|
| |
| |
| |
Het eerste deel, behelsende de Autheure haer Leven, Verstant, en Ervarentheydt.
Inleyding.
DEn mensch segt dat alles op Reden steunt, maer de Reden is by veele verre te soecken van veele saecken. Ick hebbe verscheyde Menschen Reden gevraegt van een Spreeck-woort dat sy gebruycken, om een eerste bedrogene te ontschuldigen, luydende, dat kan den Besten beuren dat hy eens bedrogen wort, om dat men alle dingen van te vooren niet en weet; waer op ick voor eerst vraegde, bedenckt gy wel wat gy segt, de antwoort was, Ia: dan vraegde ick waer komt dat Spreeckwoort van daen? de antwoort was: ick en weet het niet; dan seyde ick hoe segt gy dat gy niet en weet, en vervolgde, of nu den Besten eens vraegde, Ian of Pieter, &c. waerom segt gy dat Ick kan bedrogen worden, wat sout gy seggen, ick en weet niet. Of hy dan seyde, Ick en ben daer niet mede te vrede, gy sult my u seggen goed maeken door gesonde Redens, of Ick sal u als een Lasteraer straffen, om dat gy my een onnosele Slut of Sloor of Bedrogen Kint gelyck stelt; dat gy sout seggen ick dede 't om haer of hem te verontschuldigen, dat is niet gesegt; want wat raeckt my die bedrogen Sloor, of dat bedrogen Kint, of | |
| |
waerom sou ick myn Eere laeten nemen, om die haer eer te doen houden: wederom als sy seyden, 't is wel besteet, sy heeft van te vooren geweten dat het soo eenen was; sy mogt hem gelaten hebben, niemant en heeft haer gedwongen om hem te nemen: maer soo haer Imant daer toe gedwongen hadt, soo was de schult voor den Dwinger; Dan vraegde ik weder, weet of bedenckt gy wel wat ghy segt? Sy antwoorden, Ia, en erhaelden het gesegde. Dan vraegde ick weder, waer komt dat Spreek-woort van dan? De antwoort was, ick en weet het niet: ick vervolgde als vooren, te weten, hoe segt gy dat ghy niet en weet. Of den Besten nu eens seyde, dat trecke Ick my aen, want ghy segt dat Ik alle dingen van te vooren geweten hebbe, dien volgens het verdriet of het spyt en de oneere die mijn Kinders of Dienaers my aen souden doen, en Ik ben 't alleen van wien gy in waarheyt seggen kont, die het ongedwongen gedaen heeft, maer die Vrou niet, dewyle gy Oordeelt dat Ick haer onsichtbaer dwingen kan, sa maeckt dat seggen goet, &c. en vervolgde wat sout gy seggen? de antwoort was, ick en weet het niet. Dan vraegde ick of zy uyt het eerste Spreeckwoort, niet en konnen besluyten, dat den Besten eens in zijn meyning bedrogen was, en dat Hy ons daarom verpligt om alle eerste bedrogne vry te spreecken, door te toonen dat sy onschuldig zyn, om dat sy alle dingen niet van te vooren en weten, dan of sy uyt de laatste Woorden of Periode niet besluiten konnen, dat de alwetenheyt tot geen Eere en dient: konnen sy dat noch niet doen, soo paste ick op haer, als sy seyden 'tis een uytstekend goet Mensch, hy en kan geen Quaet dencken, om dat hy soo uytstekende goet is, of hy moet het voor syn oogen sien, anders denckt hy dat alle Menschen zijn als hy, dat komt van dien goeden Gront, en dat hebt gy al u leven van eenvoudige Menschen, die noyt geen Quaet gesien, of van Quaet gehoort hebben, die als Engelen opgebragt zijn, sonder argelist te hooren of sien, of van Menschen die soo goet en oprecht zijn als sy; 't is een duyf sonder Galle, een Kint dat van lieve Ouders opgevoet is, die soo oprecht waeren als Ymant wesen kan, en sy waeren niet | |
| |
los, oock sy konnen wel sien als 't niet regt en ginck, maer sy en spraeken daer van voor de Kinders niet, sy dachten aparent, wat hoeven wy de Kinders te ontrusten voor den tijt of voor den noot, die hun mischien noyt overkomen sal, want die konnen sig beteren; en daer van zijn die Kinders soo eenvoudig gebleven, dat sy duncken dat al die hun aenspreecken als hun Ouders, dat sy soo zijn als de selve, of die hun aenspreecken soo als sy andere doen, om hun hulp ergens in te versoecken, het sy tot Werck of tot plaisier of tot spel, dat sy oock zijn als sy, en die Kinders zijn daerom niet te erger voor Ymant die in 't sin heeft oprecht te leven, en met opregte Lieden te verkeeren; maer sy en deugen niet om met ondeugende Menschen om te gaen, want die souden hun bedriegen; maer als men van hun alle heyl wil hebben, soo moet men hun brengen op een plaets daer sy veel hooren en sien connen, om sonder hun schaede te leeren.
