|
| |
| |
| |
Besluyt van 't eerste Boek. Of tweede Deel.
DIt zijn Openbaeringe van alle gemeene Oordeelen, over goet en quaet, tot een troost der oprechte of reyne van herten, en verdriet der valse of onreyne van herten, of zoo Iesus zegt tot een verdriet Bocken, en troost der Schaepen, tot een verlossinge der lydende om de gerechtigheydt, en verdoeminge der geveynsde, en triumpherende op en door de ongerechtigheyt: daer hebt ghy reden, of rekenschap, van ydel gedagten woorden en werken: voor eerst hebt gy reden van een spreek woort, dat voor ydel aengemerckt is, raekende het bedrogen zijn van den Besten: Ten tweeden reden van een Historis verhael raekende den man met den langen mantel, die gezegt wort uyt te gaen, om de eerste geboorene kinders op te zoeken, en te dooden, en dat hy om die te sticken een bal in den mont steekt.
Dat hoorde ick zeggen doen ick jonck en onervaren was, en als anderen kinderen op straet speelde, en meynde ook dat het een faebel was, die de ouders versonnen om de kinders des avonts te doen t'huys blijven, zoo als is het spreeken van den bullebak, en haentjepick, daerom was ick wel verwondert als ick alle die dingen waerheyt bevont, daer ick menigmael op gespickuleert hadde, voornaementlijk, op 't sticken met de ballen, daer het bloet als in een tonnetie mede vergaert wort, zoo der by vertelt wiert, niet denckende op de ballen die de natuer geeft, maer opgemaekte, (daerom kon ik niet dencken dat dat waer was, om dat ick dat dickmaels geprobeert hadde, en contrarie bevonden, namentlijck dat het den adem ruymte gaf, te meer om dat ick daer zoo stoutmoedig op gespeelt hadde, en als Capiteyn voor uyt geloopen, om de ander aen te moedigen, op datze zich niet vervaeren lieten, door dat geimagineert vals geruchte, en dat ick van te vooren altijt zoo vervaert was geweest, en dan | |
| |
zoo stoutmoedig, dat ick mijn vyant dorst ondert oog sien, en hem bestrijden, waerom ick noch menig mens, doen lachen hebbe, bysonder als ick tegen de studenten doende was in den winter met de sneeu ballen, om dat ick maekte datze ons noyt geen schade dede, niet tegenstaende dat wy maer meysjens waeren, want noyt liet ick Iongens in mijn geselschap toe, maer speelde altijt onder ons meysjens, sorte by sorte was altijt mijn spreek woort, waerom ick nog menig kansien hebbe moeten waegen, of menig kampken strijden, door datter veel Iongens omtrent ons woonden, die zeer genegen waeren met my te speelen: en om den strijdt te mijden, probeerde ick wel eens mijn natuer te veranderen; en tegen natuer mede te laeten, onder conditie van dat zy zig als meysjens zouden dragen, te weten vriendelijck en beleeft, maer als ick bevont dat zy zoo groot was, dat zy tot liefkoosen uytspatte, zoo schafte ick haer af, en begaf my tot strijden, seggende liever eerelijck te sterven als oneerelijck te leven: zoo als ick hoorde dat die deden die het liefkoosen toe lieten, maer ten quaemer niet op aen, doen ik dat seyde, want men versogt mijn leven niet, maer alleen mijn gemeynschap, en daer toe quaemen sy ondertussen met haer dry of vier tegen my alleen, alleen om my eens te kussen, denckende zo wy haer daer eens toe krijgen, zo zullen wy haer daer wel meer toe krijgen, door dat de schaemte zal weg wesen, door dat wy altijt sullen seggen, nu hebt gy evenwel den naem, wat schaet u de daet: en ick was zoo van conditie, dat ick niemant en zou verongelijckt hebben, door schoppen of slaen, krawen of byten, om al het goet van de Werelt, daerom was ick in groote verlegentheydt, om dat my dagt datse my het grooste ongelijk van de Werelt deden of doen wilden, maer dan street ick wacker met de tong, en schermde zoo lang ick kon, en maeckte ick hun by de Das vast te krijgen, en mijn open hand op de keel, om hun zo het naderen van mijn aenschijn te beletten, en zeijde tegen de twee voorste, twee schelmen op een eerlijk man, of twee guyten tegen een eerlijck wijf: en tegen de achterste een eerlijck man komt van vooren, en hielt het oordinaer, zoo lang uyt tot als | |
| |
ick ontset kreeg, en dan jaeude ick haer uyt met mijn volck, dae lustig loopen kon, door dat ick mijn werck maekte, van hun te leeren loopen, als wy niet anders te doen hadden, waerom ick noch meenigmael van mijn moeder bekeven ben, die hadde voor een spreekwoort, nevens veele andere, dat zy in 't kijven gebruykte, gy loopt als een jack-merry, dat is als een peert voor de sweepe, ook als een schiete-kat, dat is een aep of een meer-kat, of mertiko: oock als een wilde haen: ook als een roes-kaeter, waer over ik niet weynig en murmereerden zeggende, ik en weet niet, wat ghy al van mijn maekt, dan weet gy 't wel, de antwoort moest neen wesen, dan wel eens moeder schaemt gy u niet, dat gy my sulcke quade namen geeft, daer ick geen quaet en doen of is het loopen quaet, waerom heeft onsen lieven-heer de voeten of beenen gegeven, zy antwoorde