 't evenwel eens willen sien of spreeken voor zijn Dood seyde den eenen, en den anderen ik niet, dan seyde ik by provisie sal 't niemant mijn Moeder laeten weten met mijn consent, want ik weet hoe ik my hebben sou op soo een tijding of boodschap, en daerom dunck ick dat het met haer ook soo wesen sou, dat is de Dood op den Hals krijgen, en sterven voor mijn Kint tot mijn ander Kinders verdriet, dan was 't hy denckt soo verre, en als u Kint Dood was, soo soud gy het evenwel moeten weten, ik seyde Ia of dat mocht zijn, maer dan en sou ick my soo niet ontstellen, of d'onsteltenisse en sou soo lang niet dueren, want ik sou dencken Dood is Dood, wat hoef ick my soo t'ontstellen, ick en kant'er niet door weder krijgen, en mijn ander Kinders daer door geluckig maeken, maer het tegendeel soo ick my daer niet tegen en stelle soo sal ick ook sterven, of ten minsten wat van krijgen, en daerom is 't beter dat ick uytscheyde eer't te

laet is, en vervolgde, maer als ik tijding kreeg van te vooren, of eer het Dood was, soo sou ik my als vooren ontstellen, en dencken door mijn schreijen en klaegen mijn Kint te winnen of van de Dood te verlossen, door medogen te verwecken in den rechter, die daer uyt te gemoet sou sien dat hy een dubbelde straf sou oeffenen voor een enkel kreym, door dat hy hier uyt seker weten sou, dat ik oock sou sterven als hy mijn Kint Doode, daerop seyden zy dat sou goet wesen, en vervolgden daer mede sou u Kint vrij zijn: ik repliceerde Ia, als 't eenen rechtveerdigen Rechter was, zy seyden soo is 't, en ik vervolgde, maer wat versekering is hier van dese dingen, den eenen seyde ik denk dat u Moeder quam en dat dede dat gy niet sterven soud: ik repliceerde, en ik contrarie, en vervolgde, dat het dan te eer en te meer sou geschieden, waerom? om dat zy dan seker meijnen souden dat ik schuldig was, of meijnden zy het niet zy souden het evenwel voorgeven, seggende soo zy niet schuldig en was, zy en sou voor haer niet doen of laeten bidden, want die niet schuldig en is, die en heeft geen voor-spraeke van doene, en vervolgde, daerom wenste ik wel datse de Beenen braken, en den Hals met eenen die voor my bidden of spreecken met verstant, daerop seyden zy dat is hart: ick repliceerde, soo hart niet als eenen onschuldigen te beschuldigen, 't is evenveel waer door, en vervolgde noch, zy en soeken maer dat te hebben om my met schyn van regt te Dooden, want recht en hebben zy niet, en sonder recht durven of konnen zy het niet doen, dan seyden zy is dat so, soo en sult gy altijt seker u Moeder of Broeder niet ontbieden? ik seyde neen soo lang als ik aen mijn leven twijfele of denke mishandelt te worden: dan vraegden zy waer uyt die twijffeling onstont, ik antwoorde uyt dese mishandeling, en vervolgde, soo ik maer een reden hadde van God of mijn Hemel-vaeder, om te weten waerom Hy dat toe liet, soo en sou ik niet twijffelen, maer om dat ik die niet en hebde daerom twijffele ick, den eenen vraegde of ik de reden in my niet en vont, ik seyde neen, en vervolgde, als dat was sou ick dan de reden van hem eyssen of willen, dan moest ik een versoeker wesen ten quaeden, of een Duvel of

Dueker soo gy het best verstaet, dan was 't wel Iuffrou hoe praetje soo: ik repliceerde, ik en ben geen Iuffrou, en spreeke soo ik te moede ben, dan was 't wort gy quaet: ik repliceerde, ik hebber reden toe, want gy versoekt my geduerig, den eenen vraegde waer toe, ik antwoorde tot quaet, ook waerom vraegt gy my of ick quaet ben, ik en spreeke niet onbescheyden, hy seyde om dat gy segt dat gy geen Iuffrouw en zijt: ick repliceerde, is dat onbescheyden volgens u Oordeel, hy seyde Ia, en ik seyde ik meijnde dat het wel bescheyden was naer de woorden Iesu, die segt een is u Heer naemelijck God, dienvolgens ben ik geen Heere Vrou soo Iuffrou te kennen geeft, en vervolgde, het roemt al op den Naem van Christum Iesum, en zy toonen zijn geslaegene Vijanden te wesen metter daet, door zijn woort te bestrijden, so alse in de Menisten doen, die behouden de woorden Iesu, of reguleeren sig daer naer, dan was 't waerom en hebt gy het dan met haer niet gehouden, ik antwoorde die reden en is u niet nut, en diese nut is hebbe ickse gesegt, en vervolgde, ten is mijn gewoonte niet, Imants Fauten te openbaren, als aen den Persoon selfs, daerop vraegde den eenen waerom hebt gy het dan nu gedaen in u Schriften, ik antwoorde om dat het heeft moeten wesen tot vervulling der Prophetien, die seggen dat alles sal geopenbaert worden, en vervolgde, soo ik'er niet toe gedwongen was geweest ik en soud niet gedaen hebben, dat in 't heymelijk geschiet sal in 't openbaer gepredickt worden dede daer den eenen by, daerop seyde ik, dat en segge ik niet, en vervolgde, dat is een bekende waerheyt die voor een nieutje vertelt is, of wort? want dat geschiet daegelijks en is geschiet voor Iesus tijdt, of komst in het Vleesch onder wiens Naem het staet, dan seyden zy is de Schrift vervalst, daerop seyde ik dat segt gy nu, maer ik niet, daerom en hoeft ghy dat als mijn woort niet te vertellen, dan was 't gy zijt wel schrupuleus, of scherpsinnig: ick repliceerde dat scheelt noch wat, want het een beteykent vervaertheyt, en het ander kloekmoedigheyt, want die scherpsinnig is, is ordinaer grootmoedig, en die schrupuleus is, kleynmoedig en hoe komt dat te pas, dan was

't ik en weet het niet: ik repliceerde, en segt het dan niet, en vervolgde, soo helpt gy Lieden het Volck om een lugjen door misverstant of dom vraegen, en breyde dat uyt seggende soo ik nu niet scherpsinnig was en kloekmoedig te gelijck dat souder opvolgen, want gy soud dat voort vertellen als mijn woort, en het sou uwe wesen soo het is, en dan souder die sententie op volgen, te weten zy is een Vrou des Doods weerdig, want zy veracht onse Poppe of onsen Godt, die segt alle Schrift is van God in gegeven, daerop seyde den eenen dat en segt God niet maer Petrus, daerop seyde ik, hoe is Petrus geen God of God niet, zy seyden neen met verbaestheyt, daerop seyde ik met een gemaekt effen aenscheyn hoe noch al verschricken ook, en vervolgde, ik meijnde dat hy God was, zy vraegden waerom meijndet gy dat: ik antwoorde om dat men my beschuldigt van Godts lastering, om de inbeelding dat ick verachtelijk van hem gesproken hebbe, daerop was 't inbeelding een en ander mael, ik seyde Ia inbeelding, dan was't is 't dan soo niet: ick repliceerde, soud soo wesen, zy seyden Ia: ick repliceerde oock al inbeelding, en vervolgde, hoe was 't mogelijk dat ik de Pieterkens veragten sou, daer ick soo een Lief Pieterken tot een Broeder hebbe, die zijn Suster soo Lief heeft, dat hy haer Goet by nacht weg brengt met perijkel van zijn leven, op haer order om haer te behaegen, dan was 't hoe is dat soo ik meijnde dat hy het uyt zijn eygen gedaen had: ik repliceerde dat dagt ik wel, en daerom seyde ik dat, en vervolgde, meijnt gy dat hy Sot is dat hy sulcke dingen doen sal of seyde, dan moest hy Sot wesen, want dan soud gy hem als een Dief konnen aenklagen soo 't ook sou zijn, als hy mijn Goet buyten mijn last weg haelde, en vervolgde, maer wat valt'er nu op te seggen, ick hoore dat het Volck soo praet als of hy een kryme begaen hadt, ben ik geen Meester van mijn Goet, mag ik dienvolgens niet te Werck stellen die ik wil om dat weg te haelen of te vervoeren: zy seyden Ia, en vervolgden als 't so is, dan en heeft hy niet misdaen, als door het by nacht te doen tegen de Placcaeten van den Lande, daerop seyde ik met verlof daer mocht hy zijn Naers aen vegen, want

wat raeckt hem het Placcaet van desen Lande, hy is een Konings Dienaer, of woont onder Konings gebiet, wat weet hy van staete geboden of verboden, die zijn voor de Onderdaenen van den staet maer voor hem niet, dan was't gy veronschuldigt u Broeder en beschuldigt u selven, ik seyde daer vraege ik niet na, want hy en heeft niet misdaen, en soo daer in misdaen is, soo is de misdaet mijn die hem dat belast heeft of toegestaen op Verkats versoek, dan was 't waerom hebt gy dat gedaen als gy niet en vreesde, of dagt misdaen te hebben, ik antwoorde voor eerst om dat ik het niet anders doen con, ten tweeden, om mijn schuldenaers gerust te stellen, en ten derden, om dat ik de Heeren niet en kende, en dat'er sulcke een slechte getuygenis van gegeven wiert van de Predikanten, en vervolgde, die seggen immers openbaer op Stoel datse goddeloos zijn, en een goddeloosen moet noch mach ick niet vertrouwen, volgens het Gemeen Oordeel, dan was 't wel waerom hebt gyse dan vertrout? ik antwoorde om dat ik dan soo wijs niet en was, of soo voorsigtig dat ik dat bedacht, dan was 't mijn Heer sou wel ophooren dat men hem die dingen seyde: ik seyde Ia, en vervolgde, en het sou hem licht van zijn stuck helpen, en vervolgde noch, hy heeft apparent staet gemacht my en mijn Ouders of Vrienden te ruineeren, of daer een wacker sentje uyt te haelen, en hy en sal niet dat hebben seyde ik en wees op mijn Tanden, niet en treck uyt, (dat is een beetje Vleys,) en het was ook soo, maer dat was den Mans beleeftheyt soo hy seyde, en hy en hadder niet by gekonnen, het was al voort op de Meubelen naer, en hy en kon met geen recht eyssen, om dat zy my suyver verklaert hadden door de gemelde confessie, waerom ick lachende seyde soo ben ik aen mijn Heer verpligt voor mijn Vrienden? ten wiens rispect hy het gedaen heeft, en vervolgde, dat sal aparent mijn Neef Lucas wesen, want het is zijn Vrient, maer of hy mijn Vrient is twijffel ik om reden, daer op seyde den eenen wel Iuffer gy spreeckt ook soo veragt of kleijn van u Neef, gy soud hem ook mijn Heer den ontfanger noemen, daerop seyde ik Ia ook de Knechten bennen Heeren geworden, en de Heeren-knechten ik en dagt-

er niet om en vervolgde, verexcuseert mijn, en en segt het mijn Heer den ontfanger niet, want hy mogt sig ook geaffronteert houden, want hy valt al wat groots soo ik merck, want hy laet sig mijn Heer noemen, daerop seyder eenen Ian den opsitter, wel Iuffrou hy mag wel wat hy is 't ook weerdig: ick repliceerde soo is 't al en was 't maer om de Naelde daer hy over een Maent drie of vier mede genaeyt heeft, dat en verstont den Lompaert niet, die seyde wel ter dege is't so, want het is een eerelijk Man, en een van mijn Heers beste vrienden, daerop seyde ik Ia daer van daen komt het dat u Heer my ook sulcke een dienst doet, want anders weet ik niet waer ik het aen u Heer verdient hebbe, hy seyde seker, en ik vervolgde, en die is al wat groot, want 't is wat te seggen soo verheven te worden tot by Schelmen en Dieven, of Moordenaers so ik merk dat hier geset worden, dan seyde hy Ia maer ook Burgemeesters, daerop seyde ik Ia daer en dagt niet, dienvolgens Lant-verraders so men segt dat zy zijn, dan was 't is ook soo, daerop seyde ik dienvolgens hebbe in wel gesprooken, en vervolgde, nu Ian bedanckt u Heer van mijnent wegen voor die eere, en segt dat ick niet en sal laeten die te erkennen waer ick kan of magh, (en nu meijne ick mijn woort gepresteert te hebben,) en vervolgde, mijn Heer den ontfanger van den staet, niet te min of te vergeten die hier toe het zijne gecontribuert heeft, door te seggen dat ik weert was de Tong door boort voor mijn Gods lastering, en dede daer by, hy sou beter gesegt hebben voor zijn Gods lastering, want Pieter, noch Paul, noch Jan, noch Klaes, noch David, noch Salomon, noch Moyses noch Abram, noch Isaac, noch Jacob, noch Ruben, noch Benjamin &c. en is mijn God niet maer zijn God, en vervolgde, en noch en lastere ik haer niet, want ik en schryve haer niet oneygen toe maer zy my, noemende my Lasteres en Leugenares, Ia nog erger seggende zy hebben alle gesondigt en derven de eerelijckheyt Godts, dat zijn de verdoemde, en vervolgde, segt dat Neef zijn Goden doet in Gout beslaen en in een Kisjen sluyt soo Laban dede, &c. en ofse hem dat gesegt hebben weet ik niet, maer wil het denken om dat hy my Juffrou

Moederloose noemt inste van Juffrou Hoogentooren, 't gene ik onkenne te wesen, om dat mijn Vader geen Heer en is geweest daer ik dien Naem van hebbe, en dat en kan ik van hem niet inschicken om dat hy een Man is die al de Werelt te wijs wilt wesen, en daerom bespot die onnosel is.

(Het gene niet te pas en komt, want onnoosele lien moeten nog mogen over haer onnooselheyt niet bespot worden, waerom, om dat het haer ergert, daerom alsmen spotten wilt, so men doen moet om zijn geest te schranderen of werk te geven soo moet men het met zijn gelijcke doen, of van een meerder verstant als wy zijn, en dan moet het niet als geest en waerheydt wesen om goet te zijn, dat is een sorte van spot die niet en dient als tot een redelijcke verheuging of vermaek, by of voor alle maer meest voor de reyne van herten, die walgen op de minste onreynigheyt en onloffelijckheyt die der by komt tot braekens toe, en anders maeckt het hun soo lustigh of vrolijck datse schier steene herten souden doen morselen of laggen, dat wordt door die soetigheydt verweckt verkaude herten verwarmt of warm gemaeckt, daer hebbe ik oock ondervinding van gehadt aen verscheyde lieden, maer by-sonder van een Vrouw die dito Neef by my bestelt hadde om te recht te brengen of tot recht, dat was een vrouw die soo bedroeft was, over haer man, dat zy sig niet laeten troosten wilde, die onderging ik voor eerst met soetigheyt, en dan dede ik daer aerdige vertellingen by, die haer tot lachen verpligten en dan ging ik met haer ralieeren, of met andere in haer presentie, en soo quam zy te recht in korten tijdt, soo datse om haer verlies niet meer en dogt.)

En vervolgde, want mijn Vader droegh daer sorg voor, door sig niet als een Heer te vercieren, niet tegenstaende hy een eerlijk Man was, en daerom beter meriteerde Heer genaemt te worden als hy die dat maer uyt spotternye gedaen heeft, durf ik seggen, om mijn gedagten wille die seggen hy is gewent alle Eerlijke Lieden te bespotten, en daerom had hy ook een been in zijn voet, doen hy wel uyt con gaen om Gelt te beuren maer niet om by Moetje te comen, die naer hem verlanghde of

spreken wilde doen zy den last gekregen hadde in den Geest, die seyde soo zy u nu niet af en laten, ik salt al verderven datter ontrent is, want ik en verstae niet datse u langer op houden, en dat was doen ik de reden wist van de Hemelse toelating die voor geschreven is, dan was den Man geincomodeert aen zijn voet, en soo haest hy uyt gingh liet hy het versoeken aen de Heeren, en dan en wilden zy niet, en dan wilden zy wel, maer den Man en can niet klimmen, anders sou hy 't doen, daerom wiert ik verplight om mijn moeder te ontbieden, en die schreef dat haer de saeke te blint was, om sig te waegen, en mijn Broeder die en sout ook niet derven waegen hebben, soo hy by mijn goet geconnen had soo ik daer nae hoorde, van Verkat ook moest besluyten uyt zijn woorden; want hy en sprack niet als van het selve in de eerste instantie, en als ik hem een Briefjen van mijn Hant doen ter Hant stellen hadde van volmagt over het selve soo meynde hy henen te gaen, sonder my eens te sien of te spreken, maer dan seyde ik hem ook woorden die door Vel en Vlees gingen of dede hem die seggen dat waeren dese, segt soo hy my nu verlaet, of hier van daen gaet sonder my te spreken dat ik segge dat hy niet weert en is dat hy de Aerde betreet, en van de Sone beschenen wort maer als een Serpent te leven, dat is een eeuwige duysternisse, &c. en dat het ook zijn Deel sal wesen, en vervolgde, hoe sal hy hier komen om naer mijn Goet te sien om hem te verrijken, en my soo de Beulen over laeten als een Vaegebont, dat is een Beest of Schelm der Schelmen, en ontstack dat seggende in tooren, soo dat ick van verscheuren praete, seggende hoe goet is 't dat hy hier nu niet en is, want soo hy hier was, my dunkt dat ik hem sou verscheuren den Schelm daer hy is, dat ik hem ook soo noeme, seyde ik met den anderen woorde, hy en is niet weert dat hy mijn Broeder genaemt wort, en vervolgde, hy en sprack niet niet van gaen, als ik in mijnen Huys-houden sat en hem als een Graef of Prins tracteerde met al dat hem aenging of Lief was, en op mijn beste Kaemer en Bedde seyde, en tot onder zijn Stoel diende sou ik bijnaer leggen want ten schol niet veel, en hy en wort 'Huys soo

niet gedient of opgepast, en daerom quam hy zijn Suster al eens te meer besoeken, al en wast haer niet seer Lief, om den Kost die zijder van hadde, en haer kleijne winst, segt hem dat dede ik daer by en keerde myn Rug naer haer toe, en gingh langs de Kaemer wandelen, dan was 't wat sullen wy hem seggen, hy wagt om bescheyt om u Moeder te seggen: ick repliceerde met een grammen sin wat vraegen is dat? gy hebt het gehoort zy seyden dat is hart: ik repliceerde, ik en weet van geen hart, en vervolgde, 't is niet te hart voor sulke onbeschaemde Beesten sou ik by naer seggen voor de tweede-mael, dat zijn verbeeste Menschen, die sulcke infaeme resolutien durven openbaeren, en dat is dien Iongman, die nog van eere durfde praeten, als hy hoorde seggen dat ick op dito wijs uyt Gent getrocken was, soo stamte hy van boosheyt, en seyde vervloekt Mensch tegen mijn en zijn Moeder, gy mocht wensen haer noyt gesien te hebben, Ia de Here te verfoejen in welcke gy haer te Werelt gebragt hebt, dan had gyse versopen, dan en souse ons die schande niet aengedaen hebben en die hy dan daerby uytbreyde sonder Fondament, waer door hy haer noch tot schreyen verweckte, als een Sottin sonder verstant, sose my daer naer selfs seyde, seggende so gy gesien had hoe hy aenging gy soud mede wel geschreyt hebben, waerop ick seyde Ia met een Onion aen mijn Neus, en een Voet onder hem om hem te schoppen dat hy rolt den Guytsak of Leckspit, (dat is de Hont,) dat sou hem beter bekomen, als het vloecken van zijn Suster die met zijn kennis noyt quaet en dede soo hy selfs seggen moet als het pas geeft, of geene, dat is, om over zijn ander Susters te klagen, eender al of men niemant bestraffen con, sonder een anders Lof te vertellen of te prijsen, sonder een anders Fauten t'openbaeren, daerop seyden zy wat doet den tooren al seggen: ik repliceerde, dat men anders niet dencken sou, dan seyden zy wy en mogen hem dat evenwel niet seggen, ik vraegde waerom? zy antwoorden om dat hy dan seker niet blijven sou van boosheyt: ik repliceerde, daer en geef ick niet om, en vervolgde, wilt hy niet blijven hy mag gaen, en sien wat'er op volgen sal, dan seyden zy en sult

gy niet los raecken vrees ik, daerop seyde ick, ik danke u voor u vrees, en vervolgde, maer zy is ontijding, want soo mijn verlossing daer van daen moest komen ick soude twijffelen of zy wel oyt komen sou, en nu en twijffele ick niet, dan vraegde den eenen waerom ik my dan soo ontstelde? ik antwoorde om de ongerechtigheyt of ondeugt der Menschen, en vervolgde, als ick daer op sien, soo schaeme ik my dat ick een Mens ben of des selfs gelijken, en begon, dat seggende, op een Nieuwe te ontroeren of t'onsteken, en als zy dat merckten gingen zy aen een kant, en den eenen seyde in 't weg gaen, wy souden hier wel den Bal moeten boeten die haer Broeder geschoten heeft of iets diergelijcks, daerom is 't beter dat wy weg gaen met sulke een aerdigheyt dat ik lachen moest, waerop hy sigh omkeerende seyde, gy en zijt soo boos niet als gy u gelaet, en vervolgde, ik durf wedden dat u Broer hier quam dat gy hem omarmen soud van blijtschap, en gy maeckt sulcke een beslag, daerop seyde ick maer Ian (soo was zijn Naem) hoe propheteert gy so, hebt gy noch geen Spiegels genoeg aen my, moet ghy u selven oock een Spiegel maecken, dan merkte hy dat ick spotte, en seyde wel Iuffrouw hoe kond gy soo wesen, en vervolgde, daer soo boos of quaet, en soo goet dat gy kond spotten, daerop seyde ik malle Geck, en vervolgde, mach men niet ernstig spreken, of moet men boos of quaet zijn, hy seyde ik meijne so, daerop seyde ik nu siet gy datje in u meijning bedrogen zijt, want soje wel segt so hy hier quam ik sou hem wel om-armen, maer dan moest hy Faute beleeden hebben, want mijn Hert en is met geen haet of tooren of boosheyt vervult, maer in tegendeel met alle goetheyt en dat en hoeft gy niet te gelooven om dat ik het selfs segge, maer neemt'er Preuf van als gy gelegentheyt daer toe hebt in deser voege, slaet my al voor dat gy bedenken cond en siet of ik het hem sal konnen weygeren met ernst of hartneckigheyt, en vervolgde noch, so moet men de oprechte of reijne van Herten beproeven met haer goet voor te slaen, en te versoeken dat zy dat hun Vijanden of Misdaedigers, of Beledigers doen souden, die tot boete of bekering bereijt zijn, en siet vervolgde ik wat zy vlijtiger of bereyt williger

doen sullen, het quaet of het goet, het slaen of het genesen, dan wast gy hebt gelijck of dat is recht: ik repliceerde, dat segt gy hier wel maer segt het voor de Werelt hebt gy de coeraesie van een eerelijk Man; dat seyde hy te sullen doen, en den anderen knickte so dat ik het schaers sag, en ging al schreyende weg, om dat hy meijnde dat men my drie daegen daer aen sou geschandaliseert hebben, en wiert als raesende van droefheyt, so dat ik hem selfs troosten moeste, door te seggen soo 't geschiet soo en sal ik geen eerelijcke Vrou of Dogter wesen, en mijn Vader geen Koning, want Hy heeft geswooren by Sijn Kroon dat weet ik wel, ik voelt aen mijn Hert en hebber Preuven van gesien, dat al die de Hant aen mijn leven slaen, datse sullen gedood worden of subiet sterven, soo datse hun Oog-merck niet volvoeren sullen, en vervolgde, met hem Staelen daer van op te haelen of Preuven aen te wijsen, hem noemende twintig Paepen met Naem en toe Naem, die soo gestorven waeren op het aendoen van mijn leven, daer toe mijn eygen Man als vooren gesegt is, naer dat hy my door list had soeken om te brengen, en soo trooste ik hem, of bragt hem tot rust, doch soo niet of daer bleef eenige vrees over, tot dat hy met mijn Broeder by de Regenten geweest hadde, en mijn onschult gehoort uyt haeren eygen Mont, en dan was hy als een ander Mensch, hy song hy klonck, hy danste, hy sprong als een uytgelaeten Mensch, en dat was een Hoeren Dop soose seyden, en hy my doen gelooven wilde, niet met actien maer met woorden, het gene my soo ongeloofbaer was als iets wesen mogt, waerom? vooreerst om dat ick'er noyt teyken van onder aengesien hadde, en ten tweeden noyt van gehoort, en dat al zijn Gesten of actien, woorden en werken soo eerelijk waeren als ick mijn leven van een Man gesien hadde sou ik seggen, maer moet seggen noyt zijn gelijck gesien te hebben op dien tijd, want niet tegenstaende ik met hem gesprooken hebbe over alle de Deelen der Natuer in haere wercking soo als ik geschreven hadde, soo en heeft hy noyt Teyken van beweging getoont om my oneerelijk of zijn staet onbetaemelijk aen te doen, maer in tegendeel hoe meer wy daer van spraeken hoe on-

bewegelijck by wiert, en hoe beschromder voor mijn eere, dat can ik heyliglijk verklaeren, het gene my so behaegde dat ick wel sou gewilt hebben, dat hy altijdt by my sou gebleven zijn, al hadder noch soo veel van gesproken geweest, want voor hem wilde ik wel mijn eere wagen, al had zy noch soo veel waert geweest, Ia al hadt hy op de Kaemer willen slaepen, ik en weet niet of ick'er wel bang sou voor geweest zijn, en wien sou anders wesen als een Man sulcke Preuven geeft van zijn eerelijckheyt, dat hy zijn meeste pleysier van de Werelt laet, om zijn eere te bewaeren soo desen Man dede, hy toonde voor eerst verblijt te wesen, om dat hy my daer hadde om in vrijheyt met my te spreecken, over het gene my naer gegeven wiert, en als hy dat gedaen had kreeg hy sulcke een rispect voor my dat hy niet en wist hoe my teeder genoegt handelen of dienen, dat was met een verslagen Geest die hy uytdruckte door het neder sien of niet durven aenschouwen, als met een diepe nederigheyt en gevouwen Handen en gebogen Knyen, daer naer toonde hy een Heylige Liefde gekregen te hebben, soo men een kus mag Heylig noemen die met onblooten Hoofde, of met den Hoet onder den Arm, en de Handen over malkander gegeven wort, met verlof van diese ontfangen moet soo hy dede, naer dat wy wat lang gediscoereert of geredineert hadde eygentlijk, om dat wy niet en deden als reden wisselen, en tegen dat ik dan op hielt met spreken, nam hy zijn Hoet onder den Arm, en leyde zijn Handen kruysweegs over malkander, en naerderde my soo en seyde Iuffer met verlof ick moet u een kussjen geven, en stack dat seggende zijn Mont naer mijn rechter Hant toe, als zy bloot ergens op lag, anders naer mijn Mont, waerdoor ick root wiert van schaemte, niet van oneer, maer van eere, waerom, om dat ick wist dat men Goden of Godinnen soo eert, dat zijn Persoonen van de hoogste weerdigheyt, en dan verliet hy my veel eer als hy gewent was, om de opspraeke, en quam oock selder, uyt dat insigt, niet tegenstande ick hem daerom bad soo veel als ik bidden mocht: seggende ey lieve ik bidde u om al dat ik u bidden mag blijft noch wat en komt wat dik-

wils hy antwoorde ik soud gaeren doen, maer en mag of durf niet, het gene hy oock toonde door zijn veelvuldige verandering van Coeleur, en dede daer dan die reden by, naemelijck, ick hebbe een slechten Naem, door dat ik in mijn Ieugt wat ligt geloopen hebben, waerop ik seyde daer en is niet aengelegen ik sien wel wat gy zijt, en die het sien moet om u vrij te spreeken, en vervolgde, wat is van ligt loopen, hebt gy ligter geloopen als andere weerde Soonen doen, hy seyde 't is al gepasseert, en vervolgde, soo ik langer bleef of dickwils quam het sou u rispect te naer wesen, om die inpressie die de Menschen van u ingedruckt is door die valsche uytstroopsels en ging weg, seggende verexcuseert my ick en can of mach niet meer, en deder wel eens by ik gaen maer mijn Hert blijft, waerop ik seyde en gy neemt mijn Hert mede, en vervolgde, hoe kond gy my dat ongelijk doen: hy repliceerde om dat ick'er toe gedwongen worde sonder meer, dan vraegde ik wel van wien, en vervolgde, van den Balju; hy seyde neen, en vervolgde, die en weter niet van, ook het moet hem evenveel wesen wien u oppast, en als ik meer wilde hebben seyde hy, u eere verpligt'er my toe sonder meer, want noyt sprak hy een overtollig woort, ter eender of ander zyde, en met dien Persoon wiert ik daer naer betigt van on-eer, op de schandeleuste wijs dieder can versonnen worden, soo als is te seggen dien Man heeft met u of haer al gedaen dat hy wilde, waerop ick seyde dat can waer wesen, of is waer want den Man en heeft niet gewilt als dat eerelijk was, maer dat wiert in een ander sin gemeent soose te kennen gaeven met de omstandigheden, dat overquam my, doen ik uyt Vrieslant reverteerde naer mijn vertreck uyt Goes daer ik geweest hadde om naer een Wooning te kijcken, en daer ik met eenen een remarkabel of aenmerkensweerdig voorval had siet hoe: ick come op den weg van Leeuwaerden en vrage aen den Schipper waer sich de Labadisten ophouden, hy vraegt waerom, en vervolgt, hebt gijder Vrienden ik segge neen, en vervolgde, maer ick souder geeren Vrienden maeken om dat ik hoore dat het sulcke een fraey Volck is, hy segt zy zijn besig met op te kramen hier en help hem een

Professoor van Franiker, (die ik voor een fraey burger Man aensag,) en die dede daer by dat en con niet bestaen, want zy moesten te veel opbrengen en hadden te grooten last, want zy wilden doen als de Kloosters alles op zijn tijt, en haer inkomen wasser niet naer, ick vraegde wat zy deden als de Kloosters zy antwoorden Geestelijke oeffeninge: ik repliceerde, dat can men wel doen sonder verlet of tijdt verlies of ander werck te laeten, daer over raeckte ick met den Professoor soo verre in praet dat wy malkander niet verlaten connen met het uytgaen van het Schip, door dat ick haer Goedt prees met reeden, en haer quaet verachte met de selve, soo toonde hy contentiment te hebben in mijn spreeken, seggende ik hoore geeren Imant met distinctie of met reden spreeken, en vervolgde, met te vraegen wien ik was en waer mijn woning, die ick moest seggen nergens te wesen, en reden daer van; dat dede ik openhertig sonder schrupel of alteratie, waeruyt ik besloot dat alles wel was, te weten, hy een getrout en eerelijk Man: hierin wiert ick bevestigt door zijn staetig wesen, dat hy toonde op alle voorvallende gelegentheyt, oock door het groot rispect dat hem op alle plaets gegeven wiert, waer door ik my verwonderde over een saeke, dat was hy soo belust was om een remedie tegen de Liefde te weten, gevraegt hebbende waer over ik geschreven hadde, en hem geantwoort over alderley matterie dienstig voor alderley soorte van Menschen, hy vraegde ook voor sieke of middelen tot gesontheyt, ik antwoorde Ia, hy vraegde welcke de generale middelen waeren die ik tot gesontheyt beschreven had, ik antwoorde den lust te volgen is voor alle goet, dan seyde hy van eenige dingen sou ik 't connen toestaen maer van alle niet: ik repliceerde van alle sonder exceptie, maer dan moet gy weten dat ik onderscheyt make tussen lust en drift, hy vraegde hoe cond gy die uyt malkander kennen: ik repliceerde uyt de maete der Natuer, dan seyde hy daer zijn Menschen die geen maet houden connen bysonder in 't Manne-perck, daerop seyde ik hey gy meijnt van den Dollen Ridder of de Ridders die te driftig zijn of te yverig en sig te berste souden loopen, en vervolgde, daer zijn de Poetsemaekers goet voor,

en vervolgde, waer toe souden anders de Poetsemaekers dienen als 't niet en was om de Ridders in den loop te sluyten door haere soete caperiolen, en ander geuren of Poetsen, dat seyde hy niet te verstaen, en vervolgde, of 't by te Tael toe komt of door mijn bottigheyt dat en weet ik niet, maer altijt can ik surieus of in waerheyt seggen dat ik van die dingen niet en verstae, en gy en wilt niet hebben dat ick zweere, anders sou ick'et geeren doen, tot u versekering, daer by dede hy de woorden hoore ik wel soo ik meijne, en vervolgde, met die op te seggen, en seyde tot een besluyt, maer den sin en verstae ik niet, dan vraegde ik of hy van die dingen niet meer gehoort hadde: hy antwoorde Ia, en vervolgde, maer als nu sonder verstant, dat gaf mijn wonder en gaf hem de reden daer van te kennen, die was om dat ik alle die dingen van mijn Man gehoort hadde op sulken gelegentheden, dat gaf hem ook wonder, en seyde zijn reden dat was om dat hy daer noyt van gehoort hadde, en vervolgde, zy moeten op die Accademien ander Studien hebben als by ons, en vervolgde dat overgeslagen zijnde, soo versoek ik vriendelijk om dat u Liefst is, dat gy my die remedie segt die gy beschreven hebt of weet, en beschrijven wilt om te beletten dat een Man sig niet doot en schiet, of zijn Natuer forseert, die kennis seyde ik hem niet nut te wesen, en tot reden, om dat hy die niet practiseeren mogt noch con, nog aen andere ordoneeren die het doen mogten en connen, dat seyde hy ook niet te connen begrijpen: ik vraegde of hy niet begrijpen con, dat een Knechtje voor geen Meysje con spelen, of Meysjen voor Knechtje hy antwoorde Ia, maer niet het ander, dan seyde ick wat raet? en ik en mag 't u niet seggen: hy vraegde wat reden? ick antwoorde voor eerst, om dat het my de eerbaerheyt niet toe en laet, daerop seyde hy dat gy mogt schryven, mogt gy spreecken, of vraegde voor eerst of ik die dingen niet en wilde openbaer maeken, ik antwoorde Ia, door pen, en daerop seyde hy dat, en ik repliceerde hola wat, of dat en gaet niet vast, want de Pen is stouter als de Tong: hy vraegde daer reden van: ik repliceerde, die zijn openbaer: hy seyde gy wilt ander reden voort-

brengen, waerom en geeft gy my die niet, hebt gy eenige vreese of en vertrout gy my niet: ik antwoorde niet al te veele of so niet om die redens die in voor mijn particulier hebben, om door woort te openbaeren, dan wende hy het op een ander boeg: ick seyde mijn Heer ik sien of hoore u komen soo haest hy zijn Mont open dede, en seyde het souder weder op uytkomen, en vervolgde, ik bidde u om al dat ik bidden mach en vraegt my dis aengaende niet meer, want ick en can noch mach 't u niet seggen, dan seyde hy patientie dan, en vervolgde, gy en moet niet doen als met u volcomen contentiment, belieft u het niet te doen of te seggen, en doet het niet, so goet Vrient als van te vooren; hier door won hy mijn Hert so, dat ik het hem wel sou willen seggen hebben, maer en dorst evenwel niet, waer door ik in een weynig strijd raekte, denkende den Man is misschien met dien noot gequelt en heeft een onnoosel Wijf laet ik het hem slechts seggen, hy macht haer raden, dan dagt ik weder dat en comt op geen raet op aen dat moet natuerelijck wesen, door haer selven of andere gemaekt, en dan mogt hy een misnoegen in zijn Wijf krijgen om dat zy dat niet doen en con, en zy can niet meer geven als zy heeft? waerom sou ik haer dan ongelukig maken voor den tijd, 't is seker dat den Hemel sulke een Volck niet avanceeren can, maer hy en canse ook niet straffen soo verre zy hun best doen, dienvolgens moet Hy hun een ander leven geven daerse hem in vereerelijken konnen, en dat zijn vogelen des Hemels en Schapen of Lammers der Aerde, de reden van dese sustenue is gegront op hun eerelijk leven en Dood, en namen die men sonder verschricking of alteratie aen lieve Kinders geeft, ook om datse tot soo een eerelijk eijnde dienen, en de Vogelen eijnde siet men selde zy en sterven noyt natuerelijck dat besluyt ik, om dat men noyt of selde doode Lichaemen van haer vint, of zy moeten geschoten zijn, en dat is boven natuerelijk, want 't is buyten zijn ellement, soo is 't ook met de Vissen, zy leven in het Water maer sterven als zy daer buyten zijn, zy slachten de Dronkaers die gewent zijn met den Beck in 't nat te zijn als zy daer uyt zijn sterven zy, hier om forceerde ik mijn Natuer om

hem dat niet te seggen hoe hy my smeekte of niet, en dat duerde soo lang dat hy my daerom versocht, dat hy nog ik met fatsoen langer uyt blijven mochten, en vermits ik daer geen kennis had, soo liet ik my van hem in een Logement brengen, zijn Vrienden versochten my ten rispecte van hem en dat Luyden van aensien, maer ik en accepteerde het niet, maer verexkuseerde mijn selven, seggende ick dancke u voor u presentatie die U.E. ten rispecte van U.E. Vrient doet die my soo onbekent is, dat ick zijn Naem niet en weet noch zijn Staet, en dat ick de vrijmoedigheyt neme, om met hem te gaen en te spreeken is by gebreck van meerder of naerder kennis, daerop seyden zy 't is wel gedaen, en vervolgde, mijn Heer of Neef is een eerelijk Man daer en valt niet op te seggen, en een eerelijcke Doghter of Vrouw magh met een eerelijck Ionghman of Man gaen, dat seyde ick ook te denken en daerom te doen, en nam een eerelijk afscheyt, op welck zy versogten dat ik sanderdaegs op een Koffetje sou komen, of so ik dat niet en luste soo ik seyde niet te doen by te komen om het geselschap, waer op ik haer bedankte. 'Sanderdaegs quam hy naer mijn vragen als in noch te Bed lag, tegen dat de Koffie klaer was: dit wiert my aengesegt, daerop seyde ik segt dat mijn Heer belieft de goetheyt te hebben van een weynig te wagten, en dede mijn Rocken aen, en sprong van 't Bed sonder Kousen of iets anders, een vatte mijn Tabbert in de Hand, en ging hem die aendoende ontmoeten en vont hem aen 't boven komen, waerop ick seyde mijn Heer en moest niet eerder gekomen zijn of hy sou my noch te Bedt gevonden hebben, daerop seyde hy dan hebbe ick u rust gestoord, en vervolgde, hadde ick dat geweten ick en sou niet gekomen zijn, maer ick dacht dat ghy al op soud zijn, &c. daerop seyde ik daer en is niet aengelegen ik hebbe mijn rust genoeg gehad, en mijn Heer verpligt my door zijn presentie of door de eere die hy my aen doet, maer 't is my leet dat ick niet eer op geweest ben om U.E. boven te haelen, maer dat U.E. so verre alleen heeft moeten komen door mijn negligence of naerlaetigheyt, daer had hy't zijne tegen, en ondertusse sette ik hem

een Stoel en nam die van voor het Ledikant om my op te sitten die wat leger was als zijne, dan seyde hy dat ik my niet en sou laeten te kleeden om zijn bijwesen, en vervolgde, om mijnent wil moet gy u geen ongemack aen doen, want gy en hebt geen Teeken van oneerelijckheyt aen my gemerckt wil ik denken, om uwe sivile of beleefde ontmoeting, anders sou ik moeten dencken dat gy vals waert of niet die gy lijckent, daerop seyde ik soo ist, maer mijn Heer weet wel dat'er dingen zijn die niet oneerelijck en zijn en evenwel oneerelijk genaemt worden, waer voor wy ons so lang moeten wachten als wy by sulke een Volk zijn of wonen moeten dat soo verkeert van opinie is, dan vraegde hy wat zijn dat voor dingen Iuffer met verlof dat ik soo stout vraegde: ik repliceerde verlof hebbe ik U.E. gegeven om al te vragen dat U.E. belieft behalven die eene saeke? en my dunckt dat het wel weder daerop sou uytkomen: want die vraege is van dito soorte of calibre, dan seyde hy 't is wonder, en vervolgde, my dunkt dat gy my verongelijckt, want ick bewijse U.E. alle eere of rispect van de Werelt, en segge U.E. al dat gy van my weten wilt en gy my niet, en vervolgde so moet ik spreeken, om dat my die andere dingen niet en zijn in conperatie van dat, want mijn leven hangter aen wil ick nu seggen by gelijckenisse of mijn heele welvaert, want sterve ik soo ben in Dood, en gy segt dat mijn staet verdoemelijk is, en wilt my daer in begraven, soo moet ik spreken door dat gy niet versekert zijt dat ick soo lang sal leven tot dat u Schriften sullen uyt zijn, daerop seyde ik, ik en stelle u verdoemenis niet seker maer positief so gy beter weet, dienvolgens salig so gy onnosel zijt, so gy u gelaet of voorgeeft, en vervolgde, of ik het u nu al seyde en gy en kond het niet gebruyken wat hebt gy daer aen, moet gy geen vrijheyt hebben om iets te doen, en vervolgde, ik wil eerst vryheyt winnen en dan ordineeren, dan vraegde hy of wy in geen vrij Lant en woonden, of vrije Plaetse en waeren? ik antwoorde neen of dat heeft aen my wel gebleken, dan seyde hy het verduert my dat gy soo ongekleet sit, en daerom wil ik weg gaen en liever weder komen om u af te haelen als gy gekleet zijt, want

ik sien dat gy my dog niet en vertrout, daerop seyde ik met een lachent aenschyn mijn Heer doet my lachen met so te praeten, want ik en hebbe dat niet verdient, en vervolgde, mijn Heer en hoeft die moeyte niet te doen van my af te haelen ik sal wel alleen komen als ik gekleet ben, daerop seyde hy apparent, om dat gy u schaemt met my te gaen, daerop seyde ik gestoort dat en zijn maer bagatellen, ik en hebbe dat niet verdient, en vervolgde, ik en sou met u niet willen gaen wat sou my hier toe bewegen: hy repliceerde ik en weet het niet, maer om dat gy my in het eene wantroude, so dacht ik dat gy 't ook in het andere doen soud: ik repliceerde, dat's maer malle praet of hier toe moest ik Sot wesen, en hebbe ik dat wel getoont de antwoort was neen, en het vervolg, ik sal dan over een half Uure komen of hebt gy meer tijd van doene om u te kleeden soo sal ik langer wachten, ik antwoorde neen, en vervolgde, als 't U.E belieft, al was 't over een Quartier: dan quam hy en bragt my daer, en seyde op Weg die Luyden sullen U.E. van de gelegentheyt van dese Plaets beter connen onderregten als ik, voor eerst om dat het Vrouw-lieden zijn: en ten tweeden, om dat zy hier wonen en ick niet, oock en zijn 't geen Manne dingen van woning te praeten soo ik hoore dat U.E. genegen is, en vervolgde, ghy en cond u leven niet beter komen als by de Lieden, want het zijn van de voornaemste van de Stad of eerelijke en fatsoenelijke Lieden, dat seyde ik wel te connen sien, en aen hem verpligt te wesen, om dat hy my daer by gebragt hadde en bragt, en daer komende wiert ik minnelijk ontfangen van een Vrouw die sig verexcuseerde over haer kleyne bequaemheyt die al vry groot was, waerom ik het daer tegen in leyde om haer van Tael te doen veranderen, maer en cond'er niet toe krijgen, zy bleef by haer kleynheyt het gene in my sulk een timideteyt verwekte dat ick schaers spreeken kon, als van Krajen en Duyven of Wilt-zang hoe groote Vrientschap zy my bewees: ik vraegde haer of haer Neef of dien Heer een Advokaet was, om tot kennis van zijn staet te komen, zy antwoorde slechts neen, en vraegde reden waer-

om ik gaf haer die: dat was om dat ik hem had hooren van Processen sprecken en van op Stat-huys te gaen en sig daer toe als een Advokaet kleede, daerop seyde zy niet als eene Advokaet van desen Lande, en vervolgde, gaense by u soo gekleet: ik antwoorde Ia, en vervolgde alse op Stadt-huys gaen, dan sweeg zy noch al stil, dan vraegde ik of men zijn Staet niet weten mocht? zy antwoorde Ia, en vervolgde, ik meijnde dat gy hem wel kende, een eerst dat gy zijn Suster waert: ik repliceerde, ik hebbe van eersten af anders te kennen gegeven, en vervolgde, gy en moet daer geen acht op gegeven hebben: zy repliceerde ik hebbe een kleijn memorie, ook ben ik seer achteloos, dan was ick weder uyt, en moest duydelijck vraegen wilde ik weten wien hy was, en dan seyde zy my dat hy een Professoor was, dan vraegde ick in Theologie zy antwoorde neen, dan in d'Anatomie? zy antwoorde neen, dan in de Philosophie? zy antwoorde neen, dan vraegde ik waer in dan, zy antwoorde in de Hebreeuse Taelen, dan bedanckte ick haer van haer onderechting.