Dan vraegde ik, wien is uytstekende goet? is 't niet den Besten of de Opper-oorsaek alles Goedts? de antwoort moest Ia wesen: dan vervolgde ick, dienvolgens past dit al op Hem, want voor den beginne heeft Hy noyt geen quaet gesien, en selfs was Hy so uytstekende goet, dat Hy geen quaet versinnen of bedencken kon; daerom moest Hy dencken dat van Hem niet anders en kon komen, voor dat Hy het voor zijn Oogen sag, dan was Hy in zijn meynig bedrogen en leerde door Ervarentheyt, en vervolgde noch, daer past het Spreeckwoort op, het Kint is oprecht of onnosel of eenvoudig, het geslacht zijn Grootvader, als Hy Jonck of onervaren was; daer den anderen wel op segt, dat en is geen wonder, want waer sou Hy d'ervarentheyt gehadt hebben, daer Hy by geen Menschen verkeerde, of daer geen Menschen waeren; het was een Lant sonder Volck, daer Hy maer alleen of met zijn Geselschap leefde, dat soo Goedt of Oprecht was als Hy. Wederom, de kinders hebben het schoonder als het hun Ouders gehadt hebben om sig voor bedrog te bewaren; waerom? om dat sy Spiegels aen andere hebben, en die sig aen een ander spiegelt, spiegelt sig sagte, niet dat men daerom naar Spiegels wenschen moet als'er niet | |
| |
en waeren, maer men is gehouden een goet gebruyk daer van te maecken, als sy daer zijn. Hierom en is men niet verplicht het eerste Bedrog te openbaeren, volgens het gemeen Oordeel; dat segt, die sig bedrogen vint, moet sig stil houden; voor eerst, om dat die openbaring geen nut kan doen; ten tweeden, om datse Quaet can veroorsaeken aen tweederley slag van Volck, te weten, aen onbescheyde Mensen die geen onderscheyt maeken tussen bedrog en bedrog: en aen de Bedriegers die hier door sullen in hun quaet blijven, door dat men hun hier door afschrickt om voor de tweedemael te komen, uyt vreese dat sy mogten gevangen worden, om dat sy sig versekeren, dat die zijn Bedrog merckt, sig op de wagt begeeft of versekert, of bewaert voor een tweede Bedrog; dienvolgens, moet hy bedrogen blijven, en sien dat de Eer-dieven met zijn Eere te koop loopen: maer so hy sig stil hout, en veynst nergens van te weten, so sullen sy dencken dat Hy het Bedrog niet en merckt, en daerom voor de tweede en derde mael komen soo lang als sy in die meyning zijn, en allengsken verder komen, op het leste soo stout, als ofse in hun eygen Huys quaemen, en eygen Goet aen tasten, dan kan hy bequaeme gelegentheyt hebben om hun met gemack te vangen, en hun al te doen wedergeven datse gestolen hebben, en noch meer daer toe, en dan kan hy zijne Eere houden, en Lof toe behaelen, die hy anders seker quyt is, want den eenen sal seggen, is hy niet wyser, als dat hy sig bedriegen laet; en ten comt dickwils by de wysheyt niet toe, maar door d'ervarentheyt: Den anderen, wel is hy niet voorsichtiger, ick meynde dat hy soo precys in al zijn dingen was; niet denckende dat de voorsigtigheyt in alle gelegentheydt geen plaets heeft; want hoe kan men sig wachten voor het geene men niet en kent? of voor sien, dat men niet en weet, hoe kan men sig tegen Bedrog wachten, daer men geen en kent? 't is onmogelijck, of men moest een bedriegelijcke Natuur hebben, of een quaede Conscientie; maer alle Menschen dencken dat niet, daerom is swygen het beste in dit geval, en spreecken als men de Bedriegers in hun eygen strick gevangen heeft, om drie Redens; voor eerst, om | |
| |
zijn selfs Eere weder te krygen, dien volgens, die van zijn geslagt; Ten tweeden, om andere te waerschouwen: ten derden, die Bedriegers tot bekeering te verpligten onwederstandelijck; door haer te doen sien dat hun Rijck uyt is, of hun alle de middelen tot Bedrog t'ontnemen, door hun openbaer te maecken voor die sy zijn, met alle hun Listen en Laegen.
Dit en doen alle Eerlijcke selfs niet, maer sy doen 't door hunne Onderdaenen, seggende, roept hier Bueren, en laet haer dien Vogel sien, en toont hoe hy in zijn eygen Net gevangen is. Andere seggen niet, maer wysen hun dese Pligt aen, alleen door hun dat specktaekel te doen sien, en dat doense aen Persoonen die sy weten, dat genereus of edelmoedig genoeg zijn, om sulcks uyt hun eygen beweging te doen; en als sy aen het doen zijn, soo spreecken sy hun wel moet in, soo sy sien dat sy die van noode hebben, om door het dreygen van die Bedriegers niet geintimideert te werden: En sy sullen hun hier toe wel soo krachtig aensetten, dat sy soo driftig werden, dat sy die niet wederstaen konnen.
Dit meyne ick selfs ondervonden te hebben ontrent mijn Hemel Vader, naer dat ick lang van zijn bedrogen zijn op dito forma gehoort hebbe, dan heeft hy my voor eerst het Bedrog geopenbaert, dat bestont in het Bedrag zijner meynig; dan toonde Hy my hoe Hy de Bedriegers bot gegeven had, om hun verder te beproeven, en dat soo lang, als Hy sag datse met Nieuwigheden voort quaemen, en tot datse begonnen sorgeloos te worden, en over hun verwinning getrionfeert hadden voor de geheele Werelt; dan gaf hy my Reden van al mijn wedervaeren, of van al dat my overgekomen is, daer ick menigmael over gemurmureert hadde.
Voor eerst hebbe ick gemurmureert, om dat mijne Vrienden my wonderlijck noemden als ick een kleyn Kint was om gemeene saecken. Ick was de eerste geborene mijner Moeder, en om dat zy Vrede kreeg met haer Stijf-Vader met dat zy van my beswangert was, soo noemde sy my Vrede brengster, en als ick geboren was, en sy bevonden een Helm, en dat ik gemeen goet was, of tegen | |
| |
een Ider Vriendelijck, soo noemden sy my wonderlijck, als ick dat hoorde soo seyde ick, 't is wonder dat men gemeene saeken ongemeen noemt, en vervolgde wat is'er gemeender als dat een Lief-hebber van Kinders een Vrouw Lief-koost, of Vrientschap bewyst, als sy swanger is, ten tweeden dat een Kint Vriendelijck is, dat niet als Vrientschap ontfangt, en alle Mans-Vrient dat van yder een aengetrocken, en gelief-koost wort, soo als de Eerste-geborene doorgaens doen soo lang als'er geen, ander en bennen, waerom? om dat die dan de Liefde alleen hebben, daer sy anders maer een deel van en krijgen, en dat bysonder als de Groot-Vaders en Groot-Moeders noch leven, door dat elck begeerig is, om daer mede te spelen, en eer het eens ront geweest is, soo heeft het soo veel verandering, dat het stof heeft om geduirig lustig te sijn bysonder als sy van de Ouders opgevoet worden, en dat sy Soet-Moertien en Sot-Vaertien hebben, het gene myn beurt was, niet van Lief-kosen van mijn Vader, want hy en was van die Natuer niet dat hy met de Kinders kon spelen, maer van sijn Mannelijcke Achtbaerheyt niet te bewaeren, door de Kinders, voor sijn Oogen te laeten spelen welcke Mans, of Vaders sijn, als niet wesende, dit bragt te wege dat ick soo teer wiert, dat ick naderhant niet een styf woort of styf aensien kon verdraegen of ick wiert Doot Kranck, en dan kreeg ick weder stof om te murmureren, want, ick wiert hierom oock wonderlijck en dat op een uytstekende wijs genaemt, dese redens vont ick soo slecht, als de eerste om dat my die onbereyt en onmaetig toe gevoegt wierden, als'er een tweede en derde Kint was, dit merckte ick aen tot een gemeene foute als spruitende uyt de ongemeynschap van goeden, tot verschoning van de Moeders en laeter Kinders, die Natuerelijck Chagrineus of Misselijck of onminnelijck zyn, door dat die Kinders soo veel niet aengetrocken worden, maer meer op de Moeders als gelaeten; soo wort het Lief leet aen beyde sijden, door datse malkander moede worden, en dat de Natuer van den Mens tot verandering genegen is, dat miscontentement baert andere fouten Geestelijck en Lichaemelijck, want | |
| |
voor eerst baert het een lusteloosheyt, de lusteloosheyt, baert een verachting van het gene voor den lust-goet is, of dient, dan gaet men gebreken sien daer geene en sijn, of daer men van te vooren geene en sag, of kleijne voor groote, schyn voor zyn.