om te gaen, maer niet om zoo te loopen als een zottin, dan zijd ick noch al meer, en vervolgde wat zottinnen zijn 't die zoo loopen als ik doen: daer op wist zy niet te zeggen, als ick en weet het niet, dan zijd ick is dat niet schrickelijck, dat gy imandt bestraft zonder reden, of is dat geen groote sonde, dat men sich de onredelijcke dieren gelijck stelt, ick meynde dat men dat niet doen mocht, &c. dan was dat deuntjen uyt voor dat mael, maer als zy my weder besweet sag van loopen soo begon zy weder, dan seyde ick wel eens, ick meynde dat het sweeten goet was, on de dampen of humeuren quyt te raecken, en kijft gy om dat ick my doen sweeten, gy zijt in u eygen licht gy moester my om prijsen, om dat ick u dat Gelt doen spaeren, dat gy anders aen den Appoteker en Dockter sou 't moeten geven, om dat sweetjen uyt te haelen, dan was 't loopt heenen gy zijt een schielijcken draejer, als zy eens hertelijck daerom gelachen hadt, dan vraegde ick wat is dat voor een dinck, een schielijcken drajer, is 't een top, dan wist zy oock niet te seggen, dan ick al weder, wel droevig of verdrietig Mensch, men sal Imant een Naem geven en niet weten wat hy beduyt of beteykent, en vervolgde, wel Moeder wat weet gy of gy vloeckt of of segent, en ick hebbe wel gehoort dat de vloecken van | |
| |
de Ouders soo quaet zijn, diese over de Kinders uytspreeken, dat een Kint wel soo worden sou als zijn Ouders hem noemen, en denckt eens hoe droevig dat voor u sou zijn, als ick soo wiert, als gy my ondertussen noemt, dan seyde zy, ick hebbe dickwils van mijn Moeder gehoort dat mijn Stijf-vaeder u Peet seyde, doen zy hem een Gordeyn-misjen gaf, of een Vroeg-predicatie dede als hy Savons te vooren beschoncken was geweest, soo gy niet op en hout met Preecken gy sult van u volck verliesen, soo segge ick oock, en vervolgde gaet u sermoen heeft lang genoeg geduert, den Looper is al om, of den Santlooper is al gekeert, dan seyde ick soo Moeder gy wilt u by een Dronckaert vergeleken hebben, nu weet ick waer by ick u vergelijcken mach, dan seyde zy gy praet soo Dronckaert achtig, als of u Peet een grooten Dronckaert was geweest, ick repliceerde wat is daer aen gelegen als ick het niet en toone, door zijn excempel naer te volgen, soo men secht dat de Kinders veeltijt doen, die naer soo eenen genaemt worden, en vervolgde, als ick Moeder was, ick sou wel wijser zijn als mijn Kinders, van sulcke een Volck te laeten heffen, of voor de vonte houden daer wat op te seggen is, als ick vast stelde dat, dat Iets aen de Kinders doen kan soo gy doet, maer nu blijckt dat dat seggen vals is, want hy was soo gy segt versot op den stercken Dranck, en ick en mach geene, dan was 't lang genoeg gepraet, de Iongers wachten u op Straet, of de Kinders roepen om u hulpe gaet verlosse de Studenten zijnder weder op uyt, met een groote menigte, en werpen met Sneeuw-ballen dat het haegelt, doen ick dat hoorde vlooch ick wech als een Pijl uyt een Booge, soo dat men my in geen half Uure vinden kon, of ten was dat men my onder die Haegel-steenen sogt, die ick liet over mijn Hooft gaen, tot welcken eynde ick buckte, soo haest ick die sag komen, maer dan moesten zy oock van vooren komen, en dat moet ick seggen tot Eere van de studenten, die sich tegen my stelden dat zy altijt vooren quaemen, maer of zy het deden om niet uytgejaut te worden, of om by malkander te zijn dat en weet ick niet, maer alleen, dat zy sich altijt met groote | |
| |
hoopen by malkander voegden, onder d'een of d'ander Schuyl-plaetse, daerse ons lustig souden konnen kogelen hebben, soo wy het niet gemeden hadden, en door loopen wilde ick mijn Volck noyt niet redden, als wy ten naesten by soo sterck waeren als zy, om verscheyde redens, voor eerst beelde ick my in dat wy hun daer door seecker de overwinning gaeven tot onse groote schaede, natuerelijck vont ick dat uyt, doen ick sag dat de Kinders veel tijt vielen, die voor haer paertye of Vyant vluchten, en dat die hun daer op achter op het Lijf sprongen, en vreesselijk tracteerden, en dan noch toe bespotten voor haer laesiteyt of lafhartigheyt, daerom wilde ick liever sterven als loopen, van dicht by, maer van verre quam 't soo naeuw niet, dan liep ick wel eens liever van haer als daer naer toe, of ten was om myn Volck te verlossen, en daer toe liep ick oock wel eens uyt den strijdt, om den eenen of den d'anderen half Kreupelen weg te brengen, die anders dapper slaegen sou gehadt hebben, die vatte ick by der Hant, en vloog al een schigt dickwils door mijne Vijanden, die daer door meenigmael verschrickten, om dat ick haer dan met sulcke een Fuerie aen dede als zy my dan genaeckten, of die ick met my hadt, dat zy het dikwils lang daer naer voelden, niet door slaen of kraeuwen of bijten, maer door hun op 't Lijf te loopen datse achter over rolden als een Turf, soo veel als'er my tegen quaemen om t' loopen te beletten, en