Sander-daegs quam hy ten drie Uuren van den Morgen-stont naer my vragen, en ick dede als den voorigen Dag so dede hy ook, dog maekte hy groote excusen over zijn soo vroeg komen, en seyde de reden; die was, hy had hooren seggen soo als hy in 't Schip meijnde te gaen om te vertrecken naer Fraeniker, dat ick een Bruygom had, die een Veruwer was in de Naem of de Daet, en dat hy niet vertrecken kon, of hy moest weten wat daer van was, en dat hem daer het rispect toe verpligte dat hy voor my gekregen had, dat seyde ick my Lief te wesen, en vervolgde, gy doet my te veel eere aen naer de weynige kennis die wy t'samen hebben, endede daerby gy en weet niet of'er een woort waer is van al dat ick u gesegt hebbe, dat seyde hy niet aen te twijffelen, en vervolgde, segt my soo 't u belieft wat daer van is: ick vraegde hoe veel tijd hy hadde om my te hooren? hy antwoorden geene want den Schipper wacht my, daerop seyde ik sonder tijd can ik u dat niet seggen: hy vraegde waerom niet soo wel tegen my als tegen andere, want zy moeten dat uyt u hebben, daerop seyde ik mijn Heer moevert questie, en heeft geen

tijt om die te salveeren wat raet om kort te gaen? hy antwoorde dat gy my te Fraeniker besoeken komt: ik repliceerde soo ik ander gelegentheyt hebbe om daer te komen, soo sal ik doen daer is mijn Hant, maer om die gelegentheyt alleen mag ik daer niet komen dat weet gy selfs wel: hy repliceerde, ik can u geen Wet stellen, en vervolgde, als gy komt sult gy my wellekom wesen, ik bedanckte hem voor zijn beleeftheyt, en seyde te hopen dat ik ook occasie sou hebben om hem dienst te doen, en ook soo te mogen seggen en wenste hem geluk op zijn reys [...]er voor hy my ook bedankte met goet fatsoen. Naer dat ik te vergeefs daer om een wooning gesien hadde, en dingen van den Prins verstaen die my niet aen een stonden, dat was zijn Prodigael Huys-houden en staet voeren, soo resolveerde ik weder te keeren sonder naer hem toe te gaen, en dagt te Fraeniker te kijken naer een woning? waerom ik daer naer toe voer, en daer komende, vraegde ick eerst naer dito Professoor, denckende hy heeft my te Leeuwaerden wel bestelt hy sal 't daer ook wel doen: aen zijn Huys comende, vraegde ik of hy t'Huys was en by de Hant, of sonder belet, de Meyt antwoorde hy is in 't Collegie, en vraegde wien ick was en wat mijn believen, ick antwoorde mijn Naem is u onbekent, maer segt u Heer als hy uyt het Colesie komt dat die Predikante Vrouw hier geweest heeft, daer mijn Heer te Leeuwaerden mede gesproken heeft, en dat zy hem goede avont laet seggen en vraegen of hy gelegentheyt en genegentheyt heeft om met haer te spreeken, en segt hy Ia, soo cont gy eens aen mijn Logement komen en brengen my het raport, zy vraegde waer zy my vinden sou, ik antwoorde ik en hebbe noch geen plaets gekoren, om dat ick eerst meijnde mijn Heer te spreeken om dat hy my het eerelijkste of beste aenwijsen sou, en cond gy het doen soo en hoef ik hem daer niet om of van te spreeken: zy antwoorde Ia en seyde gaet in de Valck, dat dede ick maer daer sagen zy my eerst bijster aen, en seyden dan wy en hebben geen plaets, want gy soud willen een plaets alleen hebben en die en isser niet, ik vraegde of zy niet een ander en wisten, zy seyden Ia gaet hier digt by met een wederweerdigheyt, en 't was of de

woorden te maeken waeren eer zy daer uyt quamen, het gene my niet weynig miscontentiment en gaf, denckende waer toe ben ik gekomen, ik worde gesonden als Jesus van Cayphas tot Pilatus en dan weder voort hoe lang sal dat spel noch dueren? die sonden my oock wegh, daer ging 't wat beter maer niet veel, en in de derde plaets wiert ick aen genomen, en dat was als een Paerde-stal of Hoender-koje, want de Hoenders liepen daer uyt en in, soo dat ik voor eerst niet en wist waer my nedersetten, en alles sacher om te onnuts of te onreijns uyt, dat dede mijn Hert by naer beswijcken en disperaet sterven, denkende ten is al niet als een Imaginatie die ik gehad hebbe, want siet het loopt al tot niet uyt, hier hebbe ik weder een vergeefs reys gedaen, met soo quam den Proffesoors Meyt en seyde dat haer Heer zijn dienst aen my liet presenteeren en versoeken dat ik hem de eere sou doen van by hem te komen, en hem verexcuseeren, dat hy niet selfs en quam, en seyde dat hy daer toe geincomodeert was, dat stont my beter aen, en daerom gaf 't my een heele verligting, de Waerdin dat hoorende, riep my aen een kant, en vraegde of ik dien Heer kende, ik antwoorde neen en vraegde waerom, zy antwoorde? om dat ik u voor een eerelijke Vrouw aen sien, en dat dien Heer een quaeden Naem heeft, ik vraegde waervan, zy antwoorde van Hoerderije, ik vraegde waerom, zy antwoorde om dat hij twee meijden beswangert heeft, dan seyde ik, ik danke u voor u waerschouwen, en ik en hebber niet van geweten, en 't is goet dat gy het my segt, de Vrouw repliceerde, ick wiert genootsaeckt of geperst om dat te seggen, om dat gy hier vreemt zijt, ik seyde die persing is goet en u daet is wel, en vervolghde, ick sal 't erkennen voor een grote weldaet, (en voelde op dat seggen sulcke een groote blijtschap of ik de Werelt gewonnen had,) dat seyde ick ook tegen de Vrouw die sig met my daer in verheugde, soo ging ik met een bly Aengesigt daer naer toe, daer comende vont ik alles in een goede order opgeschickt, en seyde hout men hier sonder Vrouw huys men soud niet seggen, en vervolgde, mijn Heer gy en hoeft geen Vrouw te nemen om te Huys-houden want gy cont het wel al-

leen doen, (dat maekte hem voor eerst een beetje confuys, om twee redens, voor eerst om dat hy my gesegt hadde niet te connen veijnsen, en ten tweeden om dat hy volgens zijn meyning niet spreeken mocht om het bij wesen van de Meyt,) daerom seyde hy my met alteratie verwellekomt hebbende het gaet soo wat henen, en bragt my by der Handt binnen, in een Eet-zale die tegen een Hof aen quam, en versogt dat ik in sou gaen daer maekte ik wat complimenten tegen, seggende dat het tegen mijn natuer was voor een Man te gaen, en dat ik het noyt en dede als gedwongen daer eyste hy my eerst reden van, ik seyde dat hem die genoeg bekent was, om voor my te gaen, en dat ik bereyt was om met hem verder over die saeke te spreeken als wy binnen souden wesen, en hy my dat contentiment of pleysier gedaen van voor my te gaen, dat seyde hy ook, daerop seyde ik dat en is maer Coppije, maer niet te min om U.E. pleysier te doen sal ik het voor dit mael doen, of seyde het Vrouwen pleysier moet voor het Manne wijcken, en trat hem gegroet hebbende binnen, dan wees hy my een Stoel aen, die stont aen een Tafel en hy sette sig tegen over my, of soo dat'er een Tafel tussen ons beyde was, dat vont ick so goet dat ick begon te twijffelen aen de Vrouwens seggen, dan vraegde hy dito reden, en daerop denckende dagt ik het sal weder op het selve uyt komen wat raet, dat seyde ik hem al lachende aen, dan seyde hy gy moet raet schaffen 't is u woort, daerop seyde ick Ia maer ghy en hebt de conditie niet vervult, dienvolgens ben ik daer niet aen gehouden, daerop begon hy ook soetelijck te lachen en seyde gy zij een erg ding, ik vraegde wat voor een ding, hy antwoorde een Vrouwe moet ick seggen om dat gy een Man gehad hebt maer anders sou ik twijffelen, en vervolgde, dat over geslaegen wat remedie weet gy tegen die quael, (en seyde dat seer sachtjens met een toeknicking, seggende wy sullen wat sacht sprecken om de Meyt geen arguwaen te geven: ik repliceerde al soo 't mijn Heer belieft, en con my schaers effen houden om dese Kinderachtighe vreese, die hem dede vlieden eer het tijdt was, en seyde mijn Heer dat en is Immers,) geen

quaedt of niemandt can daer erg uyt nemen, want zy en weten niet van wat quaelen wy spreken, en om dat ik noch wat te hart seyde naer zijn sin, soo seyde hy ick bid u spreekt wat sachtjens, dan moest ik uyt lachen, en daer toe een pretects hebben, daerom seyde ik hoe ik te gaste gekomen was, seggende mijn Heer ik krijge daer een lach over mijn gedachten, daerom moet gy my het ten besten afnemen soo 't u belieft, en vervolgde, hoe dat ick daer gevaeren ben, en vertelde hem kort mijn leste wedervaeren behalven dat de Vrouw my gesegt hadde, daer hy sig over verwonderde, dan seyde ick dat was de oorsaek dat ik van de properheyt van u Huys sprack doen ik hier in quam, en vervolgde, met op zijn Huys en Hof te spreeken, waerop hy seyde dat en hebt gy noch niet gesien als door de Glaesen, en vervolgde, belieft u dat wy daer eens in gaen, ik antwoorde Ia of dat en mag geen quaet, want 't is een open Plaets, en ik sien geeren Hoven, daerop seyde hy die geeren Vruchten siet, siet geeren Hoven is by ons een spreekwoort, dat seyde ik steunt op reden want het eene is sonder het ander niet, daerop seyde hy gy weet op alles wat te seggen, en vervolgde, wat segt gy van die Bloeme, en wees my dat seggende een Tulpa aen: ik repliceerde niet als datse mooy is, en voelde op dat seggen alteratie, waer van ik my diende om op te passen, met soo quaemen wy voor een Waege-schot of Peerde-stal, dan seyde hy daer can men een Waegen met een Paert setten: ik repliceerde, dat is goet of comodieus, dan vraegde hy of ik'er niet eens in wilde gaen om te sien: ick repliceerde, dat hoeft niet, en ik can 't van hier wel sien, dan seyde hy gy zijt bang of nu sien ik dat gy my niet en vertrout, daerop seyde ik met een lag dat sou wel te pas komen, om in een Stal te gaen, en vervolgde, soo 't noch een eerelijke Salet waere met een kostelijk Ledikant, dan mocht ick achterdogt hebben, denckende mijn Heer en heeft misschien noyt met een Vrou op een Bed gelegen, hy mochter nu lust toe krijgen, maer hier in een Verckens-kot of Paerde-stal, daer sien in mijn Heer te eerelijk voor aen, daerom al seyt hy het selve ik en soud niet gelooven, daerom sou ik stil swij-

gen als ik in zijn plaets was al hadde ik het in mijn sin, dan seyde hy laet ons daer evenwel eens in gaen: ik repliceerde, heeft mijn Heer daer lust toe com aen, (dit seyde ik naer dat ik hem aengekeeken had, en dat ik merkte dat hy zwacker was als ik, en sprong daer inkomende eens op) en seyde met assurantie is't nu wel, hy antwoorde flaeutjens ja, en voegde daer by, maer? daerop vraegde ik wat maer? hy antwoorde ik sou u liever in mijn Arm hebben: ik repliceerde houdaer, en stak my dat seggende naer zijn Arm, dan seyde hy ik en meene soo niet, ik vraegde hoe dan? hy antwoorde anders, of gy weet wel hoe ick seggen wil, dan seyde ik gy segt dat gy niet veynsen cond, en hoe cond gy dat van my denken, dan was 't gy zijt mijn Meester, en vervolgde mach ik u wel eens kussen ik antwoorde Ia kust als u lust daer toe streckt, dan kuste hy my met beving en schaemte, waerop ik seyde gy beeft denck my, en vervolgde hoe komt dat soo? hy antwoorde gy kond het wel dencken, daerop begon ik te lachen, seggende dat is den Man die niet veynsen kan, en soo waer hy soud my leeren, en vervolgde, nu weet ik wat ik seggen moet als gy my wat vraegt, en vervolgde, ik moet seggen gy cond het wel dencken, dan begon de swaerigheyt over te gaen, want hy begon te lachen, seggende, gy zijt een olijck Vercken, daerop sag ik hem soo bijster aen, als of hy het gemeijnt hadde, en seyde hoe wat Tael is dat, en waer hebbe ik dat verdient? hy antwoorde ik en meijnt niet, maer segt maer om te lachen, daerop seyde ick Ia, dat kond gy altijt wel seggen, en vervolgde, en dan noch al niet willen of connen veijnsen, dan was 't wat sal ik van u maeken, ik en mag niet seggen dat ik denk, want gy neemt het quaelijk, daerop seyde ik doet u daerom niet te kort, hebt gy lust segt maer uyt al dat gy wilt al wildet gy een Hoer van my maeken, als 't u lust vereyste doet het maer, want geen eerelijck Man moet voor een Wijf sterven, maer een eerelijk Wijf wel voor een eerelijk man (dan was de maete vol daer en con niet meer in, den Man was voldaen en prees mijn dapperheyt dog dit al tussen vier Oogen in den Peerde-stal,) dan nam hy my met rispect weder by de Hant en leyde

my daer uyt, en dan gingen wy in soetigheyt met malkander praeten, tot dat de Meyt quam seggen dat de Spijs klaer was, dan praete ik van weg te gaen maer hy en wildet niet toestaen, maer dat ik met hem adt, maer hy en deder niet veel toe, seggende dat het zijn gewoonte niet en was savons t'eeten, dan wilde ik de spijs van voor hem nemen die op zijn bort was, seggende, ik en wil niet hebben dat gy om my tegen u gewoonte doet, waerom hy begon te lachen, seggende gy zijt een aerdig Wijf, en vervolgde u Man is wel geluckig geweest, of heeft wel veel pleysier met u gehad: ik repliceerde soo veel als hy begeerde, en vervolgde, hadde hy meer gewilt ik sou hem meer gegeven hebben, en vervolgde noch, maer hy en sogt het niet, om de Kinders die van dat pleysier komen moesten of souden gekomen hebben, daerop seyde hy vint men sulke Mans (en dat met een Waeter-becking) en vervolgde, dat ik so een Vrouw hadde, de Steenen souden te kout wesen daerse over gaen soude, dunkt my, daerop seyde ik gy soud wel soo een Vrouw krijgen maer gy en durft of soud het haer niet durven vraegen, daerop keek hy my onnoosel aen, en ik vervolgde, zy soud u moeten eerst vraegen, en dan soud gy schaers durven Ia seggen dat weet ik wel, en vervolgde, zy sou u moeten smeeken soo sommige Iongmans de meysjens doen, seggende ey lieve neemt my, en vervolgde noch is 't so niet, hy seyde probeert maer eens: ik repliceerde van 't probeeren verloor 't Meysjen haer Maegdom, en vervolgde, dat ik hier niet vremt en was,ik en weet niet of ik het niet doen sou, en vervolgde maer nu komt't niet te pas, want gij sout seggen wat komt dat vremt Vrou-mensch my vraegen, wien weet ofse nog niet een Man drie of vier en heeft, dan was't gy hebt gelijk, en vervolgde, à propo gy spreekt van Mans wat is 't van Verruer: ik repliceerde, dat is te lang om te vertellen: hy repliceerde mag ik dat mede niet weten? ik antwoorde Ia, maer gy soud of mogt het klappen, hy seyde gy hebt slechte gedachten van my: ik repliceerde ick en doen, en vervolgde, soud gy het dan niet doen: hy vraegde wat? ik antwoorde klappen, hy seyde neen suerieus: ik repliceerde ad Idem, seggende surieus ik ook niet, dan

moest hy lachen dat hy schudde, en soo haest en was den lag niet uyt of daer rammelde Iets achter hem of dicht by zijn Ooren, daer door verschrickte hy soo dat hy opsprong, dan meijnde ik my te bersten door dat ik hoorde wat het was, en dat hy soo wacker opstont en aen de Glasen ging kijken, en dat het lichte Mane was, dan beet ik op mijn Tanden, dan op mijn Lippen, dan op mijn Neusdoek al om niet uyt te schreeuwen om hem te beschaemen, en dat merkte hy al niet, maer hy liep so bepoepelt als hy mocht van buyten aen de Glasen kijken, en ondertussen quam de Meyt binnen by my, en vraegde Iuffer meijnt mijn Heer dat'er Imant aen de Glasen is om te luijsteren, ik seyde soo simpel als ik mocht dat moet wel, om dat hy gaet kijken, daerop seyde zy wel Iuffer dat en can niet wesen, want 't is ligte Mane, en vervolgde, wien souder soo stont wesen van in soo een ligt Weder te komen luysteren aen Imants Glaese daer hy sit en eet met een eerelijk Mensch soo als de Iuffer is, of daer ik haer voor aen sien, daerop seyde ik dat en weten de Luijstenaers Iuijst niet, en vervolgde gy moest dat u Heer eens seggen, dan seyde zij ik hebbe de Pan op gehangen daer ik de Vis in gebacken hebbe, ik geloof dat mijn Heer dat gehoort heeft voor een geramel aen de Glasen: daerop seyde ik die gelijkenisse is goet, en vervolgde, gaet wacker u Heer dat seggen, want ik geloof dat hy uytstekende ongerust is, want hy schrickte dat hy soo op sprong, en wees 't haer, daerop gingse naer hem toe en seyde hem dat zy my gesegt hadde, daerop quam hy binnen, en seyde het gene hy gedaght en de Meyt gesegt hadde, dan lachte ik hem vierkant uyt, en seyde waer is de Manne coeragie, en vervolgde met Hooft schudding, ik en ben by loo maer een Wijf, maer ik sou mijn Vingers liever op eeten als soo bang zijn, 't is begommeling of gy een beschete Ionge waert met permissie over Tafel, en vervolgde, ik schaeme my dat ik u kenne, men sal soo een Man zijn, en soo bang wesen wel ik soud my schaemen, en vervolgde noch, gy u niet met aenkijking, dan kreeg hy een bloos, en ick seyde och armen sukelaer! die om een Geesseltje of Roetje, voor de beweging van een Blat

beeft, dan sag hy my so onnoosel aen dat ick my moest pijningen om niet te lachen, en seyde het deert my van u, want gy zijt soo huys een Man alsser over voeten gaen can, en ick hebbe sin in u, maer u benaeutheyt staet my tegen, want ick sou dencken wat sullen daer voor maeksels van komen die geen Menschen sullen durven aensien? en vervolgde, het sou seker soo wesen, daerom en sou ik nu niet by u slaepen al waert gy mijn Man al wildet gy my noch soo veel geven, daerop vraegde hy wat soud gy doen als gy met my getrout waert, ik wil soo spreeken by gelijkenis gelijk gy nu doet, want gy doet het ook soo of ik en weet niet beter, en vervolgde segt het my eens: ik vraegde wat soud gy my geven als ik het u seyde? hy antwoorde een kusjen, daerop seyde ik daerom sou men al veel doen, en vervolgde, om dat gy soo resoluyt spreeckt daerom sal ik het u ook seggen, en vervolgde ik sou u Kussen en weg leggen en warm toe decken om dat gy geen kou en soud krijgen, daerop seyde hy dat wel, maer waer soud gy dan blijven? ik repliceerde ergens op Solder of in een Hoekjen daer gy my vinden soud als gy my niet hebben wildet, dan scheen hy averegts te worden, en seyde ik en soud niet willen, maer u willen by my hebben, dan scheen ick my te bersten, en seyde malle Geck, en vervolgde, als ik in een Hoekje sou wesen daer gy my vinden soud als gy my niet hebben wilde dat is meijnde niet te hebben sou ik dan niet digt by u zijn, dan was 't ick en merckte dat niet, maer dat is aerdig dat moet ick bekennen, dat ick Papier en Inckt by my hadde ick soud op schrijven, daerop seyde ik hoe soud gy beginnen, dat seyde hy niet te connen seggen, dan seyde ik siet gy wel en gy wildet al op schryven, en gy en weet het eerste woort niet, daerop seyde hy ik gelooft wel, want gy seyd'et soo wacker: ick repliceerde soo wacker niet of gy soutet wel onthouden hebben soo gy nugter geweest waert, daerop seyde hy met verbaestheyt hoe meijnt gy dat ik dronke ben? ik antworde Ia of gy en zijt niet dronke maer nuchtere Lien zijn anders, daerop begon hy zijn selven aen te kijken, en ik en con my niet effen houden, daer aen merckte hy dat ik spotte, en seyde dat ick

u hadde hoe wou ick u nobelen, daerop seyde ik nobelen is edelen, dat weet gy wel doet gy niet, dan seyde hy ick moet uytscheyden want mijn Natuer can 't niet verdraegen, daerop seyde ick met een aenkijking siet daer wort men al weder krank, en vervolgde, dat ik nu u Wijf was hoe wilde ik u hebben, hy vraegde wat soudet gy doen en vatte dat seggende naer mijn Been, ik antwoorde dat sou den tijd leeren, en vervolgde mijn Been en heeft het u niet gedaen, en vervolgde maer u schort wat anders, ghy moest nu een Vrouw hebben die u nu omhelsen sou, daerop seyde hy Ia dat sou my lijkenen, en vervolgde doet het gy: ik repliceerde, ik soud wel doen maer 'ten sou my hier niet passen en ook daer en is geen Ledikant, daerop seyde hy laet ons boven gaen daer is een schoone en een schoon Bedde op, daerop seyde ik hebbe ik niet wel gepropheteert daer achter in Schuer zijnde, als ik sprak van een Ledikant met een schoon Bedde hy seyde Ia, en vervolgde kom willen wy gaen: ik repliceerde Ia willen wy, en ik stont dat seggen met een veert op, een hy vatte de Kaers: dan vraegde ick is de Meyt wel te Bedt, en vervolgde souse ons niet beklappen, dan merkte hy weder dat ik spotte, en seyde gy zijt een Karronje die niet en deugt en sette de Kandelaer weder neder, daerop begon ik te lachen en seyde nog al meer Kinders sonder Vader, denckende op de namen, maer dan wiert hy bleek of bestierf het gene my verduerde, en seyde soetelijk mijn Heer ik en hebbe daer geen erg in, en vervolgde 't is by ons een spreekwoort dat gebruykt wort als men ymant quaede Naemen geeft die verstaet men dan door de Kinderen en hebt gy daer andere gedachten van soo doet gy my ongelijk, want het was my leet dat ick een eerelijk en deugsaem Man gelijck ick mijn Heer daer voor aensien steken sou, of Schooten sou geven, en vervolgde ik en ben sulke een Mensch niet, al was 't schoon dat Imant een misslag begaen had, daer ik dat voor geene en rekene soo gy uyt mijn woorden wel hebt connen merken, so en sou ick hem dat mijn leven niet verwijten, want ick en ben sulk een Mensch niet, ik sou liever Imans gebreken helpen dragen Ia op my nemen, als Imant die onnosel is beschul-

digen soo ik geloove dat gy zijt, en dat gy niet gedaen en hebt in dat regaert als uyt dwang van u Natuer, Ia dat gy die nog geforseert hebt om op te houden, en gy meent dat gy te veel gedaen hebt, maer ten comt u daer niet van daen, maer van die verkeerde inbeelding, daerop seyde hy gy spreekt de klaere waerheyt, en vraegde wien heeft u dat gesegt? ik antwoorde laet het u genoch wesen dat ik het weet, en dacht soo gy een deftige Vrouw haddet gy en soud geen Natuer te veel hebben, en vraegde wat hy van mijn dacht: hy repliceerde wat sou ik denken, en vervolgde wat dunckt gy, ik seyde 't is fatsoen of ordinaer dat die eerst antwoorden die eerst gevraegt worden, maer ik en sal daerop nu niet staen, ik denk dat gy denkt dat ik geen eerelijke Vrouw maer een ligte Koje ben, daerop green of lachte hy eens, en seyde Maegertjens ik en doen niet, en ik seyde mijn Hooft schuddende non is, sec is, en vervolgde dat ik u Vinger tussen die Deure had, ick sou u wel anders doen praten, want ik weet dat het waer is, dan vraegde hy hoe ik alle die dingen wist? ik antwoorde dat leert de Natuer en ervarentheyt, en vervolgde, gy en moet sulke gedachten van my niet hebben, want ik ben een eerelijke Vrouw, of ick en weet niet beter dede ik daer by, daerop seyde hy hoe twijffelt gy selfs? ik antwoorde Ia met reden: hy vraegde wat zijn die? ik antwoorde men kan dickwils of ondertussen Iets doen dat men meijnt dat eerelijk is, en het sal oneerelijk genomen worden, hy vraegde wat dat wesen sou: ik antwoorde bedenkt dat by u selven ik hebbe nu genoeg gesegt, met soo viel hem een schrick op 't Lijf, en hy seyde dat ik hem verexcuseren sou, om dat hy my niet t'Huys en bragt, en dede daer by ick ben geincommodeert, en dede zijn Meyt mede gaen, en versogt dat ik hem dat in Schrift sou senden dat hy my gebragt hadde, ik seydet te sullen doen, en bedanckte hem van zijn beleeft of vriendelijck onthael in presentie van de Meyt, waerop hy my een Oog gaf, en seyde u beleeftheyt is te groot, als ik dat sag en hoorde nevens zijn trambelampe stem en bang gesigt of wesen, soo meijnde ick op een nieuw te sullen bersten, en dachte Scheyte-broek met verlof, dan hoe can 't geschien

dat soo een Man soo verbluft of vervaert kan worden, dan quam my in gedachten door zijn eerelijk of eergierig Hert, en vervolgde gy weet dat die dingen soo gestraft worden als de meeste Schelm-stucken, en als ik dat te denken wiert met de Preuven soo kreeg ik compassie met hem, soo dat ick als dronken wiert en genootsaekt het Bedt te kiesen soo haest ik t'Huys quam, en dan hadde ik sulcke soete droomen dat ik het Volk van den Huyse wacker lagte siet hoe, ik droome, voor eerst dat ik met hem troude, dan, dat wy t'samen kindertjens gekregen hadden, en als ik die begon tom-armen en dat zy my toe lachten en Lief koosden, dan lachte ick dat ick schaterde, een speelde al mijn Hertje, mijn, &c. eyndeling raekte ick den Man quyt, en sat met de Kinders sonder Vader, dan schrickte ik soo dat ik het Volck dat weder in slaep geraekt was wacker sprong en my selven mede, en als dat begon te roepen wat doeje soo meijnde ik averegts te worden, en seyde by my selven wat gebruy is hier worde ick Sot of sal ick het worden wat beweegt my tot sulke droomen, en vervolgde tot mijn selven te spreken, seggende gy hebt gisteren soo den Baes gespeelt daer voor moet gy wat hebben, en vervolgde dat hebt gyder nu voor, dan was 't de dingen wat sullen de Lieden denken dat ik Sot ben, en vervolgde, maer soud ook niet waer wesen ick moet eens in de Spiegel kijken daer mede vloog ik van Bed, dan was 't eens soo erg van het Volcks halve, dat riep Iuffer wat doeje al ree op ten is noch maer drie Uuren: ik repliceerde: ik moest eens op wesen en ging weder te Bed, en meynde noch wat te rusten, maer het was te vergeefs, ik raekte weder in het selve, een vont my wacker wordende so nat dat ik meijnde gewaetert te hebben, dan was 't weder niet wel ik sprong van 't Bed, en ging naer het Spook kijken of soeken dat ik my inbeelde dat mij dat gedaen had, en vraegde het Volk waerom zy Man-lieden op mijn Kamer lieten? zy vraegden of ik droomde? ik seyde neen met afferantie, en vervolgde ik en droom niet ik weet wel wat ik voele, daerop komt de Vrouw boven en segt lieven God of lieven Heer wat is hier te doen, ick vertellet haer al of ten deele en zy lacht sig schier slap, en

segt Iuffrou ten is niet als droom die daer door veroorsaekt is en u Natuer heeft sig soo af geset, daerop dacht ik lieven Heer dat is sonde, dan weder, is 't geen sonde, dat gy dien goeden Man doen doen hebt met u praten, dan wat sal ik seggen 't is onbedacht geschiet, de Vrou vraegde wat ik denk ik segt haer, daerop valt zy op een nieuw aen 't lachen, en segt eens hoorde ik u tegen den Morge-stont so suchten dat het my ontroerde tot in mijn binnenste, denkende lieven Heer wat mag die Vrouw op haer Herte hebben, zijnder nog geen bedroefde Herten genoeg of moet zy ook nog swarrigheyt hebben en dat soo Ionge Creatueren, &c. het gene my nieuw dede op hooren, en seggen wy mogen wel denken dat wy in de leste Tijden bennen, want het propheteert al dat'er is, Sonen Dogteren, Kinders, Oude, &c. waer door wy in een soet praetjen met malkander raekten en om haer in geen quaede suspitie te laten, soo vertelde ik haer dat voorval van de rammeling der Glasen, waerop zy seyde het komt daer van daen dat de Heeren hem gedreygt hebben, soo 't meer beurt of datse hem op de minste oneer bevinden al was 't een Bedelares van de strate, dat zy hem die sullen doen houwen en trouwen en zijn Goet af nemen tot boete, en hy is gewent eerelijk te leven, en daerom en sou hem dat niet passen, en vervolgde, maer dat en quam nu niet te pas, want gy zijt een Vrouw van zijn qualiteyt, al was 't nu schoon ick spreck soo by gelijkenisse hy hadde iets gedaen dat onbehoorelijk was uyt drift van de Natuer die dickwils soo forsig zijn als den Mensch, gy en soud dat niet gaen openbaren hebben als ick of mijn gelijcke, die slegte slooren zijn, maer sou dat gedooken en geswegen hebben, en hem soetelijck tot Trouwen beweegt sonder dat'er een Mensch sou af geweeten hebben, maer nu denk ik niet dat u Iets over komen is, om dat gy mij daer te luchthertig uijtsiet, want hoe het gaet of niet die sulke dingen buyten de Trouw over komt die isser min of meer beswaert in, maer gij zijt als een Vogel het leeft al dat aen u is, ik hebbe u al met vermaek aengesien, en gedagt dien Man moest soo een Vrou hebben die sou hem geluckig maken, maer wat heeft hy aen die Slooren, 't is waer men segt

vuijl Water list soo wel dorst als schoon, maer het schoon en helder en magher niet om liegen, zy mogen al praeten die willen dat ik soo een Heer was of in zijn plaets naer soo een Vrouw sou ick kijken en niet rusten of ik hadse, waerover ick haer vierkant uytlachte: seggende gy sout'er wat van maeken gy soud goet wesen om een Copel te draejen, of vraegde wat zy hebben wilde voor ons te koppelen, en vervolgde 't is Iammer dat gy hem niet voor en hebt, want met soo te praeten tegen hem soud gy wel maeken dat ik hier niet van daen sou komen, al sou hy my binden met een seel van een oortje of penninckje, maer dat en verstont zy niet, want zy seyde men vint hier geen Lieden met Seelen, of zy moesten vreesselijck quaet gedaen hebben, waerom ick moest lachen en haer met bedaertheyt of verwondering aensien, denkende gy hebt al redelijk goet verstant, maer gy en zijt van de gaeuste niet, en het was of zy mijn gedaghten kende, want zy seyde het selve, waerop ik seyde gy en zijt daerom niet te minder, en die zijn kleyn verstant wel aen legt is soo goet als de beste, of die groot verstant heeft, want een kleyn klompje Gout can soo wel goet Gout wesen als een groot klompje: zy repliceerde, ik en hebbe mijn leven voor geen Copeles gespelt maer ik hebber nu lust toe, en vervolgde, ick sou u geeren koppelen om dat gy hier dan altijt blijven soud, want ick sien u geeren Ia soo geeren als ick mijn leven een Mens gesien hebbe Ia liever, want ik sien yets meer soets in u als in andere, daerop begon ik op een nieu te lachen en seyde gaeter naer toe, en volgt u lust, en vervolgde cond gy ons Coppelen ik vergeve u de konst, en ik sal noch zijn twee Kinders toe houden zijnse nog in 't Leven en de Moeders vereeringen doen, daerop seyde het Wijf gij soud my wel soo Sot broejen dat ik het doen sou, daerop seyde ick al lachende 't isser om gedaen, en vervolgde cond gy dat niet sien, ik hebbe sin in de Kerel en daerom praete ik soo, maer gy en wilt my niet gelooven om dat ik de waerheyt klaer spreek sonder veijnsen, om dat'er alle Dagen in die dingen soo geveynst wort, daerom is de waerheyt tot een spot geworden, en vervolgde, ick wil wedden om nog soo veel alsser op mijn Hant legt,(en

daer en lag niet op dat ik veynsde, seggende neen ick en wilt niet hebben meijnt gy dat ick Sot ben, een vreemt Kerel te gaen Trouwen, &. dat gijder soo naer toe gaen soud, daerop klopte het Wijf op haer Knie, en seyde soo ben ick een Schelm of een Hoer soo het niet waer en is, daerop seyde ik siet gy nu wel waerom ik te mergent gesugt hebbe of ongeluckig ben, 't is om dat ik de waerheyt spreeke anders sou ik een goet een eerelijk Man hebben, en nu moet ik alleen loopen als een verloren Schaep dat geen Herder en heeft, de Vrouw seyde Iuffer wagt wat daer sal wel een ander tijt comen, daerop seyde ik verwagt gy mede al den vrede tijt als een deel Gecken, die praeten van een duysent Iaerige vrede, dan kreegse een rooden Neus en seyde Gecken, en ik hebbe wel gehoort dat het Dwael Geesten zijn maer mijn leven van geen Gecken, daerop vraegde ik wat onderscheyt der was tussen Dwael-geesten en Gecken, en vervolgde, zijn 't geen Gecken die op den regten weg dwaelen met een nugter Hert, zy trock dat in twijffel, daerop seyde ik bedenkt u daer eens op, dan seyde zy ick soo zijn, en vervolgde neen, dan, ick meijnde dat gy soo waert, daerop seyde ick en dan wildet gy my nog al coppelen, en vervolgde, wat dank soud gy daer van haelen, zy seyde ik en soud om geen dank doen maer om u ondertussen te sien, daerop seyde ik benje Wijs Vrouw? zy antwoorde ik en weet niet beter, daerop seyde ick soud dan slegt wesen als gy ander waert, zy seyde Ia, en vervolgde met reden aen te toonen, dan seyde ik, ik moest gevraegt hebben of gy Sot waert, dan en soud gy soo veel reden niet gehad hebben, daerop begon zy te lachen en wees naer mijn Neus, en seyde ghy hebt'er een het sou evenveel geweest hebben, want Sot en Wijs staet tegen over malkander, daerop seyde ick fiat Neus, den vervolgde meijnt gy dat gy my daerom meer sien soud als anders, zy seyde Ia: ik vraegde hoe zy daer aen comen sou, daerop seyde zy met te komen daer gy zijt: ik vraegde waer sou dat wesen? zy antwoorde in Kerck of elders, daerop wees ik ook naer haer Neus, en seyde nu is 't effen, want ik en come in geen Kerk, en vervolgde, hoe wout gy my dan sien? zy ant-

worde als gy uyt gingt: ik repliceerde, meijnt gy dat ik uyt sou gaen als ick soo een Man had; sy antwoorde Ia, en vraegde, waerom niet? ick antwoorde, om al veel redenen: voor eerst, om blank te blijven soo en sou ik noyt uyt gaen als de Zonne scheen, om werm te blijven noyt als de Maene scheen: ten derden, om suyver te blijven, noyt als 't Regende: ten vierden, om niet gestoolen te werden als 't duister was, om mijn Man niet te bedroeven: dan vraegde zy, scheyd gy noch niet uyt; en vervolgde, dan en soud gy u leven niet uyt gaen, en hy sou altijd een schoone Vrouw houden: daerop seyde ick alsse schoone was, anders moestse uyt gaen om gebleyckt te werden van de Zonne: daerop seyde zy, dan souse noch leelijcker werden: ick repliceerde, gaet dan u leven niet uyt, want gy zijt leelijck of bruin genoeg: zy repliceerde aen my en is niet gelegen, want mijn Man wil my soo wel sien, liever als anders: daerop seyde ick, dan zijt gy wel by malcander; en vervolgde, wat weet gy of dien Man oock soo niet gehumeurt is, en my daerom laeten soude als hy dat wist? dan scheen het Wijf haer Klederen te scheuren, en seyde gy weet wel beter; en vervolgde, dat dat zijn Herten wensch sou zijn, hy mogt eens in de koelte met u om een kuijertje willen gaen, dat sou al wesen, en dan soud gy u noch soo moeten decken om hem te behaegen dat het niet om te seggen is; Ia hy sou u op zijn Handen draegen, een seker noyt buiten met u durven komen, vreesende van u quijt te sullen zijn, maer daer en was niet aengelegen hy heeft een schoon Hoff achter zijn Huys daer mogt gy ondertussen eens in gaen, dat sou al wesen, soo lief sou hy u hebben: daerop seyde ik, en dan wildet gy noch de Copel draeijen om my te sien, hoe accordeert dat? zy seyde ik sou daer wel toe komen al sou ick voor een spleetjen van de Muyr kijcken, of 's avonts over den Thuin: daerop seyde ick, neen dat souden oock andere connen doen; wy souden die so hooge moeten maeken dat'er niet en sou connen overgekeeken werden, als de Muiren der Kloosteren, want mijn Man mogt door de groenigheyt aen te schouwen, eens soo groen worden, dat hy my in den Arm vatte, en dat sou gesien worden;

neen, dat en mag niet zijn: dan zeyde zy, dat sou droevig voor my wesen, dat ik voor al mijn moeite u niet eens en sou mogen sien: daerop seyde ick Ia wel, ick en bedrieg u niet, daerom versint eer gy begint, dat sou u lot of deel wesen, of ick moest u eens ontbieden om een buirpraete als mijn Man uyt was, maer dat was al: daerop seyde zy, dat was my genoeg al en geschiede my soo veel eere niet, als ick u maer eens door een garve van een deure mogt sien dan was 't my genoeg; want my dunkt dat ghy een uytstekende lief Paer soud wesen, ja als of gy Engels waert, en als gy dat noch doen soud dat gy daer segt, dan en was'er geen stellen aen, hy sou wesen als in een gestaedigen Hemel; en vervolgde, dog gy oock, ghy soud een uytstekende pleisier met malckander hebben; en als daer eens Kinders quaemen, die soud gy mede so opbrengen, de Meysjens als u en de Knechtjens als u Man, dat soo een Paradijs of Hemel op Aerde wesen; want die Kinders en soud gy noyt van onder u oogen laeten gaen, en gy soud selfs op alle haere manieren passen, dat kan ick wel aen u sien, dat sou al zijsje op zijn rijsjen moeten wesen, dat'er niet een on-effen dingje sou zijn; die Kinders souden malkander soo beleeft moeten ontmoeten als vremde lieden malkander doen, die malkander haer leven noyt gesien en hebben, dat is, als groote Potentaeten; en wien weet hoe de Vaeder met den Hoed onder den Arm, de Hand tot aen de steenen, als zy hun Reverentie deden; de Meysjens ad Idem: dan vraegde zy Iuffer, hoe soud gy die soo konnen wennen? ick antwoorde met een lach, dat is aerdig, komt gy my Reden vraegen van het geene gy selfs segt; en vervolghde, gy segt het maer ick niet: daerop seyde zy, dat kan ick wel uyt u Aenschijn lesen, maer het geene ick u vraege, niet: daerop vreef ick eens over mijn Aenschijn, en seyde, ik en voele geen Letters, en hoe kunt gy dat lesen? zij seyde seerieus, gij weet hoe ick meyne; en vervolgde, is 't soo niet? ick moest Ia antwoorden: dan seyde zy, hoe wonderlijck is Godt in Zijne wercken dat ik dat so sien kan, daer ik u mijn leven niet gesien en hebbe? ick repliceerde so is 't; en vervolgde te seggen, hoe dat altijd mijn begeerte geweest was om so

te wesen, en daerom in een Klooster geweest was: daerop seyde zy, Ia als ick'er om denck soo is 't met haer oock, de Religieusen gaen niet uyt als 's Avonds in de koelte wat in 't Hoff van het Klooster, en dan decken zy sich noch werm, niet gaende als met een goeden Nachtrock, dat is, alsse sich ontkleed hebben om te Bedt te gaen, gaense met hun slaep-goed aen, en dan gaense hun oogen sluiten of slaepen als de Bloemen met den Sonnen onderganck; wat is dat oock een vermaekelijk leven als mender recht in siet, of op let; maer den Man ontbreekt haer, en den Man de Vrou, anders sou het Klooster leven soet wesen, want haer manier van Huys-houden is schickelijk, zy Eeten op haer tijd, zy wercken op haer tijd, zy slaepen op haer tijd, en rusten of speelen op haer tijd, &c. Soo hielden wy ons selven besig met een soet Praetje soo lang als ick'er was; en zy versogt seer dat ick daer sou komen met mijn Goed, soo dede ook haer Man; dat zeijde ik haer genoegsaem toe, maer wenste eerst te weten waer in, en daer en stont niet een Huys ledig van fatsoen, en in andere seyde ick my niet te kunnen begeven, soo 't oock waer was, want ick mogt'er niet om dencken of mijn Hert walgde; daer uyt kon ick wel besluiten hoe ick'er sou konnen in woonen hebben; dat was de oorsaeck dat ick my daer niet ter neder en stelde, anders hadde ick'er al goed genoegen om de vriendelijckheyt des Volcks, dat ick daer door den banck beter vont als op andere Plaetsen: ick en was daer maer drie daegen, en de Buyren begonnen my al Liefde te bewijsen, en Diensten te presenteeren als of ick haer Suster of Moeder was geweest, en haer Liefde was ongeveynst.

Dan kome ick ter Gouwe al waer Verkat my gebragt hadde in 't weg gaen, die my vander Goes komende schier de Dood had aen gedaen tot twee of driemael toe, eerst door my te verwellekomen met een dolschotigheyt, dat is sonder waerschouwen, op een tijt dat ik te Bed gegaen was om wat te rusten, en dat ick onpasselijk was door vermoeytheyt van de reyse, en andere ongemacken, dat was op den eersten Avondt dat ick uyt de Gevangenisse

gekomen was, en dat den Schipper die my mede gebragt hadde, belust was om my te spreecken over het gene my naer gegeven wiert daer is ook wel toe genegen was, (so gy denken kont,) en also ick den voorigen Nagt niet geslaepen had, soo en kon ik hem niet verwagten door den grooten vaeck die mijn Hert beving en quaelijk maekte, daerom segge ik tegen de Waerdinne te Bed gaende dat zy mij wacker maken sou als hy quam, namelijk den Schipper; van den anderen wist ik niet, maer dagt dat hy t'Uytert was, en zy is soo onversigtig of onbescheyden datse hun beyde mede brengt als zy my komt wacker maken, en dat zy den eenen noch verschuylen laet om my te doen verschricken, niet tegenstaende zy wist hoe ik gestelt was, en als ik daerom begon te kijven of mijn misnoegen te toonen, soo was 't sus en kijft niet, 't is de groote Liefde, en als dat over was soo begint hy noch eens quansuys om my in mijn reden te stooren, daer hy meijnde gevaer in te sien, en daer toe gebruykte hy redens die genoeg waeren om my op een Vlees-bank te brengen, volgens zijn selfs seggen, dat was dat ick sou van Oordeel zijn, dat de Sonne en de Maene de Opper-oorsaeken alles Goets souden zijn, en om dat positis goet te maken, soo seyde ik siet of in haer niet alle de eygenschappen zijn die den Goeden God toe geschreven worden, vooreerst ofse niet Souvereyn en zijn soo verre wy naer speuren connen, dan of zy niet so Ligt en zijn dat'er gans geen Duysternis in en is, dan of Sy niet onveranderlijk eerelijk en zijn, dan of haer Iets gelijk is in heerlijckheyt, en in beminnelijkheyt, en vervolgde, wien en roemt haer niet op haere verscheyning, is 't niet hoe schoon scheynt de Mane, hoe schoon of Ligt de Sonne, verder wat isser of leeft'er sonder haer op Aerde, en wat groeyter of bloeyter sonder haer, verder waer van daen meijnt gy dat de glans of het Ligt boven alle gepresen wort, en de rontheyt des aengesigten als 't niet van de Sonne en is, waer van de blanckheyt, en roesiheur of rootachtigheyt meer als van de selve, dan seyde hy de Maene is maer een donker Lighaem, en dan vraegde ik waerom haer dan meer kragt toegeschreven wiert als de Sonne, en vervolgde, of leert de da-

gelijkse ervarentheyt niet dat zy meer doet ontrent de onder-manige dingen als de selve, en dan waer van daen komt den Mannen Naem als van haer, dan seyde ick, 't is maer een doncker Lichaem, oock? hy seyde Ia: dan vraegde ik wien het seyde meer als Gaeudieven die de geheele Werelt bedriegen, en vervolgde, wien sal haer confronteeren met het contrarie te doen sien, en vervolgde noch, als het regt sou gaen soo moest men hun dat doen bewijsen, niet door Schrift dat is een doode Letter, of Letter van een dood Mensch die sig selven niet verantworden can, maer door het wesen selfs, en vervolgde, dan souden zy haest tot schande wesen, die guytsacken dede ik daer by, dan seyde hy gy en moest soo veel niet praten maer sien waer datje zijt: ik repliceerde, ik moet al, als ick daer toe gemoeveert worde, en vervolgde toont dat ick geen waerheyt en spreeck, hy seyde ghy spreekt van haer onveranderlijkheyt, en daer staet doen Gidion tegen de Amalekiten street, dat de Sonne drie graden agter uyt trat, daerop seyde ik gy mogt soo wel seggen daer staet dat gy een Leugenaer zijt, daerom en wil of moet ik u niet gelooven, en vervolgde wat sotter kaut of praet, men sal een Getuyge voortbrengen tegen soo veel duysent Miljoenen, om soo een gestabileerde waerheyt tegen te spreecken, en vervolgde, sulke dingen sou ik niet gelooven al sag ickse voor mijn oogen, waerom? om dat ick denken sou haer te verongelijken, oock om dat mijn oogen schemeren konnen, en vervolgde noch, siet op haere schaduwen zy sullen 't u wijsen, en vervolgde noch, of en kent men uyt de Schadue het wesen niet, en uyt de Kinderen den Vader, siet de Coningen der Aerde wien zij naer poetsen, of wiens personagie zy speelen aen de glansen der Kronen, de Hoven, de Wandelderyen of Gaederyen, die wel Kakhuysjens over het Water gelijken, maer evenwel hun Patroon of Moodel aentoonen, siet de Knegten van de eene en van de andere, de Lakeyjen met Lievereijen, zy sullen toonen Schaduwen te wesen van de gevleugelde Geesten, wiens stemme Iuygen als den aersen God den Mensch maekt, of en geschiet dat niet met het kriecken van den dag, als de

Morgen-sterre de Sonne der geregtigheyt, den troost van alle bedrukte en benaeude Menschen te water en te Lant, of en doet Sy dat niet met haere soete straelen, en ik sou 't wel noch meer uyt gebreyt hebben, seggende, waer van daen komt den Naem van Gilde-broeders anders, maer wiert verhindert door hem in zijn maet, die so aengingen om ons te diverteeren of het spreeken te beletten, dat den Schipper soo misselijck wiert dat ick voor quaedt vreesde, en daerom op stont, soo haest hy den Rug gekeert was, en hem achter aen ging om het verder quaet te beletten, dat ik vreesde dat daer uyt ontstaen sou, en als ick sag dat hy sig stil hielt by het geselschap wesende soo hielt ik my ook stil, en op dat stil houden quam my een versoecker toe, die hem bysonder dikwils had comen roepen met een groote onbescheydenheyt, waer uyt ik moest besluyten dat hy simpel of boosaerdig was, en om dat ik hem niet wel en kende soo vont ik raedsaem daer een Proef van te nemen, te meer om dat ik dikwils van hem een quaet gerugte gehoort hadde, dat seer onbescheyde was, hierom liet ik hem toe comen, en luysterde nae zijn woorden, die my vooreerst so bescheyden voor quamen, datse my deden oordeelen datse hem verongelijkten die hem voor slegt uyt maekten, want vooreerst seyde hy van zijn Swager gehoort te hebben die een Regeerent Scheepen was, dat my kragt en gewelt geschiet was, en dede daer by als hy hoorde seggen datse u gevangen genomen hadden, soo meijnde hy Dol te worden, en vervolgde, hy seyde 't is een vervloekt werk men sal soo een Vrouw op gaen haelen, daer zijn leven niet van gehoort en is, als alles goets op soo een losse voet sonder kennis van saken, en vervolgde ik wilde wel om al dat de regering aen gaet dat ikse noyt gesien en hadde, en vervolgde nog, zy waeren met het stuk magtig verlegen, als zy het soo verre gebragt hadden, en wat souden zy dan gedaen hebben, ik seyde Faute beleden soo ik haer geraden hebbe door Brieven of Schrift, daerop seyde hy daer waren zy te glorieus toe, daerop vraegde ik is't nu beter of meijnen zy dat het nu beter is, of sal't beter wesen, hy seyde Ia: ik repliceerde, dat sou Wesen voor de Werelt als zy my in een Huysjen gemetselt hadden, sose

Voornemens zijn geweest maer nu niet, want ik en can of sal dat niet swijgen maer vertellen alwaer ik kom, om mijn selven te purifieeren, en dat en can ik niet voor by: hy seyde dat seyde mijn Swager ook, en daerom was hij soo uijtsinnig quaet, en seijde 't is bijlo of wij Hondsjongens waeren sonder verstant.

Eer dese Redens ge-eyndigt waeren, ging den Weerd met al zijn Volck te Bedt, en soo oock den Schipper; en als ick dat merckte, stond ick op om oock te gaen; en als hy dat sag, stond hy oock op nevens Verkat, die seyde gaet gy naer u Kaemer, ick gaen mede, want ick moet u eens spreeken: daerop seyde ick dat en hoeft niet, hebt gy my wat te seggen gy kunt het hier wel doen: hy repliceerde ick en doen niet, en vervolgde, hoe zijt gy nu soo? gy en plagt soo niet te wesen: ick repliceerde, wat schortje, zijt gy sot of benje korsig: hy seyde Ia, en vervolgde, waerom vraeg je dat? ik seyde, om dat my dunkt dat gy raest, of begint te raesen, want ick en weet niet dat ick my oyt anders vertoont hebbe als nu, of nu my anders vertoone als op andere tijden, soo te verstaen, op sulcke ontmoetingen: daerop begon hy onfatsoenelijck te spreeken, seggende, dat ick een valse Kaeronje was, of yets diergelijks; en ik seijde, ick moet sien wien het segt, en ging weg, en vervolgde in 't weg gaen, tegen korsige Lieden moet men sig niet verantwoorden, want zy en weten veeltijt niet wat zy seggen, daerop seyde den anderen soo ist, en vervolgde Iuffrou gy en moet niet quaet wesen; want hy en weet seker niet wat hy segt, en vervolgde, dat en is geen reden om soo te spreeken, en door dat ik voort ging in 't spreeken soo volgde zy mij naer om dat te seggen, en als ik dat merckte soo bleef ik staen op den Weg, en vermets het kout was, en togtig van de Deuren, soo en con ik het daer niet lang harden, te meer om dat ik maer in mijn Nagt-gewaet en was, daerom moest ik resolveeren om weder te keeren of voort te gaen, en het weder keeren stont my tegen, om dat ick voor al dat Volk my niet verantwoorden wilde tegen een soo onbescheyden Mens, die alles seyde dat hem voor de Mont quam sonder reden by die hem kenden en niet en kenden,

daerom resolveerde ik voort te gaen, en te versoeken dat zy my alleen souden laeten, om mijn rust te nemen, daer op seyde den versoeker dat en hoeft niet, en vervolgde, gy cond wel u rust nemen al ben ick'er by, want ick en sal u geen leet doen, daerop seyde ik dat sou ik hoopen, en vervolgde, of ik souder by zijn, en om dat hy het met een soetigheyt seyde, soo en hadde ik geen reden om het qualink te nemen, daerom als hy van reden veranderde, en seyde ik en meijn 't niet ik sal gaen, maer seyde 't maer om te lachen, soo moest ick denken dat alles wel was, en hem toe laten om zijn reden in mijn Kamer te eijndigen, en door dat'er den anderen by was, en dat die sig stoutmoedig daer in plaetse, soo hadde ik liever dat hy bleef als dat hy ging, om dat ik voor moeyte of over-last vreesde, daerom sette ik hem een Stoel, en seyde sit wat neder soo 't u belieft, en vervolgde mijn begonne reden of sprak op de zijne, het gene den anderen met een dedeijen of misnoegen of verachting aen sag, en seyde genegen te wesen om te slapen, waerop is vraegde wien hem dat belette, hy seyde gy Lieden: ik vraegde hoe dat, en vervolgde, zijn wy in u Slaep-kamer, hy seyde Ia, daerop seyde ik, dan en is't de mijne niet, en dede daer by ik ben dan geabuseert, ik meijnde dat het mijne was, en vervolgde maer is dat soo, soo wil ik'er mijn Goet uyt nemen, en op een ander gaen, hy vraegde waer? ik antwoorde daer het pas geeft, of daer ick vry mag wesen, hy seyde dan dat is hier: ik repliceerde contrarie is waer, moet ik denken om dat gy die beneemt, daerop seyde den anderen verstaet malkander en kijft niet of ik gae henen, daerop seyde ick dat's geen kijven, maer eernstig spreken van myn kant te verstaen, en vervolgde gaet gy soo gaen ik oock, want ik en wil met sulke een Volck niet te doen hebben, en vat dat seggende mijn Goet aen en meijnde so te vertrecken, daerop vat hy my aen, en segt waer wilt dat naer toe 't is wel elf of twaelf van de Nagt: ik repliceerde dat en schilt my niet al was dertien, hy segt wat benje mal dat gy u selven wilt een ongemak aen doen om hem, en vervolgt tegen hem te spreecken, seggende hoe benje soo, en vervolgde, ick meynde datje een ander Keerel waert, en vervolgde nog, de Vrouw is vermoeyt van de

ongemacken van de Reys, en moejelijckheden die haer zijn aen gedaen, en gy hout haer noch uyt haer rust en stoort haer geduerig met u impertinentien, en dede daer by 't is waer gy zijt korsig daerom zijt gy te verschonen, maer anders is 't seer qualijk gedaen, en vervolgde, als gy wel wilde doen soo soud gy boven wat gaen slaepen, en Morgen, of dan met bescheydentheydt spreecken, daer in liet hy sig geseggen, en ging naer boven, en den anderen bleef dan wat by my om my te bevredigen of gerust te stellen soo ick meijnde, om dat hy niet anders en dede als tot dien eynde spreken, en als hy dagt my bevredigt te hebben, soo seyde by ick geloof dat hy nu al slaept, en vervolgde soo ick dagt u niet te verveelen, of t'incomodeeren, ik sou noch wat blijven, om van eenige dingen te spreeken die ick van mijn Swager gehoort hebbe: ik repliceerde zijn 't dingen die my raken, of van mijne Schriften soo en sult gy my niet verveelen al bleeft gy den heelen Nagt en Dag daer toe, want ik hoore geeren van mijn dingen spreecken of 't my tegen of mede is, alsser maer met bescheydenheijt van gesproken wort so is 't my even-veel, hy segt Ia, en vervolgt daer wort gesegt dat gy geschreven hebt dat een Man meer als een Vrou hebben mag: ik repliceerde dat is kael denk my, dat men sulke dingen op mijn rekening set: Reden, om dat ick den eersten Schreyver niet en ben of sou wesen als het waer was, en vervolgde, sulcke vertellingen zijn niet nut als om my in den Haet van het Volk te brengen die daer een af keer van hebben, en my te doen versoeken van die daer Liefhebbers van zijn, en dat is ten quaeden, ten opsigt van die my dat naer geven, of daer toe doen versoeken door haer uytgeven, en vervolgde, was er geen ander materie als die beschreven soo was 't haer toe te geven, als zy niet beter en wisten of men moest alles eenvoudig weg vertellen, maer anders comt het niet te pas, want men moet alle ergernissen voor comen of mijden so veel het ons mogelijk is, en vervolgde nog ick hebbe wel die dingen geschreven, maer niet om te practiseeren, als de Werelt soo bestaet alsse nu doet en dede daer by, want den last van Kinderen is van nu af te groot, wat sou hy dan

wesen, en vervolgde eer dese dingen mogten gepractiseert worden, soo moest de Werelt eerst in eenen geheelen anderen doen wesen naer mijn Oordeel: hy vraegde hoe dat? ick antwoorde vooreerst alle de Lichaemelijke goeden gemeijn, soo dat de Kinders tot een gemeen onderhout of last en voordeel souden wesen, behalven dat de Ouders het voor-regt van haer dienst souden hebben sonder meer, en den last van het onderhouden voor die geen Kinders en hebben, of maer een of twee, en dat sou dan met pleysier door gaen daer het nu anders doet, door dat den eenen der te veel heeft, en den anderen te weynig, en het goet ten nadvenant: dan vraegde hy speciael eenige saken die de Natuer raekten, en sag my daer van sprekende sterk aen, om te sien of ik sulks uyt swakheyt niet beschreven hadde, of uyt drift van de Natuer, en alsoo ik in het voorig spreeken mijn Handen onvoorsiens tegen de zijne gestooten hadde, en hy gevoelt by die gelegentheyt datse kout waren, soo vatte hy die doen in zijn Handen om te warmen of te broejen, en ik en nam daer geen agt op, als om te denken dat hy een goet Oog-merk hadde, en liet hem daerom toe, als ik sag dat hy het soo hebben wilde, en beantwoorde zijn vraegen sonder eenige onsteltenisse, en terwijle ik dat dede soo seyde hy 't is of gy niet wel en waert, en vervolgde, soud van die alteratien wesen van flus of soud van de oude zijn, gy en zijt altijt niet soo gy plagt, ik en dagt om mijn staet niet die extraordinaer was, daerom seyde ik doen, en vervolgde, ik een weet niet beter of ik ben wel, hy seyde ten kan niet wesen, want u Pols Iaegt so als of gy vol alteratie waert, ik segge het can wesen, maer dan is 't buyten mijn kennis, so't ook was, en ik dagt wel dat een pretext mocht of con wesen om met fatsoen mijn Pols te tasten, om te sien of ik niet natuerelijk beweegt was, tot vleesselijcke by een comst, maer niet op het ander dat daer tegen over was, en hem tot een ander eynde con dienen, daerom dagt ik voelt of tast vry toe gy en sult geen beweging vinden om u stout te maken, soo gy een Persoon zijt soo van u gesegt wort, en terwijle dat duerde komt den anderen af, en segt niet te connen slapen, en vervolgde, ik meijn-

de dat gy flusjens soo vermoeyt waert en ruste sogt, en nu blijft gy daer sitten: ik seyde Ia, en vervolgde dat is soo toe gecomen, daerop seyde hy al wisjewasjens of bagatellen en 't heeft lang genoeg geduert, en ik en mach 't niet meer hooren, eender als of hy mijn Meester geweest was, en ik zijn Knegt met sulke een veragting, daerop seyde ik wat brilde my gy op zijn vlaems, soud ghy my hier wet comen stellen, staet het u niet aen gaet daer gy het niet en hoort, en vervolgde ik wil spreeken, en sien wien my dat beletten sal: hy repliceerde ik, en ick seyde doet u best en prate voort, om te toonen dat ik hem niet en achte, maer door dat het so dikwils weder quam dat hy daer in sprak, soo wiert ik weder misselijk of verdrietig, en als ik sag dat ik met spreeken niet en won so resolveerde ik tot swijgen, en dan overviel my den vaek, soo dat ik als qualijk wiert, dat bemerkte den anderen, en seyde ik mag wel gaen, en vervolgde maer gy en hoeft niet te gaen sig wendende naer hem, daerop segge ick wat segen is dat, en vervolgde, waerom hy niet soo wel als gy: hy antwoort om dat hy by u geslapen heeft: ik vraegde wien dat seyde? hy antwoorde hy selfs: ick repliceerde, hy can soo veel seggen, en vervolgde meer als goet maken, en bragt daer redens van by, daerop seyde hy ik weet het ook van andere: ik repliceerde Ia, van daer hy het oock tegen gesegt heeft, daerop schudde hy zijn Hooft, en seyde gaet voor my niet krepel in weet wat op die dingen loopen, en vervolgde, men sal in een Kamer slapen en niet by een: ik repliceerde waerom niet, en vervolgde, hebt gy anders geen bewijs swijgt vrij stil, hy seyde noch al meer, ik seyde segt dan op wilt gy voor Advokaet speelen: hy repliceerde, ik niet maer mijn Oom is Advocaet: ik repliceerde, dat en raekt dese questie niet, en vervolgde, gy hebt al wat van u Oom geleert, en ik meijnde dat gy tot Advocaet studeerde, dat seyde hy niet te doen, en vervolgde men can wel sien offer twee Lieden op een Bed gelegen hebben of een: ik repliceerde dat is non sluytebus, want een woelig Mensch can een Bedt soo plat maken als offer seven op gelegen hadden, en behalven dat hebbe ick mijn Bedt selfs af getrocken en geschut

[...]r Imant vreems op de Kamer geweest is so mijn mannier is, daerop seyde hy daer uyt sou men 't besluyten, om dat men de Weerden daer voor betaelt: ick repliceerde Ia, als men bewijsen con, dat ik het noyt buyten dien tijt gedaen had, maer nu can ik het seggen uyt gewoonte gedaen te hebben, sonder om den Weert of Weerdin te denken, wien sal my beschamen is 't niet gebeurelijk, dan seyde hy aen het ander Bed, dat ligt soo het gelegen heeft, als gy op de Kamer gecomen zijt: ik repliceerde, can ik dat soo niet gelegt hebben, als ik het mede geschut hebbe soo als ick het mijne gedaen hebben, hy vraegde waerom soud gy een anders Bed schudden voor niet, ik antwoorde par pas le temps of tijt-verdrijf of tot exersitie, of om mijn Kamer soo op te schicken, en geen ander op te laten om andere reden, posee ick wilde den heelen Dag eenig zijn om lesen of schrijven soo ick nu gedaen hebbe, als ik hier geweest hebbe cond gy contrarie bewijsen ik vergeve u de const, hy seyde ick sou u doen sweeren: ick repliceerde, en ick soud u doen doen, en u voor een Mineedigen uyt maken, en u laten contraerie bewijsen, want den aenklager of Beschuldiger moet bewijsen maer den anderen niet, anders con niemant eerelijk wesen maer elk oneerelijk, want niemant sou langer eerelijck zijn als den oneerelijcken wilde, &c. dan seyde hy daer is bewijs, en vervolgde te weten, de Vrouw seght dat gy gesegt hebt can de sponde verdragen ik kan 't verdragen, waerover ik met verschriking seyde ik, een andermael sulke een Tael voeren, ik can heyliglijk verklaren noyt sulke gedagten gehad te hebben, laet staen sulke woorden gesproken, maer doen ik de woorden overdagt, soo merkte ick waer uyt die dwaling onstont of valsheyt getrocken was, naemelijk uyt het seggen die sig selfs bewaren can, die en heeft geen schutsel van noode tot bewaring, dit seyde ik hem over en voegde daer by can die Vrouw dat soo canse nog meer en is ondeugent, en vertrouwe haer van nu af aen niet meer, want 't is een vals Mensch, maer dit alle en verschoonde my niet, ik moest'er by geslapen hebben, en noch by slapen seyde hy, daerop vraegde ik wien my daer toe dwingen sou: hy ant-

woorde ik, en voor soo met de Keers ter Deure uyt en sloot de Deure toe, en maektese van buyten vast, waer uyt ick besloot dat die Deure daer toe gemaekt was, om dat men eerelijke Lieden noyt niet op en sluyt, dog cond om de Dronkaers wesen, die met het gelag souden willen henen loopen, en ik en was daerop niet gewapent, daerom moest ik daer in blijven en hooren dat: hy seyde wilt gy by hem niet slapen, gy mocht den heelen Nagt met hem waken, en dat wist hy dat my onmogelijk was door de groote vermoeytheyt en onrust, en alteratie van Goet en Bloed.