Siet hier de Proef, als ick vier Iaer out was, so had mijn Moeder een tweede Kint, dat twee Iaer out was, en dat sy geperst wiert gestaedig by sig te houden, dat bragt te wege dat sy en het Kint, beyde misselijck wierden, en dat mijn Moeder mijn Lief-koosen voor flatteren aen merckte, en sy hadt een Natuerlijcken afkeer van flatterende Menschen, merkende haer genoegsaem voor boose Geesten aen, hier om wapende, sy haer tegen my als tegen de selve, sy hadde gemerckt dat die ordinair soo vileyn waeren, datse ligt krauden en beten, daerom paste sy bysonder op my om te sien of ick die faute oock niet en hadde, en het gebeurde eens, dat ick met een Kint spelde dat ick bysonder lief hadde, om syn getrouwigheyt en dat het syn vingers in mijn Mont stack, en sy sag dat mijn handen daerom waeren, om sijne hant af te trecken en meijnde, dat het was om vast te houden, hier door wiert sy bevestigt in dat vermoeden, en liep met een furie toe, alleen op dit gesight, sonder vorder ondersoeck, en sloeg my schandelijk, welck slaen te wege bragt dat sy my een grouwel wiert, dienvolgens, dat ick haer niet hooren of sien mogt, sonder vreesselijcke onsteltenisse, in de eerste drij Iaer daer naer, en de volgende drij of vier Iaer, als sy sigh niet minnelijck aen en stelde, en in het eerste Iaer dat dit gebeurt was, mogt ick van haer niet hooren, of haer Naem hooren noemen en schreyde soo lang tot dat ick haer niet meer sach, en versekert was, dat sy my niet genaeken kon, (dit noteerde ick, om te toonen wat een quaet dat slaen veroorsaeckt,) geslaegen zijnde en my selven verdedigt hebbende of mijn onschult aengetoont, soo ginck ick uyt den huys, en naer myn Groot-Vader toe, hierom wiert ick oock wonderlijck genaemt, waer tegen ick oock murmureerde seggende, wat wonder is't dat een Kint loopt, naer die hem meest liefkoost, en die bequaem is om hem te bewaeren, en ver- | |
| |
volgde, een Beest is wel soo wijs, sout een redelijck Mens niet wesen, en dat een Kindt dat noyt een styf woort, of gesigt gehadt heeft, en noijt met kinnis misdaen, voor een Vyant aenmerckt, die hem dus handelen.
Verder merckte, ick aen hoe mijn Groot-vaeder, sig onstelde, als hy my in die gestalte ontmoete, om dat hy my noijt soo gesien hadt, en hoe hy mijn, Moeder strafte, door my van haer te nemen en te houden, om te toonen, hoe ons out Groot-vaeder doet.
Voor eerst wilde hy haer al zijn Goet ontmaeken en my geven, maer dat wiert verbeden, als hy op zijn Dootbedt lag, naer dat ick'er een Iaer of anderhalf by gewoont hadde. Kort daer naer wiert mijn Groot-Moeder sieck, mijn Moeder quam haer besoecken, en geboot my Iets met een hardestem op Straet te werpen, daer wiert ick Doot kranck van op staende voet, soo dat ick in Huys niet en kon komen, maer viel van mijn selven op de Straet en lag eenige daegen sonder kennis, en kon in vijf weken geen Koorn-werck proeven, en lag een half Iaer sieck, nader hant wiert ick verpligt t'Huys te woonen, daer viel ik voor eerst gestadig aen in die Kranckte, en was den meesten tijd sieck soo lang als ick 't Huys was, door dat mijn Moeders last soo groot wiert dat hy haer onverdragelijck viel, soo was sy veel tijd moeyelijck, en dat bragt te wege dat sy dickwils moeyelijck sprak, by sonder tegen my, om dat sy dan meijnde meer fouten in my te sien als in anderen, voor eerst om dat ick mijn Suster dickwils bande om dat sy breekspel was, of om dat sy twist maekte: sy meijnde ick moeste die fouten overstappen, om dat het mijn Suster was, en ick meijnde ick moest haer daerom straffen, om te toonen dat ick geen uytneemster, van Persoonen was, en om dat ik haer van de fouten verlossen sou, dat was oock wonderlijck in haer oogen, en ick vraegde of het bestraffen of straffen goet of quaet was, sy moest goet antworden, soo te verstaen de straffe die tot de verbetering dient, soo die is naemelijck, de gemeijnschap te ontseggen en t'ontrecken, tot dat sy sig anders aen stellen of andere Persoonen toonen te zijn, dan vraegde ick haer waerom sy my bestrafte over weldoen? en | |
| |
vervolgde wilt gy dan hebben dat ick quaet doe? sy antwoorde neen, ick repliseerde die Imant bestraft over weldoen? die toont seker te willen hebben, dat sy quaet doen, en vervolgde Moeder gy klaegt dickwils over de boosheyt of quaerelleusheyt, van mijn Suster, en gy bestraft my of zijd misnoegt om dat ick haer verbeteren wil, en kan men een Kint, beter verbeteren, als door te seggen, als gy dat doet, gy en sult niet meer mede spelen en haer een tijd lanck niet toelaten als sy dat doen, daerop seijde sy, Ia maer dan komt sy t' Huys schreijen, daerop zeijde ick, als ick Moeder was dan sou ick haer buiten setten en seggen schreijt daer, en haer niet willen hooren, daerop seyde sy wel eens, gy spreeckt wel, het behoorde soo, en vervolgde maer onse sinnen staen daer niet altijd naer of men denckt daer niet altijd om, dan vraegde ick belieft u, dat ick'er u doen om dencken, ick sal u alle reijs komen waerschouwen, als sy den bonten dief speelt, sy antwoorde Ia, en vervolgde doet dat, dat dede ick eens, en vertelde haer omstandelijck wat sy uytgevoert hadde, en op wat gelegentheyt, daer op ontstack sy in tooren, en valt haer aen 't slaen, dan besweeck ick weder, en scheen dol te worden, om dat sy door mygeslaegen wiert, en schreijde sonder ophouden, en wenschte naer mijn doot, seggende daer en is niet van pas te doen, dan was ick weder wonderlijck, en die wonderlijckheyt wiert vermaert, door dat mijn Moeder haer klagte dede aen die my in mijn Sieckte quaemen besoeken, om haer selven te ontschuldigen, en de Oorsaeck van mijn Sieckte of Krankte aen te wysen, dan en waerschoude ik haer niet meer, maer also mijn Suster hierom haetig op mijn was, en my sloeg als sy my aen een kant had, so wiert sy van andere gewaerschout, dan wast eens soo erg, want sy wiert om my geslaegen, dan wenste sy my Doot, en poogde alle de Kinders tegen my op te macken, door te seggen dat ick een komeere of een klapters was, en sy verweet my dat geduirig als sy my buyten mijn Moeders oogen hadt, het geene my soo verdroot dat ick haer schoude als een Pest, en als sy my dan vont, soo vatte sy my verraedeling aen, en sloeg my soo dat ick'er teijkens van droeg, | |
| |