dat met schyn van recht, of recht selfs seggende ten is niet recht dat gy Kreupele bestrijd, en daerom moet gy wat hebben, en dan kom wilt gy nu wat seggen, als den Kreupelen weg was, en als zy dan quaemen dede ick niet als schermen als zy voor my quaemen, met der Hant en dede daer soo veel bagatellen by, dat zy gedwongen wierden te lachen, en dan raeckten zy mijne gevangene, en dan gingen wy sonder erg het soo genaemt recht bespotten, door alles oneygen naer te doen, dat ons voor gedaen wiert, waerom ick oock hertelijck lachte doen ick de strecke, of oorsaeck merckte van die poets of Commedie daer ick de Hand des Alderhoogsten in bemerckte het gene oorsaeck was van mijne vreugden en ick kreeg het soo verre, dat | |
| |
de Studenten vertrocken, doen zy my van verre saegen komen, door dat ick haer over al uyt die Schuyl-plaetsen haelde, door die te omringen en soo lang voor te blijven, tot dat zy gebreck van Sneeuw hadden, en door hun dan soo veel te geven datse sich niet bergen konnen, voor de selve, en dan noch bekeven toe wierden van hun Ouders, voor het lang uyt blijven, hoe wel dat het my niet veel beter en was in dat geval, maer daer en kreunde ick my dan niet in, my dacht dat'er meer aen dien strijt gewonnen was en al kreeg ick dan eens klop, soo was 't even veel ick seyde dat is die pijne weert, en als mijn Moeder dat hoorde, soo vraegde zy wat, en als ick het haer vertelde soo moest zy wel eens louter lachen, maer zy en lieter niet om te kijven, dan hadde ick weder actie om haer te bestraffen seggende, gy kijft om dat ick u pleysier aen doen, en vervolgde, wel Moeder hoe kont gy soo wesen, gy zijt Immers recht verkeert, want daer gy my om bekijft, behoordet gy my te prijsen, en daer gy my om slaet, behoordet gy my een prijsjen, of santje om te geven, of eenig lecker aengenaem Goet, dan was 't al weder passeert of gaet speelt, dan seyde ik al weder verkeertheyt, als ick gaen speelen wil, of het doen uyt lust soo toont gy u misnoegt, of wilt het niet hebben, en als gy siet dat my den lust over is, door u verkeertheyt, soo wilt gy het, en voegde daer wel eens traenen by, en seyde ick denck dat die kans wel eens soo keeren sal, dat gy met de Handen in 't Hair sult sitten, en my denckt dat het daer nu wel sou op aen komen, want zy en heeft my in soo langen tijd niet sien voor haer Oogen speelen, tot haer pleysier dat ick denck dat haer de heugenis schier al over is, doch soo niet of het sal haer noch wel heugen, als haer daer Imant van spreeckt soo als ick hoore, dat zy doet, en dat met traenen van berouw, die my doen over haer ontfermen niet tegenstaende zy my menigmael hart gevallen heeft, soo als uyt het voorig verhael kan gemerckt worden.
(Bysonder doen zy my als de Ioden Iesus meynde te geesselen, op het voorwensel van den Man met den lange Mantel, die seyde dat ick van een wonder Geest ge- | |
| |
regeert wiert, die zy meynde boos te zijn, niet tegenstaende zy contraerie sag, waerop ick oock seyde hoe kont gy so verkeert zijn, dat gy meer gelooft dat gy niet en siet als dat gy siet, zy zeijde Ia mijn verstant is bedurven, ik repliceerde om dat gy gelooft dat gy sot zijt, so als gy doet als gy gelooft dat u verstant bedurven is, want daerom moet gy 't selve verloochenen, om te sien dat niet en is, ten opsigt van u, en niet te sien dat Iet is voor u, en als ick dat selver doen, om u te beschaemen, soo secht gy laet de Kanne staen en neemt de leere, dat mocht ick oock wel tegen u seggen, als gy secht dat en kan ick niet sien, dat voor u is, soo licht of klaer als het licht over de Wereld, gy mocht soo goet van dat oock seggen ick en sien het niet, als van dat, want gy en hebt noyt boosheyt in my gesien, maer in tegendeel alle goetheyt die te bedencken is, soo gy selfs dickwils secht tegen andere, en meynt gy dat my dat niet hart en valt, naemelijck te moeten hooren, dat'er niet een van al u Kinders soo veel goet gedaen hebben, Ia soo veel al te saemen als ick alleen, en dat ick van een quaeden Geest beseeten ben, waer sit hy mach ick u vraegen, in mijn Mou, kom schutse uyt, dan stont zy en keeck, en wist niet wat seggen, en ick vervolgde, hoe naer is dat den Man met den Lange-mantel daer gy my dickwils van gesproocken hebt, die sou u soo mackelijck tot een Beul gemaeckt hebben van u onnosel Sloet, apparent om den helssen Coninck zijn Meester te vereeren, en dan en hadt hy geen Ballen van doen, om my het schreeuwen te beletten, want het gebreck van Ballen sou 't wel gedaen hebben, soo waer 't gy een Moorderes van u selfs Kint, met den dependent van dien, en dat en heeft u wijsheyt niet verhindert, daerom en hebt gy niet minder schult als of gy't gedaen had, dog Godt vergeve u de sonde, soo als ickse u vergeef op berouw erkentenis, maer anders is'er geen vergeving, volgens 't alle gemeen Oordeel, en soo raeckten wy van malkander op de voorschreven wijs.