Naer een tijt lang geprobeert te hebben op te blijven soo wiert ik genootsaeckt het Bed kiesen, om dat ik anders stijf sou van mijn selven gevallen hebben, dat seyde ik hem aen die by my was, en hy seyde gaet legt ick en sal u niet moeveren, maer met mijn Kleeren by u leggen, en Morgen vroeg uyt gaen, ik seyde 't is mijn wel en beval my in de Handen van mijn Hemel-vader, en schreyde my selven wacker in ste van in 't slaep, waer door hy seer ontroert wiert, en hy seyde hout op of ik sterf, daerop seyde ik gy en hoeft u dat niet aen te trecken want ten is alleen om u niet, en poogde mijn traenen op te houden, maer te vergeefs hoe meer moeyte ick daer toe dede hoe meer zy vloeyden, dan merkte ik dat'er noch eenige Liefde was want hy stont op en gink aen de deure ramelen om uyt te gaen, en als hy sag dat het niet wesen kon leyde hy sig op een stoel, en suchte jammerlijck, dan en voelde ik my ook niet wel, en dacht hy is koorsich, en laet ik hem daer den heelen Nacht leggen hy sal of mach verstijven, salt dan ook al wel wesen, dan of hy daer lecht of hier salt niet evenwel wesen, in de praet, ik dacht ja, en daerom riep ik hem en seyde hem mijn gedachten, daerop quam hy naer my toe, en seyde kust my eens met een volle Keel, of krop als of hy sticken sou, als ik het niet en dede, daerop segge ik wat sal dat zijn, en dedet koeltjens of tragelyck, dan seyde hy niet, en vervolgde mijn hert is soo kleyn, al wilde ik iets doen dat ik niet en sou konnen, en vervolgde, hoe stinkt of ruickt u Adem soo, en vervolgde, ik en ben dat van u niet gewent,

ik segge, 't is dat gy der niet op gelet en hebt, want 't is altijt so als ik so ben, daerop seyde hy seker, een vervolgde sou dat daer van daen komen: ik segge ja, of soo hebbe ik my laten seggen van mijn man, daer op segt hy daer moet ik eens reflecktie op nemen, en vervolgt is 't waer, dat gy soo gestelt syt, of segt gy 't om dat ik u niet moeyen sou: ik replisseerde, seker 't is soo, en vervolgde, wilt ghy my niet gelooven neem voelt mijn hemd, en steke dat seggende mijn hemd door myn Rock naer hem toe, om verder gerust gelaeten te weesen, om dat ick vreesde dat hy my verder moeijen sou, om dat hy seyde dat het was of hy begon een nieuw leven te krygen, en dede daer redens by die my dat voor spelden, en noch en liet hy my niet ongemoeveert daerom moest ik hem by sonder van die saeke spreken om hem te diverteeren, om dat ik hem met egeen ander reeden diverteeren kon, en dat ik mijn goet van hem niet en had, daerom gaf ik hem goede woorden, en handelde hem teeder om hem te behouden, maer te vergeefs, als ik met hem op weg was na ter Gou, om mijn goet dat daer was, soo vervatte hy het weder, en maekt'et soo dat ik hem weder als een vyant moest ontmoeten, om in mijn eeren te blijven, en daer komende wast niet beter, of als ik'er wat met hem geweest was, en toen raekte ik van daer op Vriesland, naer mijn goet ontfangen te hebben in presentie van zijn vrienden, en als ik weder quam vont ik van hem een brief waer in hy my als een vreemde ontmoete daer hy de minste gemeynschap niet mede en heeft, of het minste van en pretendeert, tot myn groot vernoegen, en om dat my dat so behaegde so wilde ik al zijn doen ten besten duiden, en hem groot achten, daerom en wilde ik geen quade gedachten van hem hebben, niet tegenstaende ik reden vont, maer leyde die op een ander, en ging aen die schrijven of aen haere vrienden, een ginck daer toe naer Breda, om daer met eenen naer een woning te lijken, op aen rading van den Schipper daer ik mede in Vrieslant, geweest was.

Daer komende, of sijnde vont ik'er twee Gousenaere, te weten een Griffier, en Procureur die ontmoeten my

voor eerst als een groote vriendinne seggende om mijn ongeluck of ongeval bedroeft te wesen, en bly over mijn ontmoeten, daer voor bedanckte ik haer, en seyde aen haer daar voor verplicht te wesen, daerop seyden sy mijn Dienaers te syn, en seer geluckig wesen als sy de eere souden mogen hebben van my te dienen, dit nam ik al in een goede sin op of voor een goede meyning, en daerom en wapende ik my niet als tegen vyanden, maer ginck met haer als met vrienden al waer sy wilde behalven op mijn slaep kamer, daer den Griffier my toe versogt, seggende wel met my wat alleen te willen spreeken, naer dat wy lang over naturelijk dingen gesproken hadden die van een yder wel mochten gehoort worden, die sy oock te pas gebragt hadden op dito forma, te weten als uyt dese of gene van de Regente gehoort te hebben dat ick van oordeel was, dat een Man meer als een Vrouw moght hebben, en daer toe dat een man, of wedunaer sonder misdoen by slaepen mogt, als sy het oogmerk heeft van Godt te vereerlijken &c. en om dat sy het leste naerlieten, so seyde ik ront uyt 't is vals dat ik dat geschreven hebbe, en vervolgde, 't is een vervloekt Volk durf ik seggen die sulcke een tael achter myn rugh voeren, en vervolde sy moesten dat in mijn aenschijn seggen, ick sou haer wel wat anders leeren ik sou eens sien of men het een sonder het ander mach vertellen en dede daer by, gelijkenissen, seggende de eerelijkste dingen dieder sijn, zijn monstereus, als gyse in sticken of brocken siet, en vervolgde, neemt het hooft van een mens, met een schoon aengesicht en gekrolt haer, 't is een eerelijcke saeke, maer neemt het alleen sonder lighaem, het sal u doen vlieden van schrickt: dan vraeghden sy offer niet van waer en was, ick antwoorde ja, en vervolgde, ik hebbe geschreven dat het geen sonde en is, voor die het doet, om den goeden Godt te vereerelijcken, die Koninck is, volgens het gemeen Oordeel, daer ook alleen het spreek-woort op past, in de menigte des volcks bestaet des Coninck eere, maer sonde voor die het doen, alleen om de drift van haer natuer te volgen, soo als de beesten doen: dat scheenen sy niet te ver-

staen, want sy vraegden het andermael met verandering van woorden: seggende se seggen dat gy geschreven hebt, dat een Man so veel Vrouwen hebben mag als hy wilt, als hy maer geen getrouwde en neemt, daer op seyde ik voor eerst adietie, en dan schelmen of guiten die niet en deugen, en dan posse, het was so wat raekt dat imant, is 't een schelmstuck, waerom en synder al die heylige mannen niet om gestraft, en al die Oversetters dat en verstonden sy ook niet, soo het scheen, want sy seyden dat waer goet als wy doen mogten dan en hoefden wy met geen boos Wijf gebruyt te wesen, om dat vermaek te hebben, daerop seyde ik Ia, dat hebbe ick geschreeven, en dat goet sout gy genieten als mijn Schriften openbaer wierden, dan wast de dingen, hadden wy dat geweten, en dan maer wy en konnen daer nu evenwel niet aen doen, seyde den Griffier ik seyde contraeri, als gy geen blootaert waert, en vervolgde, waerom en sout gy niet konnen een woort ter rechter tijt daer van spreeken, hy seyde sy souden my uyt lachen, ik seyde Ia, als gy van die materie sprackt, en vervolgde, maer dat en hoeft gy niet te doen, daer is van andere genoeg geschreven, en dede daer de redens by: dan seyde hy 't is goet dat ik dat weet, en vervolgde, ik meynde dat het al van die materie was, daerop seyde ik, dat lijckent daer naer, doet het niet? dat men 26 hondert vel Papier sal vol beschrijven met soo een sake, hy seyde soo veel, en vervolgde, dat en kan niet wesen, maer ik en wist niet dat'er so veel was, en vervolgde noch, een dingen sou wel moeten hondert duisentmael staen, ik seyde Ia, of noch meer, en vervolgde, en daer toe moest ik oock wat sotter wesen als in ben sou ik duncken: hy seyde Ia, en vervolgde, dat en hadde ik nooyt gedagt, ik repliseerde geen wonder, want gy hebt veel affairen, met hier een Koffitie te drincken, en daer een Teetje, en daer een Blaetje of anderhalf te schrijven: hy seyde ick hebbe al gesegt dat ghy moet konnen Tooveren, om soo veel te schrijven in soo korten tijt, dan seyde ik ey lieve hoe onnosel is dien man hy en wist niet hoe veel is ge-

schreven hadde, en vervolgde gaet nu vort wy kennen malkander Monsieur Levendael, so was sijn naem, dan wast of hy wat confuis raekte, maer dan hielp den procureur hem op den Text seggende, nu Monsieur Levendale, de Iuffrouw en heeft geen Man en gy geen Vrou, dien volgens moght gy wel dienst presenteeren, ik repliseerde seker, en vervolgde want vraegen is vrij, en hij seijde Ia, maer ontseggen staeter by, en ik sou niet geeren ontseyt wesen, daer op seijde ik neemt het dan te seker, en gaet by lieden daer gy daer van versekert zijt, en vervolgde maer hoe kendt gy het ook sekerder nemen als by mij die daer om so veel geschreven heeft, dan was't Ia maer gij en meint het niet, ik vraegde wat? hij antwoorde gij segt dat: ik repliceerde die quade conscientie klaegt den mens altijt, soo aen, doetse niet Monsieur Levendael, hij seijde wel Iuffrouw gij neemt het so scherp: ik repliceerde, gij en hadt het soo niet van mij gedagt, ook Monsieur Levendael, hij seijde neen, ik vraegde waerom, en vervolgde, hebt gij wel ooit iets onbehoorelijck van mij gesien of gehoort? hij seyde neen, behalven dese schriften, ik seyde dan ook gy neemt het soo scherp, en vervolgde, zijt gy altijt soo, 't is wonder dat gy so licht geloovig zijt, daer van en hadde hy oock niet gehoort als hy my vraegde om my alleen te spreeken op mijn Slaep Kamer, maer hy hoordet als ik seyde dat ik hem niet alleen te seggen hadt, nog spreken wilde, om die inbeelding die hy van my hadt, en ook sijn vrienden of mackers, die ook seyden, gaet alleen en spreekt malkander van Liefde, waerop ik seyde dat konnen wy wel doen by het geselschap, en vervolgde, ik een spreek met sulk een volck niet alleen die sulcke gedaghten van my hebben, dan wast onse gedaghten sijn niet quaet, ik seyde neen maer goet naer de Schrift, die segt dat de Wedutjens moeten by slaepen om Kindertjens te hebben tot een tijt verdrijf, en vervolgde daerom dat sou nu een bysonder goet wesen, als gy dat waer maken kondt, om my het verder schrijven te beletten, dat anders seker vallen sal op den Kop van die sulcke dingen uytstroijen,

tot myn oneere dan was ik eene huyse Vrouw, ik repliseerde: segt dat tegen die anders seggen, en vervolgde, maer sulcken volck syt sy, die het volck pryst in zijn tegenwoordigheyt, soo als de Gaudieven, of eer Dieven doen, en achter den Rug durft gy niet spreeken als dat tot on eer dient, daerop seyde den Griffier, dat en sult gy van my niet hooren, en vervolgde, dat ik voor u segge, sal ik ook achter u seggen, ick repliseerde, die doet magt hem aentrecken, ik kender genoeg die het doen, en ververvolgde, u Companion isser soo goet voor als een duit, en zijn Oom of Sweager noch beter, dat is Ko Damer, die nu onlancks ook Schepen is geweest, en die soo schurft een schaep is als Imant weesen kan, en dede daer by, die kan my wel selfs achter aen roepen, den Engel in 't wit of in 't swart, als hy Scheppen is, instee van andere te bestraffen, en vervolgde, maer dat was aparent uyt wraek sugt om dat ik sijn suster met mijn gelt of goet niet en liet domineeren, soo lang alst haer luste en geliefde, als sy op het salieeren stont, en dat ik een bankerot van den Dronken Rothé gehadt hadde, die my toe gesonden wiert, met sijn Lijf vol schulden, van den Burgemeester Nolens, aperent om my te troosten, en van het schrijven te helpen, door een disperaet toermenteeren, maer de Iuffrouw was wijser als sot, sy kon dat volkjen al sien komen, al quamen sy invisible, of met een eerelijken schijn, om haer te bedriegen, soo hebbe ik al met die gasten aengehaelt geweest, om gerinnueert te woorden, en ik seyde tot een besluyt, ik en slaepe niet by sonder oogmerk van kinderen, en trouwe niet of spreeke van geen trouwen, of ik hebbe mijn eere weeder, en ik en sondige tegen geen wetten, of toone eerst dat het geen wetten sijn, en als ik het volk dat niet en kan doen sien, soo houde ik de wet om ergernis te geven, en den naem niet te hebben van Goddeloos of slecht, soo men seker hebben moet als men tegen imants wetten sondigt daer men onder woont, dan was 't gy en moet u natuer niet te kort doen om een ander, ik seyde naer dat de saken sijn, en vervolgde, ik en mag geen vlees la-

ten te eeten, om de Papisten, of Rooms-gesinde, om dat die maer een kleyn deel van de Werelt uyt maeken, en dat mijn Natuer geene missen kan, maer wel by Slaepen buyten den Huwelijke bant, het bind-seel van de Kerk, om dat het alle menschen voor sonde rekenen behalven een kleyne menigte, die Goddeloos genaemt worden, waerom om dat ik met dat volck geen deel wil hebben, soo raekten wy van malkander.

Tot Goude reverterende, vont ick vier stucken fijn Linnen minder als ick'er gelaeten hadde, en miste boven dien een hoopen goedt, dat segge ick tegen het Volck van den huyse, die seyden, so dat is, so heeft hy het weg genomen, want daer en heeft niemant als hy ontrent geweest, en gingen sien by sijn goet dat hy op een ander geset hadde, of sy geen teeken sien en konnen, en als sy dat meynde gevonden te hebben so bragten sy my daer by, en als ick dat sag, en op het gevolg dacht, so resolveerde ick dat weg te nemen, hem mijn Boek te eijsschen, daer het in op geteyckent was, om precijs te konnen weten wat ik hem eysen sou, en hier toe liet ik hem onbiede door sijn Nigt, als uyt haer selven, maer eer den Brief weg was, soo quam hy in, en door dat hy soo onverwagt quam terwijle ick daer van stont en praete, soo verschrikte ik soo, dat ick meynde te sterven van schrik, bysonder, door dat ick weder soo gestelt was als doen hy my de eerstemael ontmoete, als ick uyt de gevanckenis gekomen was, maer alsoo hy eens naer boven ginck naer my als nergens van wetende, verwellekomt te hebben, soo ginck 't wat over, soo dat ick spreeken kon om mijn Boeck te vragen, als hy afquam, waerop hy vraegde so brutael als hy kon, wat ik daer mede doen wilde, waerop ik antwoorde met een stilligheyt, om naer mijn goet te sien, of mijn goet daer al is, hy vraegde wat goet, ik antwoorde mijn goet, hy seyde komt boven ick sal hem u geven, al even fors, soo of hy my slagen in stee van die sou geven, en om dat ik merckte dat hy boven geweest hadde daer zijn Goed was, en dat ick een deel van mijn goet daer uyt gelangt hadde,

soo was ick seer bangh, waerom ick de Nighte een wenck gaf, op datse volgen souden met hun beyde, en als hy my boven hadt, meynde hy de deure te sluyten, maer ik verhinderde het, dan vraegde hy wien my soo stout gemaekt hadde, om aen sijn goet te komen, ick antwoorde my selven, en vervolgde, aen u goet en hebbe ick niet geweest, als om mijn goet daer uyt te halen, hy scheen dat niet te hooren, want hy vraegde 't noch eens, dan sweeg ik, maer vraegde het selve, hy antwoorde ick mijn selven, en Klopte, dat seggende op sijn borst, ick dede ad Idem, en dede daer by, ick hebbe myn goet aengetast, soo als alle eerlijcke Lien doen mogen, maer gy hebt als een Schelm mijn goet aen getast, dan seyde hy Schelm, afgeree teeve, allemans Hoer, die haer selven op alle plaetse laet gebruiken, tot op het gevangens toe, en laet voelen van eenen dieder maer ter loopts by en komt, dan wiert ick voor eerst stom, en dan seyde ik den helsen mont is open, en vervolgde, niet uyt, of braekt uyt, soo datter niet meer over en blijft, en sette my dat seggende neder op een Stoel, en leyde myn handen over malkander en luisterde met een open mont, soo lang tot dat hy selfs op hielt en knickte ondertussen eens met mijn hooft, als of ick waerheyt gehoort hadde, en voor het leste seyde hy Truytje en haer Suster, en Iuffrouw Molekmans, (dat waeren de Bergse Iuffers, die van my geen lof genoeg konnen spreken, wegens mijn leven;) hebben gesegt, datje niet meer en hoeft aen haer huys te komen, datse u niet ontfangen souden, en datse geweten hadden dat gy so eene waert datse u niet en souden gelogeert hebben, en daer is een man van Middelburgh die u Schrift gelesen heeft, van dat volck die segt recht uyt dat gy een allemans Hoer syt, en nergens anders om geschreven hebt, als om alleman tot u te nooden, en dat seggen alle diese gesien hebben, als ik die konklusie hoorde meynde ick dul te worden, en seyde dat segt Truitje en haere Suster, en vervolghde, nu die is het toe te geven, om dat sy my niet seer langh gekent heeft, of veel met my omgegaen, en vervolg-

de, maer Iuffrouw Molekmans, is een schoone Beelde, of een Reyn Iuweel, 't is jamer datse een uur uijt het water is, en Truytje niet beter, en dien Man, en alle die mijn Schriften gelesen hebben, die sal oock wat leeren spaert den Hemel mijn leven, en vervolgde, wat persoon heeft my gevoelt, als ik het al ween moet? hy antwoorde Reyns: ik vraegde wanneer? hy antwoorde als gy met hem te Dort sitten praeten hebt, in die Nacht als gy uyt de gevanckenis gekomen waert, en vervolgde, dat seyde hy my al des anderen Daegs, seggende gy en hebt'er niet konnen, aen doen want sy was soo gesteldt, ick hebt gevoelt, daerop seyde ick, en soo is het een Commissie voor een ander, en vervolgde, sedert wanneer syt gy Bode geworden, hy seyde dat raekt u niet, ik repliseerde altijt soo verre dat ick u oock een commissie geven magh, doordien gy u daer voor uytgeeft, en vervolgde ey lieve segt eens tegen Truitje en haer maet, dat sij op een ander tijt soo lang waght, van haer huys op te seggen, tot dat het haer gevraegt wort, en doet daer by, sy en sou u de eere niet gedaen hebben, al hadt sy te bergen gekomen, door dat sy u nu te wel kent voor die gy sijt, dat is voor een Serpent, of versoekster ten quaden, en dede daer de reden by van haere middelen tot versoeking naemlijk die sy daer toe aengewent hadde, en vervolgde, segt tegen Reyns, Scherpenors Neef, en dien Mans Swager dat hijder om liegt als een Schelm en eere Dief, soo te verstaen in dien sin als gy het meijnt, en dede daer by hy heeft my gevoelt Ia, maer 't is soo men alle Menschen voelen mag, en voelt sonder mis doen, dan seyde hy gy zijt een assurante Karonje, en vervolgde, gy durft alle dingen loochenen, ik vraegde wat dat was dat ik loochende tegen de waerheyt, hy seyde dat gy by my geslapen hebt, dan seyde ik tegen de Nigten ik hebbe by u Neef geslapen dat hoort gy wel, en vervolgde, hoe naer is dat tot een Teyken van dankbaerheyt, hy seyde Ia, en vervolgde met my quade naemen te geven, en bijsonder die te kennen gaeven dat ik een hoer was, en tot bevesting seyde hy dat de Dienders op het Gevangen-huys

met my al gedaen hadden dat zy wilden, dat en sprak ik niet tegen, maer seyde dat zijn Schelmen die dat seggen, en al die sulcke een Volck by de Gevangenen setten of laten comen die so een naem hebben, en vervolgde niet dat ik wil seggen dat de Menschen oneerelijk zijn die my op gepast hebben, maer dat segge ik om den Naem, en vervolgde, hoe sal men Boeven by Hoeren setten, of Ionge geyle Man-lieden by Ionge geyle Vrouw-lieden, soo zy meijnde dat wy waren die ons daer geset hebben, en vervolgde noch, ik segge dat het Fielten of Schelmen der Schelmen in haer Herte zijn, segt haer dat aen, en dat ik dat bewijsen sal, niet alleen met dese actie maer oock met andere die ik uyt mijn Mans Mont gehoort hebbe, en vervolgde noch, en sulken Volk regeert al en het zijn de meeste Eere-dieven of Vrouwe-schenders van het Landt, bysonder dien eenen die meest zijn Beck roerde: hy vraeghde wien dat was? en ick noemde hem die, en dede daer by, dien Schelm heeft eens naer ter Veere varende, een Ionge Maegt onteert, en genoegsaem bedurven die maer eerst in de Werelt quam kijken, dat was een Bergse Maegt, volgens zijn selfs seggen die met Kanten ter Goes was geweest in ste van haer Suster, en dan seyde den Schelm noch daer hy is komt ter Veere in mijn Logement ik sal Kanten van u koopen, en het Meysjen quam als hy was aen 't uytgaen, en hy en hadde geen tijt om weder te keeren, daerom seyde hy Meijsjen gy hebt te lang gewacht, en vervolgde, als gy meer ter Goes komt, komt by my op soo een Plaets ick heete soo: vraegt maer naer my, al en was 't maer aen een Kint van de Straet het sal u my wijsen, en ik sal u veel Kanten doen verkoopen, dan vraegden zijn Makers die daer naer ook Schepens zijn geweest, wat was 't voor een Meysjen hoe van pastuer en hoe van kleeding, en hy seyde het alles soo bescheyden dat de andere merken konnen wien het was, en die seyden Ia, is dat soo een geriefelijk Meysjen daer moeten wy ook van koopen, en mijn Man sat daer by, en seyde gy zijt Fielten of Schelmen die niet en deugt, soo sult gy het Kint alheel ruyneren, en zy lachten daerom, en seyden wel Domine of gy

soo fijn geworden zijt door dit Wijf, gy en hebt altijt soo fijn niet geweest wy hebben u wel een ander Man gekent, daerop seyde die wat is van fyn, ick en ben niet fijnder als ick geweest hebbe, maer ick hebbe den Wijf die wel is: zy repliceerden, scheyt den bruy, wy hebben oock Wijfs, souden wy het daerom laten, men moet al wat verandering hebben, want de verandering van Spijs geeft nieuwen appeteyt, en so is 't ook met dese dingen, daerop seyde ik wel dat en is altijt niet waer, en vervolgde, als dat wesen sou, soo en hoefde men naer geen deftige of huyse Vrouwen of Mans te sien als men een volle Natuer heeft, want dan sou ons een Slutje soo wel konnen helpen als een dege Vrouw, dat stemde mijn Man toe, en dede daer by sulcke Guyten of Fielten zijn 't, zy nemen Slutjens van Wijfs om het Goet, en spelen mooy weder met andere, en soo maken zy menig eerelijk Mans Kint tot schande, (en dat con hy doen met fatsoen seggen, om dat hy my sonder Goet getrout hadde:) waerom ik hem prees, seggende soo ist, en vervolgde, en zy en hebben den Naem noch niet eens datse gierig zijn, soo ghy doet die contrarie getoont heeft, en met my te trouwen, dan was't wel Betje of Belletje Lieve erkent gy dat, ik seyde Ia met reden, en vervolgde, so gy soo gierig geweest waerd alsse u naer geven, gy en soud dat niet gedaen hebben, dan was ick een Vrouw die wel was, om dat ick mijn Man die eere gaf die hem toequam, daerop vraegde ik of ik dat niet altijt gedaen en hadde, en hy seyde vraegt dat aen die met my verkeeren, en vervolgde, dan sult gy horen wat ik van u getuyge, en vervolgde nog, daerom zijnse soo Ialoers op my als een pest, dat zy my in een droppel Water konnen versuypen zy souden doen: ik vraegde wat reden, hy antwoorde niet als om dat ik u gekregen hebbe voor een ander die zy u beter gunden als my, en om dat ick't belet hebbe, door u in Huys te houden, soo zijnse sou dueckers boos op my: ick repliceerde wat reden is dat, en vervolgde, hebt gy my gehouden 't is mijn wil geweest, anders en soud niet geschiet zijn, en daer zijnder meer, wat hoeven zy daerom quaet of Ialoers te wesen, hy seyde niet als gy soose seggen: ik re-

pliceerde dat's maer Sotte kaut, en vervolgde waerom niet, en wat hangt my meer uyt als een ander, hy seyde hoor Beletje Lief en glorieerter u niet in gy hebt al wat meer als een ander, dan wiert ick quaet of misselijck in mijn geest, en seyde dat's een verbruyde praet ik en magse niet hooren, en vervolgde, soo gy soo beleeft of soet niet en sprak ik sou u daer voor een klap in u Aenscheyn geven soo boos ben ick'er om, dan seyde hy doet het, en vervolgde, ey lieve doet het mag ik u bidden, en vervolgde noch, laet ick dat eens smaken of sien hoe gy zijt als gy boos zijt, want ick en hebbe u noyt boos gesien, dan dagt ik dat hy spotte maer het was hem eernst, siet hoe ik dat merkte, dan seyde ik ey lieve segt my wat ik boven een ander hebben, hy seyde 't respect van u Man, en Kinderen, en vervolgde, daer in overtreft gy alle de Vrouwen van desen tijt, en dat seggen alle Menschen oock: ick vraegde hoe dat? hy antwoorde vraegt gy dat, en vervolgde weet gy niet wat gy doet, in seyde Ia, soo verre dat ik doen als een ander maer meer niet, dan seyde hy moet ik het u dan seggen, en vervolgde, men is hier niet gewent dat de Vrouwen voor haer Mans soo nijgen als gy doet, oock voor haere Kinderen of Mans Kinderen, en vervolgde, gy en maekt oock geen onderscheyt van Persoonen, is dat oock soo wel: ick vraegde waerom niet? hy antwoorde ick vraegh het u, dan seyde ik Hertje-lief met verlof u komt het voor-regt toe in 't vraegen, oock in 't antwoorden, dan seyde hy om dat gy soo beleeft spreekt soo sal ick het doen, en vervolgde Ia soo als gy doet, want gy en maekt geen onderscheyt als tussen Vrienden en Vijanden, anders doet gy even gelijk, en alsser keure sou wesen soo sou die aen onse zyde wesen, dat seggen alle Menschen dieder op gelet hebben, ik vraegde wat hy seyde dat gy ons meer eert als andere, van wat qualiteyt zy zijn, dan lachte ik eens, en seyde wat moet ik nu het Iongentjen geven voor zijn opseggen, en vervolgde 't een Beeldenjen of 't ander, hy seyde Ia, en vervolgde, maer dan moet het als zijn Moertje wesen, en ik als 't als zijn Vaertje was, soud dan niet wel zijn, en vervolgde, soo een soet Krolebolletjen met een

ront Aengesigtjen en Bruyn-oogens, op een blank Aenschijn en Bloosende Kaekjens, dan was 't ben ik soo: ik repliceerde, zijt gy een Beeldeken? hy seyde Ia of neen, naer dat hy lust tot spreeken had, en als hy neen seyde dede hy daer by wy souden het maken: dan vraegde ick of hy Beelden maken kon of Vaders, en vervolgde, hoe zijt gy soo konstig en gaet gy nog te voet, gy moest een deftige Ros onder u hebben, dan lachte hy eens, en seyde als gy zijt, en vervolgde wilt gy wel mijn Ros wesen, ik seyde Ia liever als een anders of een ander, dan lachte hy weder, en seyde gy zijt een huys Wijf, en ick seyde ey lieve mijn Heer Hogentooren prijst my wat soo 't u belieft, want ik hebbe 't van doen, dan seyde hy nu ben ik mijn Heer Hogentooren doen ik, ik seyde Ia al u leven als gy spot, dan seyde hy weet ik wanneer ick mijn eertijtelen krijgen can: ik repliceerde soo ist, en vervolgde, Hertje Lief ghy moet met my niet spotten of ralieeren, want dan ben ik quaet, en moet u daerom straffen, en dat en doen ik niet geeren, dan seyde hy gy geneest liever als dat gy straft, en vervolgde dat weet ick wel, en vervolge noch, gy zijt een Engel, en als hy daer by dede mijn Engel soo was ick gerust, en soo hoorde ick al de praetjens die achter mijn Rug gingen, en wat'er in mijn af wesen geschiede, want hy seyde 't my al als hy overwonnen was van Liefde, en dat was altijt seker als hy van Huys geweest was, want hy en con soo het scheen sonder my niet dueren, daerom seyden zijn Confraeters dickwils dat ik hem bedierf door soetigheyt of te veel soet te geven, en ick seyde altijt hem niet meer te geven als een ander, en con dat goet maken, door dat ick elk soo veel gaf als hy luste of hebben wilde soo ik hem dede, gereserveert het huwelijcks Bed, daer had hy meer in als andere soo te verstaen my, want hy had my alleen soo elk weten can, en dat wist hy ook wel, en daerom hielt hy sig geluckig: waerop ik seyde dan en is 't geen geluk veel Vrouwen te hebben, om dat gy u geluckig noemt sonder byvoegende distinctie daer gy maer een en hebt, dan seyde hy Ia met versegeling, seggende Ia de dingen (dat is een spreekwoort gebruykelijk by die Persoonen die

de Namen van de wesens die zy eeren en aenbidden, niet en durven noemen, en daerom seggen de dingen der dingen weest ons genadig,) dat hoorde ik eens van dito Françoys, die met eenen seyde dat'er een hoope Volk tot Middelburg woonde die de Sonne en de Mane voor de opperoorsaeken alles goets hielden, en haer daerom de dingen der dingen noemde, om in geen verantwoorden te komen, daerop seyde ick dat zijn Blootaers of Schijters, en vervolgde, connen zy dat niet genoeg goet maken, hy seyde Ia, maer elk en soekt die ruise of moeyte niet die gy soekt of vint: ik repliceerde, soo sou ik ook seggen namelijk vinden, en vervolgde maer hoe can men dat voor by, en een eerelijk leven leyden, hy seyde zy doen dat evenwel, en vervolgde, ick durf of mag seggen noyt fraeir of wel levender Volck ontmoet te hebben als onder die soorte van Volk, want zy en doen of durven niet doen dat oneerelijk of en loffelijk is, om hun Heer met wiens aenscheyn zy bekleet zijn niet te onteeren, daerop seyde ick dat is goet of kostelijk, en vervolgde die hebben mijn Hert, en vraegde naer haer Naem? maer hy en wilde die niet seggen, om dat het hem verboden was,) maer dat en wist ik niet doen ik mijn Man dat hoorde seggen tot een versekering van alle het gene hy met of in ernst seyde: waerover ik verwondert ben geweest tot verscheyde mael, maer niet als ick merkte dat hyser oock voor hielt, en niet en preekte als voor het Gelt of voor een ander, wiens woort hy verkondigde, en die dat wisten of weten connen, die spanden met hem aen om den Buyt te deelen, en leefden een Beeste leven, daer was dito Heer een van, en den Vader van eenen die my ook bysonder over den hekel haelde als ik in hegtenis was: den anderen die seyde hy dat Duvels Sacrament genaemt wiert op d'Ackademie, om dat hy altijt dat woort in zijn Mont hadde, en die was alsoo profaen als den anderen naer maete van zijn Iaeten, en dan wasser een derden die ook wat veel te seggen had diens Vader mijn Man te kort gedaen heeft in gereet of verschoten Gelt, dat was van een Lant dat zy te samen gedykt hebben, of daer Sant uyt gehaelt was tot versterking van het Lant, en daer hadde mijn Man

het Gelt van ontfangen, en hem veel meer gegeven als hem toe quam door abuys, en als hy hem daer over aensprak seyde hy hebt gy wat te pretendeeren haelt het met recht, mijn Man repliceerde, gy mogt beter seggen met gewelt, want wat recht isser nu van u te krijgen, daer u Soon en Swager in de Regering zijn, en u Nigt en Mans, en Neven Vrouwen, die soo veel te seggen hebben als seven Mans, daerop seyde hy niet als gy en sultet niet anders krijgen, en mijn Man hadder soo veel onkost aen gedaen tot zijn versekering, dat hy het Lant had laten meten in presentie van getuygen, daerom was hy soo quaet dat hy seyde legt'et onder u Hooft ende en sterft'er op jou Ouden Schelm alsje bent, en dat was noch al een Domine, of Predikant van der Goes, die voor fijn of vroom gehouden wiert van de Gemeynte, en hy rechte sulcke Schelm-stucken aen die nergens connen verschoont worden, en dat wist den Soone soo wel als den Vader, die dorst nog zijn Snater roeren tegen soo een Mans Vrou, dat het duysent wonder is, datser niet siek van geworden is, want zy leet onverdragelijke pijne, Ia ick durf seggen dat men my de dood hadde aen gedaen, dat ik geen meerder smerte sou gevoelt hebben, want mijn Hert wiert als toe genepen, en daerom was ick oock soo bedwelmt, dat ick den eenen Diender niet en sagh, daerom vraegde ik waer hy geweest was als hy op de Kaemer quam: waerom hy noch eens mager lachte, en den anderen vet: waeruyt ik oock sag of sien con wien mijn Vrient of Vyant was, want ik seyde voor die vraeg mijn God waer van ik moet geoordeelt worden, en vervolgde, nu mogt ik wel seggen soo onse Dogter eens seyde, wasser een stinkender Rog in Zee zy sou haer steert opsteken, want wat Volk vint men vuylder als dese, behalven de geslaegene Vijanden, daer men sig voor wachten can, en vervolgde Jacob waer hebt gy geweest, hy seyde digt by, ik seyde dan hebt gy gehoort wat my gesegt is, en gesien van wien, en vervolgde ik bidde of versoeke dat gy het in u gedagten hout, en vervolgde noch, gy oock Ian, zy seyden gesaemtlijk Ia of 'tis wel, dan vervolgde ik den tijd sal wel eens komen dat wy malkander sul-

len ontmoeten in een naeuw Straetje, dan sullen wy eens sien wiender zijn Hoorens op steken mag of niet, of zijn Hooft mag ontbloten voor die Opperste Majesteyt, en vervolgde noch, segt hun dat aen ik mag 't wel lijden, ik sal eens sien wat zy doen sullen, die Guyten, of Gauwedieven, of Eere-dieven, die Maegden schenden, en noch met hun eere te koop loopen voor Ian alle Man, soo als Eversdijck den Baljues Broer gedaen heeft tot verscheyde-mael, die nu in de plaets van zijn Broer voor groot Meester gespeelt heeft, en vervolgde hoe schaemt hy sig niet, en zijn Broer ook voor mijn oogen te verscheynen, laet staen te spreeken daerse weten dat ik haer soo wel kenne in alle hunne daeden die schelmachtig zijn, so als is die actie die den Baljue eens ontrent my gepleegt heeft in mijn Mans leven eer ick troude, wat doet hy, hy hoort dat ik met mijn Man verlooft of beloft ben, en dat hy genoegsaem mijn eere gestolen had, (om sig van my te versekeren, denckende zy en sal my dan niet durven verlaten, vreesende dat ik het haer verwijten sou in presentie van haer Man, en hy dat gelooven) hy gaet hem raeden met zijn Night te Trouwen, en doet daer sulke redens by tot beweging, dat mijn Man met het stuk verlegen was of confuis raekte, hoe dat, hy segt Domine zijt gy een Man om naer Liefde te trouwen, neen, gy en mogt dat niet doen op u Siel en Saligheyt, want gy moet u Kinders voort helpen, en daerom sien naer een Iuffrou van staet, door wiens vrienden gy cond geavanseert worden, en uwe Kinderen, en vervolgde, of gy en zijt niet weert dat gy leeft, (en hy wist een ander voor my, so my daer naer gesegt is die hy my beter gunde, en hy nam so een pretects om zijn Nigt met eenen aen den Man te helpen die geen goet en hadde, en soo veel Vlees en Bloet als een Spaens Ancker of daer ontrent soo mijn Man daer naer seyde, waer door hy sig Doodt sou gekniest hebben, het gene den Rader wel wist, soo hy soo swak geweest hadde als menig ander die sigh van sulcke Schreeuwers laten over-roepen uyt vreese van hun ongunst so souden wy ongeluckig geweest zijn, en dan segt die of zijn

Maet 't is wat te seggen den Officier tegen of mede te hebben, en de fatsoenelijkste van het Lant, daerop seyde den anderen hey dog waer steekt het fatsoen, als't al moet gesegt wesen in dat bol Backhuys dat van den Dranck opgeblaesen is, ick geloof Ia, want anders kenne ick'er geen fatsoen aen boven andere zijns gelijke.

Daer en had Verkat niet tegen, maer het tegendeel hy con daer by brengen hoe zy van niet tot iet gekomen zijn in een korten tijt, en dat zy nu soo voor groot Meester spelen als of niemant haer gelijke was, en dat zy daerom al verachten dat'er is, sose my ook gedaen hebben, om my mijn Man tegen te maken, en mijn Man om hem my tegen te maken, en als zy sagen dat het mislukte en dat het al Roosjens waren die voor Doorens op quaemen, dan hadden zy die gesaeyt, en zy hadden gelijk so verre; want zy hadden Doorens gesaeyt, en daer waren Roosjens in de plaets gekomen of het Saet was getransformeert of verandert, en dat en wisten de Bottericken veel niet die niet verder sien als haer Neus lang en is, als Neef Jacob of zijn Maet, en daerom seyden Moeje heeft dat Volck verongelijkt; want zy en hebben haer noyt niet als goet gedaen, en met rispect van haer gesprooken, daerop seyde die Duevels dank mocht ik daerop wel seggen, want zy en hebben niet anders gekonnen, dan was Moeje een Drommels Wijf, en zy seyde de dingen had gy dat geswegen, dan en sou zy niet geweten hebben dat gy met de Drommel omgegaen had, zy vraegden waerom: ik antwoorde om den Tuyn of de groote Markt, dan vraegden zy wanneer: ik antwoorde als gy met u Oom om gingt, dan was 't is mijn Oom een Drommel geweest: ick repliceerde gy segtet, maer ik niet, dan was 't gy zijt een gerafineert ding, en 't vervolg, al wiert gy seven-mael gesmolten gy en soud niet veranderen, dan seyde ik dienvolgens ben ick suyver, en vervolgde, spreeckt nu meer van Moejes ondeugt zy sal hebben of loeren en toonen wien gy zijt; naemelijk Lasteraers soose nu gedaen heeft op haer volgende Feylen.

(Dit al en vertelde ik tegen Verkat niet, maer een Deel daer van, en hy hielt daer mede niet op van schelden,

op vraegde ik als hy op hielt of hy niet meer en wist, dan of hy zijn Galle al uyt gebraekt hadde die hy ingenomen had: hy repliceerde onbeschaemt Vercken is 't niet genoeg, en erhaelde het gesegde, dan seyde ik Ia, en vervolgde, maer wat wilt gy daer nu mede seggen, hy antwoorde dat gy een Swijn zijt dat niet en deugt, dan begon ick op mijn Vingers te tellen alle de Namen die hy my gegeven hadde, en seyde tegen de Nigten draegt daer kennis van, zy seyden 't is goet, en vervolgden soetelijk, wel Neef brengt gy ons sulke een Volk in Huys, hy seyde houdt u Backhuys toe ick en moeje u niet, zy seyden ghy doet al, door ons sulck een Volck in Huys te brengen, dan vraegde ick noch eens of hy mijn Boeck beliefde te langen, en hy waerom: ick antwoorde als vooren, dan seyde hy ten is u Goet niet, maer het meijne dat ick met byslaepen gewonnen hebbe, dan seyde de Nigten met een lag, wel Neef met een verdobbeling had gy dat geswegen: hy vraegde waerom, en seyde 't is waerheyt, en mag ik de waerheyt niet seggen ik seyde Ia, en vervolgde, hoe Nigt wilt gy niet dat u Neef de waerheyt spreekt, en vervolgde, 't is waerheyt dat ik by hem geslapen hebbe, en dat connen de Lieden te Dort getuygen, dan en mogten zy my niet meer hooren, door dat zy meijnden dat ik spotte, en daerom deden zy my weg, en seyde foey Neef ik schame my dat ik Neef seggen moet, &c. (Dan wiert hy eens soo boos en sou my wel verscheurt hebben, en doen ik dat sag en wiert te denken dat hy met zijn boose kop wel sou weg geloopen hebben, en dat vermaert by Volk dat my niet en kende, soo so relveerde ik om hem aen te doen om mijn Goet met gewelt uyt te halen, te meer om dat ick het met een kleijne moeyte doen con, dat was met een wisse Bant aen stucken te snijden, te meer om dat hy seyde van by de Regenten dier Stadt te gaen klaegen, om dat ik myn Goet had aengetast, dat hy het zijne noemde, en dat ik daer uyt te gemoet sag dat ik moeyte sou hebben om aen mijn goet te komen dat hy noch hadde, door dat hy my soo sou verpligt hebben om hem te soeken, waerop andere souden gepast hebben, om het Kint een ander naem te ge-

ven, of mijn doen een ander oorsaeck toe te schrijven: waerom ick dagte beter dat gy my soekt als ik u, en de bankroet en lust my niet, en het gevolg van dien dat sou wesen, siet dat hebbe ik met byslapen gewonnen, daerom seyde ik segt of gy mijn Boek langen wilt of niet met assurantie: hy vraegde wat ik doen sou of als vooren waerom? ik antwoorde de reden is al genoeg gesegt, en vervolgde, soo gy hem nu niet terstont en langt soo sal ick hem langen: hy vraegde waer mede ick seyde met mijn Handen, hy vraegde hoe ik'er by comen sou? ick antwoorde met een Mes bequaemelijck, met dat Dingentje los te snijden daer het Slot aen hangt, dan seyde hy comt daer eens aen met een opsettelijke boosheyt, daerop seyde ik Aga is 't anders niet met u en liep dat seggende om leeg om een Mes te haelen met sulke een koerasie, als of ik seven Mans sou verslagen hebben, of tegen so veel strijden moest: dat sagen de Nigten, daerop liepen zy met haer beyde, de eene naer hem toe om vast te houden, door dat het den Oom te quaet hadde, en de andere naer my toe om my vast te houden, maer ik seyde 't is geen noot, ik ben wel by mijn sinnen ick en sal hem niet misdoen, maer mijn Goet uyt zijn Bage langen al was hy noch soo boos, want ik en sal niet gedoogen dat hy met mijn Goet pronkt tot mijn schande, zy seyde ten sal ook niet zijn weest gerust, wy en sullen het uyt ons Huys niet laeten al dede hy noch soo veel, daerop hielt ik my gerust, en ging op den uytslag wagten sonder een woort te spreken, om dat ik hoorde dat zy regt deden, en prees haere opregtigheyt in mijn Herte, en dankte God om haeren 't wille, en bleef soo een wijle tijdt op getoogen, doen ick op de Hemelse dierectie dagt die my in alle nooden voor gekomen of by gestaen had, en doen hy moede wiert van twisten so wiert hy weemoedig op mijn spreken seggende, gy hebt nu so veel quaet gedaen, of soo veel quaet uyt gespogen weet gy wel waerom, of waer ik dat verdient hebbe, en dat met sulke een teerderheyt dat het al weemoedig wiert dater was, en hy begon te schreyen, en seyde al dat hy wist of hooren seggen hadde onder ander, dat de Goese Regenten eens waren geresolveert geweest my in een Huys-

jen te metselen dight by de kleine Kerck, en dat zy van Resolutie veranderden, doen zy te dencken wierden dat ick te weynigh Goedt hadde om'er van te leven: daerop seyde ick dat zijn mooje Regenten die het Recht laten t'excuseeren om haer eygen interest, en vervolgde is 't ook wel waer, hy seyde Ia seker, en vervolgde ick hebt van een Schepens Soon, die doen in de regering was en noemde my die, daerop seyde ik men sal den geheimen raed de Kinders openbaren, mijn Vader wat gater in de Werelt om, en alsoo ick dat te denken wiert, wiert ick seer bedroeft, en raeckte soo aen 't schreyen, dat ick al dede schreijen dat'er was, dan wilde hy my den Sleutel geven van zijn en mijn Goet, maer ick en wilde hem niet hebben, maer seyde Lieven Vaeder waerom komt my dat over hebbe ick oyt het Geldt of Goedt naer gejaeght als een Veldt-hoen op de Bergen met ongeregtigheyt: en hebbe ick niet in tegendeel altijdt het Goedt versmaet als een onnut? waerom komt my dan dat over? ach laet het my eens sien! &c. Dan wilde hy gestadig spreeken om te seggen swijgt daer van stil, maer hy en con niet eyndeling wierp hy den Sleuter op mijn Schoot en ging weg, en doen hy aen de Deure was soo seyde hy ik sal soo weder comen soo als hy dede naer zijn Moet wat gekoelt te hebben, dan quam my in gedagte hoe dat geschiet was om mijn verflauden yver op te wecken, en dat de boose dat ten quaden gedagt hadden, en den Goeden dat ten goeden geschikt hadde, om dat ik begon te wankelen, waer-over ik Hem in mijn Herte prees, en seyde 't tegen hem als hy weder gekomen was, nu sal ik noch eens schrijven al waren alle Boomen Galgen en Touwen Stroppen, of al stont daer den Beul met het Sweert die seyde als gy geschreven hebt sult ghy daer door sterven: dan begon hy te smeeken, maer ik en hoorde of verhoorde hem niet, en ging dan op zijn versoek mijn Goet langen, en als ik dat hadde soo wilde hy dat ik zijn Goet in mijn bewaring nam, en wat ik'er tegen seyde was te vergeefs, hy bad sonder ophouden soo lang tot dat ick het toestont, door dat mijn Herte het smeeken niet meer verdragen con, en daerom qualijk begon te wor-

den, en om dat ik wist dat hy dan sou connen doen hebben dat hy wilde als ik qualijk was, daerom scheyde ik in tijts uyt, en nam het aen, waer-door hy gelegentheyt over hielt om meer by my te comen. En,

Door dat ick nergens geen gelegentheyt en wist, soo wiert ik genootsaekt te bidden dat den Oom mijn Goet noch bewaren soude, en als zy het daer voor niet doen wilde soo moest ik het daer van daen nemen, en hier toe gaf my die Nigten Moeder en zijn Moeje gelegentheyt, door my een Kaemer te presenteeren voor een kleijnen prijs, daer ging ick tegen zijn Borst, om dat hyse niet wel lijden of sien mocht, bysonder om het leste voorval, denckende daer sult ghy niet veel by my comen, en daer kreeg ik dito Brief van mijn Broeder, en als die swarigheyt over was kreeg ick een ander. Siet hoe, ik wiert daer genootsaekt te blijven, door dat ick niet weg en con wat moeyte ik daer toe dede, ik overleyde my selve schier Mal of Sot Dag en Nagt maer te vergeefs, ik moest blijven en den Gouse handel sien en noch wat quelling lijden, vooreerst door te sitten als een Kaerpel op Solder daer ik niet meer vrijheyt had als op het Gevangenhuys, en veel minder gerief, en daer toe moest ick voor mijn Kost en Goet sorgen, het gene my een ondragelijck last was, en daer toe op een onredelijk Volk kijken, dat by naer niet en dede als enkel verkeertheyt, door vooreerst haer Huysen tot haer Goden te maeken, en dan als voor eerst haer Huysen tot haren Goden te maken, en dan als die te doen eeren, Ia veel meer durf ik seggen, want de redelijke Goden en pretenderen niet dat men voor haer doet als men voor die Huysen doen moest, dat is Bloots-voets gaen of op zijn Kousen: wederom of verder, dat mense niet en gebruyckt tot zijn gerief soo men doen moest, om niet geaffronteert te worden of als een Hont aengesien, zy sullen de schooneeet Matenaelen te pronk hangen of setten, en de vuyle tot het Eeten gebruyken, en Sront Kotten met verlof Eeten om het Huys te sparen: gaet men over een Vloer of Solder met schoone Muylen of Schoenen, soo is 't of zy ons op-eeten souden, sit gy op een Pronk-stoel ten is niet beter, maer soo of zy

u voor een vergiftig dier aen merkten, want zy gaen de Plaets vagen of schueren, en spoelen als offer soo-een op geweest was, en dat met Seep en Schuer-steen, om den gront wel uyt te haelen, niet tegenstaende zy niet een vuiltje sien, daer by leven zy als Katten en Honden met malkander die niet en doen als baeuwen en graeuwen, soo of zy malkander in den Dreck gevonden hadden, en of zy malkander vloeken of segenen 't is soo het scheynt by haer even veel, want zy zijn even goede Vrienden, zy en kennen soo het schijnt geen vernedering of vergeving van sonden, of berou belijdenisse, want zy en doen 't haer leven niet voor malkander, maer als zy Faute sien, kijven zy noch toe, (soo als onse Dogter dede, als zy dito Lapken Linnen vont,) soo gaense of gingen zy van quaet tot erger? waer-door zy soo verbittert wierden, dat zy niet een woort van malkander konnen verdragen tot verbetering of corectie, daer by moest ik hooren en sien als zy Iets verkogten dat zy den hoogsten Penning maekten te krijgen van wien het was, en als zy Iets in kogten voor den minsten Penning, soo dat het Volk schreyden by haer Goet, en van den Arrebeyt bysonder, alsser Imant by haer Iets liet maeken, soo moesten zy veel geven, al was 't van Iets datse sonder hun schade konnen doen, en als zy Iets van een ander lieten doen, soo gaven zy soo weynig dat de Menschen daer schade moesten aendoen of niet by bestaen en connen: ik toonde haer dat onredelijk te wesen met woorden en met wercken door de contrarie pratijck, niet tegenstaende ick sonder winning was, en aen mijn Goet verliesen moest, en van het Kappitael leven, soo seyde ik dat in mijn Hert niet te connen vinden, dat is de Menschen soo sou doen die Iets voor my deden, al was 't dat zy niet meer en vraegden, als ik rekenen kon dat zy daer aen schade souden doen of geen behoorelijke winst hebben, soo gaf ik haer meer om mijn gemoet te voldoen in haer presentie, maer dat en verschoonde my niet, ik was slegt al en dede ik niet sonder reden te geven van waerom ick het dede, en anders niet tot van mijn gewaet of kleeding of kapsel toe: eens vraegden zy my waerom ik geen Kanten droeg en gesplopde Mut-

sen? ik antwoorde vooreerst, om dat my alle overtolligheyt een last is die my ongeoorlooft is te dragen de reden daer van is, om dat ik sulcks niet doen can sonder mijn even Mens te verkorten die ick moet Liefhebben als mijn selven, om dat ick oordeel dat onsen Vader of Heer niet tot overdaet gegeven heeft, dienvolgens dat den eenen te veel gebruykt moet den anderen te kort hebben, ten anderen om dat het Beelden zijn die expresselijk zijn verboden te maken, dienvolgens oock te dragen, want soose niet gedragen en wierden het maken sou haest ophouden, dat en was maer Muggesiftery, dienvolgens tijt verquisterye, in ste dat ick'er te beter om sou zijn, soo was ik'er te slegter om.