dan moest ick liegen of maeken dat sy weder geslaegen wiert, door de waerheyt te seggen, als mijn Moeder my vraegde hoe ick daer aen quam, of ick moest den Dooven maeken, of dobelsing antwoorden en als sy dan daer achter quam, soo betigte sy my van Loogen, en noemde my weder wonderlijck, om dat ick sulcks dede om haer te verschoonen, om alle dese moeyelijckheden te ontgaen, soo versogt ick om uyt te wonen, en dat in een Klooster van Bernardus order, dat wiert my toegestaen, daer zijnde, bevont ick dat de Mestressen veel tijd van school waeren en dat de Kinders ter wijle het al op hun tuiten naemen, en om dat ick niet mede wilde doen, soo wiert ick van haer verstooten en voor een aenklaegster, aengemerckt, niet tegenstaende, ick niet een woort en zeijde, en als de Metresse dat gewaer wiert, soo strafte sy hun, en dan was 't oock eens soo erg, daer sy my van te vooren maer quaede Naemen gegeven hadden, dan sloegen sy my en zeijden gaet klaegt nu, dan sullen wy u eens soo veel geven, dit en kon ick niet lijden sonder schreijen, en als dan de Mestresse vraegde waerom ick geschrijt hadde, soo moest ick doen als tegen mijn Moeder, en als sy daer oock achter quam soo noemde sy my oock wonderlijck, en vermeerde de straffen, en zeijde soo der ymant het herte heeft van haer noch aen te raecken, ick salse soo trakteeren datse sullen vergeten t' Huys te gaen klaegen, en sal dan hun Ouders ontbieden, en hun stoutigheijt bekent maeken, dit bragt te wege dat de Kinders soo op my verbeeten wierden, dat ick het op het lest niet meer uytstaen kon, door datter 2 of 3 waeren die voor Groot-meester speelden, en die alle de andere dwongen om my quaet toe te voegen, (dat waeren drij Kinders die als in het wilde opgevoet waeren, en al kregen wat sy begeerden, en van wiens Ouders de Oogen der Mestresse uytgesteken wierden door geschencken, het gene haer verpligte om de Kinders fouten niet te mercken, hoe sichtbaer, en tastbaer sy waeren,) ende als ick dat niet meer lijden kon soo ontbodt ick mijn Moeder, en dede haer mijn klachte met overvloedige Traenen, die | |
| |
seggen bevestigden, en zeijde dat dat de oorsaeke was dat sy soo weijnig Werck van my hadde, door dat sy my niet toe lieten te Wercken, als de Mesteresse van School was, door datse mijn Kussen weg naemen, en wegstaeken, &c. sy vraegde waerom hebt gy my dat niet eer geklaegt, ick antwoorde, om dat ick dagt dat het beteren sou, maer om dat ick sien dat het in stee van beter allengskens erger wort, soo laet ick het u nu weten, daerop begon sy ook te schreijen en zeijde, ick en weet geen raet met u, want gy zyt een Kint sonder wedergae, bent gy t' Huys, 't en is niet wel, bent gy van Huys 't en is oock niet wel, wat sal ick met u uytvoeren, en vervolgde gy zyt my wel een droevig Kint, als ick dat hoorde soo scheen ick door de aerde te sincken van droef-heyt, en begon te huilen als een hont, soo dat het heele Klooster daer by naer aen te pas quam, want elck quam toegeloopen niet wetende watter te doen was, en als zy de Reden hoorden schreyden sy met my, en als dat wat geduurt hadde soo zeyde ick dat mijn Moeder my in een ander Stad bestellen sou, om met eenen mijn Frans te leeren, dat stont sy toe met groote benautheyt aen haer Siel, door dat sy dagt soo dat Kint eenig leet overquam, of het quam te Sterven in die plaets, ick en sou 't mijn leven niet konnen vergeten, of voor Godt verantwoorden, door dat ick sou dencken dat het mijn schult was: dit stack ick haer uyt het hooft met hulpe der Religieusen, die zeijden, gy en kont niet meer doen als u pligt, het Kint moet leeren, en als 't hier niet wesen kan, moet gy het op een ander bestellen: dit wiert dan gedaen, en ick ginck daer met sulck een vreugt naer toe, als of ick te gaste gegaen hadt, en liet my niet bedroeven, niet tegenstaende mijn Moeder bitter schreyde doen sy my uyt-leyde, tot haer verwondering om dat ick soo teer hertig was, dat ick niemant mogt sien schreijen sonder het oock te doen, dat dede haer dencken dat ick een haet tegen haer opgenomen hadt, of dat mijn Natuer geheel van haer vervremt was, en door dat sy dagt daer oorsaek van te wesen door sulcke een tael te voeren soo wiert sy als disperaet, en begon te seggen, ick wenste dat ick Doot was: ick vraegde Vriendelijck waerom? Moe- | |
| |
der, en sy antwoorde om dat ick sien dat gy my veracht, dat seggen dede my seer en verpligte my tot klaegen, als die drift over was, en dat ick dagt gesondigt te hebben, dat was als ick ginter quam en alles vremt bevont, en onaengenaem, tot de Spijs toe: dan schreijde ick drijmael vierentwintig uuren achter malkander, sonder eeten of drincken, en schreef haer eenen troostelijcken Brief waer in ick mijne faute beleet, en verschoonde die met die drift in welcke ick was, en haer faute door de droefheyt daer sy ingeweest was, die ick toonde redelijck of billijck te wesen het geene haer sulcke een contentiment gaf, dat sy niet en wiste wat doen van blijtschap, en soo verlangen om by my te wesen, dat sy geen raet en wist, om dat sy niet uyt en con, door de kleyne Kinders die sy hadde, en het lastig huys-houden, dan schreef sy Brief op Brief, om my te recommandeeren, dat ick wacker leeren sou, om haest t' Huys te komen, dat dede ick, en tot een bewijs daer van, schreef ick haer Franse Brieven als ick'er maer drij Maenden geweest was, en verpligte andere tot schrijven, van hun ondervinding; als ick'er 6 Maenden gewoont hadde, schreef ick soo veel Frans te konnen dat ick niet meer te leeren wist, daerop schreef sy tot antwoort, ick sou u geeren t' Huys haelen, maer u vader wilt het niet hebben, maer segt dat ick u een Iaer sou laeten, om vastigheyt te hebben, dat keurde ick goet, niet tegenstaende mijn contentiment kleijn was, door de ongeregeltheijt die ik daegelijcks sien moest, dat was een Vrou die soo gierig was, datse haer Man liet koude lijden, en haer Kint in zijn vuiligheyt verrotten om het Hout te spaeren, waerom ick genootsaeckt wiert, alle dagen te kijven, dan eens tegen haer, en dan eens tegen den Man, om dat hydat toe-liet, seggende gy zijt een grooten sot, en vervolgde dat u wijf u geboot in 't Waeter te springen sout gy doen, en vervolgde noch ick geloof, Ia, want die in 't eene sot is, die kan 't ook in 't ander wesen, en vervolgde noch ick sou liever als ick in u plaets was in 't Waeter springen, als dat lijden, en sou dencken, 't is beter de korte pijne als de lange, en dat gy sout seggen, Ia maer de pijne hier naer, sou daer | |
| |