(Dan kreeg ick gelegentheyt om te ondervinden dat verder voorschreven is, naemelijck hoe men een Mensch met de Ballen sticken kan, sonder gevaer of vreese, dat | |
| |
zijn door Vlees-ballen, die achter een Instrumentie komen, soo het sommige Spotters oneygen noemen, dat vooren spits of scherp, en achter dick is, en in de Keel heel wel past, om het deur komen van den aessem te beletten, en dat kan een Man, een Vrouw mackelijck doen, daer hy mede te Bedt legt, als zy om geen quaet en denckt, hy en heeft dan maer met dat Instrumentje voor haer te komen, zy sal meijnen dat hy speelen wilt, als de Ridders in de Loop-baene daerse wacker voor Poetse-nelle speelen, om hun eygen Beelt of Wesen of doen te bespotten, en als hy dan de Lance in den Mont steeckt, en secht dat's oock een Rinck, in ste van de ronde daer men den Prijs mede krijcht daer des Konincks Beeld op is, soo kan hy haer mackelijck met de Ballen sticken, eer zy eens quaet denckt, om haer Mont te sluijten, die zy door of tot lachen geopen heeft op zijn aerdige actien of vertellingen, en als den punt van den Degen in de Keel is, dan salse het sluyten van den Mont haest vergeten, soo kan een Ridder den soeten Guyt het loopen beletten, oock het vertellen van het gene den Ridder met hem gedaen heeft, doen hy eerst in 't Maeghde-perck quam, om naer den Doel te schieten, en den Rinck te doorbooren, en als hy siet dat het Guytje soo stil lecht, als of het Dood was, roepen als Prins Mourus tegen den Boer die hy met zijn Bolle soo versuft geslaegen hadt, dat hy rolde, dat is leve vous, dat is te seggen staet op, en den Boer meynde dat hy seyde leeft gy noch, daerom seyde hy slecht genoeg, maer die Quanten die dat in 't sin hebben sullen sich wel wachten naer ick merck, dat te roepen alsse soo een antwoort krijgen konnen, maer zij sullen dat roepen als zy sien dat den addem achter blijft, en de Oogen beginnen te keeren, dan van 't Bed springen, en de Bueren roepen, om de Vrouw te sien sterven, daer hy soetelijck mede gespeelt heeft, soo aen haer aenscheyn kan gesien worden, door dat het lachachtig staet, die soo een overval gekregen heeft in 't worstelen met haer Man, of in 't bekennen van den selven, en wien sal seggen dat het leugen is, de Vrouw is Doodt, den Man sechtet die zijn Vrouw soo Lief gehadt heeft, dat hyse | |
| |
niet kon laeten te caresseeren voor alle-man, daerom mag men wel seggen, de kleyne dieven hangt men op maer de groote laet men loopen, en noch beter soo als ick seg, de lompe Dieven hangt men op, en de gauwe laet men loopen, en ten zijn maer lompers die door Beuls Handen sterven, so als hier uyt te sien is, niet alleen door dat Instrumentje met den dependent van dien, maer oock uyt het breecken van den Hals dat de Duvels of alle gemeene Vijanden toe geschreven worden, die geen stael en handelen, volgens 't alle gemeen Oordeel, en dat oneygen soo genaemt wort, so verre ik gesien of gemerkt hebbe want zy en breecken geen Hals, of en hoeven geen te breeken laetse maer haer twee Duymen een weynig op de Keel houden sonder sterck duwen of drucken, soo men niet veel doen moet, om de Gorgel-pijpe te stoppen, daer den Adem door komt zy sullen haest maecken dat hy een ander uytvlucht soeckt, naemelijck den Adem, en Lichaem sonder Geest laet, dat kan Ider een Oordeelen als hy maer een weynig, zijn selfs Duymen op de Keel hout, en zijn Vingers achter tegen in den Necke steeckt.
Het Dood-kittelen is al soo naerspeurelijck of begrijpelijck, als men maer en let op het machtig lachen, dat het kittelen voor eerst veroorsaeckt, waer door den Mensch voor eerst slap wort, en door het tegen worstelen sonder op houden of haelen van addem, soo kan men mackelijck sien dat men Imant Dood kittelen kan, bysonder een Vrouw onder haer Voet, doch d'eene meer als d'andere, en wien en kan niet mercken, wat een Persoon in zijn sin heeft, als hy niet op en houd niet tegenstaende zy seggen ick en kant niet verdraegen met soetigheyt en hardigheyt beyde, Ia gy doet my sulcke een leet, dat my denckt dat my geen meerder kan geschieden, &c. En dat hy weet dat Vrienden of Lief-hebbers op houden, op het minste teycken van misnoegen, van die zy Lief-hebben, en dat ick geremarckeert hebbe is de aerdige poets die zy tot desen alle spelen, naemelijck datse de Menschen de schaduwen van hun wesen in de Hant steeken, sou ick seggen om de gemeene sleur te volgen, maer het moest het oor wesen, om dat de schaduwen niet handelbaer en zijn, eerst spreecken zy van Haentje-pick, om de Kin- | |
| |