Eens meynde ick my vrij te spreken tegen eene die buiten Huis woonde, in het Huis daer mijn Goed gheweest was, en die my aensprack om te vraegen of ick quaedt was niet, maer noch quaed: ik vraegde wanneer ik noch quaed geweest was, en waerom ick quaedt sou wesen? zy antwoorde, om dat mijn Moeder het Volk op u Kaemer gebragt heeft, om die te laeten sien doen ghy besigh waert met schrijven, juist om datse u niet gevraegt of u gewaerschoud heeft; en wy en zijn by ons sulcke punctiljes niet gewent; wy zijn gewent op zijn Boers te leven: ick repliceerde, 't en is daerom niet te beter: zy seyde, noch niet te erger, en vervolgde, ick meijnde dat gy een ander Vrouw waert doen gy hier eerst quaemt, of doen gy die moeijelijkheyd met onsen Neef had, en vervolgde noch ick sien dat gy al zijt als ick en een ander, of my en mijns gelijcke die oock zijn fouten heeft: ick repliceerde, hoe komt dat te pas? en waer hebbe ick u fouten getoont? zy antwoorde my niet maer mijn Moeder, en dat haer geschiet, geschiet my oock: daerop seyde ick, wel is 't mogelijck dat er sulck een correspondentie by u is, en dat gy sulcke quaede Vrienden zijt, dat gy niet en doet als kijven als ghy by malkander zijt, of geen drie woorden spreekt of daer is barsigheyt of kijvaegie onder: daerop seyde zy, wat raekt u ons kijven? ick repliceerde, met meerder eere mogt ick dat vraegen, de wijle het buiten u tegenwoordigheyt is geschiet, om dat gy het in mijn

tegenwoordigheyt doet: zy vervolgde, zijt ghy soo een Mensch: ik, zijt gy soo een Volck: daerop seyde zy dat trecke ick my aen, en vervolgde, ick hebbe gehoort dat gy tegen mijn Moeder oock soo seyde of diergelijck, dat was, zijt gy soo een Vrouw: ick mag wel seggen, men kent geen Weerd, of men gaet'er mede over heert: ick vraegde wat misseyde ick daer aen als zy my soo quam te trotseeren? seggende, ick wil Volk op u Kaemer brengen, 't en raekt u niet, 't is mijn Huis, en dat ik daerop seyde, soo sou u Huis-meester met meer reden kunnen seggen die 't Huis in vollen eygendom toe komt; maer ghy niet die het in Huir hebt, soo als ick de Kaemer doen, en soo gy het my vraegde, ik en sou 't u apparent niet weygeren, maer soo en verstaen ick het niet; want ick mogt met verlof op den Pot sitten, of besig zijn met naer Vlooijen te kijcken die hier abondant zijn en my seer quellen, waerom ick genootsaekt ben dickwils het Hemde open te doen, en ghy soudt daer met een Man-mensch komen of boven senden, seggende, gaet kijckt boven mijn Kaemer eens; en ick en canse niet sluiten of magh niet, om dat gyder van u Goet in hebt, en dat zy naer dit alle niet en luisterde, maer seyde ick wil en sal, en staet het u niet aen gy moogt vertrecken, daer zy weet dat ik nog geen gelegentheyt en weet om te wonen; sou ick daerop niet mogen seggen zijt gy soo een Vrouw; en ick meijnde dat gy een ander waert, daerom mag men wel seggen, men kent geen Weerdt of men gaeter mede over Heert, ick meijn ja: zy repliceerde neen, of ick en ben van dat oordeel niet al was dat soo eens gebeurt, dat ick niet toe en stae, want ick heb 't mijn Moeder anders hooren seggen, en die geloove ick beter als u: ik vraegde waerom? zy antwoorde, om dat ick haer kenne en u niet: ick repliceerde dat is wel soo verre, maer dan is 't wonder dat gy haer soo dickwils heet liegen, seggende gy Iockt'et, en waerom jockt gy weder; en vervolgde, als ick ymant soo wel kende soo en sou ick sulck een tael niet voeren tegen de eene of tegen de andere, denckende ik sou dan ook konnen liegen of jocken, is 't jocken dat men seggen moet; maer het waer te wenschen dat het noyt bedagt en was,

laet staen gesegt, want 't is een woord dat veel quaedt veroorsaeckt, door dat veele het seggen en niet en weten wat daer insteekt maer seggen 't uijt korswijl, en die dat verstaet moet dat evenwel op-eeten en lijden dat een ander daer zijn voordeel mede doet, als met een leugen: dan was 't wel zijt gy soo precijs, soo is 't wonder dat ghy Godts Woordt niet hooren meugt, maer de Menschen die 't u voorlesen voor Versoekers of Tergers uytmaekt, en segt hebt ghy dat in de Kerck geleert ghy mogt liever t'Huis gebleven hebben: daerop vraegde ik, was dat om Godts Woord dat ik dat seyde; en vervolgde, my dunkt dat ghy-lieden my soekt op een Vlees-banck te brengen, eerst door Lieden boven te brengen als ick schrijf daer gy weet dat ick niet schrijven magh, om dat ick hier geen vrijheyt hebbe; en dan door sulck een tael te voeren, en dan en wilt gy noch geen versoekers ten quaeden genaemt werden; maer wilt wel versoeken of de daet hebben, en den naem niet; en gy brengt my gestaedig in Doots-benauwtheyt; lest met het boven senden van den Schilder die quam om mijn Bedt-stee te schilderen, dat oock een parte was om dat ick daer in sliep en slaepen moest, en dat met twee Bedden, om dat ick die op een ander niet leggen con, en met mijn witte Dekens, die ick niet op of af con leggen sonder smeeren, al was 't dat het den Schilder noch niet en dede, en dat gy weet dat ik'er niet lang wesen sal, dienvolgens dat gy het dan soud konnen doen, en u Moeder komt te seggen, ick en wil dat niet ongeschildert sien; magh ick niet seggen ghy een hoeft het niet te sien soo langh als ick'er op ben, elck houdt Huis naer zijn contentement, ick en wilt niet geschildert hebben, daerom, wilt gy schilderen, schildert als ick'er af ben: zy seyde ick en wil soo lang niet wachten maer nu doen: daerop zweeg ick stil, of seyde ick en can u niet dwingen, of dat ick niet mijden can, dat moet ik lijden, patientie, de Heere sal 't voorsien, en my verlossen als 't Hem belieft, en liet haer toe sonder een woord meer te spreeken; dat kan den Schilder getuigen; en al was 't dat zy nu noch soo veel wilde en den Baes speelde, soo en sal ick'er geen woordt tegen seggen nu ick dat gesien

hebbe, maer sal alles weg brengen dat my mogelijck is van voor haer oogen om geen ergernisse te geven, so als men voor de Sotten doet; want ick sien datse niet beter en is, door datse naer geen Reden luisteren wil, en dat ick seggen sou, is dat ick soo verschrickte dat ick in een ure mijn selfs niet en was, als ick die grove stem hoorde, en die harde voet-stappen te trappen op komen met sulck een veert, denckende sou 't een Diender wesen die komt om my te vangen, om dat ick hier uytgebannen ben en tegen mijn vrijheydt blijve, en ick en kan evenwel niet voort komen, &c. daerop seijde zy dat is maer malligheyt, dat weet gy oock wel; en vervolgde, zy en sullen u hier niet soecken om sulcke dingen; en vervolgde noch, zy en zijn hier soo Bloed-gierig niet, zij hebben een Man uytgebannen, om het selve Feyt, ja noch erger, want die wilde tegen hun wil en danck spreecken: daerop seijde ik, dat is een grouwel; en vervolgde, zy hebben recht gedaen met hem te bannen, en souden noch rechter gedaen hebben met hem vast te houden en te setten daer hy met zijn doen geen quaed con veroorsaeken; en vervolgde, komt dien Man noch in de Stad, of laeten zy hem toe te komen, soo toonen zy lasie te wesen, en ick en sou my op sulcke Regenten niet durven vertrouwen, denckende als de andere quaemen en seyden gy houd onsen Gevangenen op, of stijft onse Misdaedigers in het quaed door haer te Huisvesten of te Herbergen tegen ons verbodt; zy souden seggen neemtse mede en straftse daer voor, wy geven u consent, want zy is buiten onse kennis ingeslopen onder den grooten hoop, in stee van te vraegen wat recht hebt gy om het Volck ons Huis of Stadt te verbieden, verdiet gy over u eygen, en voor dat gy dat gedaen hebt sal ik u een Proces van Injurie aen doen, want Ider een mogt sig soo Meester maken van mijn Huys of Stat, en maken dat ik niet een in wonder en hielt, want dieder zijn konnen uyt sterven, &c. en vervolgde, ik wenste wel dat dien Schipper van Hamburg quam, maer 't is als een plage soo sommige Menschen seggen dat hy soo lang weg blijft buyten gewoonte, en vervolgde naer het seggen van het Volk moest hy hier nu langh geweest zijn, zy seyde

dat en doet tot de sake niet, en vervolgde, hy en sal apparent nog in lang niet komen, want hy is van de Fransse gevangen volgens de sustenue, en vervolgde noch, sou mijn Moeder soo lang moeten laeten in Godts Woord te lesen: ik seyde neen, en vervolgde, laetse doen soo als andere doen, dat is, voor sich selfs lesen op een behoorelijke wijs, maer zy en hoeft niet te schreeuwen met een staende Keel soo veel als schreeuwen kan, om my te beletten in het gene ick voor hebben, al en was 't waer in een ander Capittel te lesen als zy doet; ick en kan my altijdt naer haer niet reguleeren om op te mercken het gene zy lesen wil; zy leest veel in de Zendt-brieven Pauli aen die van Corinthen, en Romeynen; en die zijn my een aenstoot veele, om dat ik het niet en verstae, en andere quaet uyt trecke, of my als quaet voor komt; soo als zijn die dingen die de Predestinaetie raeken: daerop seyde zy, die hebben een ander uytlegging: ick repliceerde, dat weet ick oock wel, maer die en voldoen my niet; dienvolgens is my dat een aenstoot; behalven dat moet ick oock mijn dingen waernemen, en schrijven dat ick te schrijven hebbe, al was 't maer een rekening of een Brief, die men niet altijd kan uytstellen; te meer, om dat men niet en weet wanneer u Moeder die Kuire of dien lust sal over komen, anders kon men sig daer naer reguleeren, maer dien komt haer over als den Stoel-gang (met verlof) so schielijck, zy sal daer staen praeten van Kraeijen en Duiven, of van de Koopmanschap, en met soo valt zy aen 't lesen; wien kan daer staet op maeken? ick niet; ick meynde dat men sig bereyden moest om sulcke dingen te doen, om aendagt te hebben, of te weten wat men leest; maer zy valt'er in als een Koe in een Bijt; en ick geloof datser soo veel van verstaet als onse Kat, of dat het is als of'er een Os in den Bijbel keek als zy daer in siet, en dat zy 't doet om dat zy meynt daer mede te verdienen, maer niet om te leeren, of nut uyt te trecken: dan was 't, gy hebt wel slechte gedachten van mijn Moeder, en ik moet u seggen dat gyder wel qualijck aen doet; want mijn Moeder is een oprechte Vrouw, die van de Weereld geen quaedt en weet, en dat gy die soo veroordeelt; het oordeelen komt

u niet toe: ick vraegde wien dan? zy antwoorde, onsen Zaligmaeker: ik vraegde wat weet gy of ick die niet en ben? zy antwoorde met verschricking, (naer my wat gescholden te hebben over mijn verwaent spreeken, soo zy het noemde) om dat gy geen Man-mensch en zijt; oock om dat hy anders komen sal om te oordeelen: ik vraegde hoe zy dat wist? zy antwoorde uyt of door de Schrift: ick vraegde wien zy meer geloofde den levenden Jesus of den dooden? zy antwoorde den levenden: waerom? om dat'er in hem geen bedrog kan wesen of men sou 't sien, en in den dooden wel; want daer sou een ander konnen in zijn plaets of naem komen, soo als 't dikwils gebeurt is, en dat gy nu oock wilt doen: ik repliceerde, al weder valse beschuldiging, en vervolgde, wanneer hebt ghy my hooren seggen, ick ben Jesus of Christus? zy antwoorde dat niet, maer Zaligmaker, en dat is een: ick repliceerde, dat en hebbe ick oock niet gesegt, maer gevraegt of gy weet dat ick dat niet en ben? zy repliceerde, dat meyne ick: ik repliceerde, kom wil ick u dat eens goedt maeken, of belieft gy dat nu eens te sien? zy antwoorde ja; en vervolgde, maer dat en sult ghy my niet konnen doen sien, door dat ick contraerie weet: ick repliceerde, segt meyne te weten, of anders scheyde ik uyt: zy repliceerde ick geloof 't wel, om dat ghy daer geen kans toe siet, en begon dat seggende overluit te lachen; waerop de Buiren toe quaemen, en vraegden waerom lacht gy? zy antwoorde, om dat Iuffrouw Isabella my wil doen sien dat zy den Zaligmaeker is die gekomen is om de Levende en Doode te oordeelen; en als zy hoort dat ick segge, ick en wil 't niet sien, en dat zy segt ick en wil 't u niet toonen, eender als den Vos seyde, de Druiven zijn te suir, om dat hy daer niet aen en kon: daerop seyde ick, naer een wijle tijd verstomt geweest te hebben, 't is wel gelijck men segt, dat de dingen noyt niet vertelt en worden soose geschiet zijn: Dese Dochter come my te beschuldigen met valsheyt, en als ick my meene te verdedigen, so en laet zy 't my niet toe, maer lacht my uyt, en roept u soo tot getuigen van haer valsheyt: daerop vloog zy op als een Exster, en seyde al dat haer voor den Mond

quam; en om dat de Buiren meynden dat ick haers gelijcke was, soo sogten zy my te stillen seggende, en trekt het u niet aen, zy is in tooren, en weet niet watse segt: ick repliceerde dat weet ick oock wel, maer zy en magh niet al seggen datse wil al is zy in tooren; want andere souden dat als waerheyt voort vertellen, (dit seyde ick, om dat zy my dingen verweet die tot mijn naedeel strekten, soo als haer Neef in tooren gedaen hadt in haer presentie, daer zy sich op dien tijd van diende, seggende ick sou 't nu wel gelooven dat Neef seyde, &c.) en vervolgde, 't is een Laster-tong: waerop zy seyde, dat en was ick niet als ick u Goed dede weder krijgen, dan songt gy een ander Lied; maer 't is wel soo men segt, als de wil is voldaen, dan is de Liefde vergaen: daerop seyde ick, nu ben ick ondanckbaer dat hoort gy-lieden wel; en vervolgde, segt nu voort ick hebbe Getuigen, ick sal 't u al goet doen maeken spaert Godt mijn leven: dan was 't, doet u quaets en u best: daerop seyden de Buiren tegen malkander, 't is hart tegen hart, de eene en wil voor de andere niet zwigten: daerop keek ick hun eens aen, en dagt wat voor Volck hebbe ick vooren, den eenen Geck of den anderen, ick sal beter zwijgen eerder erger van komt, en zweeg kort stil: dat merckten zy, en seyden, wel Iuffer gy en moet om ons niet zwijgen, wy mogen wel wat hooren disputeeren, want men leert'er door, en bysonder van sulcke Menschen die so veel Kennis hebben als gy: daerop seyde ik, gy toont het wel door my by so eene te vergelijcken, daer ick niet tegen spreeken sou soo zy my daer niet toe en perste, of soo ick daer niet toe geperst en was, God of den Herten kender weet waer door; en als ick dat seyde, en om het voorleden te denken wiert, soo schoot mijn Gemoed vol, en wiert verpligt Traenen te storten, en te klaegen over mijn elende, seggende, wat moet ick al voor andere lijden, wat ben ick'er onnoosel aen; en vervolgde, zijn niet alle dese dingen my over-gekomen voor het Menschelijk Geslacht? en vervolgde nog, hoe wel hebt ghy Heer mijne Bede verhoort, want ghy hebt my al laeten over komen dat u Volk lijden moet van de boose Wereld: eer mijn Klachte ge-eyndigt was sprae-

ken de Buiren van het stuck van Religie, en versochten my tot Scheyds-man: ick repliceerde, ick en kan u niet scheyden, dewijle ghy my voor geen Rechter en erkent, noch ook mijn Oordeel onfeylbaer houd: zy repliceerde hoe wilt gy dat wy dat doen dewijle wy u niet en kennen: ik repliceerde, gy en kent my niet 't is waer, maer gy kent mijn Oordeel wel, want het is gemeen: zy vraegden wat is dat? ick antwoorde, die dingen die buiten alle questie zijn, soo als dat het geoorloft is met Maeten te drincken en te eeten: zy seyden, dat is niets gesegt, wy willen meer van u hooren, want gy komt ons wonderlijk voor: ick repliceerde, kom vraegt al dat u belieft, ik sal u antwoorden van wat dingen het zy, sonder onderscheyd van Persoonen, en Plaetsen: zy vraegden dan eenige dingen die ick haer naer recht beantwoorde, maer niet en voldede door dat zy met een voor-oordeel tegen my ingenomen waeren, soo seyden zy, soo onse Domineen dat seyden wy souden het gelooven, maer van u konnen wy niet, om dat gy ons vreemd zijt: daerop seyde ik, hoe sult gy dan den Sone des Menschen gelooven als hy komt om u te oordeelen, hy sal u oock vreemt wesen? zy antwoorden, dat sal met Kragt geschieden: ick repliceerde, ghy maekt een verkeerde rekeningh en wenst naer u verdriet; want soo het geschiede naer u seggen, soo waert ghy al verlooren, want gy en soud geen tijd hebben om u te bekeeren, en hy sou u soo verschricken dat gy om geen bekeering dencken soud, maer om te vlieden van voor zijn Aenschijn, en te roepen, Bergen valt op ons, en Heuvelen bedeckt ons: dan vraegden zy hoe sou 't dan geschieden? ick antwoorde, naer de Woorden Jesu die beschreeven zijn, luce 17. vers 20 en 21. sonder uyterlijck gelaet, en sonder te konnen seggen, Siet hier en siet daer, dat is met een vertooning of openbaering van dat Koninglijck Oordeel dat binnen u is, door Schrift of Druck, soo als of Godt of den Hemel-Koning, naer mijn seggen, my dat Oordeel openbaerde in Geest en Waerheyt, en dat Hy my dan dat dede beschrijven, en beschreeven zijnde, dede Drucken, en dat Boek uytgegeven, om soo de Gemoederen der Menschen aen te raeken, sonder uyterlijck ge-

laet naer zijn voorseggen, daerop seyden zy wy souden dat van u connen seggen, als wy wisten dat gy dat Boek geschreven had: ick repliceerde dat en raekt dese sake niet; want dat en siet maer op dat extraordinaer seggen, dat verwagt wort of de Menschen wijs gemaekt is op de verschijning der wolke of Teekenen in de Logt, die Iesus segt niet te sullen wesen, seggende het overspelig geslagt eyst een Teeken, seggende segt ons wanneer sullen dese dingen geschieden en geeft ons een Teeken, op dat wy weten wanneer dese dingen aenstaende zijn, maer hy segt haer en sal geen Teeken gegeven worden als het Teeken Jona den Propheet, dat is de waerschouwing met den slag, daerop seyden zy hy segt ook gelijk Jonas drie Daegen geweest is in den Buyk des Wallevis, soo sal hy ook wesen in den Buyk der Aerde, en dan wederom komen om te Oordeelen de Levende ende Doode: ick repliceerde, dat is al geschiet naer de voorsegging, en vervolgde, maer dese dingen moeten noch geschieden die ik gesegt hebbe voor u, en de geheele Werelt, want gelijk den Blixem gaet van het Oosten naer het Weste, soo sal den Sone des Menschen wesen in zijne toekomste ten Oordeele, en soo als ick segge soo sal 't wesen, als het Oordeel van den Sone des Menschen sal geopenbaert worden, dat is het Oordeel van den Sone des Menschen die onwederspreekelijk soo is, maer dat en is Iesus niet, want die en is geen Sone des Menschen; want ten uytersten genomen is hy maer een Sone van een Mensch niet van Menschen in 't veel getal, want hier toe moest hy van twee Menschen wesen, en nu en is hy maer van eene volgens veele haer Oordeel, en andere van geen Mens, soo als zijn die Oordeelen dat hy Onfangen is van den Heyligen Geest, en gebooren alleen, verstaet my wel van de Maget Maria, daerop seyden zy dat gelooven alle Christenen: ick repliceerde contrarie is waer, en toonden haer op de voorschreeven wijs de contrarie Preuf aen? waerop zy het voorseyde repliceerden, namentlijk soo onse Predikanten dat seyden wy souden het gelooven: ik repliceerde, gy moge dan wagten tot dat die het seggen, en sterft gy ondertussen eer zy 't seggen segt dat ik het u gesegt hebbe, en weest verdoemt om u ongeloofig-

heyt soo ghy seker wesen sult; want gy en hebt geen reden om mijn Oordeel te veragten, al en was ik maer een Simpel Mensch, daer ik toone meer te wesen door alle die redens die ik u geve, behalven het gene gy van andere van my gehoort hebt: want siet zijn niet alle de Prophetien in my vervult niet dat ick het segge tot mijn roem; want ik en ben daer niet mede vereerelijkt: en ick en ben maer een Slaef van God, en de Menschen dat toont d'ervarentheyt, want ik ben als een Slaef belast om een anders lasten te dragen, gy segt dat Iesus gesegt heeft 't is al volbragt, en de Propheeten van hem gesegt hebben, Wonden en Etter-buylen hebbe ik om uwent wil gedraegen, maer dat mag in waerheyt seggen; want ik hebbe menigmael Etter en Bloet gespogen van helsse angsten, en Water en Bloet gesweet van benaeutheyt, (soo ik meer gesegt hebbe by andere gelegentheden) aen mijn Siel, dat can ik getuygen met geloofweerdige Personagien, siet in den Somer eer ick die dingen openbaren mogt of kon sweete ik niet Water en Bloet, een en andermael door de groote benaeutheyt die my beving eer ik een sugt con uytlaten over den elendigen toestant der Werelt, vraegt die by my indien tijt gewoont hebben en geweest zijn, of zy my niet dickwils met Bloet bespringt gesien hebben, en soo flaeu van 't sweet dat ik op geen Beenen staen con, en hijgen naer mijn Adem, die dickwils een quartier of meer agter bleef, waer door zy verwondert waren als zy de oorsaek verstonden; den eersten Somer hielt ik my meest alleen op Solder, om te sien of ik niet wat verligting sou krijgen, door de eensaemheyt en ongebonden of geslotenheyt, maer doen ik vont dat het te vergeefs was, en dat het erger wiert, en dat soo dat ik het niet uytstaen con, soo liep ick om lege, en seyde tegen de Vrouw die by my woonde, Iuffer ik moet by u komen slapen of leggen soo 't u belieft, want ik en can't niet uytstaen van benaeutheyt wat my naeckende, is den Herten kender bekent, maer my niet, ik can seggen dat ik soo benaeut ben of ik in de Helle was of wesen moest, en vervolgde, ik en sien niet als Verdoemde met schrikelijke pijnen, zy seyde het en zijn maer Fantatien, en dat komt van alleen te we-

sen, ick hebbe wel gedagt dat het soo eynde nemen sou, en vervolgde, ick meijnde dat ghy soo een Helt waert, en laet gy u van den Duvel soo overwinnen: ik repliceerde, ten komt van geen overwinnen; want ick en hebbe geen strijt gehad, maer het komt ergers anders van daen, zy seyde waer sou 't van daen komen, en vervolgde ten is anders niet, is mijn geloof als dat gy u sinnen te veel te doen geeft, en dat God u daerom straft, u overgevende in een verkeerde sin, om dingen te denken die niet betamen: ik vraegde hoe komt dat te pas, en vervolgde, hebt gy my oyt op onbetamelijkheyt gevonden; zy antwoorde neen: als op dese dingen die my wonderlijk voor komen, en vervolgde, hoe sal soo Ionk een Mensch soo altijt alleen zijn: ick ben soo Out ik en soud niet connen uytstaen laet staen soo Iong; want men heeft zijn vleesselijke gedagten die lust geven om by Menschen te komen maer gy niet soo ik merk hoe can dat wesen, gy zijt ook en Mensch als een ander van Vlees en Bloet; want gy moet ook eeten en drinken en slapen, hoe wel gy dat weynig doet: ik denk dikwils waer mede hout zy haer leven, drinken doet zy niet of soo selde dat men het niet rekenen mag voor drinken eeten slegt genoeg, en zy en denkt om geen eeten of zy moet soo flaeu zijn dat zy niet meer en can, daerom denk ik dikwils waerom denkse, is 't om de koopmenschap neen, zy laet die in bordeyl loopen, zy en doet by naer noyt een Venster open om den Koopman te nooden die voor by gaet, can niet sien dat mender Winkel hout, ende andere luy denken dat zy daer uytscheyd, om datse noyt niet aengesprooken worden, om te vragen of zy wat van doen hebben, comt'er noch Imant uyt zijn eygen bewegen of uyt mijn nooding, om dat ik ondertussen segge gy vergeet mijn Huys-vrouw heel, en waerom en komt gy haer niet besoeken om wat te koopen, zy antwoorden om dat wy meijnen dat zy geen nering en doet, om dat haer Vensters altijt gesloten zijn, en om dat men haer niet en siet, soo meijnen wy datse uyt de Stadt is of siek legt, dan segge ick een zy en is niet siek, en niet uyt de Stad, maer gestaedig op haer Slaep-kaemer, Godt weet watse doet, ick weet wel datse haer tijdt met geen

slaepen duer en brengt, want ick en gaen niet te Bedt of ik hoore haer, ik en worde niet wacker of ik hoore haer, over dag en slaept zy mede niet of'ten waer een half uurtje, want ik en ben mijn leven geen uure, dat ikse niet en hoore, dan vraegen zy wat doetse? ik antwoorde ik vraege haer dat ook, zy antwoort mijn dingen: ik vraege wat voor dingen? zy antwoort myn pligt of 't is te lang om te vertellen, &c. Maer dit al en verschoonde my niet, ick was slecht en moest slegt blijven, soo raekte ik van quaet tot erger.

(Terwyle ik daer was hoorde ik seggen, dat William in den Haeg gekomen was, ik resolveerde om daer naer toe te gaen, om dat ik soo veel van zijn Soet en Goet zijn gehoort hadde, (denckende daer moet ik nu een Proef van nemen, om te sien of ik qualijk geschreven hebbe van dat Volck:) daer komende vraeg ik een Kamer-Dienaer om hem te spreeken, die geeft daerop een schreeuw dat ik verschrickte, seggende, O Godt dat is onmogelijk sonder my eens aen te sien, en liep zyn best weg, en ik meynde soo de Trappen af te loopen om weg te gaen, maer de Hellebaerdiers beletten my, seggende hoe Iuffer laet gy u soo versuffen, of soud gy den moet verloren geven, gy moest noch al eens vraegen, ick repliceerde ick en vraeg niet meer, dat onmogelijck is, dat is onmoogelijck, en meijnde mijn weg te voorderen, maer daer vatte my een vast die seijde in't hymelijk, Iuffer wilt gy wel geraeden wesen en tot u oog-merk komen, komt staet by my ick sal u den Koninck wysen of doen spreeken, op u versoek, dat liet ik my seggen, en dagt ik moet dit eens sien, en dat komen duerde so lang, dat ik verdriet kreeg, en wenste noijt de gedagten gehad te hebben van daer te komen, door dat ik soo mijn onwil sag in al dat gedoe, dat ik in mijn hert verfoeijde, met al dat'er ontrent was, en seijde dickwils Och hoe kont Gy het verdraegen myn Heer en mijn God, en resolveerde mijn woorden op Papier te setten, en hem die te behandigen in't voorby gaen, en den Hellebaerdier, een acht-en-twintig stuck te geven voor zijn Raet, en devoir, en dat was also veel als Wint ik gaft hem in Handen, met een gebogen knien, en hy nam't aen, maer

anders weet ik'er niet van te spreeken, als dat ik dacht als hy het in Handen hadde en den Hellebaerdier het Gelt, dat gaet naer het Kack-huijs toe met verlof, en gink met hert-seer weg, boos op mijn selven zijnde voor de Resolutie die ik Sot noemde, in myn Geest en in't Reveerteeren kom ick tot Rotterdam in een Herberg, daer ik my brengen liet van onbekende Vrouw-lieden: daer wiert ick gesien als den Hond in den Vlees-pot, om dat ik niet en dronk dat zy verkogten: dan liet ik mijn gedachten om de Stad loopen om te sien of'er geen kennis woonde, en dan wiert ick te dencken op Pieter ter Woud en Adriaen de Meyer, die dickwils by my geweest waeren, en versoght hadden dat ick haer besoeken sou als ick daer quam, en dat ick gesegt hadde, ick sal 't doen ick beloof 't u, en dacht ick mag die belofte wel eens af gaen doen; en het regende een stort-vlaege soo haest ick ontrent Pieters Huis quam; daer ick noch een tijdt lang naer vraegen en soeken moest: en daer komende, was hy niet t'Huis, en de Vrouw en was soo beleeft niet datse my in-liet uyt haer eygen beweging om te schuilen, ik moest het versoeken, en dan stont zy het my met een weder-sin toe; en alsoo ick vermoeit was van de Reyse, soo sogt of keek ick naer een Stoel, maer daer en was geen, en zy en wist niet van eenen te haelen; niet-tegen-staende ik seyde onpasselijck te wesen, soo 't in der daet was: dan ging ick naer Adriaens toe, daer en wiert geen Deure voor my ge-opent; men riep uyt een Veynster hy en is niet t'Huis: dan ging ick weder naer Pieters toe, en seyde tegen haer ick sal hier wat naer u Man wachten, want ick moet hem seker spreeken: dan hadt zy sich wat bedacht soo het scheen, want zy bracht my binnen en sette my een Stoel, en begaf sich om met my te praeten, en seyde, wat gepraet hebbende, gy sult hier moeten Eeten, soo mijn Man het hebben wil, maer die was wijser: als hy t'Huis quam seyde hy ten eersten dat Francois Vitse van Vlissingen daer geweest was, en hem den Brief getoont hadde, die ik hem van 't Gevangen-huis gestiert hadde: ick vraegde of hy hem ook geen andere getoont en hadde? hy antwoorde neen: dan seyde ick dat is wonder; en vervolgde, hy moest u die oock al

getoont hebben: dan seyde hy, wel hoe durft gy hier komen, ick meijnde dat gy hier uytgebannen waert? ick repliceerde soo is 't, maer hoe kom ick in de Plaets daer ick niet uytgebannen ben? moet ik niet eerst dese Plaets of een ander, daer ick uytgebannen ben, passeeren? hy seyde Ia, maer dit en is u wegh niet, hoe komt gy hier? ick seyde hem dat ick naer den Haegh geweest was, om te sien of ick niet en sou konnen opposeeren: dat was bespottelijk of sot in zijn oogen of oordeel, om dat hy sich ingebeeld hadde, dat my niet als recht geschiet was, om dat ick van de Polagemie geschreven had: ick en verstond dat voor eerst niet, om dat mijn gedachten waeren op Pilagius, en dat ik niet een Iota daer van geschreven had; daerom vraegde ik hem wat ik daer van geschreven had, en wat dat voor een saeke was, die soo genaemt wiert: dan seyde hy soo veel dat ik verstont wat hy seggen wilde, en viel daer in eer hy meer daer van seyde, om een sin te behouden, seggende, daer is of werd soo veel gesegt, meer als'er can bewesen werden, en vervolgde met de Reden aen te toonen; en eer die ge-eyndigt waeren, seyde hy, wy hebben eertijds goede Vrienden geweest, maer nu is die uyt; en vervolgde, ick en kan of mag met sulcke Persoonen geen gemeynschap houden: daerop vraegde ick, als ik ben? hy antwoorde Ia: daerop stapte ick ter Deuren uyt, en seijde, ick en sou hier niet gekomen zijn soo gy het soo dickwils niet versogt en hadde, en ick u toe-geseyt; en vervolgde, vergeeft mijn vrijmoedigheyt, en ging al stampende weg naer de woorden Jesu, om het stof van mijne Voeten af te stampen, en sag hem weg-gaende overschouwer aen, seggende, gy en siet my niet meer. Soo wiert ick genootsaekt dien ouden Vriend (Verkat) weder op te nemen, om weggeholpen te werden, uyt het Land daer ik onvry was, om gerust te leven; die my daer naer noch voor twintigh Gulden aen vertrout Goed ontdroeg: Siet hoe,

Hy komt my vraegen of hy my eenigen dienst kon doen in Gelderland, daer by doende, dat hy daer voornemens was te gaen wonen: ick segge neen, en vervolge, ick ben van voornemen t'Hamburgh te gaen wonen, op of door aenraeding van die en die: hy segt ick hebbe van die ge-

hoort dat ghy van sints zijt te laeten of doen Drucken, verder dat het hier niet op-nemen sal, en dat zy u raeden souden dat hier niet te beginnen, om redens die zy daer by deden, en vervolgde, t'Hamburg sal dat oock niet zijn vreese ick, want het zijn sulcke stijf-koppen dat zy niet te omsetten zijn: daerop segge ick wat raed? en vervolge, dat moet evenwel wesen: hy segt ick weet raed, en vervolgde, dat ik het voor u laeten doen, en gaet gy in vrede t'Hamburg wonen en trout: ik vraegde met wien? hy antwoort die 't u belieft: ick vraegde of hy daer mede te vrede sou zijn? hy segt Ia, waerom niet, en ick en kan u dog niet maintineeren, en doet daer by, en waerom sou ick u dan van u Fortuin houden? ick segge, dat en weet ick niet; en vervolge, meijnt gy dat soo toont gy een eerelijck Man te wesen, en ick salder al mijn leven respect om voor u hebben: hy segt Ia van Herten, en vervolgd en waer ick u dienst kan doen sal ick doen, en te beter het u gaet hoe liever het my sal wesen: so seyde ick oock, en maekte so een Verbond van eeuwige Vriendschap buiten de Trouwe of 't Huwelijk; en om met fatsoen by malkander te komen, sou hy my Nicht en ick hem Neef noemen: soo geseyt, soo gedaen. Dit gaf my sulck een vernoegen, dat ik schier sou gedanst hebben van blijdschap, om dat ick my van dat Iock ontlast vont dat my als een steen hadt op het Hert gelegen, en een hulp in de plaets, om mijn ander last te draegen: maer die Vreugde en duirde niet lang, want hy gaet naer Aernem, en schrijft dat hy twee Druckers gesprooken heeft die het wel Drucken wilden, en doet daer by, zy souden het geeren sien; en vervolgd, ick hebbe oock een Man gesprooken die t'Hamburg gewoont heeft, en die segt dat het daer so slecht is met de Linnen Koopmanschap: het Linnen segt hy is'er beter coop, en de Huis-huiren duerder als t'Amsterdam, soo dat gy u reekening moet maeken van veel te verliesen aen u Goed, en groot ongemack, en perijkel op de Reys te hebben; en vervolgde, als het dan gunter niet wel en gaet, soo sult gy u heel verkniesen, en dat sou my jammeren tot aen mijn Ziel; en vervolgd noch, hier is de Spijs redelijck coop, en de Linnens dierder als in Hol-

land, en de Wooningen redelijck fraei, en hier zijn verscheyde Heeren van u Verstand; daerom sou ick u raeden eens hier te comen eer gy weg treckt, en siet of ghy hier u genoegen niet en kunt vinden: ik dagt daerop dat mag ick doen, en is 't niet, so blijf ik de selve, en begeef my, dat gedacht hebbende, op Reijs: en als ick daer quam, was hy daegs te vooren vertrocken naer de Graef; daerop stont ick een wijle en keek; eyndelijk resolveerde ik'er naer toe te gaen, om dat ick'er anders geen Kennis had om ergens te gaen; en als ick daer quam, was hy by eenige Maets besig met drincken: en als hy hoorde datter een Nicht gecomen was in den Rouw, soo dacht hy wel wien het wesen sou, en quam met een Sergiant, die soo zwierig gekleedt was, dat ick hem voor een groot Heer aensag, en daerom als soo eenen ontmoete, en hy en was dat, soo het scheen, niet gewendt van Lieden van mijn Quaeliteydt, want hy diender sich ten quaeden van: Siet hoe,

Neef brengt my ten eersten op zijn Kamer die redelijck net was, en hy volgt, en alsoo Neef om leeg geroepen wort, kort daer aen soo springt hy my op 't Lijf, en begint zijn Broek los te maken al sonder spreeken: ik denk wat schortje, en stiet hem te rug, en vraeghde wien hy meijnde voor te hebben, en hy en antwoorde niet maer vatte my by het Hooft, en stack zijn Tong naer mijn Mont, en taste naer mijn Rok, dan meijnde ik Dol te worden, en dagt mijn Vader ontfermt u meijnder, wat sal my nog over komen soo dat Imant sag sonder het beginsel, souden zy my voor geen Hoer aenmerken, ag Heer hoe laet gy het toe, en keerde hem met kragt en gewelt af denkende ontmoet gy my als een Beest, soo moet ik u ook als een Beest ontmoeten, en seggen voort jou Karonje of Beest, en wierter van ontslagen door het overkomen van Verkat, die my straks vraegde hoe ik so bijster of bitter sag, en om dat ik zijn koeraegie niet en kende, soo beelde ick my in datse groot was, en dagt segge ik het in zijn presentie hy mag my heeten liegen of seggen dat ik hem aengeweest hebben, en zy mogen aen malkander raken, daerom knikte ik hem alleen toe, en seyde ik sal 't u wel seggen,

en als hy henen was vraegde ick met wat Volck hy verkeerde? hy antwoorde ik en weet niet beter als met eerelijk: ik repliceerde, dat en is dien Heer altijt niet die daer geweest heeft: hy vraegt wat reden? ick antwoorde om dat hy my ontmoet heeft als een Beest: hy vraegt wat hy gedaen heeft: ik segge dat: hy segt is 't anders niet, en beginter om te lachen, en vervolgt, hy en heeft daer geen erg in 't is een Poep, en vervolgde noch, hy heeft gemeijnt dat gy een Hoer waert, om dat gy hier op mijn Kamer komt, dan segge ik waerom en seyt gy my dat van te vooren niet, of waerom brengt gy my daer ik niet wesen mag met eere, hy antwoort om dat ik geen ander gelegentheyt hebbe: ik segge brengt my in een Herberg, hy seyde dat sou noch erger wesen, want sy souden meijnen dat gy met my ging drinken, en vervolgde, laet ons geen beslag maeken dat sal wel Dood bloejen, als zy sien dat ick met den Avont nyt gaen, en op een ander gaen slapen, dan sullen zy wel dencken dat zy abuys hebben, en vervolgde, ick sal liever wat uytgaen en seggen wien gy zijt, en waerom gy hier? komt dat vont ik goet, en seyde gaet wacker en siet dat gy consent krijgt, om met my naer Aarnem te gaen, om naer een wooning te kijken, dat dede hy en kreeg consent om den den anderen Dag te gaen, en alsoo wy door Nimwegen moesten passeren seyde ik laet ons hier eerst eens kijken dat deden wy, maer een vonden geen Huysen van fatsoen ledig: hy vraegde wat ik met een Huys wilde doen voor my alleen, en vervolgde bedenkt gy wel dat gy geen neering en mogt doen, of dat gy moet Burger wesen: ik seyde neen, en vervolgde is dat soo, soo en weet ik geen raed, want ik en kan geen Burger worden, of ick moet een eerelijk attestatie hebben, dat can ik wel denken, hy segt soo ist, en vervolgt, wat raet 't is over al soo, behalven in vrije Steden, als Viaenen daer niet als Banckerottiers en Moordenaers woonen, een daer en sult gy ook niet willen wesen dat weet ik wel, en vervolgt, daerom niet beter als een Kaemer voor u, daer gy besloten Winkel in houd als ter Goes, ik segge Ia, maer die gelegentheyt hebbe ick hier niet, hy segt ten is geen noot, huert een Kamer ik

sal u wel van u Lijnwaet helpen door ons Volk; want zy heben veel Lijnwaet van doen, en gy en kont'er u leven niet beter van comen, want zy en hebben niet veel kennis, en geven al dat het Volck eyst, door datse soo veel Gelt hebben, en vervolgt noch, dat sal uytstekende wel komen, want gy zijt contientieus, daerom sullen zy sig beter by u bevinden als by andere, en daerom my ook te liever sien, om dat ik haer aen u geholpen hebbe, dat vont ik soo goet en soet dat ik resolveerde om een Kamer te hueren, denckende als ick'er mijn Goet in uyt verkogt hebbe soo can ick een Huys hueren, en doen naer de gelegentheyt des tijds, en als ick dat gedaen hadde, was zijn tijt verschenen op welke hy vertreken moest, soo dat hy naer Aarnem niet en kon gaen om de Druckers te spreken en laeten mijn Schrift sien, dat seyde ik spijtig te wesen, en hy, ten is geen noot, en vervolgde, ick moeter naer toe gaen, en sal dat wel bestellen, en maken dat het klaer is tegen dat gy komt, hoe spoedig dat 't zy: daer mede ging ik gerust henen, en dede mijn dingen ter Goude soo veerdig af als ik con, en evenwel liep 't soo lang aen dat het Volk daer ik gehuert had begon te twijffelen, en nog en was 't niet gedaen als ick quam, dog en was 't zijn schult niet soo hy seyde, en eer ik hem dat hoorde seggen, moest ik noch eens naer de Graef, door dat hy op mijn Brief niet en quam, en dat ik hoorde seggen dat hy vertrecken moest naer Mastrigt op den tweeden Dag van mijn arrivement, met welke tijding ick vooreerst wel stont en keek, maer daer naer nam of kreeg ick moet, met het dencken op mijn Schriften daer ick mijn verlossingh uyt sagh, en gingh die daerom met een Euvele moet haelen.

Als ik daer quam was hy weder niet t'Huys, en quam niet voor den Avont, en als ik hem seyde wat ik gehoort hadde seyde hy 't is abuys, want wy sullen hier nog wel agt Dagen wesen, en vervolgde, ik en sal niet gaen voor dat ick mijn toesegging voldaen hebbe, weest daer in gerust, en vervolgde noch, ik sal Morgen met u mede gaen hoe het gaet of niet met order of tegen order, ick en ben geen Soldaet, ik en dien niet langer als ik wilde, daer-

op segge ik om my moet gy u niet te kort doen of ruyneren, want ik en can 't u niet vergoejen, hy segt dat weet ik wel, en vervolgt, dat en sal ik niet doen, en vervolgt noch, ik weet wel dat ik consent sal krijgen, en dede daer reden by, daerop seyde ik sal ik dan staet maken, en vervolge en abuseert my niet, want ghy weet wel dat wy goede Vrienden zijn die eens Vijant geweest hebben, en dat die minder mogen misdoen als andere, hy segt soo ist, en vervolgt, zijt ghy ongerust om u Schriften ick wilse of salse u wel langen, ik segge Ia een kleyn Lutjen, en vervolge, gy en moet het niet qualijk nemen, want gebrande Kinders vreesen het Vuer, hy segt dat weet ick wel, en vervolgt Oudaer is den Sleuter langtse: ik repliceerde met een lachende Mont, ik langen? ik wet dat ik my wel wagten sal in u Koffer of Kist te gaen om Iets uyt te langen, hy segt moet ick het dan doen, ick repliceerde Ia, of soo 't u belieft met een teerderheyt, en vervolge, 't is dog mijn Poppe daer ik mede speel dat weet gy wel, en dat men my geen meerder leet can doen als in haer, dat stemde hy toe en langdese, en ging op den anderen Dag met my, en als wy op den Weg waeren, seyde hy, dat hem een Luitenant last gegeven hadde, om vier Hemden, en vier-paer Mouwen, en vier Neus-doeken te laten maken, en vervolgt, kont of wilt gy doen tegen dat ik van Aarnem kome, so sult gy dat Gelt hebben, ik segge Ia, en deder met sulk een haest dat ick'er mijn eeten en slapen om liet, om klaer te krijgen tegen den derden Dag, op welcke hy seyde te moeten weder wesen voor den Avont, en als hy van Aarnem quam, soo ontvong ik op zijn aenkomst een verstercking, waeruyt ik besloot dat hy met swarigheijt komen sou, daerom seyde ik soo haest ik hem sag uyt gegaen en niet gedaen, zy en willense niet Drucken, hy vraegt hoe ik dat weet: ik antwoorde ick voelt? daerop seyde hy dat is raer, en vervolgde, ghy mogt van gelucke spreeken dat gijse siet, want zy hebbense willen verbranden of scheuren, ik vraegde waerom? hy antwoorde, om dat zij meijnde dat ik met hun spotte, ik vraegde weder waerom, hy segt om datse soo Sot zijn: ik vraegde wien? de Druckers of mijn Schriften, hy sey-

de u Schriften, daerop begin ick te lachen, en vraegde wat voor Volk 't is, hy segt dat meijnt wijs te wesen: ik repliceerde en niet en is, en doe daer by meijnt gy soo niet, hy segt neen: ik vraegde wat dan, hy antwoort dat het wijse Lieden zijn: ick vraege of hy dat meijnt, hy segt Ia, en ik segge dienvolgens is de Foute mijn, hy segt Ia, en doet daer by, dat hebt gy wel meer gehoort doet ghy niet: ick segge Ia, en vervolge, maer ick en hebbe noyt geen reden gehoort; en vervolgde, ghy weet mijn Spreek-woort dat ick in soo een geval gebruick: hy segt Ia, en vervolgt, ghy segt verachten en is geen konst, maer beter aen toonen: ick seyde soo is 't, en vervolgde, hebt gy hun dat oock niet gesegt: hy seyde Ia, en vervolgde, maer zy en luisterden daer niet naer, zy waeren al te quaed: daerop seyde ick, ick hoore of mercke wel dat gy die Verachters te veel eere gedaen hebt, ik moest'er selfs by geweest zijn en haer gevraegt hebben of zy wel Sot kenden, op het eerste Woord; en dan gesegt ick en kenne het apparent niet, daerom moest gy het my leeren kennen, op dat ick niet meer Sot en schreef; en als zy dan wat gesegt hadden, van dit is Sot of dat is Sot gesegt, niet dat maer dat, en op haer gewesen hebben, en daer by gedaen, om dat het sonder reden yets veracht dat het niet en kendt, en vervolgd, dat is Sot dat Wijs Sot noemt, en Sot Wijs, soo als ghy doet: in eenen David die voor Sot langs de Weereld geloopen heeft: hy vraegde hoe ick wist dat zy daerop gesien hadden? ik antwoorde, uyt de Reden die gy my gesegt hebt, te weten, dat zy seer by Godt, of Devoot, daer onder verstaende, Kerkelijk waeren: daerop seyde hy, 't is goet dat ghy daer niet geweest en zijt, want de geheele Proventie sou daer van in roer geraekt zijn, door dat het de Hooft-stad is, en vervolgde, wien weet hoe dat sou afgeloopen hebben: ik seyde, onder of boven dat en sou my niet gescheelt hebben, want ick waer liever Doot als soo te leven; en vervolgde noch, wat was daer aen misseyt, mogt ick dat niet seggen om my te verdedigen, of magh men de waerheydt niet spreeken? hy seyde neen, of dat heeft wel gebleken: ik seyde, 't en zijn al geen Goesenae-

ren, en al waeren 't Goesenaeren, zy en souden 't Hert niet hebben van my op soo een verdeding aen te doen of zy souden wat geleert werden: hy vraegde van wien? ik antwoorde, van die'er sich mede moeijen sou, want defensief mag yder een strijden met het Waepen dat hy heeft, en hadde ick dat gedacht, ick meijn dat ick hier niet en sou gebleven zijn om dat Goed te naeijen, al hadde ick met elcke steeke een Roozenoble kunnen winnen, hier was meer mede te winnen; en vervolgde, wel bloed, met een Hooft-schuddinge, hoe spijt het my dat ick daer niet geweest en hebbe: hy seyde weest gerust gy sult'er haest genoeg toe komen, want soose maer en hooren dat gy hier zijt, soo krijgt gyse op u hals: ik repliceerde, ick wenste dat het waer was, en vervolgde, maer de Schreeuwers en hebben soo veel Couragie niet: hy vraegde of hyse senden wilde: ik seyde Ia; en vervolgde, ick sal u een moje ver-eeringe geven soo gy 't te wege brengt: hy seyde ick sal, maer daer en quam niet van, en hy ver-eerde sich selfs met dat Goed, want hy nam 't mede, en sonter geen Geld voor, niet-tegen-staende hy het my met hanttasting beloofde 's anderendaegs te senden: Soo hielp Neef Nicht al voort, by gelijckenis, van de Kastelenie op de Gevangen Poort; want dat bedroeg 21 of 22 Guldens, en hy had'er noch 40 of 50 geconsumeert; dog hadde hyder 28 gegeven van haer Goed van Bergen tot Gouda te brengen, soo hy seyde, maer die het niet gelooven wilt moet geen steenen-hert hebben, al zijn d'Hollandse Schippers en Voer-lieden wat onbeleeft en schachcheragtig, want daer en was soo veel niet eens om soo veel te geven, evenwel was 't Neef al loog hy ondertussen wat om de Schrift waer te maeken; want dat is een saeke die men niet achten mag, om dat het soo gemeen is, en dat men wel sou dienen uyt de Wereld te gaen om andere te soeken, en dan en diende men noch in 't Voorburg van de Helle niet te gaen daer de Oude Vaeders zijn, of men sou een vergeefsse Reys doen, want die kunnen het oock wel naer ick hoor, is 't niet direct 'tis indirect, en den Hemel is wat hoog te klimmen, daerom is 't beter dat men sich vernoeght met het gene men hier heeft, en

soo nau sorg draegt als men kan, en het overig laet loopen; want soo men naer die Quanten schrijft, zy sullen u weder schrijven als zy u niet in 't sin te betaelen zijn, als gy meer schrijft soo betaelt het Port van de Brieven, of ick en salse niet ontfangen; soo sult gy dat Port noch toe quijt zijn. Soo voer ick met mijn Neef Verkat.