van langer wesen, sy en doet niet, want gy en moet niet dincken dat dat lijden salig is, om dat gy het mijden kont, en in tegendeel is 't seer verdoemelijck, waerom; voor eerst om dat gy u wijf in dat quaet bevestigt, soo zijt gy een mede oorsaeck van haer verdoemenisse, ten tweeden, om dat gy haer hier door verpligt om voort te gaen, en die Kinders te verderven, die gy verpligt zijt te bewaeren, soo zijt gy een mede oorsaek van die Kinders bederf, ten derden, een mede oorsaek van u self verderf, so dat gy voor het minste door dit lijden drij Sielen Doot, u vrouws, u eygen, en u Kint, want dat sal, of kan, daer door disperaet worden gevolglijck, daerom noemde dien my oock wonderlijk om dat ick noch soo Ionck was, en sulk een Tael voerde, en breyde dat uyt door de geheele Stad, niet door't woort dat ik gesproken had te vertellen, maer door mijn Verstant in andere gelegentheden te openbaeren, hier door verpligte hy dese en geene om my te begeeren en die spraeken my hierom heymelijck aen, en presenteerden my grootedingen om dat ick by haer komen wonen sou, waerom ick haer scherpelijck bestrafte of overhaelde, seggende foei schaemt u dat gy een anders Volck begeert, of soeckt te verlocken door u beloften, en vervolgde dat gy eerelijck waert, gy en sout sulcke dingen niet durven dincken, 'k laet staen doen, en vervolgde noch, en als gy doen wilde soo moest ghy wachten, tot dat mijn tijdt uyt was: dan soghten sy sig te verschoonen, met te seggen, ick meijnde dat u tijd uyt waer, maer ten mogt niet helpen, want ick toonde haer contrari te weten, dan noemden die my oock wonderlijck, dan sou ick wel gewenst hebben by haer te gaen, als mijn tijd vervult was, om te sien of sy beeter waeren, maer het en wiert niet toegestaen, mijn Ouders wilden my t' Huys hebben, t' Huys komende vont ick een meijt en Bueren die mijn Moeder op maekten tegen mijn Vader en zijn Voor Kinders, daer seijde ick voor eerst tegen, en als ik daer mede niet en won, so hielp ick de meijt uyt den Huyse, met een voorwendsel dat ik en mijn Susters leeren moesten, en poogde mijn Moeder, van die bueren te trecken door haer ander werck te leeveren.
Dat en wilde niet luckken, want sy en wilde van my | |
| |
geen Commande verstaen, hoe sibtiel ick het dede seggende, Moeder wy sullen het Huys werck doen, past gy maer op den Winkel en laet u Oog maer over het Huyshouden gaen en ordineert als het niet wel en gaet: in vervolgde, als ick iets doen moet of doen wil, soo sal ick u gestaedig voor eerst comen vraegen of 't soo naer u contentiment sal zijn, maer gy moet maeken daerom t' Huys te wesen, want ick en kan niet altijt by de Bueren komen loopen, oock is 't geen fatsoen dat men de Bueren alles aen den Neus hangt; oock wil ick u Commande wel onderworpen zijn, maer niet van alle Menschen; en als ick dat dede, soo sout van noode zijn, dat ick oock haer sin dede om vrede te hebben, daerom segge ick 't Recht uyt als gy by de Bueren zijt, soo en sal ick u sin niet vragen, maer mijn eygen sin doen, daerom kiest of Kaevelt. Wilt gy naer u sin gedient zijn soo moet gy t'Huys blijven; en komen de Bueren dan by u, soo sal ick u alleen roepen, of anders, wilt gy dat ick u al Oogenblicken van de Bueren roepe, dat sal ick oock wel doen, dat stont sy my voor eerst toe, maar als sy bevonden hadt dat ick haer soo dickwils riep, datse noyt schaerts een Propoost eynden kon, soo en wilde sy niet meer. Dan hielp ick die Kinders uyt den Huys, en als ick sag dat het dan noch niet wel en was, soo hielp ick haer uyt die Buerte, door haer dat Huys seer tegen te maecken, en daer-en-tegen een ander aen te prijsen, en als ick sag dat het doen niet lucken wilde, soo sogt ick gelegentheyt om my selven uyt den Huys te helpen, voornaemelijck, om dat wy in het opvoeden der Kinderen niet en konnen accorderen, sy wilde hun door slaegen goet maeken, en ik alleen met soetigheyt te ontrecken, en sy wilde, die ondertussen maer eens Straffen, en ick soo dickwils als sy het verdienden; sy wilde het doen als haer Hooft niet wel en stont, en ick als't wel stont, seggende, dan en zijt gy niet bequaem om de Kinders te straffen, om dat gy geen maet houden kont. Zy seyde van my niet te willen Geleert zijn om dat ick haer Kint was, of ten waere, dat het de geestelijcke haer seyden, en die en wilden het niet doen; maer het tegendeel; ondertussen seyde sy te wenschen dat sy my getrout | |
| |
mogt sien, en met Kinders om gaen om te sien, of ick naer mijn les doen sou, hierom resolveerde ick om te trouwen, soo haest ick een bequaeme gelegentheyt sou hebben, maer ick wiert gediverteert, als ick wiert te dencken dat ick onbequaem was, om met een Ionckman te spreeken, en mijn Eere te houden, door dat ick niemant stuer bejegenen kon, of spytig aensien die my vriendelijk aensprak, en dat ick wist, dat sulcke Vrouw-lieden voor Ligt vermaert wierden, van de Ionckmans selfs, of van de Omstanders of Aenschouwers, daerom wende ick my naer een Klooster toe, om Religeuse te worden, en mijn genegentheyt viel op Bernardus Order, om dat ick meynde, dat ick daer aldergemackelijckst toe komen sou, om dat ick wist dat die Kloosters gefondeert waeren, of begoet van de Fondateurs soo datse vier-en-twintig Religieusen onderhouden, konnen, waer uyt ick beslot, van te sullen met een kleyntje daer in komen en dat ick wist dat mijn Ouders daer toe niet veel en souden willen geven, om dat sy liever souden gehadt hebben dat ick in de Werelt bleef om heden of Morgen naer hun Ionge Kinders te sien als sy quaemen te sterven: daerop viel ick aen 't sollisiteren, in een Klooster dat seer veracht wiert, om dat het den naeme had van oneenig te wesen, denckende daer aldergemackelijckst in komen, om dat sy Volck gebreck hadden, en dagt dat en sal apparent maer een Naem wesen, want hoe souden sy konnen oneenig zijn daerse geen gebreck en hebben, van Goet, en Bloet, en goede Order, dat dagt my onmogelijk te wesen, en daerom wilde ick't niet geloven of ik was daer in, en sag 't voor mijn Oogen, en hoorde het voor mijn Ooren: daerom wiert ick al weder wonderlijck genaemt, te meer, om dat het my van een Reliegieuse selfs gesegt wiert van dit selve Klooster, die ick merckte dat door passie sprak, waer in ick bevestigt wiert, als ick daer in gekomen was, want ik bevont dat sy een van de Oproer-maecksters was, het pretexts datse hadde was dat sy meer Gelt of Goet in het Klooster gebragt hadde, en daer niet meer om geacht wiert: die seyde ik dat sy dat van te vooren geweten hadt, en daerom geen Eere hadt van klagen, en vervolgde stont het u niet aen gy mogter uyt | |
| |
gebleven hebben, want niemant heeft u daer toe gedwongen.