ders te vervaeren, en dat is de Kraey diese soo noemen om datse wel een haen gelijckt in gedaente, en daer toe pick swart is, en dan vergelijken zy sich daer by, om dat zy als die de Broederen aenklaegen, en als de Leeraers cras roepen, dat is Morgen soose seggen, en die noemen zy Duvel om dat zy wel een duf gelijkt van Fitemus, of Korpus, dat is van gedaente of Lichaem, en daerom zijnse met recht boos als men hun duvels noemt, of verbondene des selfs, soo ick eens ondervonden hebbe door haer soo te noemen in mijn eenvoudigheyt, niet wetende wat in dien Naem stack, waerom ick my oock verongelijck hielt doen zy my daerom straften, welcke ondervinding in mijn derde of volgende Deel uytgebreyt is, onder het verder verhael van mijn wedervaeren, dat my niet weijnig remarkable en denckt te wesen, om verscheyde redens dieder oock by uyt gedruckt zijn tot een gemeen nut, daer ick oock op gesien of gedacht hebbe, doen ick sprack van een Mond open te doen, op een seecker aen sprack, van dito sorte, die genoteert is in het volgende Deel: ten derden hebbe ick genoteert of getoont, hoe een Vrouw verplicht is met den Man om om te gaen met groote voorsichtigheyt: ten vierden hoe zy moet straffe oeffenen, tot verbetering vast gestelt of gelaeten hebbende dat'er geen Sonde kan vergeven worden sonder genoeg doening, waer uyt oock kan gesien worden welcke de Sleutels des Hemels zijn, en wien de Bewaerders, naemelijck alle Menschen, en bysonder de Vrouwen, om dat zy den last hebben van de Familien, waer van de Mans Koningen zijn, of Plaetsbewaerders van de Hoogste Majesteyt, soo verre als zy wel regeeren, of hun Plaets wel bekleeden, soo zijnse alle Opper-eere weerdig, dienvolgens komen haer toe alle voor rechten en Previlesien, die bestaen in het genot van alle eerste Vrucht, die de Vrouw niet en vermag aen te tasten sonder zijn verlof, hoe groote lust zy daer toe hebben mocht, maer de tweede is haer geschoncken, soo wel als hem de eerste, dienvolgens heeft hy geen recht aen die, als hy gekooren heeft, dan is 't haer beurt, en als zy gekooren heeft, dan de Ouste Kinders, eerst de Sonen, en daer naer de Dochteren, soo moet men de Ieugt | |
| |
leeren den Ouderdom, en het Manne-volck eeren, doch staet het Ider vry van zijn recht af te staen, op goede conditien of op het point van eere, dat is, om eere te behaelen selfs by zijne Vijanden, en hier toe moet hy het wel bewaeren, voor Dieven en Schelmen of ondanckbaere Menschen, die alles insl epen als de Verkens, de Perels wel doen alse onder hun Spijs gemengt zijn, met knorren of morren, in ste van danckbaerheyt te toonen, of als de stomme Verckens, die deurjaegers genoemt worden, om datse alles in slorpen en hun Heer of Meester geen Speck en geven, soo als veel Menschen doen, geeft haer wat gy wilt, zy en sullen niet eens seggen ick danck u Hont of Beest, en dancken zy den Dienaer niet die het haer brengt, men kan wel dencken hoe zy den Meester dancken die het haer geeft, die Persoonen doen qualijck die sulcke een Volck hun beedt of voorrecht geven, en noch veel erger die het hun laeten nemen sonder straffen op de voorschreven wijs, als zy het genomen hebben, en eer zy het nemen die daer geen wacht voor en houden, als zy weten datse sulk een Volk voor hebben door alles op te sluyten dat opsluytelijck is, om haer niet meer of beter te geven, als men wilt quyt wesen, want het slechste is goet genoeg voor haer, daer moet men tegen seggen, dat moet gy doen anders krijgt ghy niet, of ten waere dat, en dat was Iets dat haer niet aengenaem en is, en het ander stelt men op prijs, en laet sich daer niet van aftrecken al was 't om hun leven, soo kan men moetwilligers dwingen, die praeten van sus en soo te doen, en als men hun Iets presenteert ten schilt my niet, of ik het hebbe of niet, dienvolgens geeft men het haer, soo en zijnse geen danckbaerheyt schuldig, en mogen noch murmureeren toe, als men daer over klaegt, seggende gy mocht het gelaeten hebben, ick en hebber u niet toe geperst, maer gesecht dat het my niet en schol, &c. en andere die wat aerdiger zijn, seggen dat komt schoon, klaegt gy ick dacht dat gy daer mede verlegen waert, en om dat gy het my op drongt met kracht en geweld, soo en hebbe ick het maer genomen, om u dienst te doen, of daer van te ontlasten, maer hadt gy gesecht dat gyder danck | |
| |
hebben wilde, ick sou 't wel gelaeten hebben, want ick en bender den grootsten Liefhebber niet van, en zy zijn by provisie met de presenten binnen, en lachen u soo noch uyt toe, dat is den loon van dat ongerechtig Werk dat zy u voor den Sot houden, en doender wel eens by als gy meer verleegen zijt spreeck my aen, en dat is dickwils met het liefste beetje dat men heeft, dat men hun uyt gunst presenteert, en dat Volck is kennelijck, om datse noyt niet veel Complimenten maecken, als't daer op aen komt, soo seggen zy ick en houde niet veel van Complimenten, men krijcht'er niet van in den Buyck, en grijpen het wacker aen, seggende kom zijt gy daer mede verlegen, of meugt ghy het niet, ick macht wel, ick en ben soo vies niet, &c. soude men dan seggen dat en is het saeckjen niet, so is't wat dan, secht gy dat weet gy wel, so ist Ia dat gy vies zijt dat moet ick al besluyten uyt dese actie maer anders wat sou ick weten ick ben een eenvoudig Mensch, dat kon 't gy wel sien aen al mijn actien, is 't aen Taefel ick Eete eenvoudig weg dat voor my Lecht.