En als hy weg was, soo ging ick mijn Schriften eens over-leesen, en alsoo ick daer yets duisters meijnde in te vinden, soo resolveerde ick tot 't verschrijven: Hier toe moest ick Papier koopen, om dat het gene ick hadde niet mooy genoeg en was naer mijn sin, om mooy op te schrijven: Hier toe vondt ick goedt by een Drucker te gaen, om met eenen wat kennis te maeken: daer by komende, was hy besich met Regeleeren, daer diende ick my vooreerst van, om een Praetje te maeken, seggende, hey dat is mooy, en dede daerby, sulcke nette Regelen moesten wy oock hebben om ons naer te schicken: daerop seyde hy voor eerst met een Kackelachjen Ia soo spot wat, of prijst my wat want ick hebbe prijs van noode; en dan met een sucht, en gefronselt aengesigt, en klaegende stem dat die niet netter en waeren, en doet daerby, David seght uw Wet is een light voor mijne voeten, en een voet-lanterene voor mijne pade, daerop dagt ik, wy hebbender een, en seyde met verlof hoe is u naem hy segt van Wesel, om U.E. te dienen, daerop segge ik, van Wesel ik ben hier vremt, en daerom moet ghy niet quaelijck nemen dat ik wat veel vraeg, want ik en kenne de Lieden niet, en naerdien ik'er woonen wil, soo dien ik'er kennis te maeken: daerop segt hy veerdigh soo is 't, en doet daer by, Me-Iuffer met verlof, waer zijt gy van daen? ick antwoorde, uyt Zeeland: hy vraegde van Middelburg? ick segge neen, van Ter Goes, en doe daer by, mijn Man heeft daer in 't Land Predicant geweest, met een groote sinceriteyt: daerop ontlook hy als een Roos, en segt soo volmondig als hy mag, soo zijt gy een Predicante Weduwe: ik segge al in de selve ploije Ia: daerop segt hy met een verheven stem en borst, dat zijn, of is een eerelijcke Faculteyt, en vervolgd, Godts Woord te Prediken is Engelen Werk; en doet daer by, daerom werden zy oock

Engelen genaemt: daerop kijck ick hem eens soetelijck aen, en segge, sinceerelijck is dat soo; en vervolge, gy hebt my permissie gegeven om al te vraegen dat ick wil, daerom moet gy niet qualijk nemen dat ick u vraeg of gy al meijnt dat gy segt: hier door raekte hy voor eerst wat confuis; en dan vraegde hy waerom ik hem soo aenkeek? ick antwoorde, om te sien of ghy niet en verandert van Coleur als ghy soo spreekt; en dede daer by, voor-eerst segt gy van Wesel te heeten om my te dienen, sonder bydoende reden of distinctie, en vervolge, weet gy wel dat ik dat al verre sou kunnen trecken: hy segt Ia, en doet daer by, maer ick sien wien ick voor hebbe: daerop segge ik Monsieur van Wesel gy soud my door soo te spreeken schier tegen mijn gewoonte doen doen, dat is, seggen op zijn Hollands, dat Iokt gy, of op zijn Brabants, dat liegje, want gy en kent my niet; daer door kreeg hy een bloosjen, en vraegde hoe hy het hadde? ik antwoorde hoe soud gy het hebben, aen 't verkeert eynde, en vervolgde hou u Coleur als een Man, men sou anders meijnen dat gy een Meysjen waert: daer mede raekt hy heel in schande, want hy en con niet spreeken; en als ick dat sagh, lachte ick hem uyt, en seyde, siet men daer nu staen kijken als Pier snot, en en wil dickwils so veel praet hebben van dese en gene, bysonder van de Papen of Papisten onnooselheyt, en vervolgde, wat zijt gy nu meer als zy, en dede daerby, stoot Woorden van je, of segt waer aen het schort: hy en seyde niet, als ik en can niet; en vervolgde, gy zijt mijn Meester: daerop segge ick dat comt schoon, hoe can ick u Meester wesen daer ick maer een Wijf en ben, en dat een zwak Vaetje, soo alle Wijfs zijn naer de Schrift, die gy Gods Woord noemt: dan scheen hy wat Adem te krijgen, want hy seyde, hoe gy niet? ik repliceerde dat hebbe ik u noch te seggen, en vervolgde, dat is u woord, doet het niet? hy seyde flaeutjens Ia: daerop segge ick recht-uyt Amen, seght men by ons als het Volk wat staemert in zijn spreeken soo gy nu doet, en vervolge, ghy spraekt flus soo stout van die dingen, en waerom nu niet? hy seyde ick en durf niet, om dat ghy my bang gemaekt hebt, en ey lieve, segt my van wat

Verstand gy zijt: daerop segge ick, ey lieve zwijgt daer van stil, want gy hoort'et, en te vraegen naer het gene men weet is een slechte Daed, waerom? voor eerst, om dat men sich daer door de Gauwe-dieven gelijk stelt, die dat doen; en ten anderen, om dat het veele Woorden zijn die nergens toe en dienen als tot quaet, en dat Jesus die verbiet: daerop segt hy met een ontluyking, soo zijt ghy evenwel een Christen: ik repliceerde, dat en segge ik niet: daerop vraegt hy met verwondering, hoe, zijt ghy geen Christen? ick repliceerde met een lach, of ick eens neen seyde, soud gy u daer niet in stooren? hy segt neen: dan seyde ik, om dat gy soo genereus spreekt daerom en sal ik het nu niet seggen, maer alleen vraegen of ghy wel weet wat een Christen is, in Duits? hy segt Ia, en doet daer by, een Gesalfden: daerop begin ick weder te lachen en segge, dienvolgens vraegt gy of ik een Gesalfden ben, en daer wilt gy noch al een cordaete antwoord op hebben van Ia of Neen, ook? hy segt confuis Ia: daerop vraege ik of hy niet sien en con dat hy onbescheyden was, en doen daerby, hoe wilt ghy dat ick dat doen, daer ick niet en weet of ik gesalft ben of niet in mijn jeugt? so als de Heydens of Egiptise Kinders doen; en vervolgde, in mijn ouderdom weet ick wel dat het niet geschiet en is, en dede daer by, dat ik van Heydense Ouders gebooren en opgebragt was, ik sou cordaet uytseggen Ia, om dat ik weet dat het die alle doen, of meijne te weten: daerop seyde hy Ia van soo een Salve en spreek ik niet: ik vraegde wat dan, van 't Bloed Christus? hy segt Ia: ik repliceerde, dat is al soo onseker, want wat weet ik of Godt my daer mede gesalft heeft? hy segt flaeutjes dat moet men hopen door het Geloof verkregen te hebben: daerop segge ick, daerom en heeft men het noch niet, en vervolge, sou ick onsekerheden voor waerheden vertellen, dat zy verre, want den Mond die liegt die doot de Ziele: daerop segt hy dat segt Christus: ik repliceere (met verlof) 'tis abuis, want 't is Jesus: daerop segt hy met een verschiet, hoe is't niet een? ik vraege met de selve teykenen, hoe is dat een? en doen daer by, is Jesus Christus, of Christus Jesus? let eens op de spelling, of op het gene gy segt, en vervolge,

Jesus is een Naem die door den Engel Gabriel aen Maria gegeven is, om aen haeren Zone te geven; en den Naem van Christus is een Toe-naem, of By-naem, die Jesus, den Zone van Maria, oneygen toe-gevoegt is, om op zijn Rekening wat anders te setten als hy gedaen, of geleerd heeft: daerop seyde hy sou dat soo wesen? ick repliceere se seggen soo, of ick hoore soo praeten: hy vraegd waer? ik antwoorde hier, en op aendere Plaetsen: hy segt, dan hoort gy meer als ick: ik repliceere en segt dat niet, want gy en weet dat niet, maer segt liever gy weet meer als ik, door dat ghy apparent wat meer gehoort of opgemerckt hebt, dan sult gy seker spreeken, en vervolgde vertelt my wat nieus ik sal u ook wat vertellen, dat dede hy, dan vraegde ik of hy niet gehoort en hadde datse in Zeelant begonnen de Spaense en Fransse Inquisitie in te voeren: hy seyde Neen: dan vraegde ik of hy dan niet gehoort en hadde, dat'er een Vrouw om haer verstant gebannen was: hy seyde oock al neen, dan seyde ik, datje een Meijsjen waert ik wou u anders leeren, om een Man te krijgen, want met Neen seggen en krijgt mense niet, daerop lachte hy eens, en seyde gy zijt een knoddig Wijf, of een aerdig Wijf: daerop seyde ik met een effen Aenschijn, nu ben ik een Wijf, en flus een Iuffrouw, en vervolgde, hoe zijt gy soo ongestaedig, en dede daerby is dat ook al een Deugt in u Land: hy seyde neen, en lachte sich schier slap: dan vraegde ik waer die fronssen waeren die even te vooren in zijn Voor-hooft geweest waeren, als hy begon te spreeken van de Schriftuer: dan seyde hy zwijgt of ik berst: daerop seyde ik met een achter-uyt treding, hoe? soud gy met Schroot schieten soo loop ik henen: dan vatte hy my by de Mouw en seyde, ey lieve blijft noch wat; en ik repliceerde hey Keerel laet mijn Mouw los, en vervolgde met een barsigheyt wat schortje; daer mede ging den lach over, en wy gingen in soetigheyt praeten over het gene ick hem spotswijs voorgedraegen had, en onder het praeten vraegde hy waer ik woonde, en ik seyde'et hem, niet denckende of wetende waerom hy dat vraegde; (dog al had ik het geweten so en con of mogt ik dat niet verbergen, maer ik con hem gewaerschout hebben, daer ick nu niet en dede:) daerop

gaet hy my by dat Volk soo prijsen, dat ik niet en wist waer my bergen, om niet opgesloten te werden voor een Kostelijkheyt; en niet alleen by haer, maer ook by andere die dat soo wel niet verdraegen konnen dat men andere prees, om dat zy meijnden alleen prijswaerdig te wesen, waer door hy my aen moeilijkcheyt hielp, en zijn selven mede; want door dat hy een Iongman was, so wiert'er straks gesegt dat hy sin in my moest hebben, (dog 't was niet so) om dat hy my so prees: en als 't my ter oore quam, so was ik'er quaet om, en seyde hem ook wat dat hem niet lief en was; dat was, watte Parten, 't is begommeling of gy een beschete Iongen waert (met verlof,) gy doet ymant spreeken dat hy niet dencken sou, met u prijsen; en vervolgde, wat komt dat te pas, zijt gy sot of sult gy't werden, wien vraegt u naer mijn Lof? en dede daer by, als'er u ymandt naer vraegde dan was 't tijd, maer nu komt het niet te pas: dan wiert hy als een kleyn Kind, en seyde 't is my leet, met de traenen in de oogen; waerom ik my pijnigen moest om niet te lachen, en seyde doet het niet meer, en liet toe dat hy my Peys kuste, als een Moeder haer Kind; en ging hem toen vermaenen als de selve, en soo bragt ik een wijle tijt mee korswijl over, en hoe effen het ging soo moest ick, soo het scheen, ondertussen een Roeitjen hebben; want siet, de vlaegen quaemen soo wacker dat ikse niet ontwijcken con: Siet hoe,

(Ik come in zijn Huis met een Kort-begrip van 't gene ik Drucken wilde; en soo haest ick in was, soo comt'er eenen met een Nacht-rok in, die ick meijnde dat'er hoorde, en met hem te saemen dede in de Druckerije, op het gene ick gehoort hadde, te meer, om dat hy soo vrijmodig in quam, daer ick alleen sat van Wesel en wachte, dat was in een Achter-Kaemer die seer vry was, of scheen te wesen, daer hy my ingebragt hadde op mijn versoeck om vrij te spreeken; die segt, zijn Compliment afgelegt hebbende, dat hy van van VVesel gehoort hadde dat ik een schoon Boek wilde Drucken laeten, of doen Drucken, en dat hy wel belust sou zijn om te weten van wat stoffe het handelen sou: daerop segge ick, 't is seker dat ick in mijn sin hebbe een Boek te laeten Drucken, maer of het

schoon sal wesen of is, is onseker, en doe daer by, dat moet den tijd leeren; en vervolge, zijt gy daer toe belust, siet daer is het Kort-begrip, daer kunt gy u lust aen boeten. Dat leest hy over, en segt dat hy het niet wel lesen can, en doet daer by, my dunkt dat dat wel sou mogen wat geschaeft wesen, of wat gerafineert; want naer ick sien, staet'er een dingen twee of driemael, en dat en luit niet wel: daerop segge ick Ia, maer dat is by verscheyde gelegentheyt, en vervolge, dog wil ick het wel om een beter geven; en doe daer by, kunt ghy het rafineeren of verbeeteren doet het, gy sult my verplichten: daerop segt hy, Me-juffer verexcuseert my, ick ben u Dienaer, en gy zijt wijser als ick: daerop segge ik mijn Heer, ick ben u Dienaeresse soo gy mijn Dienaer zijt, en gy toont contraerie; en vervolge, so ik wijser was als gy, so en soud gy niet beter weten of mijne was best, en nu toont ghy beter te weten, om dat gy foute siet: dat seyde hy en gaet niet vast, en en gaf geen contraerie Reden; waer uyt ik moest besluiten dat hy een verwerder was, of confusiemaeker of dwers-drijver; te meer, om dat ik'er hem seer toe perste, door te seggen, 't en is geen Konst yets te verachten, want dat kunnen de Verckens oock wel, (is by ons een Spreek-woort dede ick daer tot een troepe de reserve by,) maer beter te toonen: dat stemde hy toe, en seyde te denken dat dat evenwel sou kunnen gemeden werden of beter gemaekt: daerop seyde ik dunken gelt by my niet maer preuven; en vervolgde, siet gyder kans toe daer ist, doet het, en wierpt, dat seggende, voor hem neder; maer hy en had de couraegie niet dat hy het opnam als om my te geven, en ging henen linken als een Hont die zijn steert tussen zijn beenen heeft, so haest van VVesel quam: waer op ick seyde veel geschreen, en weijnig Wol; en vervolgde, is hier oock al van dat Volk: van VVesel vraegde wat voor Volk? ik seyde, dat eerelijcke Lien Goet veracht sonder kennis van beter: hy vraegde hoe dat te pas quam? en ik vertelde'et hem: daerop seyde hy, gy moet sien wien het segt; en vervolgde, 't is een Persoon die wel veel Verstant heeft, maer niet als gy, en dede daer by, ik mogt wel lijden dat ghy hem dat niet getoont en hadt: daerop

segge ick dat's quene Kaut, weet ick wien ghy in Huys laet, of denk ik dat gy ymant sult by my laeten daer ik niet voor spreeken mag: dan was 't, het ongelijk is mijn: ick vraegde of 't daer mede genoeg was? hy seyde neen; en dede daer by, ik moet boeten, en greep naer mijn toe: dan seyde ick, malle Geck houd u gerust of ick loope henen: hy segt gy en kunt niet, de Deure is toe: ik repliceere, ick salse wel haest open krijgen als ick wil, of u doen open doen: dan vraegde hy of ick wat con meer als recht uyt: ik antwoorde Ia, en dede daer by, al vry wat veel, met een effen Tronie: dat bragt hem voor eerst tot stilte, en dan en ruste hy niet of hy wist mijn Konst die ick meer als recht uyt wist, en het lachen daer in aengewent was, dede my klappen, anders sou ik hem lustigh in toom connen houden hebben, maer toen hy dat wist, niet; dan moest ick al eens kijven soo ging hy aen, dog bleef hy binnen de paelen van eerbaerheyt, uyt vreese van mijn gunst te verliesen.

Als ik het soo verre had, meijnde ik het verre genoeg te hebben, daerom leefde ik sonder sorg, en wilde my niet eens meer bekommeren met den Druck, maer seyde by mijn selven nu moet ik Trionpheeren, om dat hy seyde haest u wat, op dat wy het voor de Winter druken, dan seyde ik so gy dat doet sult gy een Preijsjen hebben, hy seyde 't is wel, en vervolgde, haest u maer wat, en dede daer by ik verlanger al naer, daerop seyde ik aen u verlangen is my veel gelegen, en daerom wil ik mijn best doen, (om hem soo met een soet hoopjen of toomtje op te houden naer mijn wil, dog en loog ick niet, want soo verre ick hem voor eerelijck aen merkte, soo wilde ick hem wel iets te gevalle doen,) en tegen dat het klaer was: vrage ik of hy noch bereyt was, hy segt Ia, en doet daer by komt als 't u belieft: ik segge hoor Monsjeur van Wesel ghy zijt een Stats Drucker, en daerom en mogt gy niet al Drucken dat gy wilt, en daerom hebbe ick gedagt dat het niet quaet en sou wesen, dat ik u mijn Schriften eens voor las, om te sien offer ook niet en is, dat gy niet Drukken mogt, en doe daer by of isser Iets sulks in, dat wy sien of wy daer soo verre in over een cunnen comen, dat

gy het sonder schrupel doet, al is 't tegen 's Lands Regten, en ghy weet wel dat er een hooger Reght is, dat gy van Natuer verpligt zijt te bewaren, en daerom moet gy u daer in niet kreunen, als 't met dat regt over een komt, al strijd het tegen het ander, want den Heer gaet boven den knegt, soo doet ook zijn regt, hy segt soo is 't, en vervolgt, al soo 't u belieft sal ik doen, daerop vraege ik of hy wilt dat ik daer kom, of hy tot mijnen? hy segt soetelijk het sal beter fatsoen wesen dat ik by u com als gy by my: ik segge om kort te gaen, fiat fatsoen tegen wanneer wilt gy verwagt zijn, hy segt als 't u belieft: ik segge mijn believen is als 't u gelegen komt hoe eer hoe liever, daerop segt hy dan come ik t'Avont: ick vrage van desen? hy segt Ia, daerop gaen ik gerust henen, en leg tegen zijn komst een goet Vuer aen in mijn Kamer, niet tegenstaende dat ick het niet geeren en dede om den Roock die ik vreesde, en die niet kleijn en was, en dede myn deure en Veijnsters open tot mijn leetwesen, om de onvrijheyt die my op dien tijt tegen stont, om dat het een odieuse of schaemtige Stoffe was, die my eerst voor quam te lesen, soo als het Tweede Deel is; dogh diende het my tot een Preservatie of Bewaer-middel, soo ick daer naer bespeurde, want hy was soo groen dat hy schier sou Vrugt geschooten hebben, en het gewelt luste my niet, want ik was 't soo moe als gestamt Look, daerom dagt ik als ik het merkte, 't is een geluk met een ongeluck, den Rook can ik beter af wassen als de schande, en hielt my gerust tot den Morgen, op welk hy my seggen liet, dat hy my geeren eens spreken wilde, en dat ick daerom aen zijn Huys eens quam, om dat hy geincommodeert of belet was selfs naer my toe te komen, en dat de saeke nootsakelijk was, daer hy my over spreeken wilde, daerop gaen ik'er naer toe, en vraege wat hy my te seggen had, hy antwoort: ik hebbe gedagt dat dat lesen te veel tijt sou weg nemen, om het voor den Winter klaer te hebben, en dat het daerom beter wesen sou dat wijder een eijnde van maekten, en dat wy aen Drucken vielen, hoe eer hoe liever al was 't van desen Dag, daerop segge ik met verheuging dat is goet, en vervolge, maer vreest gy dan voor geen swaerigheyt, hy segt neen, en

doet daer by ik salder liever mijn Naem uytlaten, en setten voor den Autheur gedrukt, dan ben ik volkomen vrij, daerop segge ik dat sal my Lief wesen, en ik en soud ook niet anders begeert hebben, want ik en wil niet dat een ander voor my verantwoort, of gy en soud my niet van passe verantwoorden, daerom wil ik het selfs doen, daerop gaen ik naer Huys om mijn Schrift te halen, om een aenvang te maken, en alsoo ik niet op de Klok gelet en hadde noch op de Sonne, soo en wist ik niet hoe laet het was, en quam daer soo op den middag doen zy aen 't Taefel waren tot mijn leetwesen, want in het wagten en had ik geen speculatie of sin, en also min in zijn versuim daerom wiert ick moejelijck of quaet op mijn selven om die achteloosheyt, en seyde wat sal dat nu wesen, een Hinder-pael, en soo als ik besig met seggen was komt hy voor, en vraegt tegen wien ick spreck, ik segge tegen mijn selven, en doe daer by ik sou my selven wel slaen so boos ben ik: hy vraegt de reden, ik segge hem die, hy segt is 't anders niet ik hebbe klaer, en vervolgt, wy sullen soo boven gaen en begint wat te ralieeren, daerop segge ik hoor Monsieur van Wesel gy en moet nu niet veel spotten, want mijn Hooft staet'er niet naer, daerop siet hy my aen, en segt naer mijn Hooft gesien hebbende het staet als 't plagt, en ick en spot niet, ick segge met een effen aenschyn, foei schaemje niet datje soo liegt, daerop begint hy weder als Geck te lachen sonder maet, daerop segge ik soetelijk of sagtjens, hout u Mont toe hoe lagt gy soo als Geck, wilt gy het Volck uyt hebben om te vraegen wat's hier te doen of al de Kinders wacker, ende Moeder op het Lijf, daerop segt hy hoe versinje het, en dat met een effen aenschijn doet hy daer by, daerop trek ik fronssen in mijn Voor-hooft, en segge wat effen? is mijn aenschyn nu effen, segt het eens hebt gy 't Hert, en doe mijn gefronst Hooft naer hem toe, daerop begint hy te schateren, en ick segge al even saght daer vlieght de finnigheyt uyt, en doe daer by schaemt gy u niet, een Broeder der Gemeijnte zijnde, en misschien een Ouderling of Diaken soo te lachen, dan was weder swijgt of ik berst, dan seyde ik wat staet die Keerel soo en raest van bersten,

is hy een swanger Wijf, of connen de Mans oock bersten, dan meijnde hy uyt zijn Vel te springen, en als ik dat merkte, soo seyde ik sinseer wy moeten stigtelijk spreken, en hy seyde ik en can niet meer, daerop keek ick naer Getuygen, en seyde wien is hier om kennis te dragen van dien Iongmans woorden, hy segt dat hy niet meer stigtelijk praeten can, dan meynde hy my een klap te geven maer ik ontweekt, en seyde hou vast een beetje gy mogt my betooveren met u slaen, dan quamer stilte, hy lagte, maer heijmelijk en schudde zijn Hooft, daerop seyde ik waerom schut gy u Hooft, ik en vraege u niet, en dede daer by dat mogt gy wel laten, want die het saegen en my niet en hoorden, souden meijnen dat ik u wat vraegde, soo hielp ik hem van 't een lachen aen 't ander, (so lang tot dat wy gestoort wierden, en dat het tijt was om boven te gaen, door het Volk dat by hem woonde of daer hy by woonde,) al om het Werk schoot te geven maer te vergeefs, den dwersdwijver comt eens voor, en seyt gy zijt hier soo plesierig dat gy een ander lustig maekt, om by te wesen, daerop segge ik Ia, soo wat tot tijt verdrijf, maer ten heeft niet veel te beduyden: hy repliceert het moet al, om dat van Wesel daer soo om lagt, want hy en is 't anders niet gewent, daerop kijk ik hem eens scheel aen, en segge met Hooft-schudding als die Oude Lieden Geck worden, soo zijnse gecker als andere, en doen daer by mijn Heer dat en moet gy niet agten, want van Wesel en is apparent niet veel pleysier gewent, en daerom can hem een kleyntje veel vermaek aen doen, en vervolgde hebt gy ons gehoort, soo hebbe gy ons apparent ook wel gesien, dienvolgens cond gy wel oordeelen? waerom hy soo gelachen heeft, want ick en hebbe geen vinne verroert, soo gy connen sien hebt, maer alleen een bagatellen gesegd om te lachen, en dat niet om soo te lachen, dat cond gy ook wel oordeelen om dat ik het so niet gedaen en hebbe en goet lags ben, daerop segt hy dat en gaet niet vast, want gy cond het wat meer gewent wesen, daerop segge ick, dan sal 't op mijn seggen uyt comen de ongewoonte heeft de schult, daerop segt den anderen tussen zijn Tanden jou slimme Karonje, daerop sien

ick hem eens leelijck over Schouwer aen, om te toonen dat ik het hoorde, en liet het voor ongemerkt henen gaen, om dat ik merkte dat het de andere niet en hoorden, en seyde com Monsieur van Wesel 't is lang genoeg gepraet, wilt gy niet meer eeten laet ons boven gaen ons dingen voorderen, daerop segt den anderen soo niet gemeijnt en vat my vast, en doet daer by hebt gy soo lang met van Wesel gepraet, ghy sult het nu oock met my doen, en vervolgt van Wesel heeft my soo veel lof van u vertelt, dat hy my nieuwschierig of belust gemaekt heeft, om u te hooren spreeken, daerop segge ik mijn Heer en is van Wesel niet, hebbe ik met van Wesel gepraet, ik hebber mijn reden toe gehad, en dat ik met mijn Heer niet praten wil, daer hebbe ik ook mijn reden toe, en sal die openbaren als 't my belieft, soo als mijn Heer zijn corectie of verbetering doet, daerop stont hy vooreerst wat en keek, maer en liet my evenwel niet los, en dan seyde hy ik sal u de verbetering doen sien, als gy wat met my gepraet hebt, daerop segge ik dat wel, maer nu en comtet my niet gelegen, ik hebbe nu wat anders te doen, en hy bleef soo lang aen houden dat ik sulke een verdriet kreeg dat ik geen raet en wist, bysonder om dat van Wesel hem toe viel, en noch een ander Man daer ik rispect voor had om zijn grijse Hairen, en om dat zy beyde seyden dat hy een goet eerelijck Man was, die niet en dede als naer zijn beste weten, die oock Boeken schreef, en terwijle ik in beraet was, soo stooten of dreven zy my al voort met haer drie te gelijk naer binnen toe, en dan trocken zy my genoegsaem met gewelt boven op zijn studeer of fisteleer Kaemer, en als zy my daer hadden seyden zy te moeten met my drinken om kennis te maken, en soo haest en was het woort niet uyt den Mont, of daer wiert Wijn voor haer, en Melk voor my gebragt, en soo wiert ik tot spreken geperst, met eenen daer ik liever sou mede gevogten hebben, om de groote differentie dieder tussen ons beyde was, en die praeten noch al van my op zijn Handen te draegen, als ick hem den Vreden toebragt.

(Ik dagt ik gelooft wel, want het sou wat wonders we-

sen, dat ik U. die sou toebrengen daer gyse niet en soekt, verder dagt ik hoe ik eens by een Iode geweest hadde die my dat vraegde? en hoe ik daerop te denken wiert, dat wy souden al het Gelt by malkander vergaderen, en de Koningen toebrengen die het gesmet hebben, en terwijle onse Broeders daer mede besig waren, dat wy ondertussen al ons Goet by malkander voegden in soo veel Deelen verdeelden alsser Buerten waeren in een Stad, of in een Dorp, en dat elke Buerte voor dat Deel sorge droege, so als de Klooster van een order doen, stellende daer toe Oversten, die daer toe uyt haer verkoren wierden van de bequamste Luyden, en soo voort alsse in de Klooster doen van Bernardus Order, stellende Abten en Abdissen, dat zijn Oversten van hun leven, en voor geen Uure als zy sig onloffelijk dragen, of het gemeente niet wel en doen, door hun Goet weg te geven, an Luyaers, of Lanterfanten, of Gaeuwedieven voor hun gauwe, of selver streken, die niet als eerelijk en zijn, soo als het gekruyp der Slecken dat is scheijn sonder zijn, dan souden wy dien gewensten vrede hebben, en niemant sou ons die ontnemen, dienvolgens bestendig zijn, dan dagt ik ach was 't soo verre maer; wat raet, ik moet het openbaren, en daer hebbe ik soo geen gelegentheyt toe, met soo kreeg in dito Brief, waerop ick resolveerde, om daer naer te gaen, met de Vrienden gesprooken hebbende die van de Hamburgse resolutie wisten om hun reden te geven van mijn verandering; waerom ick haer den Brief soo verre voor las, en presenteerde haer die selfs te lesen: waerop het voorschreven gevolgt is verder op de Hemelse directie.)

En seyde vooreerst niet als ik geloof 't wel, en dan seyde hy hoe hy een Gout Disteleerder was, en zijn konst wel sou openbaren dat hy het niet en liet, om dat de Menschen niet al even rijk souden zijn: daerop vraegde ik waerom? hy antwoorde met een stijvigheyt vraegt gy waerom, en vervolgde dat is klaer, om dat zy malkander niet en souden willen dienen, daerop seyde ik dat is mal naer mijn oordeel, en vervolghde, ick sou oordeelen beter als nu, want dan souden zy dienen om gedient te worden, en nu en doense het niet als voor Gelt, en die geen Gelt en heeft

en wort niet gedient, hoe groot hy den dienst van noode heeft, daerop lagten zy my uyt, en als zy sagen dat ik stant hielt so bespotten zy my, en als zy sagen dat zy daer mede niet en wonnen, soo wierden zy quaet bijsonder dien eenen, die seyde daerop gy zij Sot, en vervolgde, ick meijnde dat gy een wijse Vrouw waerd:, maer nu hoore ick dat gy puer Sot zijt, daerop seyde ick veracht op, maer en seght evenwel niet meer als gy verantwoorden cund: hy reputeerde het gesegde, en dede daer by, ik hoore dat gy segt geen Christen te wesen, en tegen sulke een Volk dient men niet te spreeken, Ia men diense niet te tollereren in een eerelijk republijke, daerop vraegde ik wien dat seyde, en vervolgde posee het was soo, wat wildet gy daer mede doen: hy seyde bannen of het Lant uyt Iagen: ik repliceerde, hey met aenkijking, en vervolgde, wildet gy ook wel soo gedaen zijn: hy repliceerde, ik en weet daer niet van: ik sou dat doen als ik Regent was, daerop seyde ik 't is dan goet dat gy het niet en zijt, want dan sou ik hier niet mogen wonen, en vervolgde, maer à propo, alsse in alle Landen soo deden: waer sou ik dan blijven met al die van dat verstant zijn: hy antwoorde dat weet ik niet, zy mogten chansieeren, daerop seyde ik dat's een slegten Regter of een slegt Volk dat Imant al neemt dat hy heeft, en dede daer by 't is erger als Labberlottens Volk, want dat liet het Volk noch wat houden, en vervolgde, gy segt chansieeren was 't daer mede ook al genoeg, hy seyde Ia: ik vraegde of men de Conscientie wel moogt gewelt aen doen, hy seyde Ia, daerop seyde ik gy zijt een slegten Quant, en 't is my leet dat ik mijn tijt soo lang by u versleten hebbe, en meijnde weg te gaen, maer zy hielden my vast, en praten so tot aen den Avont, een dingen seven-mael of meer, soo als de Dronkaers gewent zijn te doen.

Dan seyde ik tegen van Wesel die my uytleyde met droefheyt, 't is u schult, en vervolgde, hadden wy regt uyt boven gegaen soo als ik versogt, soo en sou dat niet gebeurt zijn, hy seyde wy en connen niet, want zy saeten en aeten daer wy door moesten, en vervolgde, 't is my leet dat het soo voor gevallen is, als hy sag dat ick be-

droeft was en begon te schreyen, dan vraegde ik wat het sou wesen, en vervolgde niet als enkel verdriet, want hy sal dat gaen verbreyden tot mijn oneer: hy seyde hy en sal niet, (en 'ten was maer eens so,) en hy vervolgde, ik kenne hem te wel, en dede daer by so hy so een Man was, ik en souder u niet by gelaten hebben, en vervolgde, gy vraegt wat het wesen sal, tot antwoort u Boek Drucken: ik repliceerde, soud vast gaen, hy segt Ia, maekter staet op en u Voor-reden sal ik verschrijven, ik segge doet dat, en vervolgde, so gy 't niet en doet ons leven geen maets, hy segt seker, en vervolgt, so ik het niet en doen segt dat ik geen eerelijk Man of Iongman ben: ik repliceerde, het sal u beurt worden en gae henen, seggende tot Morgen vroeg: daerop segt hy ick sal u verwagten, en als ik Smorgens com, soo segt hy dien Dronkaert of Satterik heeft het den Man tegen gemaekt, die my voor Knegt moet dienen: ik vraegde waer dat moeten van daen quam, dan of hy geen ander con krijgen: hy seyde Ia, maer 't heeft soo veel Voeten in de Aerde, ik repliceerde, wat dan, laeten steken, hy segt Ia, of gy moest het willen beproeft hebben, ik segge gy weet dat dat niet en is, en vervolgde, soo en wilt gy dan u woort niet presteeren, hy seyde ik can niet: ik repliceerde, segt ik en wil niet, soo en liegt gy niet, want geen Kneght can een Meester beletten zijn woort te houden in soo een geval, als hij andere krijgen can, en doe daer by dog wilt gy niet patientie, en gae henen.

Dan dagt ik, ik moet eens by een Iode gaen en vraegen of hy geen Drucker weet buiten hem: dat dede ick, en seyde daer toe dat ik yets Drucken wilde voor de Ioden, en dat hy dat niet doen mogt of wilde, om dat hy belooft hadde niet sonder exsame te Drucken, en dat ick van hem vernoomen hadde, dat zy met Eede gezwooren hadden, niet te laeten Drucken dat tegen die waerheydt was, die zy in 't Synode van Dort vast-gestelt hadden; en dede daer by, soo hebben sig de Gesalfde verbonden tegen de Opperste Majesteyt, om Hem tot een Valssaeris te maeken; want hoe can Hy nu zijn woort vervullen dat voor de Ioden is, als Hy niet voor haer doen en magh

door eenig Mensch; en vervolgde, soo ageeren de Vrienden als Vyanden, dog 't en mag geen quaet; want 'ten ontbreekt hem aen geen Middelen; zijn zy Schelmen die van Schelmen gevreest worden, men vint noch eerelijcke lien, die hun niet en ontsien, en vervolgde nog, ik wenste dat gy my een Man konde aenwijsen die heijmelijk drukt, of alleen die geen Stats-Drucker is, den eersten die ick dat vraegde was een Slagter die seijde sig niet als met Slagten te moeijen, en geen te weten, en vervolgde, maer wilt gy op die plaets gaen, daer woont een Man die u wel sal te recht helpen: daerop gaen ick'er naer toe, en vrage naer den Man van den Huise, die ik niet en wist aut of jong te wesen, daerom vraegde ik aen die my voorquam Dochter is u Vaeder niet t'Huis, en voegde daer by, of is 't u Man? zy antwoorde Ia, en vervolgde, wat wilt gy van mijn Man hebben? ik antwoorde niet, maer sou hem geeren spreeken of wat vraegen: zy vraegde can ik het u niet seggen? ik antwoorde dat en weet ik niet, maer sou liever u Man hebben of vraegen: daerop seyde zy, al dat mijn Man weet, weet ik; en vervolgde hy en is niet t'Huis, wilt ghy het my niet seggen, ghy moogt gaen, en comen als hy t'Huis is: ick vraegde wanneer sou dat wesen? zy antwoorde dat weet ik niet, of can u dat soo precijs niet seggen: ik seyde segt het ten naesten by, of by gissing: zy repliceerde, zijn 't sulcke dingen dat ick die niet weten mag; en vervolgde, mijn Man weet niet of hy segt het my, en dat met een grammen sin: (waerom ik ontroerde, en dagt laet ik het Wijf slechts seggen, want zy mogt een haet tegen my op-nemen; en als zy het evenwel weten moet:) daerop seyde ik Vrouwtje 't en is wel sulck een saeke niet of zy mag wel geweten werden, maer de kennis is veele onnut, om datse sig daer ten quaeden van dienen: daerop seyde zy, soo een Vrouw ben ik niet, ik can hooren, sien, zwijgen en denken dat en can niemant krenken, dat seyde ik wel te wesen, en vervolgde, haer de reden te seggen die ick den Slager gesegt hadde, daerop seyde zy is 't anders niet, en vervolgde, mijn Man can u daer niet in helpen, al soo min als ick, want hy en moeyt sig met sulke dingen

niet, daerop seyde ik verwondert te wesen, om dat ick daer gesonden was, en noemde den den Persoon die my gesonden had, waerop zy seyde dien Man is onnosel, en weet van die dingen niet, en heeft u maer dat gesegt om queyt te wesen, daerop seyde ik wat raet, zy antwoorde ik en weet u geene, en vervolgde, of gy moest op die plaets gaen, daer woont een Man die over al comt, en bootschappen doet voor d'een en d'ander, daer ging ick dan naer toe, die en was ook niet t'Huys, (en die Vrouw was so beleeft datse my binnen dede comen, en op een Stoel sitten die so vuyl was, dat ik bang was voor mijn kleren dog stapte ik dat over en voegde my daerop om vrede te hebben, dan quamen my 2 Vrouw-lieden voor, d'eene voor d'andere, die soo onnut vuyl waren, dat ik verschrikte van haer te sien, en daght zijn dat Menschen of Kinderen van dien reijnen Vader, lieven Vader waer wilt dit naer toe, de Menschen worden Beesten in allen Deele, 't is meer als tijt, dat gy my uyt gesonden hebt om alle dese dingen te bestraffen, en vervolgde met denken hoe de Mans by sulke Vrouw-lieden connen slapen, denkende by mijn selven was ick'er mede te Bed ick souder van moeten loopen, om mijn Gesontheyt te houden, want zy stinken van het Vuyl als doode Karonjen of Beesten, en verfoeyde haer in mijn gedagten, en dagt dat gy my eenigsins bestont, of dat ik eenige vrijheyt by u hadde ik soud moeten seggen, want mijn Hert isser soo vol van dat het scheynt te bersten, om dat ik niet spreeken mag, ondertussen quam den Man dieder alsoo vuyl uyt sag, waerop ik dagt 't is Pot naer Pol-lepel, daerom hebt gy malkander niet veel te verwijten, maer dat ik Meester van u alle was ik stak of wierp u in een Kuppe met Water, al sou ik het daer om laeuw maeken, om dat het vuil te beter af sou gaen en boende u met een platte Boender of Schrobber, soo als men de vuile Verckens doet, om dat te verleeren; en wilde ick het self niet doen, soo sou ik het andere doen doen of belasten; en vervolgde, hoe salmen so onnut zijn, 't en komt op de Wereldt niet by, daer zijn Beesten die reijnder zijn; met soo quam my een Hondjen in gedagte dat ick eens gehad hadde, dat soo suiver over hem was,

dat het de minste vuilligheydt niet en sou geleden hebben al was 't noch soo hongerig: eens hadde ick'er mijn speculatie in, het hadde met Imant uyt-geweest in groten Regen, en soo haest de Duere open gink, soo vlogt als een schigt of pijl uyt een boge naer achter toe na de schuere, en ging sigh suijveren met syn tonge, naer dat het sig of gevrewen hadt tegen de Ruijgte of het Stroo dat in de Schuere lag, waerom ick lachende seyde hoe bly ben ick dat dat mijn Hontjen is, waerover nog een soet disput ontstont: door dat mijn Man dat wilde in twijfel trecken seggende, 't is meer mijne als het uwe om dat ik het de cost geve ik seyde contraeri is waer, want gy en geeft het u leven by naer niet een brokje maer 't is al voor die propdermen van Katten waer door ik de andere mede op kreeg die de Katten lief-hadden waer door ik my schier slap lagte? seggen dat's geen erelijke lien werk met haer 2 of 3 tegen een te komen, en vervolgde, kom geef sulke preuven van eerelijkheyt van u Katje als ik van mijn Hontje, die sig vuil niet eens een wilt vertoonen of voor het Licht komen, en vervolgde, hy is u alle voorby geloopen, en ick wedt dat gy geene van alle hem gesien hebt, dat moesten zy toestaen, en daerom geloofden zy 't niet, of wilden het sien, en soo quam 't dat ick sag hoe hy sig Schoonmaekte door dat ick sagjens vooren uytgink, om meer sekerheyt te hebben dinkende ik mogt quaelijck ghesien hebben, en soo haest hy my gewaer wiert so verbergde hy sig in een hoekje, daer hy sijn tijd niet en verloor maer daer op aen waste of lekte, daer mijn Man op seyde wat vuijle Karonje is dat, hy lekt sijn eigen vuijl, waer op ik lachende seyde, dat is uyt wraek lust dat gy dat segt, en vervolgde, 't is beter dat hy dat doet als daer die schande van heeft dat men sou seggen die vuyle Karonje, voort van mijn Lyf of Kleeren, &c. Daer eens hertelijk om gelachen wiert, soo diveerteerde ick myn mishagen, dat ik in de Menschen kreeg met in de Beesten op te merken of te vinden het geene ik in de Menschen verloren hadt, en seyde hun dat om tot schaemte te bringen en contrarie Exempel te leeren, of te geven, seggende de Beesten gaen ons voor en toonen onse plight aen en soo

moesten wy ook doen voor Eeten of Drincken en rusten, ons kuijschen, of suijveren, en vervolghde, by dese gelegentheydt te dincken wel heeft Jesu gesegt, zy reynigen het buijtenste van den Drink-beker, en van binnen laeten zy die stinken; want 't is dobbel waer, by dese liden Geestelijck en Lichamelijck, zy Reijnigen sermoneel en het natuerlijk laeten sy naer, sy Baeden sigh op sommige tijden en sy laeten het vuyl daerom, eender alsmen de Lecutjes scheert van Vooren en Achter meest, so wassen zy sig en laeten sig verstinken? waer uyt men sien can dat zy het niet als uyt dwank of gedwongen doen, Soo datse puer leven als slaeven; die van den Turk of Mogal gevangen zijn, niet doende dat eerelyck is als gedwongen of om niet meer slagen te krygen, om dat men seggen sou siet zy seggen die dingen niet te gelooven, en sy doen of toonen contrarie door haere practijcke, want zy laeten haere reijnigen naer en doen soo als wy; dienvolgens doen sy dat om onse lasten te ontgaen, naemelijck datse liegen of tegen haer beter wete spreeken, seggende, dat zy die dingen niet en gelooven, of voor waerheyt kennen,) desen Man sont my dan op een ander, seggende, dat hy geene en kende, en dat ik sou moeten naer Amsterdam gaen in de Ioode Bree-straet, en dat daer verscheyde Iooden woonden, en een Drucker die Christen geweest was en Ioots geworden, en doen ick meynde daer naer toe te gaen, quam my dito Vrouw ontmoeten, seggende een Man gevonden te hebben die sulcks voor my doen sou: daer ging ick met haer by; die seyde selfs geen Drucker te wesen, maer wel eenen te weten die Christen geworden was; waerop ick vraegde of'er meer als soo eenen binnen Amsterdam was? hy antwoorde neen met myn kennis: daerop seyde ick het sal den selven wesen daer ik meijnde naer toe te gaen; dat seyde hy te kunnen wesen, en vervolgde, ik sal dat beter doen als gy selven: ik vraegde ten wat regarde? hy antwoorde ten voordeele van u: daerop seyde ick, gy en weet niet eens of ick daerop geset ben, en dagt dat hy gehouden waert het voordeel van u Broeder te soeken: daer op seyde hy, ick weet dat elk op voordeel is: ick repliceerde, dat en gaet niet vast, want daer

zijn eerelijcke Lieden, die meer op Eere sien als op Goet: daerop zweeg hy stil, en seyde hoe dat het een Arm man was met vijf of ses Kinders, die zijn Brootje wel van doene had, door dat hy geen Goed en had om van te leven, en moest wercken sou hy eeten met zijn Kindertjens: daerop seyde ick dat is wel onnoosel, en vervolgde, dat so veel Monden moeten op twee handen bestaen; en vervolgde noch, dienvolgens als die handen leggen, soo moeten alle die monden stil staen, ey lieve siet dat eens aen, daer soo veel rijcke Lieden zijn, die met haer Goed verlegen zijn, en men sal soo een Man laeten gebrek lijden met zijn vijf Kindertjens, de Vrouw wil ick niet reekenen; want die mag selfs haer best doen om den Kost te krijgen, maer die Bloetjens konnen niet: daerop seyden zy soo is 't, en vervolgden, daerom sou ick den Man geeren aen werck helpen om zijn daegelijks Broot; het ander moet hy missen, want dat en kan van een hant niet comen: daerop seyde ik dat's wel onnoosel, en verwondere my over U L. om dat gy dien Man niet beter voort en helpt: hy antwoorde, wy en konnen maer ons best doen: daerop seyde ik best en best is twee, gy soud wel connen maeken dat hy het wat beter had, moet ik oordeelen uyt u eygen woorden, om dat gy tegen my soo spreekt, wiens staet of gelegentheyt gy niet en kent; en dat gy meer voor mijn voordeel sorgt als voor het zijne: daerop seyde hy, dat doen ik om Reden die u wel bekent zijn, dat is, om dat ik weet dat het u noch kostelijk genoeg sal vallen, hoe goede koop ghy het gedaen krijgt; en dat ick denk dat gy den Man alleen niet en moet houden, maer dat andere ook hun best moeten doen, &c. welke redens my voldeden voor dien tijt; maer als my gesegt wiert dat hy twaelf in stee van ses eyste, soo dagt ick dat het was om zijn eygen voordeel: maer toen hy my seyde dat niet gesegt te hebben, so raekte ick weder in twijffel van zijn oprechtigheyt en was verlegen, denkende, wat sal ik gaen beginnen met een Man die soo ongestaedig is, of my so twijfelmoedig voorkomt; ik sal beter selfs naer dien Man toe gaen en hem hooren spreeken; dat dede ik: daer komende op een Vrijdag Avond, vondt ick hem soo onnoosel, dat hy my de Deure

niet en derf openen, uyt vreese dat ik van Koopmanschap sou spreecken, of yets dat zijn werk raekte; het gene my vreemt voor quam, niet-tegen-staende ick van haere Pligten wist, door dat ik niet en dagt dat zy die soo stip onderhielden; en ick sou geeren henen gegaen hebben, maer en kon niet, door dat ick'er niet een Mensch en kende als hem, van dito seggen, en vrees hadde van in een Hoer-huis te komen, om dat ik my laeten seggen hadde dat'er veele zijn; en ick hadde dat te vooren niet bedagt, maer met een drift daer naer toe gegaen als opgenomen zijnde door een Brief die ick van hem ontfing; in welke hy my bekent maekte hoe dat dien Man by hem geweest was, en Geld van hem tot Pand versoght, daer ick niet van en wiste; en meer andere dingen die my mishaegden, om dat zy tot zijn selfs voordeel dienden: dat con ick inschicken als ick sag op haer Wet, die hun vrijheyt geeft andere Goed te leenen om niet weder te geven, en op zijn Huishouden dat seer groot was door de menigte der Kinderen, waer door ik my verwonderde als ik die sag, denckende, komt dat van dikwils alleen te slaepen, dat gaet al vry wel; het gene my in gedagte quam, door dat my dien Man seyde wel logijs te sullen presenteeren hoe gering het was, maer genootsaekt wiert te laeten, om dat alle zijn Bedden beslaepen wierden, door dat zijne Vrouw en een ander die by hem woonde, onreijn waeren, en daerom alleen sliepen, het gene ick goet keurde om den stanck of den reuk die van dat onreijn quam; (waerom ik ook dikwils versogt hadde om alleen te slaepen, seggende, Liefje of Hertje, dien stank sou maeken dat gy een tegenheyt in my krijgen soud, en dat gy daer wat van soud krijgen, daerom bidde ik U E. dat gy my dien tijd laet alleen slaepen, en dan als een nieuwe Bruidt of versche Roos by u komen met schoon Goetjen aen, en wel gereynigt; maer hy en wilde'et niet hebben om de op-spraek van 't Volck, seggende, zy souden seggen dat wy Ioods waeren: waerop ick seyde: laetse in dat kas seggen datse willen; en vervolgde, als gy daer door ongesont waert, en ick door u ongesonde reuke die gy daer door soudt gekregen hebben, dan en souden zy ons niet gesond maeken: maer te ver-

geefs, hy pijnigde sich selfs om niet te doen, door de neuse toe te houden, seggende, ik wenste dat ik het niet en rook, want het walgt my aen mijn Herte: waerop ick soo van 't Bed meijnde te gaen, en het selve seyde als in daer geschreeven hebbe; maer dan seyde hy blijft ick sal't wel gewent werden, &c. en dat weder-voer my eer ik dese Wet der Iooden kende: want ick en hadt mijn leven die dingen met geen bysondere opmerckinge gelesen, om datse my tegen stonden, denckende wat mogen de Beesten of Vuilicken schrijven, waer toe is dat nut als om de Vrouwen onreijn voor te stellen, die dickwils reijnder zijn als zy lieden; en con my wel soo toornig sitten maeken met den Boek voor my, dat ick haer wenste voor my te hebben die het geschreven hadden, om hun den Boeck in 't Aenschijn te smijten; daerom seyde ick tegen den Man, dat is een Wet der Natuere, als hy seyde daer aen gebonden te wesen door de Wet der Schriftuer;) en toen ik in Huis quam en was ick niet verwondert dat hy het uyt soo een oorsaek dede, om dat ick sag dat hy niet te vies en was om by kleine Kinders te slaepen, die dikwils vuilder of walgelijcker reuck of stanck van sig geven, die de Mannen Natuer meer kan krencken als de andere, door dat hun Natuer daer geensins toe bereydt is, daerse tot dese wel, om dat het ligt onverwagt kan over-komen; en den Demel en heeft geen zwakheyt gegeven of Hy heeft'er een sterkheyt tegen gegeven: daerom hebben de Vrouwen sterkte tegen die reuke die hun Natuer ook so af set, maer de Mans niet; daerom als zy die vatten, soo en connen zy die niet quijt werden als door uyt zweeten, en dat valt dickwils bang genoeg; en daer zijn van die vuile Verckens van Wijfs, (dat ickse noch so noeme,) die hun Mans, als Honden den drek, of stanck vereeren, door de Kinders bekackt of bepist of bespogen, (met verlof) aen de Mans te geven; zijn dat dingen voor haer? zy behooren hun te schaemen, want haer Natuer en kan tegen geen onreijnigheyt; so dat sulke Wijfs genoegsaem moorderessen zijn van hun Mans, die dickwils soo bloodt of onnoosel zijn, datse daer niet en durven tegen seggen, maer in haer herte seggen, hadde ick het Wijf noyt gesien of ge-

voelt, soo en sou ick dit vuil Dink niet moeten houden, dat is de Vrucht daer van, datse de Mans hun leven moede, en hun en Kinders tegen maeken, voor soo een Wijf sag ik zijne aen, en daerom kreeg ick met hem compassie, en sogt het Werk aen hem te bestellen, maer en hadde in het Wijf geen sin: voor eerst, om dat zy op de Bed-stede lagh alleen, en haer Man by de Kinders in een Slaep-bank, denckende dat is den Wint recht tegen den keer; in stee dat zy by de vuile Kinders met haer vuiligheyt sou leggen, die daer niet van weten souden, so doetse haer Man daer by leggen, en commandeert als magt-hebbende, seggende, doet de Kinders dit, en doet de Kinders dat, daerom stondt ick verlegen, niet-tegen-staende zy my meer Vriendschap dede als hy: dan gaen ick naer den anderen toe die voor my geschreven hadde en vond zijn Vrou in de Kraem van het 14 Kint, en 't 12 in't leven, die seyde op den 2 dag van haer Kraem een Kint met de Tang geslagen te hebben terwijle het andere vasthielden, en t'ander Wijf de Tang aen stucken op de selve: daer stond ick en sag of ik sot of verwesen was, denkende wat Ras is dit? bysonder als ik op de derde Plaets was, en daer mede hoorde heftig van slaegen spreeken, denckende ik twijffele of dit Volk wel mijne Schriften sullen willen Drucken als zy aen die Materie komen; en ondertussen hoorde ick dat zy malckander voor Schelmen en Dieven uytmaekten, elk met reden en schijn desselfs volgens haere Wetten; den eenen, om dat hy gebannen was om gestolen Goed gekogt te hebben; en den anderen, om dat hy met een Mans Geld sou weg-gelopen zijn als het Boek half gedrukt was, en hem soo laeten steken; het gene ick beyde niet waerschijnelijk en vont: het eerste, om dat den Man in en uyt de Stadt gingh daer hy sou uytgebannen wesen: en het ander, om dat den Man my te onnoosel voor quam, en dat de Heeren van Amsterdam hem als een eerelijk Man crediteerden. Hier moest ik (soo het scheen) proef van nemen, want ick en sag geen ander uytkomst: De eerste Iodin quam my waerschouwen, als zy merkte dat ick het alleen sou doen, seggende, dat zy gehoort hadde dat het een Schelm was die niet als onrecht en de-

de: den Man die zy my aengebracht hadde, en in de selve straet woonde, hielt sig daer over verwondert als over een nieuwe Tijding, en veynsde nergens van te weten, en seyde, dan sult gy beter met dien anderen Man doen: zy seyde beter raed te weten; eerst, om in mijn Huis of Kaemer te doen, en dan, op een ander, daer was een ledige Druckerije die een Weduwe toe quam, die t'Amsterdam woonde, en haere Gereetschap was tot Nimwegen, daer aen souden zy schrijven, om te vraegen of zyse leenen of verhuiren wilde voor een civiele prijs; en als dat eenige daegen geleden was, soo quam den Man seggen, dat hy zijn Vrouw geschreven hadde, dat zy dat vraegen soude, en dat zy niet en wilde, en dat hy binnen 3 of 4 daegen selfs sou gaen, en selfs vernemen; en soo zy niet en wilde, dat hy dan by een van die twee Druckers sou gaen, en vraegen of zy bereydt waeren om borgh te stellen, of Pand te geven tot mijn versekering, (so dien Schijn-onnooselen geseydt hadde dat ick hebben moest:) waerop ik seyde, wel of ick dat van u begeerde, soud gy het doen? hy antwoorde Ia, en vervolgde, al was 't daetelijk: daerop dagt ik, dan en kan ick niet verbeuren; en resolveerde het hem te laeten doen op die conditie, maer om dat hy mijn Schrift niet wel lesen kon; soo moest ick resolveeren om tot zijnent in Huis te gaen, tot de tijd dat het sou klaer wesen; het gene my vreeselijk tegen stont, dog maekte ick van den Nood een Deugt, denkende 'tis voor een korten tijd, en resolveerde tot schrijven, dat ick komen sou in de volgende weke.