Dit scheen sy niet te verstaen, voor dat ick'er in was, en nam dat dan seer qualijck, om dat sy meynde, dat ick meer aen haer verpligt was als aen andere, en daerom staet gemaeckt hadde van een hulp aen my te hebben, om die over den Heekel te halen die'er weynig ingebragt hadden, maer het was mis: ick vigileerde voor de selve, en streedt tegen haer en haers gelijcke, seggende, dat sy Oproer of Twist maekers waeren, die niet weert en zijn datse in soo een eerelijcke Gemeynte woonen; en vervolgde, soo ick Abdesse was, ick soud u wel wat anders leeren, ick soud u van de Gemeynte af-sonderen, als haer niet weerdig wesende: daermede was 't, houd u, weert u, en bestreeden my dapper. Voor eerst dreygden sy my met haer Stemme niet te sullen geven: dat bespotte ick, seggende, ick en soud' die niet willen hebben, want sy en is my niet weert: daerop seyden sy, gy en sult dan niet bevestigt werden; ick repliceerde, ja als 't op u Stemmen aenquam, en dat gy het meeste gedeelte uytmaeckte; en vervolgde, en als dat was soo en sou ick niet willen bevestigt wesen, want my en lust in geen Helle te syn, of in een speloncke van disperatie, maer om dat gy L. het minste deel syt, daerom kan my dat niet schaden, en vervolgde noch doet u quaets en u best cont gy my daer uyt helpen ick salder u in laeten, maer sal al de Werelt seggen dat gy de Oproer-maecksters syt, en ick sal wel gelooft werden, want ick hebbe goet crediet, en dat wisten sy oock wel, daerom hielden sy sig stil, en poogden my dan door soetigheyt te trecken, en tot afwyckinge van den Regel, om my soo onweert te maecken; te vergeefs, ick sloegse af, en dreijgde hun Fouten te openbaeren die sy deden, om my door Exempel tot afwyking te brengen, dat was door Tusschen-mael en achter af te smockelen of te eeten dat excuseerde ick eerst met den Regel, en dan met mijn lusteloosheyt.
Dan quaemen sy my alles ten ergsten over seggen dat van my gesegt wiert, en gingen myne Woorden oock ten ergsten over dragen, en soo bedroefden of altereerden sij | |
| |
my en andere onnoosele, en verstoorden de andere; hier quam ick achter, door het schreijen van mijn Mestresse, die op een sekere tijd ontboden was van de Abdisse, en seer hart bestraft, om dat sy my toe liet eerelijcke Lieden haer Kinderen te verachten in haer presentie; het geene d'Abdisse aengedient was, uyt wraeck-sucht van een Religieuse die sy tegen my opgemaeckt hadden, door haer te seggen, dat Zy en d'Abdisse een Werelds Mensch was, om dat ick gesegt hadde, daer aen konnen wy sien dat sy de Wereld niet t'eenemael afgestorven zijn: dat was op het seggen dat de Abdisse gesegt hadde, dat ik wel een Marktkraey geleek, om dat ick in haer presentie mijn Pligt wel waer nam, en om dat het andere niet en deden, door den schrick diese voor haer hadden; waer uyt sy besloot, dat ick asseurant was, of stoutmoedig, en dat de Marcktkraeijen oock dickwils soo zijn. Oock eens, om dat ick een kleyn Kindt by der hand leyde; dat seyde sy Kanalje werck te wesen. Soo die my aendienden of overseyden, het geene my smerte tot aen mijn Ziel, en stont een tijd lang stil sonder spreeken, niet wetende voor eerst wat ick daer op seggen soud: eyndelijck seyde ick, ick bedancke u voor de Vermaning; maer ick wenste wel dat die wat sagter geschiet was; en vervolghde spottens wijs te seggen, nu weet ick wat Fouten zijn, of soo genaemt werden; en vervolgde noch, dog en weet ick niet of ick beter sal doen, om geen Marckt-kraey genaemt te werden; want soo ick het naer-liet, en dede als gy, dan souden sy my oock voor een botte Kaeke, of botte Muyle, of lompe Tuyte, konnen uyt-maeken; en die Naem staet my alsoo qualijck aen. En van het tweede, sou konnen meer Onheylen koomen, dat sou een knagende Conscientie wesen: als dat Kind eens viel, by gebreck van mijn vast-houden, dog soo oock van het eerste; want als ick mijn Pligt niet wel en dede, soo souden sy een Reden hebben om my weg te senden, en ick de oorsaek wesen tot mijn eeuwig verdriet; daer op seyden sy soo is 't, en vervolgden, wat dunckt u van soo een Abdisse? die versoekt soo doende ymant tot Quaet, en vervolgden noch, dat is om dat u Ouders op de Marckt verkoopen. Ik ant- | |
| |
woorde, ick en weet niet te seggen, als dat het een bewijs is datse de Wereld noch niet t'eenemael afgestorven is, en al die 't seggen: en sy seyden, die seggen het ook; en die dit seyden, waeren haere Nichten. Daer tegen gingen sy seggen, dat ick seyde dat sy en haere Moeije Wereltsche Menschen waeren sonder by-doende Reden anders als men kan wel sien datse Werels zijn, of hooren aen hunne woorden, die ontstaecken daerop in Tooren, en seyden, het my te sullen, te pas brengen: dit seyden sy my aen met dese woorden, die en die, is soo boos op u: ick vraegde waerom of wat reden? sy Antwoorden vraegt het haer, dit dagt ick te doen, maer ick kon geen gelegentheyt krijgen, door dat sy my schouden, om die oorsaecke: en als ick mijn Mestresse op dito Forma ontmoete en haer soetelijck perste om de Reden van haer droefheyt te seggen soo merckte ick watter gebeurt was, want sy seyde my dat die Religieuse quaet op my was, om dat ick ergens gesegt hadde datse Wereldts was, en dat sy daerom mijn Compagnie of mede-scholier ondersogt hadde om Reden te vinden om over my te klaegen, en genomen hadde daer geene en was, dat was daer ick haer bestraft hadde over het prijsen van haere Vrienden, over het onbermhertig straffen van hunne Misdaders, en seggen die sig verdoemen wil