(En zy nemen dickwils al het beste uyt de Schottel, die voor hun staet, sonder aensien van Persoonen staet of gelegentheyd, en seijt mender Iets tegen, het Licht voor haer al is 't op het ander eynde van de Schottel, daerom die met sulcke een Volck eet, die moet voorsichtig zijn als de Slange, en onnosel als een Duyf niet alleen in 't Eeten maer opdissen, in 't opdissen moet men zijn Werk maeken, van alles in order te leggen so gelijk als men kan, te weten het Hooft, of den Ousten het beste, den Naerouste het Naer-beste en soo vervolgens, soo elck zijn appeteyt daer toe streckt, anders mach men dat wel verwisselen, voor het Deel van den onverschillegen Eeter of onpartijdigen appetyts porste, en als men weet dat die onbeleefde Buffels, die oock lusten boven de haere en daerom souden nemen, en inslicken tot een andere zijn schaede, soo moet men dat decken, met het gene men weet dat hy niet en mach, of daer hy niet veel om en geeft, en het soo leggen, dat het dien Persoon sien kan, voor wien het Licht als 't mogelijck is, daer moet een Vrou al op passen als haer Man soo is, om dat'er niemant en | |
| |
sou te kort komen, van zijn bescheyden-deel dat hem van den Hemel toe geleyt is, en den Man, als de Vrouw soo is, en wilt hy het selfs niet doen soo moet hyder een ander toe stellen die het voor hem doet, en dat met een goet fatsoen, seggende dat en past U.E. niet wel, om u Ionckheyt of Ouderdom, dat sal die beter passen, &c. anders gy en kont het naer mijn sin niet doen, en ick en kan u die niet wel seggen, (dat niet konnen, is niet mogen, in waerheydt om dat zijn wil alleen tot het goede streckt dienvolgens oock zijn macht, en dat zy onverbeterlijck is, en eer mach hy dat niet seggen, soo kan men maecken dat elck een van onse onderdaenen een bestendig geluck hebben, maer hier toe moet men sich selfs ondertussen wat verloochenen, om van ons Deel een anders gebreck te vervullen, want als den onbeleefde het deel van zijn mindere neemt, die niet machtig zijn het selfs te bewaeren, om dat hy het onse niet en durft aen tasten, soo moet men hun het onse geven dat veel beter is, en hem dat laeten aensien, en daer toe seggen siet daer is dat voor, overluyt soo dat het yder een hooren kan, en als dan d'occasie presenteert, dat zijn beetje uytstekende is, seggen gy hebt op dien tijd mijn beetje gestolen, (rekenende de minste voor u selven,) ick mach het uwe daer nu wel voor nemen, en dat met der haest doen, om hun dat kunsjen te verleeren, en dan noch spotten toe, seggende doet dat meer wilje, gy sult my dienst doen, want u beetjen heeft my leckerder gesmaeckt als 't mijne, en dat is seker als men het niet ge-eeten heeft, willen zy dan wat preutelen, seggen gy en hebt geen recht swijgt maer stil of ik doen u een Proses van injurie aen, en neme al dit Volck tot getuygen dat daerom lachen sal, en blij wesen als 't op zijn Bescherm-heer siet, soo moeten wy hun al doen om Lof te behaelen, en den Koninck te betaelen, die geen ander Gelt of prijs en kent, als den Lof zijner onderdaenen om dat daer Sijn Eere in bestaet, soo dat wy hem niet meer noch aengenaemer konnen toe brengen als Lof weerdige deugden, soo als zijn Lief-kosing beleeftheden, of onverdiende gunst-bewijsing, dat is de schatting die den Hemel Koninck Sijne onderdaenen alleen of eyst, maer wien geeftse Hem, meer als het We- | |
| |
relts uytbraecksel dat is den Edelman en dat in Kleyne maete, door dat hy zijn Konink niet en kent en is als sonder Vaeder, sonder Moeder, sonder Geslacht, rekening by gevolg van de order van Melchisedeck, of is niet het spreeckwoort doen Adam spitte en Eva span, waer was doen den Edelman by gevolg doen niet geweest, en daer naer gekomen van wien, van Godt, dat en kan niet wesen, want dan en souden zy niet meer Edel zijn als de andere Menschen die zy kanalje noemen, waervan de reden oock verre te soecken is naer ick merck, want vraegt men haer of zy niet van eenen Vaeder of Oorspronck zijn zy en weten niet te seggen, meer als Kinderen, die het leste best heugt, zy rekenen poten voor boomen of tacken voor stammen, en Kinders voor-Vaeders, en dan komt haer rekening wel uyt als zy alleen praeten, dan zijnse van Conincklijcken Bloede, en lieden van Fatsoen of van staet en condite, of van qualiteijt, en als men daerop segt soo zijn de Beesten oock, en siet of het niet waer en is, zijnse niet van Fatsoen van staet, van conditie van quaeliteijt dats weerdigheijt, of en worden zy niet verkoght, voor tiene, twintig, dertig, selverlingen, en zijnse dat niet weert, waerom liegje dan, seggende dat Peert of dat Beest is so veel verkogt en het is't wel weert, is dat tegen u Fatsoen of weerdigheijt niet dat gy liegt, of onbescheijden spreekt, waerom doet gy dat, of meijnt gy oock dat dat loffelijck is, soo als het canalje veel doet, en waerom soud gy dan minder canalje wesen als zy naer dien gy de selve wercken doet? of actien pleegt of maecken de wercken den Man niet eerelijck of oneerelijk, verder en is 't niet canaljeus eerlijcke lieden naer te poetsen.