(Als dat gebeurde, woonde ik met een Pachter, en die roemde van Adel te wesen, en dronk sig dikwils sat, soo hy seyde, om zijn Vrouwe van de Paepe Kerk te trecken: dat seyde ik is den Middel niet: dan seyde hy, zy heeft my belooft, dat zy met my in de Gereformeerde Kerck sou gaen eer wy trouwden, anders sou ik haer niet genomen hebben: daerop seyde ick, belofte maekt schult in andere gevallen, maer in dit niet; want dit raekt de conscientie; en als zy u dat belooft heeft, was zy misschien onnoosel, en dagt dat dat geschieden mogt, en nu is zy ligt wijser, of soo verre verligt dat zy het niet doen mag;

of het Ligt nu goet of quaed is, wil ick niet bedisputeeren, 't is seker voor haer goet, soo lang zy geen beter en kent: dat moest hy toestaen, maer en hielt geen stant; hy viel op het oude, en quam met Baruch om haer te overtuigen: dan seyde ik, gy spreekt tegen u selven, hebt gy een Schriftuer-plaets tegen haer in de Apocriphe Boeken, zy heeft'er seven tegen u; en boven dien, is al haer doen soo wel op de Schriftuer gegront als het uwe, daerom keurt den Boom goed in zijne Vrucht, of den Boom quaed in zijne Vrucht; haer doen is een Vrucht van de Schriftuer; dienvolgens, is dat quaet, soo en deugt de Schriftuer niet, en is de Schriftuer goet, so is ook haer doen goet: dat en wilde hy niet verstaen, maer seyde dat kan anders genomen werden: ick repliceerde Ia seker, gy kunt Duisternisse voor Ligt op-nemen, en krom voor recht; en vervolgde, maer is dat recht, ick voor mijn part, soo ymant mijn Schrift so opnam, ik en souse niet bedanken, maer seggen datse Schelmen of Eere-dieven waeren, want als ik soo schrijf, soo wil ik het soo genomen hebben, en verstae niet dat yemant mijn meijning buiten mijn woort verklaert; elk is een Uyt-legger van zijn selfs woort; dienvolgens moet het geen ander wesen; maer soo ymant yets duisters vint, daer hy geen goeden sin uyt vatten kan, die tot het eynde dient tot welk ik geschreven hebbe, so moet men my vraegen, en ben ik'er niet, overslaen, als niet wesende; maer dat en hoeft niet als men op de distinctien let, soo sal men bevinden dat men gehouden is het woort van een eerelijck Man, eerelijck te bevinden, of voor het Zijne niet aenmerken; dienvolgens is 't van een Verligt of Illustere Personaegie, soo moet het woort soo Ligt wesen dat'er gants geen duisternisse in en is, of soo Illuster of heerelijk, dat'er gants geen oneerelijkheyt in en is; of men moet die oneerelijke of duistere Passaegien of Woorden voor de zijne niet aen-mercken, soo als men van ander Goed doet, seggende, dat en is van dien Mans Goed niet, want die en heeft sulck een slecht Goed niet; dienvolgens moeten wy dat seggen van alle die Schriftuer-plaetsen, die ons soo duister voorkomen dat zy ten quaeden konnen geduit werden, al en

was 't maer om den Vyand dat waepen te benemen daer hy tweesints mede strijden kan, eens als Vrient, en eens als Vyant, en soo doende alles onder zijn gewelt brengen; en vervolgde, een klok die een Doove en helder klanck te gelijck geeft, en deugt niet; een Toets-steen die Gout en Koper eensints vertoont, is vals of bedriegelijk: somma al dat onbescheyden voor komt is vals, volgens het Gemeen Oordeel: daerop wist hy niet te seggen, maer seyde sterk op zijn Religie te staen, en hy en ging by naer noyt te Kerck, en dede niet als Eeten, Drincken en slaepen, en de Menschen quellen: my verhuert hy een Kaemer, en segt my vrijheyt toe van te moogen stooken in zijn Keuken, daer hy 's Somers in stookte; die hy seyde dat ick 's Winters sou alleen hebben: verder, zijn aenleggent Vuer om mijn Spijs op te warmen of te koken, en zijn Meyd om mijn Boodschappen te doen: en als ik'er ben, ontneemt hy my de eene voor, ende andere naer, en als 't op de leste komt, soo come ick in oppositie: dan segt hy, staet het u niet aen, wandelt of gaet henen: ik repliceerde fiat gaen: dan seyde hy mits conditie dat gy de Huire betaelt: ick segge voor den tijdt die ick'er gewoont hebbe: hy segt voor het minst een half Iaer: ik repliceerde, niet een Duit soo ik wil, want gy breekt de conditie maer ik niet: hy repliceerde, gy hoore wel wat ik segge, en vervolgde voor de tweede mael, staet het u niet aen, gy kunt gaen: ick repliceerde, gy hoort ook wel wat ick segge ik sal gaen, en u Geld geven voor den tijd die ik'er gewoont hebben, soo ghy u redelijck aenstelt, anders niet een Duit: dat seyde hy te sullen sien: daerop gaen ik uyt om naer een gelegentheyt te soeken, en geve de Iodin last en een andere Vrouw, die ick Goedt voor my verkoopen liet, en gaen mijn schrijven vorderen, en krijge klaer eer ik van een bequaeme hoorde; dat was in de selve Weeke; de Vrouw had my voor dien tijdt eens geaffronteert, en my soo gelaeten, niet-tegen-staende ik my misnoegt toonde, en dede'et toen een tweede mael, door aenreaedingh haeres Mans, soo zy my daer naer seyde, daerom wilde ick my voor haer niet perijkleteeren, maer liet het ongemerkt henen gaen, om geen opspraek te veroorsaeken, of

voor onminnelijk aengesien te werden: dat behaegde haer, en dede als de Lieden die stoute Kinders een Prijsjen geven om haer stout zijn, of om datse hun flatteeren, seggende, gy zijt soete als zy stout zijn, eender als of zy het al gewonnen hadden als hun foute voor de Werelt gedekt is; soo was 't met haer ook: soo als ick sprack soo ontlookse als een Roos, en wist niet wat zy my doen sou. Dit merckte ick op tot een teyken van een seer bedurven Natuer; soo ick aen andere dingen ook in haer gemerkt hadde, bysonder aen haer Bloed, dat schier al zijn coleur verloren had; daerom seyde ik haer met soetigheyt haere Foute aen, die zy bekende sonder Herten-leet te toonen: ick seyde haer oock dat mijn Boek verschrickelijk sou zijn voor sommige Menschen, en sou wesen een reucke des Doots ter Doodt, en andere een reucke des Levens ten Leven; en vervolgde, dat is voor die in staet van Genaede zijn: daerop seyde zy met verschricking of alteraetie, ik hope dat ik eene van de leste sal zijn: dat seyde ik ook te hopen van haerent wegen; en vervolgde, maer gy moet u beteren, anders sal 't niet zijn, van die Foute; want sonder bekeering, en sal niemandt salig werden, en wat is bekeering als de uytwissing der Zonde, door berouwerkentenisse; en vervolgde gy hebt my dat gedaen, maer ik en mag u dat niet vergeven op pene van mijn selfs verdoemenisse, of gy moet my om vergeving bidden, met berouw-belijdenisse, en andere kunnen het niet doen, want niemand heeft vrijheyd om mijn Recht weg te geven, God selfs niet, waerom? om dat Hy ons in volle vrijheyt gestelt heeft, om over ons Recht te disponeeren, en daer siet Jesus op als hy segt, al dat ghy op Aerde bint, sal in den Hemel gebonden blyven, &c.) dan sprack ik haer van mijn Goed, en vraegende of zy wel sou believen het Gelt van die Vrouw te ontfangen die mijn Goed tot Geld maeken sou, en over te stieren: zy antwoorde Ia: dan seyde ik, anders sou ik het al mede moeten nemen; en sou doen, soo ik versekert was dat ik'er daer af komen sou, sonder verlies: zy seijde ghy kunt voor eerst probeeren met een stuk 3 of 4; en is 't wel, het ander ontbieden, ick sal 't u senden: ik bedankte haer voor haer Raet en verder pre-

sentaetie: dan sprak zy van het Boek; en so als wy aen't spreeken waeren, komt haer Man in: die slaet zy mijn versoek voor, en mijn presentaetie: dat keurde hy goet, en presenteerde zijn dienst daer by, seggende, al waer wy u dienst connen doen buyte onse schade, daer en hoeft gy maer te commandeeren: ik bedankte hem ook, en doen desgelijks, dan segt hy dat ik een Briefken sou maken of inventaeris: en vraegde wat zy dan hebben souden voor hun moeite, daerop stont ik en keek, en de Vrouw altereerde, en seyde de Iuffer heeft een groot Process daer duysenden aen hangen, soo zy dat wint soo sal zy my wat vereeren, want zy sal rijk genoeg zijn, en so zy 't verliest so en wil ik niet van haer hebben, want zy sal 't selfs van doen hebben, dan seyde hy maekt dan een Briefken daer gy opstelt wat wy hebben sullen so gy 't wint of comt te sterven eer 't Iaer uyt is? ik vraegde wat ik daer voor stellen sou, hy seyde voor eerst het heel Iaer huere, en ten tweden een seker tantom voor onse moeite, dan vraegde ick of hy van Adel was, en vervolgde, gy en hebt niet een Hair dat naer Adel lijkent, en vervolgde noch, waerom sou ik dat Iaer huere vast stellen: hy antwoorde om dat gy het voor een Iaer gehuert hebt: ik repliceerde, als ik quam te sterven soo was die gebroken, al hadde ick het voor ses of seven geheurt, want sterven en trouwen breken alle contracten, hy seyde hier niet: ick replicere, dat sullen mijn Vrienden dan sien: ik en hoeve hun daer in geen Wet te stellen, &c. en wat het ander belangt is een Vrientschap sonder intrest, en wilt gy die voor niet niet doen op hope van een diergelijke, soo mocht gy het laten: ik en can met sulke bagatellen mijn Hooft niet langer breken, seght kort of ghy het doen wilt of niet, hy seyde niet als op die conditie, dan vraeghde ick waerom hy dan seyde bereyt te wesen om my alle vriendtschap sonder interest te doen, of wien hem naer zijn leugens vraegde, dan was 't onklaer, en ik dagt ik sal den Geck laten loopen, en hem het half Iaer geven, daerom seyde ik tegen de Vrouw, om alle dese moeyte t'ontgaen sal ik t'Amsterdam zijnde mijn Goet ontbieden, en naer u Mans woort een half Iaer geven, want ik en can met hem mijn Hooft niet breken, ik sien

dat hy een onbeleeft Mensch, of naer u woort een onredelijk Beest is, en ik en mag met geen Beesten huyshouden, daerom sal ick gaen, daerop seyde zy heeft hy dat gesegt ik en weter niet van, (en zy hadder ontrent geweest doen hy't seyde) en vervolgde dat moet gy tegen hem seggen: ik repliceerde, ik en mag met hem niet meer te doen hebben, wilt gy der hem van spreecken gy mogt doen, dat dede zy hy seyde gy moest op staende voet uyt gegaen hebben als ik dat seyde: ik repliceerde, waerom niet uyt gevlogen, en vervolgde, moest ik uyt gaen sonder te weten waer; hy antwoorde Ia, en vervolgde, of ten minsten gesegt hebben ik segge u de Huere op: ik repliceerde, en gy dan ik en wilse niet op gesegt wesen ook, en vervolgde, wat hoefde ik dat te seggen als gy dat seyt en in consenteerde was 't niet genoeg, of moest ick ses woorden gebruiken daer ik 't met een doen con, of moest in voor Sot speelen, door u naer te seggen: hy antwoorde Ia, en vervolgde, dan sou ik met eenen ander Volck connen in nemen hebben: ik replicerde, dat u apparent beter sou geholpen hebben, om u Vrouw te verdruken, dan vervolgde hy, of gy moest my drie Maenden van te vooren gewaerschout hebben: ik repliceerde, loopt Geck, en vervolgde, ghy en weet niet wat gy segt, gy moest my dat gedaen hebben, eer gy my dit afvoorderen cond, want gy hebt my de Huere op gesegt, maer ick u niet, dienvolgens staet my dat vrij drie Maenden te t'ardeeren eer ick vertreck, maer u niet om my te houden, dat en con of wilde hy niet verstaen, en ging te gast, ondertussen resolveerde ik die Vrouw te imployeeren die mijn Goet vercogt, denckende zy sal my het Gelt over senden, en gaf haer mijn Sleutels, en den last die ik haer hadde meijnen te geven: en als ick op het uyt gaen was, segt die Vrouw, seght hem, of zijn Vrouw, dat gy my dat last gegeven hebt, en dat zy my vrijlijk uyt en in moeten laten, dat seyde ik weten zy door de Meyt, en op haer aenhouden seyde ick het tegen zijn Vrouw, die seyde sig daer mede niet te willen moejen, en dat ik het moest tegen haer Man seggen, dat seyde niet te willen doen, dan riep zy het hem toe, en hy seyde niet te sullen toe laten, dat zy over den Dorpel

quam sonder schriftelijck last, en ick moest gaen of mijn Reijs uyt stellen, want den Schipper wagte naer my, en seyde voort te varen, soo ik noch een wijle vertoefde, en wy hadden hem gesegt dat ik soo weg moest of groote schade sou lijden, daerom seyde ik dat hy maer een versoeker of verlyder was, en ging henen: daegs te vooren quam dito jodinne man, die seyde 4 man-lieden aen 't Werk geset te hebben aen de Drukerij, om alles in order te stellen tot de Druk, en dat eer zy bescheyt van den eygenaer hadden, dat en dagt my niet waerschijnelijck te wesen, en evenwel moest ick Gelt geven, om dat hy daer soo veel om seyde, en dat ik vreesde van beslag te maken, uyt vreese van verhindering, en dat hy seyde datse hem voor de Heeren wilden roepen, en dat hy my voor zijn Meester noemen wilde, soo moest ik hem tien Gulden geven: ik come t'Amsterdam by dien Iode Drucker, die segt te moeten 26 of 30 Gulden hebben, om Gereetschap te coopen, eer hy het Werk beginnen con, ik en had soo veel Gelt niet, of ik sou met ledige Handen gebleven hebben, daerom moest ick mijn Linnen veylen om te verkoopen, daer van wiert my twee of drie stuyvers op de elle verlies geboden, en wilde ik dat niet doen, soo moest ik het in de Lombaert laten brengen of wederkeeren: ik resolveerde tot het eerste, en liet hem met zijn Vrouw een ander-half Stuck daer in brengen, daer kreeg hy dertig Gulden op, en gaf my het Lombaert Briefken daer zijn Naem op stont, soo verre gingt al wel, ick en hadde geen commer, door dat ick meijnde versekert te wesen, maer dat toe maken of begin duerde soo lang, dat ik verdriet kreeg, bijsonder om het slegt Huys-houden dat ick dagelijks sag, dat was een Vrouw als een Serpent in boosheyt, en als een Verken in luyheyt niet doende heelen Daegen als kijven of knorren, en drijgen en slaen, en commandeeren als magthebbende, al dat'er was Man en Kinders, het gene den Man sag als niet siende, niet tegenstaende, hy boos genoeg was, om tegen andere te tieren als een Hont soo ik merkte, dat alle Israliten deden, waerom ik dagt dat dien Naem hun niet vergeefs gegeven was, denkende op des selfs eygenschap, die is of beteykent een oneyndige

of onverbrekelijke Helle, want zy lijkenen wel met ysere Ketenen gebonden te wesen aen de Werken der duysternisse, en het gevolg van dien, want zy en doen niet een Goet werk haer gebeden is niet als een ydel verhael van woorden of naere geluyt, so zijn ook hunne lof sangen? waerop ik gegenootsaekt wiert te seggen, dat is een gesang om de Kinders bang te maken, of mede te Bed jaegen, het ander bestaet in Hassen en Bassen elk woord snijd als een mes door Vel en Vlees, datse tegen malkander spreeken, haer Huyshouden is beestelijk vuyl, haer Kleeding, ad idem, Somma daer en is niet dat naer Liefde lijckent of des selfs heerelijkheyt of glans, als ik dat Schou-spel ontrent ses Dagen aen gesien hadde, soo wierter een Proef gedrukt van het Tijtel Blat, dat nergens naer en lekent, het gene den Drucker eer sag als ik, die een duyts Man was, soo oock den Setter was, die seyde ront-uyt dien Tijtel en deugt niet Meester, en vervolgde, is dat een Tijtel, en vervolgde noch, soo dat Boeck met dien Tijtel voor het ligt comt het sal bespot worden, of tot een Spot dienen, daerop vloog het Wijf op, en seyde wat hebt gy te seggen, hy antwoorde, niet als die Vrouwen versoek die my tot een Oordeelder of Proef-meester over haer Werk gestelt heeft, zy vervolgde ik en verstae niet dat gy een woort spreekt, of so gy dat doet so sal ik u ten Huysen uyt bruyen, daerop viel haer Man haer toe, en begon den Man te stooten diens Hooft met grijse Hayren bedeckt was, en seyde voort Iou satten beest of satten Hont, en vervolgde noch, hy is sat, daerop quam den Man naer my toe, en seyde Iuffer ruikt aen mijn adem of ik wel sterken Drank geproeft hebbe: ik rook neen, daerop vloog ik op, en seyde wat dueckers ras zijt gy, en vervolgde, sult gy my beletten een Proef-man te stellen die 't my belieft, om over mijn Werk te oordeelen, daer ik geen verstant van hebbe, zy seyden Ia, en vervolgden, wy en willen hem niet hooren; om dat hy onsen Knegt is: ick repliceerde, en als ik geen ander capable of bequaem en kenne, sou ik mijn Werk noeten laten bederven: zy antwoorden neen, en vervolden, toont ons de Faute: ik seyde daer niet bequaem toe te wesen, dan seyden zy brengt

dan een ander maer hem willen wy niet hebben, en ik en kende niet een in de Stadt als hem, die ick sulcks toe vertroude, en zy hielpen hem weg, dan sat ick daer alleen als een Schaep onder de Wolven, en hadde dien Mans Vrouw daegs te vooren gesegt dat ik des anderen Daegs by haer sou komen om wat te praeten en te vernemen, of zy geen Kamer voor my en wist, dat wist ook dien Man, daerom seyde hy in 't weg gaen, Iuffer comt ik weet een gelegentheyt of sal u verwagten: des anderen Daegs was 't hun Sabbath, dan gaen ik'er naer toe; dat quam zy te weten, daer was zy soo boos op my dat het scheen, datse my sou verslonden hebben, en seyde dat ick een valsch Mensch was, om dat ick met haere Vijanden aen spande: ik repliceerde, so vals als gy niet, die den eenen Dag segt den Man is eerelijk, en den anderen dag hy is een Schelm of oneerelijck, Iuyst om dat hy naer u sin niet en praet, seggende dat leugen waer is, dan was 't ik meijnde dat gy een verstandige Vrou waerd, maer nu bevinde ik dat gy Sot zijt: ik repliceerde, ik moet sien wien het segt en ging weg, en dien Man bragt my dan op een Plaets, daer ick met fatsoen wesen con, en mijn Boek wel gedrukt krijgen voor veel minder Gelt, het gene my behaegde, maer om mijn woort's wille, soo wilde ik hem laten, dat ik hem toe gesegt hadde, dat waeren twintig Bladen, en een Corecteur stellen, en dien Man het overige laeten doen, daer ik sag mijn Kaemer huere op uyt te winnen, en het voordeel eer klaer te wesen, als hy dat gewaer wiert, soo en wilde hy niet voort Drucken, of ik moest hem toe seggen, alle halve Blaeden gelt te geven, en niet af te trecken als vijftien stuyvers, en een Corecteur naer zijn sin te setten, en dan nog Gelt te geven van het gedrukte eer het naer regt gelevert was, dat weygerde ik, en pretendeerde mijn dertig Gulden die weygerde hy my; dan mijn Coppije, die ook, en seyde doet u best, en vervolgde, maekt staet dat ick het voor de Heeren loochenen sal, dat ik het Gelt van u hebbe, dan seyde in het Lombaert-briefken sal 't uyt wijsen: hy repliceerde contraerie is waer, ik sal seggen dat ik dat Briefken verlooren hebbe, en gy gevonden, en loochenen

dat ghy my Linnen gegeven hebt soo hy dede in presentie van 4 mannen, twee van sijn zijde en twee van mijn zijde, en dan bekende hy dat ik het aen sijn Vrou in handen gegeven hadt, in schrift, in presentie van de selve, als ick hem noch dry gulden gaf om mijn Copye en Papier weeder te krijgen, soo leerde ick door ervaerentheydt de vruchten kennen van den Godt Moyses, daer ick lang wagt voor gehouden hadt dat was, om niet afgeleent te worden, en niet weder te krijgen, en hoorde by die gelegentheyt hoe hy drymael banckerot ghespeelt heeft, of openbaer menschen schelmachtig bedrogen, en dat de Regenten hem noch op eet gelooven wilden, het gene my dede resolveeren om die Regenten voorby te gaen als niet wesende.

Op die andere plaets komende, vont ik een man, wiens actien of manieren my soo mishaegden, dat ik schrickte van daer te komen, daer en tegen een Vrou die sulcke goede manieren of uyterlijcke gesten hadde, dat ik verlangde om daer by te wesen, soo stont de hope tegen de vreese, of eygentlijck de liefde tegen de haet, en in desen strijdt kon of mogt ik niet langh wesen, door dat my dito Iode op een schopstoel sette, seggende, dat hy niet voor my wercken sou, als ick by die lieden ginck t'huis legghen of woonen, of dat ick een ander Correcteur moest setten, en alle Bladen geldt geven, soo wiert ik genootsaeckt de vreese op my te nemen, of tegen de selve te doen, en mijn aenwijsing of roepingh te volgen: dit dede ik, maer hielt den man verdagt tot de tijt toe, dat ick contrari preuven hadde; dat was dat ik sag dat hy een ander man was, als ik my ingebeelt hadde, en dan hadde ik sulke een berou, dat ick hem wel sou om vergevingh gebeden hebben, maer liet het uyt consideratie van staet, en gelegentheyt, en een ik tot een gesigt quam van die faute, soo hadde ik my by sijn Vrou in sulcke een groot achting gebragt, dat sy my al haer geheymen openbaerde sonder scrupul, en dat sy eer en ander mael seyde te wenschen een rijke Vrou te wesen, om my hare kinderen te bestellen, om van my geleert te worden, alwaer sy by dede, gy sijt in alle manieren perfect, en tegen haer man spreekende, sy is in alle manieren uytstekende volmaekt, of precijs, of wel gemaniert, welk

seggen den man tot een meerder opmercking braght van alle mijn manieren, en die bragt te wege dat hy meer respect of achting voor my kreeg als hy te vooren gehadt hadde, dog en merckte ik dat niet, door dat ik my ingebeelt hadde dat hy eenen droogen Klaes was, of een bedurvelinck (dat is een mens sonder jeugt of vreugt, geest of leven) en dat wilde ik van hem hebben, niet tegenstaende hy dikwils anders toonde, door lachen, of korswijl te vertellen, al om dat hy sig voor eerst soo aengestelt hadde als de persoonen van die natuer deurgaens doen te weten, suchten, naer om leegh sien, talmen voor het uytbrengen van woorden, lanck vertoeven, en lam of lammig spreeken, grimmen of lachen buyten noot of tijt, dat is alser van geen lachende materie gesproken wort, dan wat sullen wy seggen, die materie of die stof, of die sake behoort wel overwogen te worden, en dat dikwils van een sake daer niet aen vast en is, soo als het was met ons accoort, daer over sat hy soo en praete, en dat braght te weege dat ick dagt lieven Vader, wat salt van mijn werck zijn, als hy alle reys en op yder woordt soo veel te seggen en te dencken heeft, dat en raeckt in der eeuwigheyt niet klaer, en dan sal hy apparent op yder woort gaen captie maken, soo sulck een volk is gewent te doen, dan wast mijn Heer, mijn Vader, wat sal dat wesen? soo maekte ik my al bang, maer wiert versterkt als ik sag dat hy alles naer mijn order dede, en sig vergenoegen liet, al wast dat ik sijn vragen niet en voldede, maer sig daer van diende om my niet meer te vragen, en dat rakende mijn verstant, en schriften. Verder dat hy het alles door jongens setten liet, en selfs corrigeerde, en al wilde ik dan eens een woordt verandert hebben dat hy dat dede, en self het geene my noch meest behaeghde, was, dat hy stilswijgens mijn fauten corrigeerde, naer dat hy my die met fatsoen of reden had aengetoont, rakende de correctie en order van setten, het gene te wege bragt dat ik genegen wiert tot verschrijven, en verschreven hebbende, quam my noch ondertussen yets te binnen, dat ik om reden beter oordeelde, en dat dickwils als het geset was, in 't corrigeeren, en ik en was soo onnoosel niet of ick kon wel dencken dat hy niet gehouden was dat te veranderen, dienvolgens deede hy het,

dat het beleeftheyt of vrientschap was; ook dat hy die sonder sijn schade niet doen kon, om dat hy sijn tijdt versuimde, in welke hy gelt winnen kon, en om dat hy dat voor eerst evenwel gewillig dede, soo verpligte hy my aen hem, soo dat ik begon te overleggen hoe ick hem dat sou recompenseeren; eerst dagt ik van betalen door of met gelt, en als ik wiert te dencken dat ick dat tot het onvermijdelijcke sou van doen hebben, soo wende ik my daer van, en dat het aen de Vrou te vergoeden, door op haer kinders wat te passen, en haer in 't huishouden te helpen, hier toe presenteerde de ghelegentheyt heel wel, door dat sy veel hulp van doen had, maer dan quamer een andere swarigheyt voor, dat was dat sy soo complaisant was, dat sy dien dienst persooneel vergoeden wilde, en dat juyst met yets te doen dat my tegen was, dat was met haer eeten, en als ik dat niet doen wilde, soo hielt sy sig quaet, en den man noch meer, die meynde wel opgepast te worden, met een kost die ik niet en moght, bysonder om de toebereyding, die wat extraordinair was, dat en kon sigh den Man niet inbeelden te weesen, door dat hy geen of weynig verkiesing van spijs en maeckte, en ook niet vies en was, en door dat hy dagt datmen maer eeten moest om te leven, en niet tot verlusting, oock dat alle spijs een goet voetsel geeft, hoe dat mense gebruickt; daerom seyde hy dat ick het liet om dat ik hun niet weerdig genoeg en achte, om met hun te eeten, en als ick daght dat hem dat seggen ernst was, soo pijnigde ick my om meede te eeten, niet tegenstaende ick lang en veel ondervonden had dat het my quaet dede, dat ik tegen mijn lust gebruikte.

Als ik dat eenmael, twee of drie gedaen hadde, soo sloeg ik soo qualijk, dat ik melancolijck wierd, dienvolgens onminnelijck wiert, bysonder door de vierigheydt die op mijn aengesicht uytsloeg, dan wast of den man een mishaegen in my kreeg, want hy begon onhebbelijk of onfatsoenelijck van my te praeten, dat quam my ter hooren, daerop vraeghde ik de Vrouw, wat haer man bewegen mogt om soo van my te spreeken? dat vraegde sy aen hem, en hy wierdt daer over beschaemt, en seyde dat hy dat soo niet gesegt en hadde, maer anders, soo dat ick mercken kon datter yets aen vast was,

maer niet soo veel als my voor gegeven was, en daerop denkende, vondt ick reden tot inschickingh; te meer, als ick hoorde dat hy geen rijck man en was, dan dagt ik dat komt van dat versuim van daen, en de schaede van de letter, die door de verandering der proeven bedurven wordt, daerom seyde ik op het lest, (als hy sijn misnoegen ongeveynst toonde, seggende, op den volle winckel, soo ghy de knechts sulcke proeven voor braght, sy soudense naer u hooft smijten) ghy en hoeft het niet voor niet te doen, segt wat ghyder voor pretendeert, en daer was hy schijnt te genereus toe, want hy en dorst het niet seggen, maer stelde daer een ander toe, die sijn werck niet wel en verstondt. Dan seyde ick tegen de Vrou, dat sijn parten, of dat is een schielijck doen van u man, dat hy daer sijn misnoegen over toont op soo een wijs, wilde hy het niet doen, niemant dwingt hem,t en vervolgde, hy kondt wel met fatsoen seggen, hy en hoefde sulcke expressien of uytdruckselen niet te gebruyken, oock daerom geen broddelaer aen mijn werck te stellen, dat hy het selfs doet, en segt wat hy daer voor hebben wilt, dat seyde sy hem over; daerop segt hy tegen my, Iuffrou ick en soecke uwen onkost of schaede niet, en gy de mijne niet, daerom versoek ik dat gy alles soo schrijft als gy het geset wilt hebben. Dit probeerde ick te doen, en in stee van beter maeckte ick het slechter, soo dat ick genootsaeckt wiert schoon te spreecken, Ia te smeeken, soo ik gewent ben te doen als ik fauten sien, al ist dat ikse onvermijdelijck gedaen hebbe, want het ginck soo grof, dat ick heele paginaes veranderen moest, daerop segge ik tegen hem; voor eerst in 't particulier, hoor, gy en moet niet kijven, dat moet verandert worden, maer ik salder u voor betalen; en dervolgde, ik versoek op alle vriendtschap, dat gy dat secreteert; hy segt, 't is wel, en doet het tot tweemael toe, dat behaeght my soo dat ik sulcke een respect oprechtelijk voor hem krijge, dat ik hem alles openhertig segge dat my wedervaren is van eenige persoonen, daer hy self van geset hadde, en dat quam te pas op eenige woorden die hem tot lachen verplichten, die ick tegen den Bergsen Vryer sprack, doen hy met my te bedt lagh of daer naer, en die de natuer raaken, waer door hy my tot naerdencken

bragt van het gevolgh van dien, en als ick dat naer gedaght hadde, kreeg iker een afkeer van, en dat soo dat ik scheen te sullen braeken, en daerom kon ick hem niet wacker genoegh by my hebben, om hem tot des selfs weg doen te verpligten, en om dat hy soo discreet was, dat hy my die schaemte soo soetelijck afnam, soo vermeerderde mijn Liefde of estim tot sijnewaert, doch niet als in en tot redelijckheydt, dat was voor eerst om op hem te letten, en sijn fauten aen te toonen tot verbetering, en dan sijn Vrou te verpligten om hem goet te doen, soo oock sijne kinderen, dienvolgens tot zaligheyt. Eens gebeurt het dat sijn Vrouw Linnen sou ophangen op mijn Kamer of desselfs Vensters, en dat op een avondt als hy van boven quam, moede van sijn werck, en sy roept hem als een Iongen, seggende Lau komt hangt dat daer uyt of op, het gene my seer mishaeghde, dog en geliet ik het niet, maer seyde soetelijck, wel Iuffrou roept gy daerom u man, gy en moest dat niet doen, hebt ghy hulp van doen, ik sal u wel helpen, want dat en is geen mannewerck, en vervolge men maekt de mannen te dierbaer als mense tot sulcke vietligheden of geringheden gebruikt, ook ist tegen haer respect; daerop segt sy, ik en weet daer niet van, dat ik doen magh hy oock wel doen, of yets diergelijks, en als hy dat hoorde, ginck hy naer het goedt om aen te tasten; daerop segghe ick, voort hier van daen met een lachende mondt; en vervolgde, ik en wil u aen dat werck niet sien, en vatte selfs het Linnen aen; dan gaet hy wat aen een kant, en de Vrou begint my te prijsen over mijn geswint uytvinden van middelen tot gemak of gerief; daer op komt hy weeder binnen, en segt, Ia de Iuffrou doet het of is soo dat sy van geluck mag spreeken dat gy niet doodt en zijt; sy vraegt waerom? ik antwoorde, apparent om dat hy my moeielijck sou vallen; hy seght soo ist; daerop segt sy, soo lang moet gy wagten; hy segt met reden, en ick stemment toe, en voelde my selven ongemackelijck over dat seggen; daerop segge ik by mijn selven, wat praat is dat? en vervolge, hoe komt dat te pas, dan heel slecht? en vervolge, 't is wonder soo die Vrouw dat niet qualijck en neemt, want sommighe souden dat al qualijck neemen, en terwijle ick in die gedachten ben, hoorde ick de Vrouw wat

meer als gemeen spreeken, in een tael die ik niet en verstont. Dan dagt ik, souse kijven? en soo als ik dat dagt hoorde ick den man lachen, dan meynde ik reden te hebben om gherust te zijn, maer en wast evenwel niet; dan begaf ik my tot slapen, en dagt het sal daer mede overgaen, maer te vergeefs, ik was soo onrustigh in mijn slaep dat ik geduerigh wacker wiert. Dan vraeghde ik, wat schortje? wien moveerje dat gy soo onrustig zijt? ist om dat seggen? gy zijt daer mede niet geruineert, en ten komter noch niet op aen, dan wast, sou ik voor soo een man wesen? dan weder, wat sotte kaut of malle gedagten, den Man heeftet maer uyt spel geseght. Dan wast, al spottende segt meenigh mens sijn meyningh. Dan wast weder, so houdt u beck toe, en 't vervolg, wat komt dat te pas, ten wordt niet gevraeght. Daer meede verley ik my eens, en dagt ik moet slapen om die sotte fantasien uyt mijn hooft te helpen, dat geschiede; maer ik was den heelen dag melanckolijck, niet tegenstaende ik songh om my te diverteeren, en savonts wasser een proef te corrigeren, daer op de eene plaetste veel was dat op d'andere plaetsen te weynig was, en mijn pen en dogt niet veel, soo wiert ik genootsaeckt by hem te staen om hem te seggen het geene daer moest gedaen worden, en door dat hyder laet aenginck, en datter veel werck in was, soo liept wat lang aen eer sy klaer was, en om dat het ons niet verveelen sou, soo sprack ick over de natuer van persoonen die waren als sijn Vrou, en dat sonder voorbedagten raedt, het geene remarkabel was, om dat het tot mijn oogmerck diende, dat was om hem om sijn faute te doen dencken, en te sien wat daerop volgt, om hem dan met fatsoen een tweede vermaning te geven, tot sijn wel wesen, eerst om niet meer sulcke een tael te voeren, en daerna om hem te doen sijn fauten uytwissen, als hy die siet, en dat quam heel wel te pas, ik spreeke van fauten of quaden die uyt een onvoorsigtig woort spreekens komen, of schade van diese spreekt, en hy segt Ia dat hebbe ik wel ondervonden, en vervolgt, dat woort dat ik gisteren sprack dede ook quaet, want mijn sloof namt qualijck, daerop segge ik, 't is geen wonder, want dat en quam niet te pas, hy seyde 't is evenwel soo, of ten was maer soo ik meynde, ik segge wat praet

is dat, en vervolge, meynt dat gy t wilt maer en seght het niet daer gy yemant ergeren kond, en vervolgde, sulke praetjens konnen anders niet dienen als tot quaet, waerom, om datter geen nut in en steekt, so dat sy op haer best ydele woorden sijn, die sonde sijn, volgens het gemeen oordeel, bysonder voor de Christenen, en die te gebruycken voor onnosele, of eenvoudige menschen als u Vrou is, daer doense noch veel meer quaet, want die menschen nemen daer erg uyt, en daer is al wat reden, want of ghy haer soo veel niet en estimeerde als die persoonen, dat en moet niet wesen dat sy het weeten, elck is wel vry in 't verkiesen, maer gekoren hebbende, moet hy te vreden wesen, of sig te vreden houden, hy seght soo ist, en vervolgt en segt dat niet over, want sy sou misnoegt wesen als sy wist dat ick het u gesegt hadde, ik segge thuis sou eer tonderst boven keeren van selfs als ik dat doen sou, dat quaet kan veroorsaken, soo als dat wesen sou en gaen, dat seggende naer mijn kamer, soo haest ick daerop ben gaet sy by hem, en begint louter te kijven, en dat duerde tot laet in de nacht, en alsoo icker niet van verstaen en kon, soo en kon iker niet van oordeelen, daerom gaen ik te bedt en slape, alsoo ongeduerigh, behalven dat ick die woorden soo niet en overdagt; sanderendaegs kome ick by hem om yets te vragen of te seggen, rakende mijn Werck, en vrage met eenen wat hy gedaen hadt dat hy sulcken kijven moest hooren, hy segt niets, als dat gy gisteren gehoort hebt, en dat ik u verboodt; en vervolgt, dat heeftse gehoort; ik vrage van wien? hy antwoort van my, want sy heeft geluistert; daerop segge ik, dat luisteren is een miserabel werck, ick voor my en sout niet doen om al het goet van de werelt, want daer en kan oock niet als quaedt van komen, en wat heeft het volck daer aen, niet als herten leed soose yets naerdeeligs hooren, soo het ligt beuren kan, door dat sy maer hier en daer een stuck van een sin en hooren, hy segt soo ist, en vervolgt, sy meent dat gy my opmaekt of qualijck van haer spreekt, als gy haer onnosel noemt; daer op segge ik, ten is soo niet, want onnosel is oprecht, hy seght soo segge ik oock, maer sy en wilt het niet gelooven; daerop segge ik, ik salser eens over aenspreken, hy segt doet het niet als uit u selven, want sy sou daer uyt beslui-

ten dat ik het gesegt hebbe, ik segge, wat seggen is dat, sy weet wel dat ick wel onderscheyt kan maken tussen kijven en schoon spreeken, en dat ick dat niet hooren kan sonder eens na de reden te vragen, en dat gy dan het seggen moet, hy segt ik en weet niet, en vervolge, laet ik het liever te pas brengen in u tegenwoordigheyt, ik segge fiat, en gaen daerop van hem naer mijn kamer, daer sijnde dagt ik wat daer sou konnen op volgen, dat is datse boos of quaet op hem sou zijn, daerom riep ik doet het niet van de middagh in de Copye, om dat hy gesegt hadde 't op den middag te doen, en geen arghwaen te geven, dat hoort hy, maer doet het evenwel, seggende, hoort eens Iuffrou wat een questi hier is om dat woort spreekens, daerop segt sy 't is jocken of yets diergelijcks, hy segt contrarie, daer mede vloog of schiet sy in toorn, en segt soo ik het niet en liet om mijn kint, ick sou u de tangh tussen hals en neck leggen, of de kop inslaen; hy begint daerom te lacchen, dan wast noch eens soo erg, dan was hy een valse schelm, een verrader &c. en sy meynde hem een schotel met stockvis en wortelen in 't aensigt te smijten, maer haer hoom verhinderdet, en ik stont en keek of ik sot was, en seide wel eens tegen haer bedaert, en tegen hem houd op, maer als ik sag dat het niet en hielp, soo scheyde ik uyt en gink henen, bysonder om dat sy in een andere tael begon te spreken, denkende gy en wilt niet dat ik het hoor, en daerom ist beter dat ik weg ga als blijf.

Savonts daer aen komt sy boven, en seght dat haer man heel qualijk is, ik segge het sal van die moeielijckheyt wesen, want een manne natuur kan daer niet tegen, en vervolgde, al wast dat u man lachte soo en liet hy sig dat niet aen te trecken, en geen wonder, want gy ging hert aen, sy seide 't was sijn schult hy mogt het laten; ik vraegde wat? sy seide dat te seggen en te lacchen, als hy siet dat ik quaet worde, ick seide wel vroutje hoe praet gy soo, moet den man u ontsien of sparen, of gy den man; sy seyde hy my, om dat ik van adel ben, of van conditie; daer op segge ik mijn lief kindt dat en gelt hier niet, want een man kan wel een vrou nobeleren, maer een vrou geen man, dienvolgens is u man van geen adel, soo en sijt gy het ook niet, of u adel mag niet gelden of is niet weert; sy seide dat is in ons lant soo niet, ik seide het doet al, want tis

de geheele werelt deur, en vervolge dat en moest gy soo niet doen, maer u man met soetigheit of goetheyt ondergaen als hy yets misdaen had, maer dat en kan ik niet sien, want heeft hy dat gesegt 't is soo onnosel bygekomen dat ick geloof dat het woort onverdagt uyt sijn mont gevallen is door dese reden, en wat souder insteken al wast anders, ghy weet wel dat ick het niet overseggen sal noch my ten quaden van dienen, soo ik ook niet gedaen en hebbe met kennis, want ik hebber my van gedient om hem te bestraffen en te waerschouwen voor het toekomende; sy seide Ia, maer gy hebt my veracht, ik ben niet sot, en vervolgt, by ons spreekt men soo van persoonen die sot of half sot sijn; ik repliceerde, doense dat so doense qualijck, want onnosel en is niet sot, en dede daer de reden by, en vervolgde die sot is volgens het gemeen oordeel die is een misbruiker van sijn verstandt, en dat en kan in d'onnosele geen plaets hebben, soo te verstaen die waerlijck onnosel zijn; en vervolgde noch, meynt gy simpel soo sijt gy alsoo qualijck op, want simpele menschen sijn niet sot, maer simpel dat is een mens die niet anders en is als mens, en soo genaemt om dat hy niet veynsen kan, maer alles meynt dat hy doet en siet doen, soo dat hy geen erg dencken kan noch spreeken, anders als hem geleert is, en al die dat doet sonder een redekaevelent verstant die is simpel, en vervolge noch, wilt gy wel geraden wesen gaet segt mijn hertje, mijn troostjen, 't is my leet, en ik bidje om vergeving, en als hy het u vergeven heeft, liefkoost hem dan soetelijck, om dat leet weg te nemen dat gy hem veroorsaeckt hebt; daerop seide sy ick en kan of sal niet flatteeren om de doot niet, ik repliceerde dat is geen flatteeren datmen sijn man of vrient liefkoost, maer 't is caresseeren, en vervolgde dat is yemant naer sijn staet tracteeren, en 't ander is contrarie; daerop seide sy, ick en doet evenwel niet al wast om mijn leven, en vervolgde hy moet het mijn doen, maer ik hem niet; ik repliceerde Ia als gy een jonk meysje of weeute bent maer nu ist u beurt, en vervolghde dat leert de natuur selfs, want de manne natuur vereyst dat, en als sy het niet en heeft, soo truilt of pruilt sy, dat is quellen of treuren, natuurelijck om dat sy daerop geset is, de eene meer de andere min, maer evenwel allegaer, behalven de bedurvelingen; en vervolgde

mijn man was so van conditie, en dat ik hem niet geliefkoost en hadde als hy wel was, soo u man altijd is, so verre ik sien kan, hy en sou my niet meer geagt hebben als een hont, en nu had hy my soo lief alser niet veel mans haer Vrou en hebben, dat is uytstekende, en vervolgde, maer kont gy niet, soo sijt gy te verexcuseren, want niemant is verpligt boven sijn vermogen, daer mede gaet sy weg, en ik meyn dat alles wel was, ten dien eynde dat sy dat alles wel van mijn nam, maer bevont haest contrarie. Twee of drie dagen daeraen komter weder een proef te corrigeeren, daer de knechts sanderdaegs naer wachten moesten, en ik daerom daer by wesen, om dat het spoedigh voort sou gaen, daer vertelt hy hoe sijn moeder met hem geleeft hadde, dat was seer vreedt; hy seyde voor eerst als hy een teer jongen was, dat hy eens op sijn winckel quam effen na het klokslaen, op welck hy daer moest wesen, en hoe de winckel of meester knecht hem daerom by den arm vatte, en soo blau sloeg als een blau schortekleed die eerst uyt de verrue komt, met een tou met knoopen, en als hy thuis quam, en sijn moeder dat liet sien, dat sy hem eens so veel gaf en sanderdaegs aen de meester knecht daer voor twee schellingen gaf, en seyde als hy hem meer so tracteerde, dat hyder vier sou hebben, daerop segge ick met verschrickingh, wat vreeder mens, en vervolge, gy noemt haer noch zalig hore ik, als gy van haer spreekt; meynt op dat Godt een tijger is, Ia veel erger, als hy sou moeten wesen, om so een mens, segge ik maer moest tijgeres of beulin noemen te lonen, voor het mishandelen van sijn kint, en vervolgde gy en sijt haer kint niet geweest, maer Sijn kint, en sy was maer u voester-moeder en gy haer geleent, tot een eerlijck gebruyck maer niet tot een misbruick, en vervolgde is dat handelen? dat ik een Regter was, ik sou sulke een volk ook wat leeren, ik meyn datse niet lang met de kinders speelen souden als de kat met de muis, dat ikse haest die kinders af sou halen, en haer te water en te broot setten, naer dat in haer ten toone gestelt hadde met een brief op haer voorhooft geplakt, daer op te lesen stont wat sy gedaen had, en dat soo lang tot dat sy toonde een ander mens te wesen, en dan en souse evenwel noch dat kindt niet weder krijgen, ik sou dencken, 't onnosel schaep is genoeg mishan-

delt al en waeg ik het niet meer, dan seyde hy noch veel meer, dat was dat sy hem dikwils te bedt had komen vinden met sweepen of roede, en hem so geslagen dat hy in lang niet sitten kon, en daer toe schier gestikt door haer elleboog diese op sijn mont leyde boven op de deekens die over sijn hooft en aensigt lagen, so dat het duysent wonder was dat hy niet gestickt en was, dan sou ik schier geschreyt hebben van spijt en mededogen, en terwijle ik stont en kropte, vertelde hy voort, seggende, en als ik een Iongen van 17 Iaer out was, dan hing sy my met hulpe van mijn vader, die sy daer toe dwong, met de voeten om hoog en 't hooft om leeg, aen een balk, en sloeg my soo lang tot datter het bloet by neer liep, dan seide ik wel mogt ik niet wel seggen daer sijn wel herders om schapen te scheren maer geen om te verlossen, veel min te beschermen, en vervolgde, mijn vader hoe kond gy het lijden, hy seyde ik moest wel, want wat sou ik gedaen hebben, men mag sig daer niet tegen setten, daer op seyde ick, Ia duckerse dwaling of iets diergelijks, en vervolgde, waerom sou men niet mogen, sijnse meer als wy, of sijnse niet onsen naesten, en wy den haeren, en sijnse dienvolgens niet verpligt ons als haer selven te beminnen, en wien isser onder haer die sou willen geslagen wesen, of soo getracteert, niet een, want siet wat een leven datter is alser een maer een slag en krijgt door een haestigheyt van haer man, is niet de werelt te naeu om die klagte aen te hooren? moet sy niet in den hemel gaen, namentlijk de klagte? of ist niet och lieve Heer dat ik soo mishandelt of getracteert of geslagen moet worden, hoe kan ik het uytstaen, dat ik niet desperaet en worde &c. en vervolge, ick hebbe ook een moeder gehad of hebbese noch, maer dat sy my soo had meynen aen te tasten, ik meyn dat ik mijn handen niet en sou t'huis gehouden hebben, maer haer een stoot gegeven datse achter over sou gerolt hebben, al hadde ik geweten datse den kop sou ingevallen hebben, en noch voor geen sonde gerekent ook, want sy en heeft daer niet meer recht toe als een ander, maer in tegendeel, want sy is gestelt om my te bewaren voor sulke dingen, en sou sy het selfs doen, soo en wasse niet weert datse leefde, hy seyde ik en hadde die courasie niet, en vervolgde, daerom trok ik ook uyt het lant; ik seide apparent met leege sacken, hy

seyde dat kond gy wel dencken, ik repliceerde Ia, want al die wijfs sijn soo, en soo maken sy de kinders tot dieven, om een pretext te hebben tot hun bloetdorstige wreedheyt, want dan ist ik moeter dat uytstaen, en 't is beter dat ickse slaen als de beul, en soo helpen sy de kinders op den hol, en vervolgde hoe maektet gy daer, hy segt ik kome te Londen, en daer komt my een Brabants herteken voor die daer getrouwt was, en vraegt of ik haer lantsman ben, ik segge Ia, of daer ontrent, daerop segt sy, baseert den duvel is dat so, so moet gy met my mede gaen, en vervolgde, om dat het een fatsoenelijke vrouw was so verre als ik sien kon, so gink ik mede, en daer komende vond ik haer man, die niet veel duyts en kon, en seer beleeft en goetaerdig was, die doet my voor eerst wel tracteeren, en dan vraegt hy of ik wel gelt hebbe, en also ik genootsaekt was neen te seggen, so geeft hy syn vrou den sleutel, en doet my een hantvol halen en ongetelt geven: en also ik dit aerdig of goedt bevont, soo verheughde ik my daer in, en als hy daerby haer spreekwoorden voegde, so wiert ik genootsaekt te lachen, en so als ik daer mede besig ben, komt de vrou boven als een briesende leeu en vraegt of het niet lang genoeg gepraet en is, den man segt neen en ik kijcke haer aen, daerop segt sy my dunkt dat het langh genoegh geduert heeft om uyt te scheyden, hy vraegt waerom, sy antwoort, om dat het geen fatsoen en is dat gy daer so lange met een vrou mens, die niet en doet als quaet van my spreeken, staet en spraet, hy sietse daerop oock aen, en vraegt wien dat segt, sy segt ik, en hy vraegt hoe sy dat seggen kon daer ik niet een woort van haer gesproken had, en vervolgt wat heeftse dan gesegt, sy seide dat ik onfatsoenlijck ben, en datter geen opvoeding by my en is, en dat gy sot zijt dat gy voor my werkt, en meynde voort te gaen, maer hy belettet met te seggen, ik kan heiliglijk verklaren als was deese uer mijn leste, dat de vrou niet een van alle dese woorden gesegt heeft, sy seide en segt dat niet want ik weet beter, ik hebt gehoort &c. en dat soo dikwils of langh dat den man moede wiert, en dan quamse naer my toe, en vraegde of ik my niet en schaemde, ik vraegde wat, of waer over, en stelde my in poster, denkende so gy de handen aen my meynt te slaen het sal u beurte wesen, sy seide voor eerst van haer man soo op te roc-

ken, en dan te flatteren, en dan so lang by te blijven, ik seide op het eerste dat ontkenne ick, en op het tweede soo gy het wat meer dede ten sou niet schaden, want ghy caresseeren meynt, maer ik en doet niet, en op het derde neen, want 't is om mijn werk, sy seide gy kond alle dingen loochenen dat tussen vier oogen gebeurt, ick seide Ia dat segge ik in dat gheval dat u man tegen my geseght hebt; maer hoe komt dat te pas, sy seyde, dat ick het te pas brengh, en hefte haer handen op, ick meyne dat het is om my in 't aengesicht te slaen of te krijgen: ik vlieght toe, en stoot haer achter uyt, by haer schouders, en belet soo dat sy in mijn aengesicht niet komt, en segge vileyn mensch, sult ghy my soo valschelijck beschuldigen, schaemt u, en zy vat my van achter of sy by de muts, en treckt soo langh tot datse van mijn hooft is, ende hare raekte van selfs af door teeghen de kassen te raeffelen: als ick dat zagh kreegh ick een lach en spijt te gelijck, denckende nu staen wy hier als twee sottinnen met ongedeckten hoofde, een daght wat magh den man dencken, en dan, dat nu eens iemandt te naergang quam, souden zy niet meenen dat wy sot of simpel waren, en vervolghde, soo worden de hoeren gemaeckt, men seght, ick hebbe haer de kap van 't hooft getrocken, dan, hoe kon ick dat voorkomen, en als ick niet bevont, seyde ick, patientie, en ginck op mijn oude plaets staen tot de proef klaer was, en bondt de gescheurde muts op mijn hooft soose was, terwijle den man haer vast hieldt, en bevont een schrabbetje in mijn arm van haer nagel, dat ginck daer mede heenen, elck naer sijn bedt toe, die niet veel en sliep, was ick, want ik gink overdencken, waerom my dat overkomen moght: voor eerst daght ick of vraeghde by mijn zelve, hebbe ick oyt sulcke gedachten van mijn man gehadt, dat hy sigh zou laten op maecken, of met een ander te doen hebben, soo dit wijf te kennen geeft: hebbe ick niet in tegendeel dickwijs geseght, dat hy sijn pleisier met andere zou neemen, als hy van huys gingh, en geseght, beckje of hartje Lief doet u zelve niet te kort, siet dat gy in 't geselschap van jonge Iuffrouwen komt, om u wat te diverteeren, en daer by gedaen, verandering van spijs maekt nieuwen appetijt, en veranderingh van geselschap nieuwen lust: en vraegde ick niet als hy t'huis quam, of hy het gedaen

hadde, en als hy neen zeide, en daer bleeck uyt zagh, vraeghde ick niet waerom? en als hy dan zeide, ik hebber den brui van zy doen my maer om u dencken, zeide ick dan niet dat hy stout was, en dreyghde ick hem dan niet te slaen, waer op hy zeide, gy moest dat doen, soo ik te vooren geseght hebbe.