die verdoeme sig, ick en spaere niemant om zijn saligheyt, waerop ick voor eerst seyde met verschricking, schrickelijck wat Taele is dat, en vervolgde foey sulcke Menschen, sy en zijn niet weert dat hun de Sonne bescheynt of datse de Aerde betreden, daerop seyde sy hoe spreeckt gy soo veracht van mijn Vrienden, en vervolgde het zijn eerelijcke Lieden de fatsoenelijckste van de Stadt, mijn Vaeder is een Raets-heer en die doet, en spreeckt soo: soo haest als hem ymant een woort te naer spreeckt, soo roept hy die daedelijck in Duwel, en steecktse Doot, daerop seyde ick, ick en veracht u Vrienden niet, maer haere daeden; en vervolgde wilt gy dat niet gedaen hebben, soo most gy sulcke dingen zwijgen, want ick, noch niemant die leeft mag sulcks met goede Ooren aen hooren en stil zwijgen, of een ander Tael voeren, en keeck dat seggende mijn Mees- | |
| |
tres aen, of vraegde ist so niet, Dame Prieuse (soo wiert sy genaemt) sy seyde ja, of knikte daerop: dan sweeg sy kort stil, en van dito Religieus gevraegt zijnde wat ick al seyde op de noviserye soo vertelde sy dese Historie: daerop liep sy naer haer Moey toe, en seyde dat ick haer Vrienden tot dreck toe verachte, en van haer gesegt hadde datse Werelts was; hier door ontstack die oock in Tooren en in den selven, dede sy mijn Meestres voor haer komen en scholt haer lustig uyt, en dreygde haer Officie te nemen, om dat sy toonde een uytneemster van Persoonen te zijn, en hielp haer aen 't schreyen, eer sy de Oorsaeck van haer straffen wist, en sy sig verdedigen kon, door haer afgrijselijk aengaen, en als sy sig verdedigt hadde, so en geloofde sy haer niet, niet-tegenstaende sy maer die eene getuyge hadde, het geene mijn Meestresse niet op kon krijgen, namentlijck dat sy soo veel minder gelooft wiert als soo een Nieuwelinck, daer sy een oude Religieus was, en Overste van het Convent, waer door ick noch te pas quam om haer te troosten als sy my de Historie vertelde.
Naer dat ick getoont hadde dat het my van herten leet was, dat sy om mijnent wil lijden moest en haer belooft hadde sorg te dragen op dat het niet meer beuren sou, seggende als't my meer voor komt soo sal ick den Dooven maecken of opstaen en henen gaen, om niet te hooren, soo trooste ick haer, seggende patientie, denckende het en sal niet langhe dueren, en waepende, my tegen dese Vijanden, en ginck haer ontmoeten, als nergens van wetende, als uyt haer bang gesigt, waer op ick voor haer neder viel en om vergeving badt voor het geene ick mogt misdaen hebben, waer door ick dat verdient hadde, namelijck, dat zy my soo stuer aen saegen; hier door kreeg ikse beyde in 't Net, want sy wierden so confuis datse niet en wisten wat te beginnen, dinckende, segge ik gy en hebt my niet misdaen, soo toone ick onrechtveerdig te wesen, en gy sult my Vraegen? waerom straft gy my? Segge ick, ik en doen het niet, sy sal vraegen waerom straft gy my? en so ick het haer segge, so salse my lustig overhaelen, daerom meynden sy my te ontloopen, maer ick greepse vast, en seyde, ick en sal u niet | |
| |
laeten gaen of gy sult het my vergeven, sy vraegden wat ick antwoorde daer gy my om straft, of stuer om aensiet, dan seyden sy, ik en sien u niet stuer aen, ick repliceerde, gy en siet my oock niet minnelijck aen, en spreekt niet soo als gy gewent zijt, maer gaet my voorby, als den Occeaen, sonder aensien of tegen-spreecken, of toelachen, en dat ick dat van u gewent was, dan en sou ick niet te seggen hebben, maer nu gy my anders gewent hebt soo moet gy my soo houden, of reden, van u anders doen, geven: seyden zy ik en ben niet wel of sieck, ick repliseerde u Tong en is niet sieck, of soo sieck niet of zy kan sig roerren, en soo oock u Aenschyn en Oogen om my vriendelijk aen te sien, seyden zy my de reden, ick wederleyde die en verplichte haer om foute te bekennen, en een Verbont van eeuwige Vrientschap met my te maecken, seggende als u yets in my mishaegt segt het my ick sal 't u in danck af nemen, of ghy sult my verpligten, en sien dat ick het niet meer doen en sal, of ghy sult het goedt keuren: en als ghy yets lust, seght het my oock, ick salder u aen helpen, soo 't in mijn magt is, en vervolgde soo gy maer eens anders bevint, gelooft my noyt meer, dit quam mijn Mede-maet uytstekende wel op dien tijt, want zy was in grooten noot door dat zy tegen haer wil in het Klooster was, en met een kontraerie schijn daer in gekomen, sy hadt haer Vaeder wijs gemaeckt datse in een Klooster wilde gaen, om uyt den Huys te wesen van onder een tyrannige Heerschappye van twee van haer susters, die haer niet toe en lieten met een Mens te spreecken, bysonder niet met Iongmans, en sy was genegen tot den Houwelijcken-staet, daerom Vraegde zy om naer gent te gaen om naer een Klooster te soecken tot haer contentement, dat wiert haer toeghestaen, daer zijnde, viel haer Oog op een Ionckman, die haer Liefde of Vrientschap bewees uyt een reyn gemoet, en haer niet en dorst van Trouwen spreeken, om dat hy daer sonde van maeckte, naemelijck van soo een Dogter van Trouwen te spreecken, denckende dat hy haer daer door soude van het goede treecken, ofte van het beste deel, om het slechtste te verkiesen, soo toonde hy | |
| |
haer liever te hebben, als zijn eygen selven, door dat hy haer geluck boven het zijne stelde, dat hy meynde in dien Staet te steken, niet tegenstaende hy voor sig selfs die niet en wilde maer liever Trouwen als branden, en branden als haer diverteeren en tot Trouwen debocheren.