Verder soo gy doet met het stael te gebruijcken om voor den Koninck te strijden in stee van Vleijs, of en is't geen Eerelijcke lien werck met Vlees en Geest te strijden om Volck te Werven, of en bestaet in de menigte des Volck niet des Konincks eere, en waerom doet gy als de Aepen die oneijgen naer poetsen dat is in stee van Volk Werven Volck verderven, of meijnt gy dat dat den Koninck aengenaem is, en doet het canalje ook soo niet, Verder waerom Kleet of versiert gy u als het, met Hoorens op de | |
| |
koppen is 't niet om u het selve gelijck te maecken, waer om doet gy het dan is't om uyt te steken in oneerelijkheijt ick geloof Ia moet ick seggen, om dat ick het voor mijn Oogen sien, hoe sal een Eerelijk Mensch zijn wesen verlaeten, en sig de Beesten gelijck maeken om den oneere-Mensch niet gelijck te zijn, waer wilt dat henen, naer het Sot-huijs toe, my dunckt Ia, dienvolgens dat het niet te vergeefs en is dat'er gesegt wort de Werelt is een Koje vol gecken: dan en weten zy niet te seggen als t'is wonderlijck soo als het canalje doet, dat van haer so genaemt wort sonder Fondament, want zy belijden grosselijk met den grooten hoop, dat het van God komt, die zy opper-oorsack alles goets noemen, dienvolgens zy niet, anders souden zy sig oock canalieeren en de andere nobleren want dien Godt is Koninck soose oock seggen, hoe komt dat dan over een, of zy moeten Baestaerden wesen, dat zijn Kinderen sonder Vaeder volgens het Gemeen Oordeel, en dat is een Volck dat seer ongeacht is volgens haer eijgen seggen, dienvolgens zijnse van de ongeachste of onweerdigste, of ongequaelefiseerste dieder zijn met recht om hun eygen dwaesheijt of misverstant, of eijgentlijckt om hun eijgen onachtsaemheijt, en onvoorsigtigheijt, dat is om het misbruck van haer verstant, anders waeren zy de weerdigste, soo zy toonden alleen Edel te wesen om dat zy hun eere bewaert hebben, dat sou op reden steunen als't waer was, soo als't by veele is, niet inderdaet, maer met den wil in het verstand, het gene even veel is, want daer de krachten onbreken tot uytvoering, daer kan men met den wil voldoen by Eerelijke personaegien, so als den Hemel Koninck is, volgens het Gemeen Oordeel dat secht uyt alle krachten, dienvolgens sekludeert het, het superflu, dat is het overtollich, en dat zy vervolgden, dat wy Canaile noemen heeft zijn geslachte gedefameert, door dingen te doen die niet en betaemen, en daerom zijnse oock niet weerdich langer dien eerelijcken naem te draegen, die de Eerelijcke lien alleen eygen is, dienvolgens, doen wy dat om den Koninck onsen Groot-Vaeders Eere te bewaeren van wien wy alle erkomstig zijn, en breyden hun oneerelijcke daeden uyt, als schandvlecken van een heel geslacht soo alse zijn, volgens de gemeene afmae- | |
| |
ling, die daer altijd met den maer by komt, als zy uytvrijen gaen, of gevreden worden, 't is ten is maer een backer, een naejer, een lapper, &c. somma de werken doen, van persoonen onder haer quaeliteyd, die worden met den maer genoemt, of de maer bereden die haere siele Doot, want geen oneerelijcke sullen ingaen in 't Coninckrijck der Hemelen, laet staen de verachte om haer quaet doen dat buyte alle questi is, want dit heeft noch eenigsins in questi geweest voor Iesu komst, maer wat veronschulding isser nu, daer hy dat alles duydelijck verboden heeft, seggende, een is u Heer naemelijck Godt, dienvolgens gy en sult geen andere dienen, als volgens Sijn order, dat is elck in zijn werck, of de eenen den anderen tot hulpe zijn dienvolgens geen luye luy werk doen, waerop het spreekwoort past, 't is beter leeg geseten als luye luy werk gedaen, waer van de reden by veele oock verre te soeken is, doch konnen zy wel seggen om den luyaert niet in zijn quaet te stijven, dienvolgens geen roosen voor Verckens te stroijen naer den woorde Iesu, waerom? om dat zy niet Boos en souden worden en u verscheuren, naturelijk om dat zy meijnen bespot te worden door dat het hun kost niet en is, daerom is't oock dat men een Boosen of onbekeerde geen vrientschap mach bewijsen, als andere, om dat zy by haer selven overtuygt zijn van hun onweerdigheyt, soo meynen zy bespot te worden, als men hun die doet, en wat het openbaer bestraffen belangt is mijns oordeels klaer genoeg beschreven, om de onnuttigheyt des selfs te bemercken doch of dat niet en was soo wil ick'er liever noch dese redene by voegen om niet alleen te toonen datse onnut zijn ten goeden, maer nut ten quaeden, dienvolgens quaet en dat soo dat'er het minste goet niet in en is.
Siet voor eerst op het gevolg van de openbaere bestraffing, zy geven kennisse der sonde, aen diese onnut is ten goeden, en nut ten quaeden, so als uyt mijn redenen kan verstaen worden die ick in mijn eerste deel genoteert hebbe om te toonen dat dien Man quaet doet, die zijn vrou een quaet verbiet datse niet in haer sin en heeft, om dat die kennisse een lust baert, daer de gauwaers veeltijt op pas- | |
| |