Verder hebbe ick niet altijdt verschoont die verschoonelijck waren, hebbe ick wel oyt een vrouwmensch laten een hoer noemen, zonder tegenseggen, of een manspersoon een boef, neen, dat konnen die alle getuigen daer ik ooit mede verkeert hebbe, ja dat meer is dat icker voor gestreden hebbe als voor mijn selven, dan heeft den man van liefde gesprooken, hy en heeft het niet gedaen tot haer verkortingh, dan waerom mag hy dan die straffen lijden, dan weeder, hoe of waerom komt my dat dan over, om het leedt te smaken dat een eerlijk hert lijden moet als hem dat overkomt: dan daght ick ja, en met die gedachten quammer sulck een benaeutheydt aen mijn hert dat ick meinde te sticken: dan daght ick, lieve Vader hoe onnoosel kome ick aen dat leedt: en vervolghde, wel magh men dan geen goet doen of moeter quaed uyt komen: dan, Vader is het mooghelijck doet dese bitterheydt van my voorby gaen, (dogh niet mijne, maer uwen wille die geschiede) dat gedagt of gezegt hebbende, begaf ick my tot rust, en wacker wordende, vondt ick my vernoeght of verheugt, en zeide by mijn selven, hoe is dat soo, komt dat van de muts van het hooft ghetrocken te worden, en zoo onteert, ick daght ja, apparent of met reden, want 't is my soo groote eere als een Vaendrager, die een scheur in sijn Vaendel krijght van sijn vyant, want ik ook tegen u vyant gevogten heb, zeide ik tegen mijn zelven, en die heeft u muts gescheurt, in stee van u aengesight, daerom mooght ghy die wel bewaren tot een teycken van eere, daer mede lachte ick eens, en zeide schoone eere, die de Viswijven en Appel-teeven, soose mijn man noemde, gemein is, en dat van een Adelijcke Dame; ey lieve, wien hadt dat sijn leeven gedaght, dat men zulcken volck onder den Adel vint; ick niet al had my het iemant geswooren, noch doen ick mijn tweede deel schreef of daer in huys quam, niettegenstaende haer actie niet seer gratieus en waren, maer ik daght dat het by de manier van den Lande toe quam, daer sy van daen was, en daer-

om wilde ik haer oock niet veragten, denkende 's lands wijs, 's lands eer, en sweegh stil, al zagh ick datse alles dede als de lomste lieden van ons landt, tegen den man, maer zeide wel eens tegen haer, hoe dat zulks hier genomen wort, alwaer ik by dede, dat gy dat by sommige lieden dedet, sy en zouden niet dencken of gelooven dat ghy van dien staet zijt, daer ghy van bent, of segt te wesen, maer dat ghy van sulcken volck waert als ik haer noemde, en dat scheense op dien tijdt al wel te nemen, en daer naer toonde zy heel contrarie uyt het gheseyde, als haer die buy over quam, want sy verweet my dat als een reden die ick tot haer verachtingh gesproocken hadt, en dat tegen haer man, dat valsch was, soo wort het wel doen geloont van den ondanckbaren, maer wee dien, volgens het gemeen oordeel, hy zal met veele slagen geslagen worden.

Dat Vrouwmensch bragt my in gedachte noch twee aanmerckweerdige geschiedenissen, door dat sy het contrarie dede, siet hoe de eerste was, dat ick met met mijn noit getwist en hebbe om het beste beetje eeten, en het kleinste werck, maer contrarie dickwils om het slechtste stuckje eeten, en grootste werck, soo onse meyde en kinderen konnen getuigen. My quam dan in gedachten, hoe ik in den saeytijt dikwils vroeg ten bedden uit vloog, en veerdig mijn kleeren aenschoot, als gejaeght zijnde, en dat hy vraeghde waer wilt dat na toe, en ick antwoorde, dat saeijen, of dat omspiiten, of dat planten: dat hy dan seide, gy en hebt daer immers geen verstant van: en dat ick seide, ghy en weet niet wat verstant ick daer van hebbe, den groei of opkom tijd moet eerst gekomen zijn, en dat hy dan seide, wat bruit my dat wijf, sal sy het my al ontnemen, en dat hy dat seggende ten bedde uyt sprongh, en seide, ick en wilt niet hebben of verstaet niet, en dat ik by provisie voort, maer ging om de voortocht te hebben, waer uyt dat dickwils sulck een strijd ontstont dat het sigh al slap lachte datter was, siet hoe, ick liep met het instrument weg dat men daer toe gebruycken moest, en hy mijn achter aen, d'eene deur uyt ende andere in van onsen Hof of Tuyn, soo langh tot dat hy moede was, of ik vast gehouden wiert van de kinders, en waer over wy aen 't disputeeren raakten tot al soo groot pleisier.

Het tweede dat was een dispuyt of moeyelijckheydt, daer ick oock door weldoen in raeckte, siet hoe. Ick ben van natuer geleert mijn handen te stellen naer alle werck, en mijn mondt tot alle spijs, soo te verstaen dat wel en die goet en wel bereyt is, hierom en ben ick nooit verleegen geweest in mijn mans huyshouden, niet tegenstaende ick my maer voor een Leermeestres of Mabonne uitgegeeven hadde, soo vatte ick metter tijdt, en by gelegentheyt al es aan, soo mannen als vrouwen werck, soo Meyden als Iuffrouwen werck; dit braght te weege dat my daer te meerder om preesen, en minder om laeckten of verachten, seggende, soo dat een Iuffrou of goedt of fatsoenelijk mans kindt wesen, het sou wesen dat men niet seggen magh, onder dese leste was onsen outsten soon; een die van aert wat luitjens was en hoogmoedig op iet dat niet en is, dat is op een handt vol goedt, daerom liet hy my ook te werk te stellen aen iets dat my loffelijck maeckte, soo verre hy het voor by kon, maer als sijn Vader niet geeren van het geldt en scheyden, soo moest hy het al eens doen meer als 't hem lief was, om een haet die hy teghen my opghenomen hadde, op een inbeeldingh van mijn slechten staat, en vreese dat hy daar door aen my sou geparenteert worden, om dat hy wist dat sijn Papa daer op gheset was, en contrarie te eersen met gewelt, daerom was hy veel tijdt soo boos op my dat hy scheen vier te sullen op my spugen, dat sagh ick een tijdt lanck als niet siende, en eindelijk verdroot het my ook, en wilde probeeren om hem dat te verwennen: voor eerst, door hem my gelijk te stellen door werken, als ick, te doen doen: hier toe nam ick eens mijn slagh waer als hy zeer verlegen was om schoon Linnen, siet hoe; voor u eerst, seyde ik tegen de Meyt, als sy het Linnen van den Bleeck gebraght hadde tot op de Stoep, en dat hy daer op was, laet het nu staen, en gaet rust ghy wat, als ick u van doen hebbe om te helpen ophangen, zal ick u roepen: dat siet hy aen, en vraeght waerom in laat gy het haer niet boven draghen? ick antwoorde, om dat ick oordeel datse ghenoegh ghedaen heeft om wat te rusten: hy vraeght dan, hoe zal 't boven komen? en vervolght te seggen, alleen kund ghy het niet dragen, of het moest met

kleyntje wesen, en dat sou soo lang aenloopen, dat het niet droogh sou konnen worden, en ik moet het morgen hebben; daer op segge ik, soo is 't, en vervolge, gy sult het my wel eens helpen dragen; hy repliceerde als met verschricking, ik een en andermael, ik segge met sinceerheyt Ia, en vervolge, hoe geeft u dat soo schits, meynt gy beter te wesen als ik; hy segt Ia, en vervolgt, in dat geval, en doet daer by, daer treckt gy u gelt voor; ik repliceere in 't selve postuer, meynt gy dat, hy segt Ia; daer op segge ik, om te toonen dat gy abuis hebt, sal ik het laten staen, soo lang tot dat gy my helpt; daer op segt hy, dat en sal sijn leeven niet wesen; ik repliceere, ey lieve en spreekt soo rijkelijck niet, op dat gy niet bespot en wort als 't anders uytvalt; daer op segt hy, ik en heb het in mijn sin niet; ik repliceere, dat kan wesen, maer dien sin kan veranderen, en doen daer by posee ik en dedet niet, en andere dedent niet, of gy hielpt haer, sout gy niet noch bly toe wesen, hy seyde neen, dan seyde ik, dat moet ik nu eens sien, en ginck nevens hem staen op stoep, en op de balie leunen, soo als hy dede, dan vraegde hy met aenkijcking, of ik niet anders te doen hadt, ik antwoorde Ia; hy vraegde waerom ik het niet en dede, ik antwoorde om dat gy my niet en helpt, en dat ik het alleen niet doen kan, of doen wil, dan seyde hy, roept een ander: ik repliceerde, dat sal ik my wel wachten; hy vraegde wat reden, ik antwoorde voor eerst, om dat het my ongeoorloft is een ander te belasten met mijn of een anders werk, bysonder Luiaers, en vervolgde, het spreeckwoort segt, 't is beter stil geseten, als luye lien werk gedaen, waerom, om dat men haer daer door in haer luiheyt stijft, &c. dan keek hy my noch eens aen, en vraegde met trecking des aengesigts, wat luye lien: ik repliceere, wat vragen is dat, weet gy niet wat luye lien zijn, en vervolgde, het sijn menschen die te luy sijn om haer eygen werck te doen, soo als gy en uws gelijcke; dan seyde hy, mijn werck, en vervolgde, dat mijn werk niet; ik vraegde wiens dan, hy antwoorde, het uwe, ik vraegde, waer 't geschreven stont, dat de vrouwen manden met linnen dragen moesten, hy sweeg stil, of seyde ik, en weet van geen geschreven staen, en vervolgde, ik wedde dat ik het niet doen sal, daerop seg-

ge ik, kom an al was 't om noch soo veel, daerop segt hy, dats een duikers seggen, en vervolghde, wien sal my doen doen dat ik niet en wil: ik repliceere, ik; daerop siet hy my eens leelijck aen, en begint te stampen, seggende: wat my hier dwingen wil? en ik seyde soetelijck, soo hart niet, dan seyde hy spotswijs, nu wacker doet u best; ik seyde met'er tijd quam Harmen in 't Wambas: hy seydet noch eens, en vervolgde, nu dan ik staan gereet om van u gedwongen te worden, daerop sag ik hem aen met een soet gelaet, en seyde, is 't waer, hy seyde Ia of knickte my toe; daerop seyde ik, ik en gelooft niet, namentlijck, dat gy hier staet om van my gedwongen te worden, en vervolgde, nu laet ons wat in soetigheyt praeten; hy seyde, ick en hebbe geen tijd, soo brutael als hy mogt; daerop segge ik met een soetigheyt, en bijt my niet, ik heete Beeutje, hadde ik een Stirtjen, ik was een Leeutje, en vervolgde, ey lieve soo hart niet, want ik en hebbe u immers niet misdaen, en waerom soud gy dan soo hart tegen my wesen, soud om dat Linnen sijn, ik soud liever alleen boven dragen, al was 't op mijn knien, als u daer door quaet maecken, dan wy sijn maets, oock Iacobus, soo was sijn naem: hy seyde sagjens, wat maets, als tegen sig selfs spreekende, ik segge malkanders, ik uwe en gy mijn, oock Iacobus; dan was 't, wat Iacobus; op de selve wijs ik seyde Iacobus Hoogentoren; dan was 't, wat staet dat vrouwmensch al en praet; ik vraegde, wat vrouwmensch? als nergens van wetende: dan seyde hy, kust mijn gat eens, en meynde sijn rug te keeren, en heenen te gaen, maer ik droeger sorg voor, en seyde, soo niet gemeynt, ik moet nu met u praten, in hebber lust toe, hy seyde, ik niet, en vervolgde, gy sout beter wat anders doen; ik vraegde wat? hy antwoorde, dat goet op gaen hangen, ik seyde, ey lieve meynt gy dat ik ook, dan en moeten wy immers geen quae vrienden zijn, dede ik daer by, om dat onse gedagten soo net op een uyt komen, en onse genegentheyt, en vervolgde, ey lieve helpt het my maer eens boven brengen, ik sal 't soo op gaen hangen, en vervolghde noch, dat magh wel zijn, want gy hebter haest mede, soo ik meyn, maer anders wasser niet aen gelegen, soo gy denken kond, al stont het tot morgen, want wy en

hebben geen haest met het goet, wy hebben noch schoon genoeg, bysonder ik, al en was 't noch in geen 3 maenden droog, want mijn Ouders hebben my wel voorsien van Linnen, al en schijnen sy niet seer rijck te wesen aan haer plunjen: dan was 't, wien vraegt u daer naer, ik antwoorde, gij, doet gy niet, door haer daerom te verachten: dan was 't, ik en weet daer niet van, en 't vervolg, nu wacker hangt het Linnen op, en 't is verdrietig dat gy soo langh wacht, ten sal morgen, vrees ik, niet droog zijn: ik seyde, ad idem, en vervolgde, nu dan, ik spreeke immers soo beleeft; daer op segt hy nog eens, roept een ander, of vraegt waerom ik het niet en doen; ik antwoorde voor eerst, om dat het sonde is een ander mans werck te doen, volgens het vierde gebodt, dat segt, al u werck sult gy doen, dienvolgens niet een ander, en het sijne een ander doen doen, en dan noch al andere reden; dan schudde hy sijn hooft, ik dede ad idem en vraegde watter schorte, hy seyde, dat gy my doen doen wilt, dat ik noit gedaen en hebbe: ik seyde, ey Broertje, is 't anders niet, het moet eens de eerste mael wesen, en vervolgde, gy en sout niet gelooven hoe soet het is ondertussen wat te dragen of te arbeiden, en vervolgde, het valt voor eerst wel wat hart, maer daer naer is 't niet als een aengenaem Iock en lief last; hy seyde, ik en gelooft niet: ik repliceerde, probeert het maer eens: dan seijde hy, ik hebt al gedaen, maer 't is ongemackelijk: ik repliceerde wel, hoe kond gy dan dat ongemack op my laten, die soo beminnelijk een maeksel ben: dan wiert hy quaet (om dat hy wist dat sijn papa, dat seijde eer ik met hem getrouwt was tegen zijn wil, om het goets wille, en den geimagineerden staet, die soo groot was van Vaders wegen, dat hy een Schaliedeckers soon was, en van Moeders wegen een Kapers soon, daerom spotte ik daer mede op dito reis, om te toonen wat hy was en wat sijn vrienden waren, daer hy sich op beroemde tot een anders kleineering:) dan seide hy, Ia beminnelijck maeksel met alle de schoonheden die natuur heeft (dat seijde hy tot een spot, om dat ik eens de schoonheden telde daerop gesproken wiert indien lande, en dat sy die al in mij wesen of daer ontrent, daerop seijde ik Ia soo, en vervolgde, is mijn vrijer hier ergens ontrent, dat gy my soo begint te prijsen, en keek, dat seggende, ront

om, en vervolgde, het moet wesen dat gy my soo gunstig zijt: dan keek hy my eens over schouder aen, en als ik dat sag, soo vraegde ik, of hy het dede om te sien of ik het meinde, en hy antwoorde, gy spot magtig: ik repliceerde seker, en vervolgde, dat is dan by gebreck van ander werck, of tot tijdverdrijf, soo als de Studenten veeltijts doen, en vervolgde, soo gy my het mantjen hielp boven brengen, dat en sou niet zijn: daerop seijde hy met een uytstekende boosheyt, dat doen de Studenten doense: ik antwoorde Ia, en vervolgde, doense niet met een soetigheyt: hy repliceerde, gy en moet het niet te grof of te bondt maeken, of ik sou u wel wat anders leeren: ik repliceerde, sout goet wesen leer op, en vervolgde, men sout daer liever om doen: dan zeijde hy, houd u backhuis toe, of ik gever u een brui voor: ik repliceerde met aenkijking, een brui, wat is dat voor een ding; hy vraegde, of hy het my eens wijsen wilde, en sloeg, dat seggende, naer mijn aenschijn, daer op sprong in achter uyt, en seijde, dat is mis, en vervolghde, ick dancke u voor u presentatie, en vervolghde noch, ick en sal niet laten die te erkennen, ende vervolghde noch, maer denckt eens hoe mooy dat luiden sal in de ooren van die my lief hebben, als ick dat vertelle, en meynde noch voort te gaen, seggende, maer gy en meyndet niet wil ik denken, om dat gy te groote Liefhebber van Vrouwen sijt, naer ik wel gehoort hebbe &c. Maer ik wiert verhindert door den Vader die uytgesprongen quam als een briesende Leeu, en seyde, jou Bock, jou Esel, jou Schelm, jou Fielt, jou Vagabont, hebbe ik daerom soo veel kosten aen u gehangen, het sal u dag worden, en greep, dat seggende, naer sijn hooft, maer ik schooter tussen, en vatte hem in mijn arm, en riep de meyt en dochter toe datse den Sone weg souden brengen terwijl ik de Vader soo vast hielt als ik kon, dat sy metter haest deden, dog so niet, of ik hadde moeyte om hem te houden, eer sijder mede weg waren, en alsoo hy soo beefde als een [t]auter van onsteltenisse, soo resolveerde ik hem te kussen, en vriendelijck te omarmen, seggende, mijn Hertje, hoe onstelt gy u soo, ik en hebbe tegen u niet, of gy en hebt my niet misdaen: hy repliceerde, ach laet my gaen dat ik mijn toorn boete, want

ik en kan niet meer: ik repliceerde, mijn Lief wat wilt gy doen, de heele straet, of 't heele Land in roer stellen; hy seyde weder, ach laet my gaen, en dede daer by, of moet een eerlijck man voor een Schelm sterven: ik seyde neen Hertjen, en vervolgde, hoe? slaepje, datje van Schelmen droomt: hy seyde, neen ik en slaep niet, ik weet wel wat ik segge, laet my maer gaen: ik repliceerde, waer naer toe: hy seyde, gy zult het sien, en ruckte sig met kragt uyt mijn handen: dan seyde ik, loopt geck loopt, en en breekt de beenen niet, en vervolghde, maer soo gy de handen aen hem slaet, soo en hoeft gy noyt onder mijn oogen te komen, en volgde hem van verre naer, en so haest als ik de Vroulien sag, gaf ik haer een teyken om hem te gemoet te komen, en te seggen dat hy al weg was, dat deden sy, en als ik merckte dat hy wederkeeren sou, soo ginck ik in een winckel quansuys om wat te koopen, en vraegde naer yets datter niet en was, of dat wy hebben moesten, en als hy t'huis quam hiel ik my heel quaet, en seyde, nu heeft men sijn stijven of boosen kop gevolgt, en vervolgde, soo hy nu eens niet weder en quam sou ik niet de wijte hebben, en sou men niet seggen, sy heeft hem weg geholpen, of isser oorsaeck van, en vervolgde noch, en dat sou waer wesen, want ik hebbe het gedaen, maer waerom anders als om hem te sparen, en die dat hoorden souden het in een andere sin opnemen, en soo worden de quade geruchten verspreyt, en vervolgde noch, dan soud wesen, het moet de Vaders hoere wesen, of kokebijne, en daer soud gy de oorsaeck van zijn, zeyde ik tegen hem, en vervolgde, dat toornen is een verbruyt werck, want het maekt menig eerlijck mens tot schande, soo ik geloof dat het mijn beurt nu oock wesen sal, en ik onstak dat, seggende in toorn, en als hy dat sag, soo seyde hy soo niet gemeynt, en vervolgde hy, Bellitje Lieve vergeeft het mijn: ik seyde wat Bellitje Lieve, en vervolgde, segt liever Stront[j]e Lieve, soo sal men weten of duncken dat gy het meyne, maer dat niet, en dede daer by, want gy kack my op mijn hooft, of maeckt my tot schande, en komt van Lief praeten: dan was sus, of swijgt, of mijn herte breeckt, en de tranen schooten over sijn oogen, dan seyden de andere, ey swijgt dog stil: daer op zeyde ik, om uwentwil sal ik het noch doen

tegen de dochter, maer om hem niet, want ik bender boos op: dan begon hy te schreyen, en zy daer toe: daer op seyde ik, als gy dat wilt doen, soo loop ik henen, en nam, dat seggende, een veert: daer op liep de Dochter en Meyt toe, en grepen my vast, en seyden, om Godt en om Gods wil blijft, en laet u versoenen of verbidden: ik zeyde, om versoent te worden wil ik wel blijven, maer niet om verbeden te worden, of bewogen buyten versoening of recht: dan wast, wat staeter dan te doen: ik zeyde, faute te belijden: dan wast, ist anders niet, en te vervolgen, zijt gy soo goede koop om paeien, ik wenste dat mijn Broeder hier ook waer, seyde de Dochter, dan soud met eenen konnen afgedaen worden: ik repliceerde hola, en vervolgde, eerst het een en dan het ander, en vervolgde, de kinders moeten der niet by zijn als de Ouders de misdaet belijden. Ia niet alleen niet moeten, maer sy en mogen niet; als het anders wesen kan, so 't nu is: dan zeyde hy tegen haer, gaet wat aen een kant, of gaf haer een teyken, om dat sy het doen souden, en als hy het gedaen hadde, soo riep hyse in, en seyde, 't is klaer, of wy zijn al goede vrienden niet waer, vervolgde hy, sig wendende naer my toe: ik zeyde Ia, en vervolgde, soo lang als het duert: dan wast, en moeveert geen questi voor den tijt, en stack sijn hooft na my toe: ik seyde Fiat, en kuste hem pays: dan seyde hy, daer sijt gy getuygen van tegen de Dochter en Meyt: ik seyde Ia van onse versoening, sonder meer, en dat ginck soo heenen. Strax daer aen komt den Soone in, of voor het venster daer wy waren, daer liepen sy naer toe, en seyden hem dat alles, en deden daer by, kom versoent u oock, Papa is tot stilte gebragt, en Mamie oock, seyde de Dochter, en de Meyt bevestigdet, dat dede hem sulcke een deugt dat hy begon te schreyen var blijdschap, en quam daer op onbedagt ingeloopen om my t'omhelsen: ik tradt achter uyt en seyde, soo niet gemeynt, en vervolgde, Vader en Soon en sijn niet een, en vervolgde, dan en moet den Heyligen Geest ook niet een wesen: hy vraagde, hoe dat te pas quam met een teederheyt, ik antwoorde, soo, of heel wel, en vervolgde, Soon gy en u Vader en zijt niet een, dat is, gy en zijt met hem niet versoent: hy zeyde, ik moet eerst met u versoenen: ik seyde,

neen, en vervolgde, eerst met u Vader en dan met my: daer op liepen de Meysjens toe en seyden, hey en maeckt het soo lanck niet, sijn hert sou sluyten: ik seyde ten heeft geen noot, en vervolgde, alst daer op aen quam, dan sou ick sien wat ik doen sou: dan begon den Vader voor hem te smeeken, om dat hy niet spreecken kon, daer op schudde ik mijn hooft, en zeyde wat met een verachtende manier van spreecken, dat gy geen maete houden kund: dan wast de Iuffrou of Mamie is uytstekende op haer respect geset, dat kan men sien, om dat sy geen disrespect kan lijden of sien, dat hoorde ik als niet hoorende, en seyde, maeckt het kort, versoent met u Vader of Papa, of ik en vergeeft u nimmermeer, daer op sag ik dat hy peers en blaeu wiert van benautheit: dan zeyde ik, hoor Iacobus en gaet voor my niet kreupel, want ik weet wat kreupel gaen is, en vervolgde, gy hebt een eet geswooren dat gy u Papa dat niet vergeven sult, en daerom wort gy peers en blau van benautheyt, om dat ik het daer soo op set, en vervolgde, segt dat het niet waer en is, hebt gy het hert, gy sult soo sterven in u sonden, maer soo gy de waerheyt belijdt niet, daer op sag hy my nog eens onnosel aen en gink sig verootmoedigen voor sijn Vader, en seyde dat ik de waerheyt gesproocken hadt, en vervolgde, sig naer my toe wendende, hoe weet gy dat? ik antwoorde, ik weet dat genoegh uyt dit beginsel te voorspellen: en vervolgde, gy hebt gemeynt, soo ik oock gedaen hebbe, dat u Vader ons niet gehoort en heeft als op het lest, en daer op hebt gy dien toorn, of die boosheyt tegen hem opgenomen, denckende, soo hy my soo ongehoort veroordeelen, daer ik sijn kindt ben, om een vremde ik sal 't hem te pas brengen, spaert Godt mijn leven, of ik en sal 't hem mijn leven niet vergeven, en siet die inbeelding is vals, daer sijn getuigen, u Vader heeft het al gehoort van het eerst tot het lest, en daer op is dien toorn gevolgt, en die is rechtveerdig, of te reght ontsteken soo gy sien kond, als gy daer wel op let; dat dede hy met sachtsinnigheyt op mijn voordragen buiten passie of vermeting, en seyde soo ist tot een besluyt, en vervolghde, de schult is mijn, en ik dancke u voor u vermaeningh: ik repliceerde, danck die uw daer toe verpligt heeft, dan wende hy sig naer sijn natuurlijke Vader, en ik seyde doen ik dat

sag, die niet gemeynt, en vervolgde, hy woont boven in de hoogte, die my daer toe verpligt heeft, en gaf hem een kus van vrientschap soo haest hy sijn oogen na boven wende, en seyde maetjens in der eeuwigheyt hope ik, sonder meer. Dan quam de Dochter en Meyt, en seyde, ey lieve geeft my oock een kus, daer op begon ik te lacchen, en seyde, dat volck komt al ten offer, naer my dunckt, om het kindeken Iesus te kussen dat in dit beeldeken is, dat en verstonden de kinders niet, maer den Vader wel, die seyde, dat is recht, en vervolgde, ey lieve singt een offer liedtje en de kinders oock, daer op begon ik helder op te lacchen, en zeyde allinckens schoonder: dan seyde een, sy lacht ons uyt, en ik repliceerde, wien segt dat daer met een grammen sin: dan wast sus, gy hebt qualijck gehoort, daer en heeft niemant gesproken, ik seyde contrarie, en vervolgde, ik en sal niet zingen of die sal sig vernedert hebben, dat geschiede ook, of wiert gedaen: dan zong ik een minne liedtjen of twee, dat seer wel luide, met een tranblante stem, tot hun aller vergenoegen, maer bysonder van mijn man, en Soone, die daer door als flaeu wierden, en als ick dat sagh, soo seyde ik, gaet ligt wat te bedt en slaep wat, sy seyden gesamentlijck daer moest gy by wesen, ik seyde Ia soo, en vervolgde, anders niet, en vervolgde noch, tussen u beyde oock, sy knickten, ik seyde, nu gaet ligt dan bij provisie, ik sal u by komen, en dedet oock, maer 't was om haer te decken, op dat sy niet en verkouden; doen sy in slaep waren, en begonnen te roncken als droncke menschen, en sy riepen al eens komt dan, eer sy in slaep raekten, en ik seide ik moet my eerst onkleeden, waer door onse Dochter en Meyt sig schier slap lachten, soo scheurde ik de verharde herten, en niet de klederen, want als sy wacker wierden, wisten sij van geen leed, niet meer als of het noyt gebeurt en waere; dan seyde ik tegen haer, dat sy dat niet voort vertellen mogten, om datter niet als quaet en sou uyt volgen, en toonde dat aan, soo stelde ik het al in vrede, en mijn Soon Iacobus en verachte my niet meer om mijn werck, en sou wel seven manden voor my op solder gebragt hebben, maer ten luste my niet, voor eerst om dat ik sijn onwil kende, en ten tweeden, om dat ik hem niet gunstig en wilde wesen, of Liefde schul-

dig sijn, om dat ik sijn onveranderlijke boosheyt bemerckte naer dien tijt in andere gelegentheyt, en dat ik geen dienst en kon genieten hoe kleyn sy is, sonder daer voor gunstig te wesen, waer uyt kan beslooten worden, dat ik geen mens tot hulp ergens in en sal versoecken, of dat ik hem vriendtschap wil bewijsen, en dat eerelijck pretext nemen tot een decksel van die eerelijckheyt, daer een ander sig ten quaden sou van dienen, alst sonder voorgaende weldaet of gunstbewijsing geschiede, daer dien Soon op paste, en den Vader had my van dien tijt voort soo Lief, dat hy buiten my geen genoegen kon vinden, dat bedagt is oock wel als die vrou sig soo aenstelde, maer dagt wat raedt, soo ik dat hier doen soo en sal den man oock geen rust hebben, of hy sal by my wesen, en dat en kan of mag niet sijn, ik en kan met hem geen huys houden, maer soo dat was, ik meyn dat ik haer wel wat anders leeren sou, of maken datse niet meer en sou seggen, ik en kan hem niet flatteeren, soo te verstaen karisseeren, want ik sou den man soo veel vrientschap bewijsen dat hy by haer niet en sou konnen aerden, of sy moest sig anders aenstellen, maer dan en moest sy oock geen ander broodwinder konnen krijgen, of anders konnen aen den kost komen, of aen een bywoonend geselschap, soo als het wesen sou, als de goeden gemeyn waren, als in de kloosters, daer kan men de onbeleede beleeftheit leren, en de ondankbare dankbaerheyt, gewillig of ongewillig met haer de gemeinschap der Heyligen of opregte te ontrecken, en alleen te doenwoonen, of gaen, door haer alle gemeynschap te onttrecken.

§. Als ik eenige dagen in die gedagten besig geweest was soo komender twee Iuffouwen met valse krulliens aen het hooft, en stricken op de kleden, en kanten daer toe, oock Pendanten, die roepen den man alleen, en vragen of hy sig niet en schaemt met soo een vroumens op te trecken, of yets diergelijcks, die soo ondeugendt was als seven andere, en daerom over al uytgejaegt wort, daer hy sulcke een eerelijcke Vrou heeft, daer en weet ik niet van, en sitte gerust op mijn kamer of stae en vergare, en zoo haest den man weg gaet of weg is, hoore ik dat de eene segt, niet een slag en sou icker laeten aen, of voor werken, dat gehoor verwekt in my sulcke een alteratie dat ik begon te beven als een tau-

ter, daer uyt besloot ik dat het my golt, en bysonder om dat sy sagter spraeken als sy gewent waren, daer op segge ik by mijn selver wat gedoe of gewelt sal ik noch al hebben met dit werck, en vervolge, ik wilder een com af van maken, ik sal den man vragen of hy niet noch een setter krijgen kan, en gaen daer op, om naer hem toe te gaen op solder, daer ik meynde dat hy stont en werckte, dat was boven mijn hooft, en hy staet op den trap en luistert wat sy om leeg seggen, en geeft my een teyken dat ik wederom sou gaen, om dat hy het uyt sou hooren, en ik en wilde met die vuyligheyt niet te doen hebben, daerom schudde ik mijn hooft, om hem door spreeken niet te beklappen of te beschamen, en wijs dat hy boven sou gaen, dat ik hem spreeken wilde, dat dede hy, en boven zijnde riep ik hem toe, om geen quade suspitie te geven, en zeyde hem dan mijn belang, en eer ik geeindight hadde, komt het wijf boven, en zegt niet een slag salder aen gewerckt worden, of daer sal gelt wesen, en daer waren 21 bladen van betaelt, en ontrent 28 gedruckt, en die waren al in huis, nevens papier voor de volgende, en mijn bedt en slaep-goet daer toe, en linnen tot mijnen lijve, en sy seyde dat ik maer uytgekomen was om haer te bedriegen, dat bevestigden de andere, en deden daer by, sy en deugt den hont sijn keel niet, dienvolgens isse slechter als beenen dagt ik, maer sweeg stil, en sy vervolgden, gy sijt te goet, daerom moeten wy u waerschouwen, want 't is het slechtste vroumensch dat leeft, &c. Den man seyde contrarie, te weten (met fondament, want hy hadde al mijn brieven gelesen, die ik van Nimwege ontfangen hadt) daerom, vervolgde hy, 't is sonde dat gy het mens soo beliegt, ik durf seggen datter geen eerelijcker vrou en leeft, noch oyt geleeft heeft, soo veel dat icker van weet, en de daar eenige redens by, maer te vergeefs, ik was slecht en moest slecht blijven, en den man loogt. Sanderendaegs komt haer Suster, en sijn Vader en Stiefmoeder met die te gelijk, en overgaen hem of sy hem in den dreck gevonden hadden, dat verdroot my soo, dat ik meynde dol te worden, bysonder om dat ik den man niet troosten mogt of kon, door dat syder gedurig by quam, als sy my maer en hoorde daer ontrent komen, en begaf my tot schreyen, als is daer by sag

dat mijn werck stil stont, soo dat ik niet anders als op dat te sien en hadde, en schreyde soo dat iker de koorts van kreeg, en nam voor weg te trecken, en den man de correctie te laten doen, soo goedt als hy kon, en als sy dat merckte, soo luisterde sy naer hem, en seyde tegen my dat sy gehoort hadde dat ik soo profaen was als yemant wesen kon; en dat ik voorgaf of meynde datter Engelen by my quaemen, alle twee of dry dagen, en dat het Duyvelen waren, en als die tegen my seyden dat ik by een man slapen sou, dat ik het dede, en vervolgde, en dat ik u moest uyt mijn huis helpen, of dat ik geen huis met mijn man sou konnen houden, door dat gy alle de mannen bederf daer gij by komt, dat dogt ik is een aerdige streke, die noch van der Goes komt uyt dat vals gerugte, of uytstroysel der prophetie, en een t'samenknooping der ongerechtigheyt. Hier hebt gy dat, en dan van mijn gedagten die ik in secretesse of tussen vier oogen tegen Francois Vitse gesegt hebbe, en een practijke die ik ten goede doen ten quaden geduit; ick volge mijn Natuur in het eerbewijsen van het man hooft, volgens de wet der Natuur en Schriftuur, en dat brengt te wege dat de mans de fauten van haer wijfs sien, meer als te vooren, en dat wort in my mispresen of bestraft, of veracht als een faute die in doen om andere te verdrucken: wat raet moet ik doen om dit te mijden? moet ik mijn Natuur veranderen, of die quaet doen die my goet doen? hoe kan dat met het recht bestaen, gelijck dien man, en heeft my noyt quaet gedaen, of quaetheyt getoont? hoe sal ik het dan hem doen, hy ontmoet my met alle respect van de werelt? sal ik contrarie doen, soo sal ik toonen een onbeleefde beest te wesen? en waerom sou ik dat doen? om een deel sottinnen, of serpentinnen, die soo doen gelijck te wesen? dat verhoede mijn Heemelvader; ik salse noch liever al den kop morselen, eer sy het my doen, om haer gelijck te wesen, en nam moet, en seyde dienvolgens, sijt gy onschuldig meynje tegen de Vrou, om dat gy meynt oorsaeck gehadt te hebben tot die gedagten, en dat misverstant, sy seyde Ia: ik repliceerde, dat sou soo wesen als gy die in my gevonden hadt: sy seyde, gy sout oock soo doen als gy in mijn plaets waert geweest, en soo veel gehoort als die Iuffrou seyde: ik repliceerde, ik en sou niet, ik sou ter con-

trari die Iuffrou, die my dat seyde, verdagt gehouden hebben, als ik soo veel preuven van eerlijckheydt van u gesien hadt als gy van my, en sou u daer wel eens over aen gesproken hebben met een soetigheyt, als ik dat meynde gehoort te hebben, dat gy meint gehoort te hebben, seggende Iuffrou of Vriendinne, ik hebbe daer wat gehoort, of meinen te hooren, is dat waer? of hebt gy dat niet tegen mijn man gesegt? seijdet gij Ia; ik sou vragen wat reden? en als gij mij die seijdet, sou ik vragen of gij niet en oordeelt dat gy mij dat selfs haddet behooren te seggen, in plaetse van mijn man; en seijdet gij neen, ik sou seggen dan hebbe ik qualijck gehoort of bekaeit verstaen, sonder meer; en vervolgde, al hadde gy gesegt dat ik het wel wist ik sou stil swijgen, als gij soo seijdet, en mij daer ten goeden van dienen, dat is om beter op mijn selven te letten, en al te doen daer ik wist dat gij mijn man mede behaegde; daer op seijde sij alle menschen sijn soo niet; ik seijde neen; maer sij konnen of moeten soo wesen om Christenen te sijn, of Discipelen van Iesus. Siet mijn verder Amsterdams wedervaren.

Ik kome voor eerst by een Schoenlapper, en vraege ist niet min, naer dat ik hem faute getoont hadde, die segt wat getalm is hier om soo een bagatelle of vuiligheyt, dat met sulck een vinnigheyt, of by my bijten zou. Ik kome dan op het Post-Kantoor, en vraege offer geen brief voor my en is? hy antwoort, sy sijn al bestelt, heel spijtig; dan vraegde ik met beving, wanneer den Post weder ginck? hy antwoort met halve woorden en soo qualijck, dat ick het niet verstaen en kon, soo wiert ick genootsaeckt noch eens te vragen, en dan was 't of hy my op eeten sou van boosheyt, soo dat ik soo gealtereert wiert, dat ik geen raet en wist: ik stont noch wat, denckende ik sal misschien noch eenig bescheyt krijgen, maer dat en was niet uyt sijn mont als kijvagie, die oock voor eerst begon met het compliment van den Lapper. De derde daer ik by quam om wat te koopen, was niet beter en ik en wist nergens geen mart van, daer door wiert ik genootsaeckt te vragen, en als ik naer twee dingen gevraegt hadde, was het derde een onverdraeglijk last te seggen, soo het scheen, hoe minnelijk ik sprack, waerom ik op het leste seijde, wel gylieden moet wel bang wesen u tong te verslijten,

dat gy een bescheyde vraeg niet en kond bescheyden beantwoorden, maer siet eens wat een verkeerheyt, daer gy u bescheydentheyt sout konnen toonen met een woort, daer gebruykt gyder seven om u onbescheydentheyt te toonen, ende sy maeckten het op het lest soo grof, dat ik oorsaek nam om de Stadt te vervloeken in mijn toorn die ontstack over de woekerye, die my soo bitter viel, dat ick genootsaeckt wiert tranen te storten, siende op het gevolg. Het eerste gelt dat ik van Nimwegen kreegh, daer waren een deel Permissie of Spaense Schellingen onder, die my gesonden waren tot ses stuivers en een ortjen: ik wilde die aen een man van papier geven, die een groot Koopman was, die en wildese voor eerst niet hooger als ses stuivers, en dan voor ses en een duit de Stooters, en kende hy voort niet goet, of ten was een dobbeltjen, en ik presenteerde die aen een rijcken Backer, die en wildese voor geen stuiver, maer wel voor een halve stuiver.

Ick veyle Linnen, dat mijn Moeder en Broeder voor my gekogt hadden met veel moeite: men biedt my 3 stuivers op de Elle verlies, of minder als het my tot Gent koste, sonder een duit onkosten, en eer dat bodt daer uit quam, moest ik soo veel smaetheyt en leugen hooren, dat het niet om uyt te staen was: voor eerst, dat is slecht, dan, ik kan het daer voor kopen dat beter is by de Grossiers: als ik dan seyde, ten kan niet wesen, want die moeten het nevens my of mijn vrienden van arme lantlien of boeren koopen, die staen en jancken of schreijen by haer goet, soo dat het my jammert, soo komter dan dat bodt uit, en als ik noch resolveeren zou om te verkoopen gelt dat gelt, om gelt te hebben, om te koopen, soo moest ik daer staen als een bedelaer om een stuk, tot dat het de Heeren of Iuffrouwen belieft my gelt te langen. Sy en sijn niet eens soo beleeft datse souden seggen, wagt wat, soo 't u belieft, en sit wat neder, ik moet dit of dat doen. Ik hadde eens wat verkogt, tot groot verlies en was soo moede, dat ik alle oogenblicken meinde neder te sijgen, en de Iuffrou was soo onbeleeft, om eygen te spreeken, datse my een uur of twee liet staen, om van haer maegt of meyt te spreeken van een wiewalien, van schueren van een kraen: de meyt had die met bicksteen meinen te schueren,

en dat was een groote dwaesheyt of verkeertheyt in die vrouw haer oogen, en daerom moest sy daer attestatie van ligten, tot de meyts nadeel, en dat met sulck een assurantie, als of sy een groot recht dede, en dat keurden de fijne Iuffertjes goet, daer sy het tegen vertelde, en daerom kregen die een stoel, om die moye Historie aen te hooren; mede twee mannen, die wel Domines geleecken, om dat sy in quamen, om daer ook wat van of toe te seggen. Dan kome ik by een Koopman, om papier te koopen, die laet my ander goet sien, en levert my tusschen slecht goet, dat ik niet gebruiken kan; ik koop dan goet tot een hoogen prijs, om dat ick geen ander en kon krijgen. Hy verkoopt dat tot sijn voordeel aen een ander, en wilt my ander opdringen, dat hy daer naer krijght, en om dat ik dat niet hebben wil, soo beschuldigt hy my van onredelijkheyt, en dreygt my te sullen doen voor de Heeren komen. Den man daer ik drucken laet, segt my voor eerst 3 bladen in een weeck toe, en als hy siet dat my ongelijk geschiet tot Nimwegen, soo hy selfs oordeelt, in 't oversenden van 't gelt, en 't verkoopen van mijn goet, soo praet hy van alle weeken te moeten gelt hebben, of mijn werck niet te konnen voort setten, daer hy van te vooren niet een woort van gesproocken heeft. En de vrouw die ick last gegeven hadde, om mijn goet te verkoopen, en gelt te senden, die seide voor mijn vertreck, te sullen het gelt over maken door goede bekende, alle uuren als ick wilde, en sy hadt een deel goet verkogt, soo dat het gelt maar t'ontfangen was, als ik weg gink, en ses of acht weecken daer aen kreeg ik dat noch niet, of ik moester brief op brief om schrijven, en haer selfs een gelegentheyt aenwijsen, en dan schrijft sy een brief dat ik niet en hoef verlegen te zijn om gelt, en dat sy het my senden zou als ik wil, en ik schrijf vijf of ses weken daer aen weder om gelt, en toone haer de noodtsaeckelijckheyt aen om haest te maken, om dat sy een gelegentheyt versuimt hadde, en ik lieden op uyt gestelt. Sy schrijft tot antwoort, gy schrijft al om gelt, gelt, en ik en hebbe niet meer van u goet verkogt, en ick moet u Linnen twee of dry stuivers op een Elle minder geven, als gijder op gestelt hebt, en te vooren hadt zy noyt van minder geschreven noch gesproken. De Druckers knechts moeten dan eens Koppertjes

Maendagh houden, dan moet Iuffrou in de sack schieten, dan moet sy eens gelt geven om de Perssen te doen drayen, dan moeten sy eens Vasten-avont houden; dan eens AssenWoensdag, en alle Maendagen staen vast tot debocheeren, of men moest die Brandewijns Verckens ringen aen doen, dat is het slot voor den neus, soo dat het slot nootsaekelijck is, hoe men het maeckt, of anders suipen sy dat stae segt, al souden de vrouwen en kinderen daerom vasten: dan moet de Kagchel voor niet branden, den outeur een deel onredelijkheyt sien; somma, 't is al verkeert, en dat het erghste is, is dat sy noch roemen op hun gerechtigheyt, seggende, wy en doen niemant te kort, drincken wy, wy betalen 't, en dat konnen sy doen als sy vrouwen hebben, die haer den kost te vooren winnen. Boven dit alles wiert ik gesnoten, sou ik seggen, maer dat is een oneygen manier van spreeken, herkomstigh van de gaudieven, die haer neus wel snuiten, om ymant te bedriegen, hoe dat, terwijle sy geschal maken met hun neus, soo gaen hun mackers met het goet heenen, dat eenige rammelingen maeckt, oock door het volck selfs den neus te doen snuiten, hoe dat sy grijpen naer den neus, of wijsen daer naer toe, quansuis hy is besnot, en die die loopjes niet en weet die wort voor eerst confuis, en dan snuit hy sijn neus sterck uyt, en geeft hun soo gelegentheyt om sijn goet weg te dragen, sonder gevaer of vreese, en in 't wegh gaen wijsen sy een neus soo langh, ende andere die het gewesen wort, knickt daer op een steekt sijn tong uyt, te kennen gevende dat hy oneerlijck is, en gaen hem dan voor een sot vermaren, maer die die loopjes weet, die kander sig tegen wapenen, soo dat alle hun listen en lagen vruchteloos zijn, door in dit geval te seggen, siet daer isser een, en dat seggende op den haren te wijsen, of te seggen snuit dien, hy heeft het wel van doen, want soo hy niet besnot en was, hy sou sulck een volck niet aendoen, om dat hy weet dat hy daer niet als schade en schande van krijgen kan, en om dat ick my inbeelde, dat hy dat niet en weet, soo sal ick het hem laten ondervinden, en daerom mijn knecht last geven om hem wacker wat af te rossen, soo men de paerden doet met de tanden, en seggen met eenen tegen den selven, sa manneken, dat is tegen den hont, die een knecht der knechten is,

dienvolgens een seker knecht, volgens het gemeen oordeel; sy sullen dan wel laten in het toekomende hem aen te doen, om te beschamen, daerom mag ick dat spreeckwoort voor my niet gebruycken, om dat my dat noit wedervaren is, maer wel soo alst de menschen veel meynen, dat is in het onwederspreekelijck bedrog, dat in liegen bestaet, en daerom onvermijdelijck is, soo als is te seggen, het kost my soo veel, als 't minder kost, of ick verkoopt altijdt soo veel, en mijn leven niet minder: tegen een vreemt persoon, die daer de marckt niet en kent van die dingen, die moet hun dan op het woort gelooven, of sy toonen sig verongelijkt, en die dat niet sien en mag, die moet stil swijgen, al weet hy beter, als by hun niet contrarie bewijsen kan, of hy stelt sig in perijkel van verscheurt te worden van die onbeleefde Verkens, soo icker veel in Amsterdam en Rotterdam ontmoet hebbe, namentlijck, die my op het vragen is dat soo scheenen op te willen slocken of verscheuren, seggende soo venig als sy mogten, wat getalm is hier, om soo een verbruide vuiligheyt of bagatel, wilt gy 't niet hebben, laet het leggen, en als ick het leggen liet, namen sy het op om my in 't aegschijn te smijten, het gene de Gente Viswijven en Groenverkoopsters oock wel kennen, en daer doense sulcke harangue by, dat men schrickt dat men het hoort, waerom ick haer in de gemelde schriften onder de Monsters stelde, om de eerelijke Vrouwen van die schande te verlossen, diese om haren 't wil lijden moeten op alle plaetsen, en toonde dat die den Sinte Martens Duyvel hebben gemaeckt, niet gemist en hebben, om datter sulcke Monsters zijn, die ick ook Meester Monsters noemde, om dat sy de mannelijke Monsters overtroffen in leelijckheyt en boosheyt, waer by ick stalen dede die abominable zijn, waer op de Goese Geestelijke bysonder gesien hebben, als sy seiden, dat ick vreeselijke dingen geschreven hadde, sonder bydoende redens, maer het ware my leet, dat ick sulck een materie verhandelt hadde, sonder de grootste nootsaeckelijckheyt, soo oock mijn vrienden fauten, soo als ick hebbe meinen te doen in dito Schriften, maer alsoo ick te duchten wiert dat men wel dencken kon, dat ick die ervarentheyt anders niet en kon hebben, soo hebbe ik het veinsen aen een kant geset, en naer de ingeving des H. Gee-

stes geschreeven.