sen om de onoosele te verleyden zoo ick wel ondervonden hebbe, (bewijs reden) in mijn teerdere Ieugt ginck ick neerstig te Kerck en versuymde by naer niet een Kerck tijt die de pauselijcke goet keuren of prijsen, (soo verre droeg ick my loffelijck naer mijn kennis, oock getuygenisse der andere die my daerom presen tot in den Hoogsten graed, dat was tot een Pilaer van de Kerck, soo ick daer naer gehoort hebbe, doen ick vertrocken was, waerom een Vrouwe zeyde in presentie van mijn Mans Dochter alser begunnen Pilaeren te vallen, soo en sal de Kerck niet lang staen, en zy selfs begonder door te wanckelen, en betuygde noyt meerder strijdt gehadt te hebben, als naer mijn vertreck, om dito reden naemelijck dat zy my voor een Pilaer van de Kerck aen merckte, dienvolgen, ook op my gesteunt, nevens meer andere diese noemde, waerom ick zeyde die op Menschen steunt of op een anders geloof of verstant die moet vallen, want hy en sal uyt diens geloove, noch wencken niet gerechtveerdig worden, noch verdoemt, maer uyt zijn eygen, dog uyt genaede soo verre als den Hemel Koninck ons geen loon schuldig is, soo moet het uyt genaede wesen, dat hy ons die geeft want daer geen verdienst voor en gaet, daer is den loon genaede, of graetie, of een genaede gunst, of een geschenk neemt dat by u selven, of geeft Imant wat onverdient, 't is een faveur, dat is een voordeel of een graetie of een vriendschap die gy hem doet, waer door hy aen u verpligt is, en doet daer dan noch by een wissewasgien dat ghy hem voor u laet doen, om dat het voor geen simpel gaeve sou deurgaen, soo is u genaede of graetie of Favuer noch grooter, waerom, om dat gy hem daer door de schaemte afneemt die hy anders hebben sou, om by u te komen of van u te spreecken, want het geven Baert een schaemte dat kont gy aen u selven voelen, en daerom hoe dickwils'er de giften komen hoe meerder de schaemte is, Ia op het lest soo dat gy geen Mens en gelijckt, so gaet het met de Bedelaers die alleen op giften, of gaeven leven zy en zijn niet te genaeken, van een eerelijck Man, sonder de grootste alteraetie dat en komt nergens anders van, als van dat op genae, of gunst leven, dat voelde | |
| |
ick oock aen my selven, doen ick te Middelburg Woonde, ick wiert als een Mens sonder leven, de siddering van een blad dede my beven, daerom docht ick soo te leven is mijn leven niet ick wil liever Doot zijn, daerom kan ick wel begrijpen, waerom den Hemel ons geboden heeft gegeven, want hy en wil niet hebben dat wy Hem vreesen dat heeft hy getoont in Sijnen Sone die soo beminnelijk tot ons quam, en zeyde ick en mijn Vader ben een en komt alle tot my &c, waerom dede hy dat meer als om te toonen dat zy valsheyt gesproken hadden, die zijn Vaeder vreeselijck afgemaelen hebben, anders leert het de Natuer klaer genoeg, naemelijck dat den Eerelijcken niet en wil gevreest zijn, want die eyst voor hem niet als Liefde en die staet tegen over de vreese.
Ia maer seggen die waerverkoopers 't is een Kinderlijcke vreese die wy meynen en die bestaet in rispect of eer biet, of ontsagh, en dan segge ick gaet daer mede te mart en segt het van de aerse Koningen, als gy gaet om voor haer Volck te Werven, naemelijck den Koninck is vreeselijck en 't is vreeselijck in zijn Handen te vallen, hy sal seggen dat recommandeert heel wel, en daer by doen, ick dancke u voor u beleeftheyt, gy zyt al te voldoende, hout maer op, of ick sal u wat anders leeren, &c. ook seg ick wel eens hoe sout gy hem abominaeble afmaelen, dat is uytstekende leelijck, in alle manieren, sou de Somma niet wesen schrickelijck, of vreeselijck leelijck, of en segt men niet van monstreuse Menschen 't is een vreeselijck Mens; dan zijnse Doof voor die hooren, of zy en seggen het niet, maer de Werelt waecht daer van, nu om tot mijn prepost te komen, daer de toe valligheden my afgeleyt hebben, moet ick seggen) doen die Vrouw wech was daer ick die redens tegenvoerde soo quam my in gedachte, hoe ick mijn Moeder dickwils gevraegt hadde uyt de Kerck komende wat onkuysheyt te seggen was, dan hoe zy daerop zeyde dat het onreynigheyt te seggen was, of vuyligheyt waer voor ick haer prees, in mijn herte, niet tegenstaende ick daer veel om geleden hadde, door dat ick alle vuyligheyt niet myden kon, soo hadde ick sulcke ten strijdt gekregen, dat ick geen raet en wist, want | |
| |
op Ider vuyligheyt dat my genaeckte meynde ik verdoemt zijn, en te sullen den Hals gebrocken worden, daerom dorst ick oock niet alleen gaen, waer het was by sonder in den doncker, en die benautheyt duerde soo lang tot dat ick in den Geest gesterckt wiert, door te dincken dat men niet mijden kan dat moet men lijden, en daer naer hoorick, dat'er onnosele schaepen soo als ickdoen was geantwoort wiert op soo een vraeg dat is dat, en de predicanten maeken u soo wat wijs, ten is geen Sonde want Godt heeft het selfs geboden, en dan meysien 't is sulcke een moy speeltie dat gy het eens wist gy sout my wel al u goet geven om dat ick het u leeren sou, dan willen wy eens probeeren, van de proef en sult gy niet sterven, dan weder het is soo moy, en soo plesierig dat gy het eens wist &c., en soo kregen zy het meysien als de slange, haer voorsaet, aen 't probeeren van die vrucht die den Eenen Godt haer verboden hadt, om haer gesontheyt te bewaeren, die tegen die harde spijs noch niet en mag, en den anderen, om zijn voordeel te doen op twee der ley wijs, is't een Kint dat soo kleyn is dat het een dwergien voort sou brengen soo doet hy het sticken, soo als ick gezeyt hebbe in mijn Eerste Deel de reden om dat die dwergiens, die natuerlijcke Kinders zijn van sulcke Ouders Kaboutermannekens genoemt worden, en die Kaboutermannekens worden van sommige Boose geesten genaemt, om den Vaeder die haer door zijn boosheyt of vileynigheyt geprokureert heeft, om die Kinders en Ouders ongeluckig te maecken, en soo verdienen zy Gelt door belesen, en raet geven, en dan noch eens om die sonde op een nieuw te bestraffen daerse die niet en sien, soo leggen zy mede al Plaisters nevens de Wonden soo als de Medeceyns veele doen, soo maecken zy Wonden daer geene en zijn, seker volgens haer kennis, want zy en weten niet offer wel eenen in de Kerk wesen sal die d'actie gepleegt heeft, als zy voor nemen die te bestraffen, en zy kunnen het sich versekeren om dat dat Volck selde te Kerck komt, by sonder als zy weten dat die saecke verhandelt worden.
Het Eynde van het Twede Deel.
|
|
Auteursrechtvrij