Als ik t'Amsterdam ontrent de 5 maenden geweest was, soo wiert ick genootsaeckt naer Nimwegen te keeren, om naer mijn goet te sien, om dat het gelt niet genoeg over en quam, om mijn schult te betalen: daer komende, gaen ik voor eerst naer de vrou toe die mijn goet verkogt, en vrage haer hoe het gaet, dan ofse van mijn goet verkogt heeft of niet, boven het gelt dat sy my gesonden hadt: sy segt Ia, en doet daer by, het sou al verkogt geweest hebben soo gy hier geweest hadt, en voor dien prijs hadt willen laten dieder voor geboden is: daer op denck ik geen wonder, maer en seide niet als Elisabeth, wat en isser niet verkogt: sy antwoort het Gaeren, Rijckoorden en swart Linnen, en het grove wit: daer op segge ik, hoe is dat soo; en vervolgde, ik hebbe u gesegt oft u te vooren staet, eer ik weg ginck dat gy dat eerst verkoopen zout, en het fijnste Linnen tot het lest laten, en dat gy dat niet verkoopen sout sonder schriftelijck of mondelinge last, om dat ik genegen was dat voor my te houden, en dat ik met dat niet te doen en weet: sy antwoort voor eerst, ick en weet dat niet met een grammen sin, en doet daer by, ik hebbe mijn best gedaen, en vervolgt, ick dagt wel dat het niet wel wesen sou, t is my genoeg gesegt: daer op segge ik soetelijk, soo ik het ander seyde, Lisebeth wien moveert u, of waerom spreekt gy soo, wien geeft u reden, ik en segge immers niet dat gy u best niet gedaen en hebt maer vraeg alleen hoe het komt dat gy mijn order niet gevolgt en hebt; sy antwoort dan met scherpheyt, om dat gy niet gekomen hebt; daerop segge ik dat is een reden, en vervolge, waerom niet, sy antwoort, dats een schielijck vragen met gestoortheyt, om dat ik niet en kon, en doet daer by, om dat het te dier is of dat gy het te hoogh gestelt hebt; daerop vraege ik of het ander niet te dier en was, dan of sy het soo hoog verkocht had alser op stont; sy seyde neen, en vervolgde by lang niet; daerop segge ik noch soetelijck, kom wy sullen rekenen, segt wat gy verkogt hebt, en hoe veel, sy segt dat sal ik doen, en doet daer by, gy most my een sestalvie daegs geven voor mijn moeite van 't verkoopen voor soo veel dagen als gy uyt geweest hebt, daer op vrage ik wat my daer toe bew[...] sou, dan of ik niet en sou konnen volstaen met haer te geven dat haer toe quam volgens ons accoort, sy seyde wat,

vijf ten hondert, ik seyde Ia; sy vervolgde, dat is soo veel om my te contenteeren als of gy aen den hemel reyken wildet; daer op sien ick haar eens aen, een vrage soetelijck wat haer schort, dan of sy questie soekt? sy segt Ia of neen, en doet daer by dat soek ik, en sout niet een duit minder doen; daerop segge ik, en ik en sou u niet een penninck meer geven als tegen vijf ten hondert soo wy geaccordeert zijn, en soo gy meynt meer in te houden gy sult een verkeerde rekening maecken; want ik en salt u niet laten houden al stont gy op u hooft, of dedet gy noch soo veel; dan begon sy qualijck te spreken, seggende 't is my genoeg gesegt dat gy soo eene zijt, en de werelt weter genoeg van te spreken dat gy soo een kopstuck zijt; ik repliceere seker, en vervolgde, sy mag wel, want ik ben al wat slegtjens, maer altijt soo niet dat ik yemant meer sal afeysen als my toekomt, of als hy my schuldigh is, ende dat noch van goet buiten hun order te verkoopen; sy segt ik sal mijn rekening gaen halen, maer gy moet staet maken op het g[e]ne ik gesegt hebbe; ik repliceere doet dat, een vervolge, wat doet dat pottie daer op tafel met die vuiligheyt daer in? sy segt dat moet gy weten, want gy hebbet daer geset of laten staen, en vervolgt, ik een hebber niet durven aenkomen, anders sou ik het wel weg gedaen hebben, want ik wist wel dat dat sijn plaets niet en was; en vervolghde, soo hebbe ick u ontsien, daer op begon ik te lacchen en seyde, ist mogelijk, en ben ik soo onsaggelijck en wist ik dat niet; en vervolgde, soo gy een ander waert ik sou vragen of gy sot waert; dan waer ik dat verdient hebbe dat gy my soo ontsien of vreesen soud, dan of ik my wel oyt onredelijck getoont hebbe; sy repliceerde Ia wel dat is evenwel soo, een vervolgde, ik en hebbe niet derven doen buiten u last, daer op keek ik haer weder eens aen, en dagt, hebt gy het vast soo hebbenter veele vast, want gy hebt alles buiten mijn last gedaen, behalven dat ghy doen moest om my te behagen; en vervolgde, met mijn goet aen te sien met herten-leet, om dat het al daer uyt sag als offer geen menschen ontrent geweest en hadden, maer beesten, en seyde wel Lisebeth hoe kant geschieden, dat gy sulcke dingen doet; en vervolgde, men sal een kamer uyt en in gaen met redelijken huisraedt, en men sal niet eens lugten of schoon maken, of het goet van de muuren nemen, die dickwils vogtig zijn

en anders, en men sal het goet in de potten laten staen bederven uyt vreese van iemant die noyt vreedheyt toonde, hoe kan 't geschien seyde ik andermael, en sy weder, 't is evenwel soo, en ik Ia, maer daerom en ist niet te beter; sy seyde oock niet te slechter, en ik seyde, segt dat niet, want mijn goet is soo goet als bedurven, ten minsten dit potje daer die melck in gestaen heeft, want die heefter in gestoncken en er stoncken, en dede daer by, hoe hebt gy het hier konnen harden of houden, sy seyde, ik en weet daer niet van; ik repliceerde, dan en ist geen wonder, en lietse gaen om de rekening, en als sy daer mede quam, dede ik niet als vragen hoe veel is dat verkogt? en hoe veel dat? en hoe veel daer uyt gemeten, en naer haer seggen opteykenen, het eene twee stuyvers op de elle minder, het ander drie, en het ander drie en een halve stuyver op de elle minder, en op het een twee ellen min uytgemeten alser in was geweest, en het ander vijf en ses; dit merkte ik al op sonder een woort tegenseggens, en als sy zeyde 't is rechtveerdigh soo of waerelijck soo, soo seyde ik, ik en straffe het niet, of ik en segger niet tegen, maer als de rekening op gemaekt was, en sy prate weder van 't sestalvie daegs, soo vraegde ik, hoe sy het dencken dorst laet staen spreecken; sy vraegde asseurant waerom, en vervolgde, het komt my toe, en ik vraegde voor mijn goet soo te verkoopen: sy zeyde Ia, en ick en hebbe niet meer konnen krijgen; ik zeyde dat moest gy my geschreven hebben of doen schrijven; sy seyde ik hebt gedaen, ik zeyde Ia als gy het al verkogt hadt, en dat ik dry maenden of meer weg geweest was en om gelt schreef, om mijn schult te betalen die ik gemaekt hadde op u verkoopen, dat ik meynde dat grif of seker ginck om dat gy niet contrarie en schreef, sy zeyde ik en weet daer niet van, gy sult het my geven by hooge en by leege met een afgrijselijck gebaer: ik repliceerde Lisebet, en gaet niet verder of het en sal u soo wel niet afloopen, want gy doet my te kort door my onredelijck voor te stellen, en hebt het gedaen door mijn goedt soo te verkoopen, en soo gy u niet stil te vreden en houdt met u salaris, soo en sult gyder soo goede koop niet van komen; want niemant sal oordeelen dat dat recht is die onpartijdig is; daer op vloogh sy op en zeyde, soud gy seggen dat ik onrecht gedaen hebbe of doe, daer sou u de Duivel

voor haelen; ik repliceerde oock met een opstuivingh, soud gy seggen dat ik onrecht gedaen hebbe of doen, soo sou hyder u voor haelen, en doen daer by, dat is my al meer als eens gesegt dat gy my onrecht doet van de Amsterdammers, maer ik en staeder niet op; daer op segt sy ik schijte eens in de Amsterdammers en in u oock; en vervolgt, gy sult het my geven spaert Godt mijn leven, of iets diergelijcks, want ik en wilt niet voor niet doen, of voor die vuiligheyt, daerop segge ik voor niet en wil ik het niet, en vervolge, dat sal ik u geven, maer niet meer; en vervolge, noch meynt gy met u quaden of vuilen bek yets te winnen, gy sijter uit, en dede daer by niet een pennink sult gyder mede winnen; sy dreygde my te slaen, seggende soo gy in u kamer niet en waert, ik sou u een brui geven dat gy achter over rolt, daer op set ik mijn handen in mijn zijde en segge gy, en vervolgde, wat verhindert my dat ik u niet een slag voor dat vuil bakhuis en geve; daerop segt sy, ik meynde dat sy sulcke een devote Vrouw waert; en vervolgt, gy zijt een stuck van een Duivel een en andermael, met sulcke een gelaet dat de kamer dreunde, en als of ik haer het grootste ongelijck van de werelt dede, dat onstelde my soo dat ik haer meynde een slag in 't aensicht te geven, maer alsoo ik te dencken wiert op het gevolgh, soo wederhielt ik my en seide by mijn selven, siet wien het segt, en tegen haer wel goet, maer niet sot, daer en gaf sy geen acht op maer ginck voort met schelden, seggende dat ik een bedriegster was, en dat al mijn goet met bedrog opgemaekt was; en vervolgde het Linnen is met kalck opgedaen, en het Garen het fijn boven en grof onder; daer op seyde ik is dat mijn schult; en vervolgde, hebbe ik het Linnen gebleekt of soo opgedaen, en het Gaeren oock; sy seide neen, en vervolgde daer steekt evenwel bedrog in; ik repliceerde, wien heeftet daer in gedaen? en vervolgde, 't is my leet genoegh, maer hoe kan ik dat voorkomen? kan ik meer als vragen aen de Bleykers of sy het met kalck doen? en als sy neen seggen, kan ik seggen ten is soo niet of contrarie is waer, als ik het niet en sien? sy seide neen; en vervolgde maer ik wenste wel dat ik de beenen gebroken was doen ik hier naer toe quam, ik repliceerde dat sou u ligt beter bekomen hebben als die zonden die gy daer nu gedaen hebt, en vervolgde wat Garen

belangt dat hebbe ik gekogt met mijn Moeder binnen Gent van eenen Mateus Ally voor soo schoon Garen als men vernaeien kan, en dede daer by niet dat maer de weerga, en hy heeft my dat voor het selve gesonden, en het lijckenter so veel naer als een Kaebel naer een Linne gelijckend, want het gene ik voor eerst van hem gehadt hebbe, was soo schoon en sterck datter een yder op riep dieder mede naeide, en dat had hy in onse presentie gewegen, en dit is soo leelijck dattet ider een veracht, soo te verstaen voor dien prijs die icker voor gegeven hebben, daer iker mede by geweest hebbe, en ik dagt dat het hier beter sou geweest zijn, maer is het soo, soo kome iker qualijck by toe, want ik hebber soo veel voor gegeven als men voor goedt gemeen Gaeren geeft, soo ik met mijn Facture bewijsen kan, en moet ik daer noch verwijt om horen, soo ist noch erger, dog patientie dat ik niet mijden kan, dat moet ik lijden; en vervolgde, nu hebbe ik noch meer gesien van dien man: hy heeft my Gaeren gestuert van vijf envijftig stuivers, daer hy Garen van 25 of 26 onder gedaen heeft, en soo hebbe ik het moeten houden en verkoopen; want hy had het gelt weg, en ik en kondt niet wedersenden. So wast oock met dat goedt datter nu over is, ten diende my niet, en evenwel moest ick het houden; want men kan te Gent geen Linnen wederbrengen, of men moet soo veel of meer van onkosten geven als het weert is, is my geseght tot een troost, als ik sprack van wedersenden; daer op wist sy niet te seggen, als dat andere doen kan ik niet gebeteren: ik vraeghde daer op of ik het wel beteren kon, en dede daer by andere hebben u ongerust gemaeckt, en daer door hebt ghy grooter last gehad als gy anders soud gehadt hebben, en nu wilt gy dat ik dat boete, of u daer te meer om geve, en dat sou onnosel voor my zijn, want ik en kan niet gebeteren of beletten dat een ander my afgrijselijck afmaalt, maer gy kond wel beletten my daer voor aen te mercken, om dat gy contrarie wist of bevonden hebt, dan wast ghy hebt gelijck, rekent maer wat ik hebben moet, en ik sal u seggen waer ik het al verkogt hebbe; wilt gy het weder halen gy kond doen; ik repliceerde ick kan niet, waerom? om dat ik het gelt aen een ander moet geven, maer soo gy my geschreven hadt eer ik schult maeckte, soo kon ik die schade voor komen heb-

ben ten geheele of ten deele, maer nu en is dat niet, patientie, tegen gedaen dingen en is geen remedie; de vermaning en is maer voor het toekomende, daer mede gaet sy weg: ik en denck om geen leet meer, maer dat alles wel was, en de Vrou komt t'huys en zegt: hoe hebt gy het soo gemaeckt dat Lisebet wenst de beenen gebroocken te hebben eerse hier in quam; ik vraeghde waer sy dat gehoort hadde, zy zeght op straet, en vervolgde, ik kome haer te gemoet en vraege hoe het gegaen had, en sy gaf my dat bescheyt, namentlijck dat zy wel wenste de beenen gebroocken te hebben eerse hier in quam; daer op vraegde ik of sy het wel vast had, sy antwoort Ia met haer twee of drien, en doet daer by 't is een slim wijf, daer op zegge ik dan moet ik my verdedigen, en vervolghe, men zegt dickwils van fauten openbaren, maer 't is ondertussen of dickwils noodigh, en vervolge, soo als het is met dat wijf, sy doet quaet en klaegt noch toe, soo of haer overlast geschiede, en vertelde haer het geseghde; daer wast 't is een schielijcken draeier en een losse tuite, en zy dede de redens daerby, daer op vraegde ik of zy dat van te vooren niet geweten hadde, zy zeide Ia, maer soo niet als nu, daer by liet ik het blijven, denckende een goet verstaender heeft maer een half woort van doen, en gy zijt een van die.

Kort daer aen komt Lisabeth weder en segt aengesproken te zijn van een Domine of Predikant die een Wedunaer was met veel al gelt en goet, om by my te komen; daerop vrage ik waerom zy antwoort om te vrijen, ik repliceere met een lag, hoe Lisebet zoud gy my nu willen koppelen of aen den man helpen, zy zegt Ia, en vervolgt aen soo een man wel, want 't is een braef kerel; en vervolgt, een huys man en een rijck man, daer op lachte ick over luit, om de lossigheyt of eenvoudigheyt die ik in haer by die gelegentheyt beschoude, en seide men sou daer al veel om doen, en vervolghde, maer hy heefter mede gespot is mijn geloof, want hy een kent my niet als van aensien op het best, en sal hy daer last toe geven dat en sluyt niet dunckt my, daer op seide zy met een grammen sin, spotten, neen Iuffer geen spotten, want ten is geen man om te spotten, en alsoo sy merckte dat ik uyt wilde of moeste gaen, soo seide zy, ik salder u daer naer van spreeken, naderhant dagt ik hoe sou dat zijn, en vervolgde

soud erst of feinte wesen om by my te raeken of my te hooren spreken, dan dagt ik, poseer het is ernst, wat sou ik seggen dan gy moest eerst reden vragen van sijn Liefde of sin, dat dede ik, als zy by my quam om acces te versoecken, en zy zeide voor eerst is hy gealtereert geworden soo haest hy u by mij sag in te komen van Amsterdam, en dan merckte hij op u gewaet of kleeren en kapsel, en dat stont hem wel aan, want hij magh de Iuffers met de Tuilen niet sien, en dede daer by, dan lette hy op u persoon, en wesen en manier van doen, en dat stondt hem oock al wel aen, en vervolgde, gy sijt presentable, en soo is hy oock, en daerom wil ick dencken dat gy malkander wel dienen soud, daerop seyde ik, hoor Lisebet ik hebbe gemeynt dat het spel was, maer nu meyn ik anders, en vervolgde, maer ik en ben noch niet in staet om acces te geven, ik moet eerst mijn moeilijckheden quijt zijn, zy zeyde dat hebbe ik oock gesegt, en hy wil wel wagten, en dede daer by, ik hebbe oock gesegt dat gy niet veel goet en hebt; en hy seyde al en had sy geen hemde om aen te doen soo heeftse genoeg; daer op seyde ik, dats een genereus man, en vervolgde, 't is jammer dat ik uyt mijn ruise niet en ben, ik sou dien man eens moeten beproeven of hooren, maer nu en kan of mag ik het niet doen, om dat wy malkander niet en kennen, sy seyde wat is van kennen, hy is een eerlijch man, en gy een eerlijcke Vrou; ik seyde soo gy meynt, en vervolgde, men is niet al dat men lijckent, daer om is de proeve goet; sy vraeghde of ik hem niet spreecken wilde, ik seyde Ia als ik van dat proces ontslagen ben, en so hy kan tonen een eerlijk man te wesen van mijn qualiteyt, dan vraegde sy wat sy hem seggen sou, ik antwoorde voor eerst dat ik hem bedanck voor de presentatie van sijn dienst, ten tweeden dat het my leedt is dat ick sijn versoeck niet voldoen en kan of magh, en seght dat ik niet trouwen wil als om een man geluckigh te maecken, en dat ick daerom geen acces geven wil voor dat ick daer bequaem toe ben, en dede daer by als men met malkander verkeert soo raekt men ondertusschen soo verknocht dat men niet los en kan als met smerte, en daerom en wil ik niet spreeken of wil vry wesen: sy vraegde wanneer dat wesen sou; ik antwoorde binnen 5 of 6 weeken naer mijn oordeel, en vervolgde, maer dan en

dienter niet veel in den weg te komen, want al dat my overkomt moet geopenbaert worden, en liet haer gaen. Twee of 3 dagen daer aen krijg ik een proef met desselfs copye: ick vraeg hoe veel ik geven moet; men seght 3 schellingen: daer op segge ick, van wat scheur papier, en een gedruckt vel soo veel, sy seggen Ia: ick vrage offer geen discretie by haer en was: sy seyden neen, of wy en weten van geen discretie, dat moeter wesen: daer op seide ik patientie, en vervolgde, hout daer als 't wesen moet, en gaft haer, en seide daer by: de menschen sijn als beesten geworden, daer en is geen redelijckheyt meer in, en vervolgde, maer ten mag voor my geen quaedt, ik sal 't laten wreeken, en ginck voort naer mijn kamer toe: daer in wesende, wort ick te dencken dat my dat soo doende meer kosten sou als de reis; daerom resolveerde ik daer naer toe te gaen, denckende waerom sou ik mijn dingen op een ander laten staen, als ik geen voordeel doen kan.

Daer komende, hoorde ik dat de vrouw mijn brief gelesen had of hooren lesen van den Iongens moeder, waer van ik noch andere dingen verstont die onbillijk waren: (voor eerst, hoe de Meisjes getravalieert of getijranniseert wierden van de lieden daer se by woonden: voor eerst, datse by naer nooit by haer naem genoemt wierden, maer als een beest gecommandeert: waer op ick seide, die lieden mogen sigh wel inbeeden of verseeckeren dat sy oock soo sullen gedaen worden naer dit leven, en dan voor eeuwigh van het soet of lieffelijck aenschijn en aenhooren gebannen) dat zy sigh ergerde in het eerste woort, of dat sy den eersten sin qualijck nam, die was Meester Laurens mijn goede vriendt: daer op seide ik, soo mijn man eens seide eer ik met hem troude, on & sot qui mali panse, dat is te seggen: hy is sot die quaet denkt, (en die seide, dat om dat ick niet toe laten wilde, dat hy sijn hant op mijn schoot leyden, of op mijn handen op een wagen) en dede daer by, sou men om sotten laten sijn inclinatie te volgen, of te doen dat wel is: waer op ik seide neen, en vervolgde, maer wel en wel is twee: daer is wel en beter, so se seggen: hy repliceerde: hoe segt gy dat oock niet? ick repliceerde neen, en vervolgde, ick kenne maer een wel, als ik recht sal spreeken, maer om dat de werelt soo bestaet, soo wil ick dat wel laten om dat beter; want daer en steeckt niet in, als dat men daer

uit besluiten kan dat gy respect of liefde voor my hebt, maer of zy redelijck of onredelijck, dat is: goet of quaet is, dat en kan daer uit niet gesien worden, soo is 't ook met dat woort seide ik, en dede daer by: daer uit kan gesien worden dat hy mijn vrient is, maer niet een quaet vrient; want daer staet goet by, soo als het wesen sou als hy mijn vrient was tot oneere soo als sy sig inbeelt: en vervolgde, ik vrager niet naer, maer sien wien het seght, en dagt soo de Duyvel is, betrout hy sijn gasten, om dat ik gehoort hadde dat sy light geloopen hadt van een van haer kennis, en toonde by haer komende nergens van te weten, en merckte dat zy sig gebelgt hielt, om dat ik haer niet doen groeten hadde in mijn brief; het gene ik met voordagt gelaten hadde, om dat zy sig niet vernedert en hadde voor hare misdaden, en als ik te dencken wiert dat zy haer man daerom sou verdrucken, soo ik aen hem bemerkte, so toonde ik haer een bly aengesigt, en sprak met haer als met een vrient; en hier door verplichte ik haer om ook te spreken, om mijn fauten aen te tonen die ik in 't schrijven begaen had, so sy meinde: voor eerst seide zy, daer staet pag. 273. al wildet gy een hoer van my maken, hebt gy lust doet het maer: en vervolgde, hoe kond gy dat goet maken? ik antwoorde, dat is goet gemaeckt met de omstandigheden; want daer staet voor dat woordt of dien sin, ick en magh niet seggen dat ick denck, en doe daer by niet doen, maer seggen, dienvolgens moet dat op seggen genomen worden: en vervolgde, dat is so te verstaen in of met den naem: daer op seide zy, dat moester bystaen: en vervolgde, anders sal 't in der daet genomen worden: ik repliceerde, ik en kan niet beletten dat een vyant of onverstandig mensch mijn woorden qualijk uitlegt of verstaet, maer die naer recht oordeelt met verstant, die sal wel weten hoe ick dat meine, bysonder als hy de geheele historie leest; en dede daer by, hy sal sien dat dat maer een manier van doen is, om den man te voldoen sonder vleeschelijcke conversatie, en soo te maecken dat hy gesont blijft, en de vrouw of dochter in haer eere. Dit seide sy en sal niemant soo nemen: ik repliceerde, Ia van u qualiteit of van u soorten, maer lieden van verstant wel; niet dat ik u voor sot of t'eenemael onwijs reekene, gants niet; maer gy weet wel dat ghy van de verstandighste niet en zijt, die daerom verstandigh genaemt

worden, om dat hun meeste deel in verstant bestaet: dan seide sy, gy mogt wenschen dat het daer niet en stont: ik repliceerde contrarie; en vervolgde, hier door sal ik toonen dat ik niet sonder reden dien naem hebbe, niet tegenstaende sy dat niet en weten wie my die naem gegeven hebben; en vervolgde, die redenen en meer andere moest ick openbaren, om te toonen, dat mijn Hemel Vader niet sonder reden ontrent my toe gelaten heeft. Verder seide ick, my en is niet overkomen om mijn eigen fauten, so een ider sien kan, want die en hebbe ik dienshalve niet gehadt; en dede daer by, om die te hebben soo moest ik my loffelijk versiert of opgetooit hebben, en gaen drillen langs de straten, om van een ider gesien en aengesproocken te worden, maer dat en hebbe ick niet gedaen; maer in tegendeel my onnodigh geaguseert en altijd in huis gebleven als ik niet buiten te doen had, om nootwendige dingen, soo elk oordeelen kan die by my gewoont hebben, tot gy toe, want gy en kondt niet seggen dat ick my oit met stricken of valsche krullen of kanten opgeschickt hebben, tot een mans behagen: oock niet dat ik oit van mijn kamer geweest hebbe, sonder nootsakelijkheyt; dienvolgens niet dat ik een hoer ben of een oneerelijke vrouw; want die oneerelijk is, doet dat, en die dat niet en doet en is niet oneerelijk; want niemant is verplight boven sijn vermoogen: daerom dat my imandt op mijn kamer of in mijn huis komt vinden en bestrijden, of oneerelijck aen doet, dat en kan ick niet mijden of beletten als hy my meester is: en vervolghde, dienvolgens is dat quaedt voor de reekening van die my bewaren moesten; dat sijn onse Herders, en als die dat niet en doen, en in plaets van dat voor Wolf speelen, soo en is 't geen wonder dat wy Schapen onteert worden: en dede daer by, daerom en moeten sy 't ook niet qualijk nemen dat ik segge of geseght hebbe, dat sy Herders sijn om Schapen te scheeren, maer niet om te verlossen, veel min te beschermen, soo ick eens seide: en dede daer by, daerom hebbe ik den grooten Turk in mijn ander Schrift gepresen, om dat hy de Bloeme van het Lant bewaert, dat is het puik der Vrouwen, die anders veel aenstoot lijden in alle Landen: waerom ik seggen, soo Jesus eens seide by een ander geval, 't is soo onmooglijk dat een schoone Maegt sig suiver bewaert, als dat een Kemel gaet door de ooge van een

Naelde, om mijn ondervinding; want hoe kan een kind van 8 jaer out beletten, dat sijn meester hem op sijn schoon set, en sijn hant onder de rocken steeckt, om de natuer op te wecken, dan wijn ingiet, om hem gaende te maeken of te verblinden, en sijn tong in sijn mont steekt, om hem het schreeuwen te beletten, en met eenen sijn begeerte te openbaren. Of hoe kan een kint van 11 jaren beletten dat een man of jonckman van 30 jaren hem aendoet, als hem den Hemel niet extraordinair en versterckt en doet ontsetten. Verder hoe kan een eerbaer en goedertieren Maegt beletten dat sy onteert wort, als sy soo aengedaen wort als ik aengedaen of versogt ben, sonder hulpe of troost of oniset: ik segge 't is onmogelijk, en daerom dat Jesus my gemeint heeft, als hy seide: Dat het mogelijk was oock de uytverkorene sou verleyt worden. Daer en hadt sy niet tegen, maer seide dat byslapen van dien man, die u voor een allemans hoer uyt maeckte, was slecht: en het toonen of doen voelen van u hemde, als ghy u stonden hadt: ick seyde jae, als ik het had konnen mijden of my anders redden, maer dat en was niet: en vervolgde, was 't niet beter dat ik hem daer mede diverteerde als dat ick consenteerde: sy seyde ja: en vervolgde, mijn Godt wat gaeter om, en wat is u overkomen: ik seyde ja soo veel en noch; want ik en kant niet al beschrijven: en dede daer by, al voor een ander die daer voor of door in lijden is: en vervolghde, soo maeckt men de Meysjes tot hoeren, die geen Ouders en hebben die op haer passen. Als sy soo onteert zijn soo sieter een ider van af, en soo worden sy genootsaekt als Kluisenerssen te leven, in een eeuwige eensaemheyt, en konnen sy dat niet doen, soo moeten sy voor hoeren speelen, of langs de werelt loopen, en wat redens sijnder niet voor haer; sie hier een schelm of eere-dief, die segt ben je dol dat gy u selven gaet te kort te doen, ik hadder wel den brui van als ick moest verdoemt zijn, ik souder een eerelijk leven voor nemen, en dat gy verdoemt zijt als gy u selven te kort doet of verkort, is seker of indisputabel of onwederspreekelijck; dienvolgens zijt gy sot soo gy doet, als gy het voorby kont, soo gy doet met een eerelijck man als ick of mijns gelijck, te grieven: dan waerom soud ghy het laten, sonde en is het niet, want kinderen teelen en is niet verbooden; dienvolgens niet het byslapen daer dat van komt, want

daer staet geschreven, Genesis 2. gaet vermenigvuldigt, &c. Siet dat is contrarie een gebodt, wie segt nu dat men daer toe moet getrouwt wesen, als een deel schurcken van Papen, of verloope Munnicken of Predicanten, om het gelt datse daer voor trecken, anders niemant. Vraegt wien gy wilt van verstandige lieden, sy sullen seggen als ick: en vervolgen, wilt gy my niet gelooven, probeert maer eens, seght sy, ick hebbe geprobeert, soo seght hy de dingen Meysjen; soo hebt gy 't al in u sin gehadt voor desen, en seght my waerom het gy gelaten hebt, en wien gy het gevraegt hebt: noemt sy dan een vrouw, soo segt hy, dat en is maer een nau kaujen, dat dat pleisier niet hebben kan, en daerom ander benijt: of anders is 't een schijtkous, die het liever selfs had als een ander gunde: of 't is een karonje die dat geseght heeft, om dat men van haar geen erg denken sou, een olick varken dat wel seven mans gehadt heeft, of wel seven sou willen hebben, en daerom alle Meisjes het byslapen tegen maekt, om soo veel te meer mans tot haer gerief over te houden, en soo praet men soo lang op alderley manieren tot dat men het Meisjen aen 't probeeren krijght of aen de daet, en dan is eens soo veel als hondert, en alsse den naem heeft so isse mal alsse de daet niet en heeft: daerom segge ik tot een besluit, niet zaliger als een hoer die van herten reyn is, hoe vuil sy schijnt te wesen, die kan seggen: Heer of Hemel Vader gy weet dat ik het noit gesogt en hebbe, maer gaende daer ick het niet en sogt, of meinde te vinden, daerom ontfermt u mijnder: Hy sal seggen, wee die u daer toe versoght hebben, en niet verlost alsse kennen, &c.

Dan kom ik op de Druckerye 9 dagen voor Mey, op welken tijd noch 4 bladen te doen waren, en hoor datter lieden geweest zijn om eenig werck te bestellen, en dat den man het aengenomen hadt, en hy hadt tegen my gesegt dat hy so veel hadt als hy doen kon: daer op segge ik, ik en wil niet hopen of dencken dat gy mijn werk sult laten leggen, en dat doen: hy repliceert, daer en is maer een uure of twee werk aen: ik repliceere, soder so veel aen 't mijne te kort quam, ik zou wel sitte kijken met u verhuisen: hy segt ik kant niet gebeteren, en doet daer by, ik en mag geen werck ontseggen: ick vrage waer dat niet meugen van daan zou komen: hy swijgt stil,

dan vervolge ick: waerom en sout gy niet mogen werck ontseggen als gy werk hebt? hy swijgt noch al stil: dan sweegh ik ook, en effen daer aen segt hy, settende folio soo maekt hy de Hollandse Schippers en Voerlieden wat voor onbeleeft uit, ick segge ja met reden: en vervolgde, den tijt sou wel konnen komen dat ik 't u ook sou doen: hy vraegt waerom ik antwoorde, om dat gy mijn werck wilt laten staen, dat gy so lang onder handen gehadt hebt, of daer ik hier eerst geweest heb en een anders doen, die soo veel later komt, en vervolge, ick meinde dat die eerst quam, eerst gedient of geholpen moest worden, en my dunkt dat het hier anders gaet, en doe daer by, wat fatsoen is dat, ick wenste dat gy my dat eens seide: en vervolge, wat reden hebt gy om mijn werk te laten staen, en een ander voort te helpen: daer op swijgt hy weder stil, doen wiert ik seer ontstelt, en dacht by mijn selven wat gebras sal dit sijn, sal hy my laten sitten elke reys als hy ander krijgt, en soo hy meermaels gedaen heeft, ick sal hem wat anders leeren, ick sal op een ander gaen, en segge, als gy het niet doen wilt eer ghy verhuist, soo telt eenige bladen af, ik salse op een ander brengen: daer op seght hy met assurantie, de wijven sijn al met een sop overgoten, als men hun sin niet doen wil, soo sijnse quaet: daer op segge ik, dat komt moy te pas, ick moet bekennen anders om te verstaen: en vervolge, dat ik geen wijf en waer, ik mein dat gy met my niet doen sout dat ghy doet: en doe daer by, een man en sou niet lijden dat ick lijde: hy vraegt wat ick lijde? ik repliceer, dat gy andere voor my dient: hy segt, daerom sijt gy quaet: ick repliceere, sou ick niet als 't my tot schade dient: en vervolge, wien sou dat lijden sonder tegen seggen: en vervolge, noch my dunkt dat gy geen reden van klagen hebt, want ick mag een 3 of 4 hondert gulden schade om u geleden hebben, en hebbet noch niet eens geklaegt, behalven de moeijelijkheden, ongemacken en verdriet &c. daer op swijgt hy ook al stil, daer door bleef ick ontroert, en gae ontroert zijnde, by een vrouw daer ik t'huis gink, en segget haer: daer op seght sy, Iuffrouw hebt goede moed dat sal wel gaen: ik repliceere, ja wel gaen: en doe daer by, als mijn werk niet klaer en is voor Mey, wie weet wanneer het klaer is, en ick hebbe hier den heelen Winter soo ellendig of miserabel mijn tijdt versleeten:

sy segt ja, en nu wordt ghy noch soo gesmaedet toe, en doet daer by, dat wijf gaet u over al blameeren: daer op segge ik patientie: sy segt, soo is 't; en vervolgt, maer hoe lijd gy het soo, ghy moest haer wacker overhalen of in den baert snauwen, en vragen wat sy te seggen heeft, en haer doen goet maken, &c. ik segge, in kan daer mijn hooft niet mede breken, en voelde my op dat seggen beter: waer over ik my verwonderde, en dagt 't is of de eene swarigheyt de andere dede vergaen, met soo segt sy, Iuffrou u werk sal wel klaer wesen, want sy mogen noch 8 dagen naer Mey drucken: ick repliceere, is dat waer, sy seght ja, de vrouw heeft het my daer soo gesegt: en vervolgt, daer op dagt ik, dan sal Iuffrouws werck wel uit wesen: daer op segge ick, dat sou goet wesen: en vervolge, 't is wonder dat sy my dat niet geseght en hebben alsse sagen dat ik soo ongerust was: sy segt, ja soo is 't, en repeteert het seggen der vrouw tot 2 of 3 mael toe: daer op segge ik, by hem komende, 't is wonder dat gy my ongerust siet, en niet en seght dat gy 8 dagen langer respijt hebt, om u Druckery te laten, en vervolge, is dat soo, soo hebt gy tijd genoeg: hy vraegt wien dat segt? ik segge u vrou: hy repliceert onbedagt, s is sot en weet niet wat se segt: daer op komt sy te voorschijn van digt by, tot mijn verwondering, om dat ick haer om leegh in 't Linnen besigh gesien hadt, en vraegt waerom sy sot is, dan wat sy geseght heeft? ik segget haer, en doe daer by, dats geen reden van sottigheydt, en vervolge, dats maer een haestige manier van spreecken of haestigheyt, en vervolge, daer en steekt niet in: sy segt met eenen, dats een vals vroumensch, ik en hebt niet gesegt, en vervolgt, ik salder soo na toe gaen: ik segge Iuffrouw daer en steekt niet in, waerom sout gy daer beslag van maken: sy seght neen, dat en wil ick soo niet laten, souse my soo believen, &c. Daer op segt den man, gy sout beter t'huis blijven, en soo als ik gesegt hebbe, daer en steekt niet in: en doet daer by, hebt gy 't niet gesegt, 't is wel, sy segt neen, en vervolgt, ick heb geseght 2 of 3 dagen, en dat noch niet vast, maer apparent; daer op segge ick, dan sal sy 't qualijck verstaen hebben: sy segt neen, of geen qualijk verstaen, sy sal my dat goet maken, en gaeter soo naer toe, en segt weder komende in 't volle van de winkel, sy segt datse het niet gesegt en heeft:

daer op segge ik, dat is raer, en vervolge, hebbe ik dan soo qualijk verstaen, tot 2 of 3 mael toe, en laat het so blijven. Als ik dan om leeg kom, so segt sy, Iuffrou gy doet qualijk datje dat tegen mijn man segt, gy moest het my gesegt hebben: ik repliceere, ja als het quaet was, of dat ik het voor u fouten aengemerkt hadde, maer nu sout niet te pas gekomen hebben, dewijle ik het voor waerheyt aangemerkt heb, en 't swijgen voor u mans fouten: sy segt neen, en vervolgt met seggen seggen: daer op segge ik, ik en kan met dat seggen seggen mijn hooft niet breken, ik en ben dat niet gewent: daer op begint sy helder op te lacchen, en segt, ik ook niet: daer op en segge niet als goeden nacht, en gae naer mijn logement, en soo haest als ick daer kom, soo vraegt de vrouw waerom ik haer gestiert hadde, en wat hebbe ik met haer te doen: ik repliceere, ik en hebbe haer niet gestiert, en vervolge, hoe onnosel kan men in moeite komen, en segghe haer hoe dat toegekomen was, daer op segt sy in presentie van een Vrou dieder by geweest was als sy by haer geweest was, sy heeft het immers gesegt, en dat hebbe ik haer oock gesegt in die Vrouwen presentie, en vraegt haer oft soo niet en is, die knickt, daerop segge ik dats wonder, en vervolge dat ik voor een leugenis moet staen om soo een bagatelle, daerop segt sy gy zijt sot dat gy 't lijdt; ik vrage wat ik doen sou, sy segt tegenspreecken, ik repliceere datter wat mede te winnen was ik soud wel doen maer daer en sien ik geen kans toe, en wense haer ook goede nacht en gae te bedt. Sanderendaegs meynde ik gerust te wesen, maer 't was mis, ik kome om mijn boecken te packen tot den Drucker in huis, en de Vrouw vraegt my wat de andere segt, dan ofse niet en segt soo sy gesegt heeft, ik segge neen, maer soo ik gesegt hebbe; daer op seght zy wat vals mens is dat, en vervolgt, ik sal met u gaen als ghy wederkeert en 't haer in u presentie doen segghen, daer op segge ik doet daer van u believen, en gae naer boven op de kamer, en daer sijnde worde ik te dencken datse duistere copye setten, en denck ick mager wel eens by gaen, en seggen datse niet en hoeven verlegen te wesen, dat doen ik, en vrage, goede morgen gesegt hebbende, Meester Laurens kond gy der noch wel met de Copye te recht komen, hy segt Ia, daer op keere ik te rug, en gae op de Kamer, sy wasser al weder

op om te luisteren, dit veinsde ik niet te mercken, en sy begon weder op een nieu van seggen te spreeken, en segt dat ik qualijck gedaen hebbe met haer niet te waerschouwen voor die leugen, daer op segge ick, Iuffrou ik hebbe u gisteren gesegt dat ik met dat seggen niet te doen en hebbe, en seght noch eens, en vervolge, hebt gy wat te seggen segt het tegen haer, 't is buiten my, ik stelle u tegen malkander; daerop segt sy ten is daer mede niet genoeg, ghy zijt de eerste die het gesegt heeft, en gy moet het verantwoorden, en 't is inpertinent van u gedaen sulcks tegen mijn of een man te seggen, daer op segge ik, ey Vroumens gy en zijt nieth weerdig dat ik mijn mont tegen u openen, soo gij niet geluistert en hadt daer en was niet misdaen, en dagt die met soo een sottin gebruit is, die is wel gequelt, en al beging hij ondertussen een mislag, ten sou geen wonder wesen, want sy maken eenen baloonig, en vervolgde met die te beklagen in mijn hert, dieder mede gequelt waren, door dat ik my soo ongemackelijk bevoelde; dan seyde sy dat ik haer gelooven moest, ik vraegde wat reden ik hadde om haer meer te gelooven als de andere, sy antwoorde om dat ik de waerheyt spreek, in vraegde waer my dat bleek, en vervolgde kan sy dat ook niet seggen, sy seyde Ia, en vervolgde, maer evenwel moest ik dat doen, ik repliceerde ik en doe niet sonder reden, en daerop begon sy my op een nieu te verachten, en ginck noch klagen toe tegen haer man, die sy met al haer bagatellen so versuft of verbluft hadde dat hy niet spreeken dorst, en de mans die dat hoorden of merckten seyden, soo ik soo een wijf hadt ik sloegse armen en beenen aen stucken &c. daer op seyde ick gy spreekt of hy spreeckt sonder de weert, want hy en weet niet wat het is met soo een wijf te leven, en vervolgde men moet krachten hebben om soo een wijf armen en beenen aen stucken te slaen, en diese niet en heeft, soo dien man doet die moet sig gerust houden of hy soud selfs gedaen worden, en vervolgde noch, het volck praet soo light van armen en beenen aen stucken te slaen, als of het soo te doen ware, en en sy en sien niet op het gevolg, en dede daer by, of dat nu soo al was, soud dan al wel wesen, en vervolgde, 't is wat te seggen met een beene en armloose Vrou te leven, sy seyden Ia, maer soo veel niet als met soo een kop, en daer en kon

ik niet tegen op, want my dagt dat ik liever 25 sieke mans of wijfs sou hebben op te passen als soo een gesonde alleen.

Slaet gyse, soo slaense u weder, en krijgen sy u onder, soo en sult ghy noyt geen deeg hebben. Ist een man, hy sal seggen hoer of yets diergelijcks, soo doet dit, of ik slae u voor u beck &c. Ist een wijf, sa schelm doet dat, of ik brui u voor u kop &c. Hier van hebbe ick noch een proef gesien binnen Nimwegen, effen voor mijn reverteeren, siet hoe.

De Moei van de Vrouw daer ik woonde was met een Schepens Sone getrout van de selve Stadt, en die dronk sig alle dagen droncken, niet de Vrouw maer den Man, en droncke zijnde, seyde hy tegen haer alle uuren van den dag alst hem beliefde, sa Hoer of iets diergelijcks, ontbloot u, of laet my dit of dat sien, of ik slae u den kop in, of ik breke u den hals, en als sy het niet spoedigh genoegh en dede naer sijn sin, soo sloeg by haer met al het gene hem voor de handt quam, en als sy het meynde wat te ontvluchten, soo liep hy haer achter aen, en sloeg al aen stucken daer hy by kon, tot de Meyt toe die voor de Vrou liep, en als sy dan noch voor het ligt niet en quam, soo ging hy alles seggen wat sy voor hem gedaen had om hem te gehoorsamen eer sy 't soo verre liet komen, en dede daer by, soo een teef of hoer ist, sy en kan geen man derven, daerom doetse dat om my te versoeken, en als sy het dan noch niet en dede, soo seyde hy gy soud het wel voor u pollen doen, en soo tenteerde by haer dag en nacht, en de Meyt niet minder, om dat die in haer hemde ondertussen quam om haer Vrou t'ontsetten of te verlossen van de doot, dat was als hy met degens naer haer stoote of bijlen, of hamers naer haer sloeg, of met messen op haer snee, soo hy noch dede effen voor mijn vertreck, dan snede hy tweemael op haer hals, om haer de keel af te snijden, terwijle de Vrou lag en sliep, en het strot sou deur geweest zijn soo het mes scherp genoeg had geweest, soo seyde hy datse een hoer was, en dat sy om hem te versoeken naekt voor hem quam, en sloeg en stoote haer ook als de Vrou, het gene sy al leed om de Vrouw wille, die sy lief had, en seker doot was sonder haer, waerom sy veel lijden moest van allerley slag van volck, dat ik seide onverstandig te wesen in

dese tegen eenige Nimwegers, waerom, om datmen gehouden is sijn leven voor sijn vrienden te stellen, volgens het gemeen oordeel, daerop seyden sy, wy souden seggen so ist soo de Vrouw altijd wel tegen haer was, maer sy gaeter dickwils oock soo onredelijck tegen aen dat het sonde is; ik repliceerde onredelijckheyt is gewis altijt zonde in een redelijck mens; maer hier is een questie, dat is of die Vrouw wel redelijck is, of kan wesen, door met soo een man te moeten leven, die soo beestachtig is als hy wesen kan; sy vraegden waerom moeten, en vervolgden, sy mager van gaen, en deden daer by, sijn Vader wiler haer wel van helpen, en vervolgden, hy wil hem wel in een verbeterhuis setten, maer sy is te gierig, sy en wilt het niet bekosten, dan vraegde ik of sy goet genoeg had om hem daer in te onderhouden, sy seiden het niet te weten, en vervolgden, sy sal ligt noch soo veel hebben als daer aen dependeert; want hy is uytgesopen, hij en sal niet lang leven, daerop seide ik dat is een verbraste praet, sou ik bijnaer seggen, of een onredelijkheit om eigentlijk te spreken, en vervolgde, of sy nu soo veel had alsse tot hem van doen had, meer en heeftse niet, naer selfs seggen, waer van sou sy dan leven, sy seyden sy sou wel voorkomen beter als nu, ik vraeghde waerom sy het op haer sogten, dan of sy geen andere oorsaeck des quaets en kenden, of middel tot haer verlossing, sy seiden neen, ik repliceerde, dan is u verstant kleyn, en vervolgde, waer toe meint ghy dan dat de Regenten zijn, om de gansen te wachten? sy seyden neen, en vervolgden, die en hebben geen wachten van doen; daer op seyde ik, soo ist en vervolgde, ik meyn dat die zijn om sulcke menschen te bewaren als die Vrou en Meyt is, en sulcke weg te doen als dien man is, &c. daer op seyden sy, als sy sig daer mede moeiden dan souden sy wel te doen hebben, want daer isser soo veel, ik repliceerde, seker meer als nu, en vervolgde, dan en souden sy soo geen moy weder konnen speelen, seggende, de Sonne gaet soo onder, mergen moy weder, laet ons gaen speelen, rijden &c. maer sy souden moeten oppassen sonder versuim, en dat is recht volgens het gemeen oordeel, den last der Overigheyt, en die hem te swaer is, die magh hem laten liggen, niemant dwingt hem daer toe,

en dede daer by, maer soo als nu de Regenten doen ist mackelijck Regent te wesen voor het lighaem, maer swaer voor de ziele, want elcke ziele, of elcke mens lijden sal van haer afgeeyst worden, van die sy onder sig hebben soo verre sijt beletten konnen volgens het gemeen oordeel, en also sy niet op en hielden van seggen sy mogter van gaen, soo vraegde ik oft al met afgaen te doen was, en dede daer by, wat sou sy gaen beginnen alsser af was? en vervolgde, tot iders aenstoot loopen; sy seiden neen, en vervolgden, sy heeft vrienden daer magse by gaen: ik seide, Ia vrienden om broodt, maer geene om den noodt, en dede daerby, ey en spreeckt my van geen vrienden in desen tijdt, want elck heeftet quaet genoeg met sijn eigen, en vervolgde, en of dat nu al waere de questi of sy een man missen kan, of kan leven sonder man, dan wast sote kaut dat kan ider een wel doen, ik repliceerde Ia met den mont, maer als op de proef aenkomt, dan en vint men dickwils niemant t'huis tot dien eynde, elck heeft belet, soo als de Genoode van de Schrift, ende de daer by de wijste Stierlieden sijn altijd aen land, en vervolgde, ik hebbe daer ook een historie gehadt met een wijf tot Amsterdam, die oock soo prate, en als sy gedagten kreeg van haer man te verliesen, soo liep sy als een hitsige teeve hem achter aen, op alle plaetsen, tijd en gelegentheydt, en scheen dol te worden als hy maer op een ander en keek, diese meinde dat hy lief had boven haer, en hy en kon niet een woordt van pas spreeken noch die Vrouw oock, of sy duidet al ten ergsten, en was als een pest tegen de selve, en wat sy dede soo en konse haer niet diverteeren van die gedaghten of jalousije, die ontstaen was uyt een soete ralierije, en vervolgde, soo moet ik spreecken van ondervindingh. Wat dunckt u van dat stuck? ben ick niet behoorelijck en hoerachtig of opmaeckachtig? die Vrou seyde dat ik soodanigh was, en sy was altijdt meest versiert met krollen op het hooft, en de Fontainie op den kop, en ik als een ouden tooverstock seyde mijn man als ick soo gekapt was, met een treck of fluit-musjen sonder kant, en gestopte en gelapte Tabaert &c. daerop seyden sy met een lagh, dat wijf moet sot wesen, of selfs niet veel deugen datse sulcke gedaghten van hem heeft, en oock van u, en vervolgden, ik en hebbe

mijn leven sulcke gedaghten niet, daerop seyde ik, dan en soudt gy dat van my niet gelooven, tegen de Vrou daer ick by woonde: sy seyde neen, of dan moest ik sot wesen, want ik en hebbe noyt geen teeken daer van aen u gesien, daerop seyde ick Ia wel, en evenwel moet ick voor een alle mans hoer uytgekreten worden soo het schijnt, want elck brenght getuigenisse by, behalven gy moet ik ook seggen, en vervolgde, en gy hebter noch al de grootste reden toe, door dat gy niet wel met u man en accordeert om het stuck van Religie, en dese niet, want sy is met hem van een verstant, en wy differeren als dag en nacht: sy repliceerde dat magh wesen, maer ik en hebbe daer voor geen vrees, en vervolgde, komt gy maer wacker weder, wy sullen goede vrienden zijn, en mijn man heeft u liever als andere, daerop seyde ik in mijn hert, hoe is de windt soo gekeert, en tegen haer, het kan wel waer wesen, en nam mijn behoorlijk afscheyt.

Scheep komende vondt ik een Iuffer die seer spraecksaem was, en seer slordigh opgeset naer de swier, die seyde haer man uytgeleydt te hebben, ik vraeghde waer naer toe? sy seyde naer Duytslant; ik repliceerde, hoe kont gy dat doen? en vervolgde, ik en soud niet konnen doen al wast om mijn leven dunckt my, als ik een man hadde die my lief was, sy seyde, Ia wel wat sal ik seggen, met een sugt, men moet wel, en vervolghde, als men een Krijgsman trout, en men bedencktet van te vooren niet, daerop segge ik soo ist, en vervolge, mijn Godt hoe kant geschien dat ghy soo veel bedroefde herten siet of laet, sy repliceerde Ia wel bedroeft, en vervolgde, ik hebbe langen tijdt geweest dat ik eeten noch slaepen kon, en hy oock van droefheydt, en evenwel moest het wesen, want ik en kon niet mede, door dat ik het rijden niet verdragen kan, om reden die gy wel dencken kunt van een jonge Vrou; ik segge soo ist, en vraege waer sy naer toe ginck? sy antwoorde naer mijn Ouders; ik vraeghde waer die woonden, sy seyde te Amsterdam, en dede daer by, sy hebben my ontboden, anders sou iker niet by gegaen hebben, om dat ick met mijn Suster niet wel accordeeren kan, ick vrage hoe dat komt, dan of sy jonger is als de selve, sy segt neen maer ouder, daerop vrage ik, wat reden? sy antwoort om datse my geen respect en bewijst meer als te vooren, maer

minder acht als sig selven, daer op segge ick, dat is in veele plaetsen of huishoudens te doen, en dat en komt by niemant toe als by de Ouders, en vervolgde, so sy die regelen observeerden die in de Kloosters gehouden worden, dan en souden wy dit misnoegen niet onderworpen zijn, en sy ook niet hare datse daer van hebben, en vervolgde, door die naerlatigheyt en kan mense oock niet achten soo als men anders doen sou, want het sou tegen natuur wesen; daerop segt sy soo ist, en vervolgt, naer mijn Staet te vragen, en gelegentheyt of woning, verder wat ik t'Amsterdam doen wilde of dede, en daer door raeckten wy aen kennis van malkander, door dat sy my daer gesien hadde, en ik van haer gehoort, en om dat ik wist dat dat wijf daer een straetmare of praetje van gemaeckt hadde, soo vondt ik my verplight haer de historie te vertellen, waer op sy ten eersten seyde, soo de Drommel is betrout hy sijn maet, en vervolgde, gy moest soo eene eens spreecken die souder u historien van vertellen, te weten, hoe sy in Schotlant geloopen heeft om aen den man te komen, &c. en daer mede hadde ik genoeg, en voorseyde haer het goede, te weten, dat sy haest in vrede met haer man sou leven, en datter geen oorlogh meer sou zijn, en sy seyde met verheuging of dat waer was, en og of Godt dat gave, hoe wilde ik hem dancken &c.

Dan kome ik daer en sy begint op een nieu te gruten soo ik gesegt hebbe, en brenght het soo verre dat hy met haer aenspant om my te verdrucken, siet hoe: Naer het gemelde voorval soo sluiten sy mijn goedt op, en willen dat ik haer 12 gulden sou geven van op een kamer te wesen, daer ik geen de minste vryheyt hadde, noch commoditeyt, en daer sy alle oogenblicken van den dag op geweest was alst haer beliefde, met haer kinderen, diese bevuilden, en met haer raem, en vuur en assem back, waer door sy die heel besette, en met roock vervulde, en assen daer toe bestoof; verder al het ander werck sette dat voor het mijne gedaen wiert, en daer na aengenomen was; verder 7 gulden 10 stuyvers voor het veranderen van 12 of 13 pasien naer sijn seggen, en van 't ander hier en daer een woort, en dat wilden sy hebben eer het Werck klaer was, en dat als ick 't buyten dien al betaelt hadde tot een brieve-port toe, waer in ik my voor eerst soo

misselijk maekte dat ik niet rusten kon, en eyndelijck schikte ik het in met te dencken het vat geeft uyt dat in heeft, 't is een bedurvelinck die een bedurvelinck maekt, en wat sal ik daer mede doen, niet als seggen, ik en geve geen gelt van te voren, ik hebbe u een bladt toegesegt te geven voor de verandering, ik sal 't u geven als 't Werck klaer is, maer eer niet, en gy hebt my gesegt 3 Bladen in een weeck te doen, daer op sal ik rekenen tot 10 stuivers in een weeck, soo ick gesegt hebbe, sy seyden daer niet mede te vreden te wesen, maer voor 6 maenden te willen hebben, ik seyde gy mogt het daerom gedaen hebben dat gy mijn Werck soo lang uytgestelt hebt, soo ik mag dencken, om dat gy andere knechts hebt konnen krijgen als gy gehad hebt, en sou ick my daer naer moeten schicken, dan en sou ik noyt te recht komen, en vervolgde, gy soud my konnen soo langh ophouden, dat ik mijn Werck niet en sou konnen volvoeren, door het extraordinair soo groot te maken, en dede daer by, ik hebbe staet op u woorden gemaeckt, maer niet op u gissingh, die onredelijck is, en vervolgde, gy en sult oock niet meer hebben, en soo gylieden het te bont maeckt, soo kan ik u mijn schade doen vergoeden die gy my veroorsaeckt hebt, door 't ophouden van mijn Werck; sy seiden wy en konnen maer ons best doen, en ik seide best en best is twee, gy kond my wel voort geholpen hebben voor andere die naer my gekomen zijn, daer op seyde hy, wy en konnen by een niet leven, ik repliceerde, dat en begeere ik niet, maer dat gy ander buiten mijn schade helpt of dient, of doet soo 't recht is, in de geheele wereldt, dat is voor komt, vooren maelt; daerop liet hy mijn gaen, en vraegt of ik mijn goedt wil t'huys hebben, dat was een nieuw gedruckte hoop, ik segge Ia of neen, ten scheelt my niet, als gyse brengt sult gy u gelt hebben, maer eer niet; dan sent hy my die t'huys door een knecht, en laet vragen of ik 15 gulden geven wil, dat was eens soo veel als ik geven moest van 't gedruckte, ik seyde neen, en vervolgde, ik en geve geen gelt van te vooren; daer op seght hy dan moet ick hem weder brengen, ik vrage door wiens last? hy antwoorde mijn Meesters, daerop segge ik doet dat, en segt dat ik u gelt daer van gepresenteert hebbe in presentie van die Vrou, en liet hem soo gaen.


Vorige Volgende