Desen wiert van haer vrienden versogt tot een leytsMan om haer in 't Klooster te leyden, en dat om het woort voor hun te doen, om datse hem hier toe capabelder of bequaemer oordeelden als sig selven, en door dat hy sig daer toe voor een Neef moest uytgeven, soo quam dat wel, want d'Abdisse hadde sulck een behaegen in desen Neefs Woort, datse versoght dat hy zijn Nicht dickwils sou komen besoecken, het geene hun beijde behaegde, en hoe dickwilser den Neef quam hoe min lust Nicht tot het Klooster hadde, en sy en mogt niet seggen tegen niemant niet, of ten was tegen hem, en dat verboot haer de eerbaerheyt, daerom als ik haer sulks belooft of toegesegt hadde, soo wiert sy als een ander Mens, en zeijde my alle dese dingen onder belofte van Trouwe, maer eer sy dat dede soo toonde sy sig te willen verdoen of om 't leven bringen, doen sy merckte dat ick haer lief hadde, en op paste, waer op ick haer vast greep, en zeijde dat sy my de oorsaeck van dat disperaet onder nemen sou seggen, of dat ick haer niet los laeten sou, en aen alle die my naer de reden van mijn vast houden vraegden seggen waerom ick dat dede, daer uyt sag sy te gemoet dat sy in de onde tijranie sou gekomen zijn, daerom zeyde sy my alles, als zy sag dat sy my met bagatellen niet voldoen kon, als sy my dat gesegt had, so raede ik haer krachtig hare neijging te volgen, seggende den Houwelijcken-Staedt is van Godt selfs ingestelt, maer den ongetrouden niet, en vervolgde, soo ick het niet en dede om het vreedsaem leven, ick en sout om den maegdelijcken Staet niet doen, want die verachte ick in mijn hert, en daerom en sal ick noijt beloven van noijt te trouwen want dat my een grouwel is, want het is soo veel gesegt, als Heer, ick sal u gehoorsaemen behalven in 't trouwen en of gy my dat ge- | |
| |
biet of genegentijd, toe geeft, of niet ick en salt mijn leven niet doen, wien en schrickt niet voor sulcke een Tael, en die steekt in die drij beloften, maer mijn Hemel Vader bewaert my, dat ick die op soo een wijs doen, daer op vraegde sy, hoe wil gyse dan doen? ick antwoorde, soo te verstaen, Suyvere Gehoorsaemheyt, sonder exceptie of uytsondering van mijn eygen wil of een anders, maer met verloogening van die alle, en seggen Heer belieft u dat ick Trouwe al was 't met den boosten Man van de Werelt, als 't maer u Naem eerlijck is, soo is 't my genoeg, ick sal doen, al sou ik'er selfs om verloren gaen, bekennende soo dat ick niet om mijn Saligheyt of geluck of plesier geschaepen of gemaekt ben, maer om het Sijne, en vervolgde maer soo lang als hy my dat believen niet en toont soo moet ick blyven, en doen dat my voor de hant is, en Sijne Naem Eerelijk, soo verre als ick weet, en vervolgde noch maer gy en mogt niet blijven want gy en kont dat hier niet doen, door dat het u hier al tegen staet, daerom moet gy gaen, daer gy het doen kont, dat is by die u lief heeft, die kont gy verpligten, om uwen Vader om uwen 't wil te dancken, en lief te hebben, en dienst te doen, want daer men bemint wort, daer kan men goet doen, maer daer men gehaet wort, niet, en hier zijt gy in haet, en die is veroorsaekt door u onoppasselijckheyt, die onstaen is uyt u miscontentement, en dat sou noch aengroeyen, en soo groot worden dat gy hun en sy u onverdraegelijk souden worden, dat stont sy my toe en vraegde wat raet, ick antwoorde segt tegen u Neef die gy lief hebt naer ick merck, tussen vier Oogen, dat gy geen contentiment en hebt, en hoort wat hy segt, verklaert hy dan zijn Liefde verklaert hem de uwe, en u Swaerigheyt, en hoort wat hy daer op segt, raet hy u met hem wegh te gaen, vraeght waer hy u brengen sou? antwoordt hy by mijn Vrienden, kent gy die eerelijck stemt het toe, en kent gy die niet voor eerlijck, ick sal u by de mijne doen brengen, in bewaering tot'er tijd, dat hy u Ouders bewogen heeft, het gene ligt geschieden sal, door dat sy sig sullen inbeelden, dat gy by hem ge- | |
| |
slapen hebt, maer en doet dat niet voor dat gy openbaer getrouwt zijt, naemelijck byslapen om u selfs ruste wille, want gy en weet niet hoe ongeluckig de Vrouwen zijn die voor de trouwe byslaepen, al is 't datse met dien eygen Man trouwen, het gene gy niet versekert en zijt, nog niemant die leeft, door datse sterffelijck en veranderlijck bennen, daerom isser geen staet op te maeken, daerom die wilt wel doen die hout sig vrij, en dan kan hy spreeken voor wien het sy, sy keurde mijn seggen goet, door toestemmende redens, en volgde so mijn raet, en bedankte my daer naer, als sy vertrocken was met fatsoen op dese wijs.
Sy ginck met consent uyt, om een vrient te besoecken, daer d'Abdisse respect voor hadde, en bleef uyt, Iuyst op een tijd, dat d' Abdisse uyt de Stat was, het gene my wel diende, want die t'Huys waeren, meynden dat sy met consent soo lang uytbleef, en daer door en moeyden sy my niet, en tegen dat sy t'Huys quam (die dat seer qualijck nam van haer, om t'Affront, en van my, om dat ick haer niet gewaerschout hadde,) soo wiert ik Sieck, en als sy dat vernam, soo meynde sy dat ick den Sieckaert maekte, en om dat sy contrarie bevont soo zeyde sy oock 't is wonderlijck, te meer om dat de religieusen zeyden dat sy geen alteratie in my bemerkt hadden, waer uyt sy beslooten dat ick nergens van en wist, dienvolgens dat ick onnoosel, en opregt en sy slim en vals was, om datse dat voor my verborgen had, daer wy sulcke Vrienden geweest waeren. d'Abdisse hadde voor eerst andere gedagten, maer als sy my met de Doots-verwe sag, soo wiert sy beschaemt, en dagt my verongelijckt te hebben, en kreeg my lief nevens alle de Religieusen, en sy badden om mijn spoedige gesontheyt om my wacker te konnen bevestigen, of van mijn eeuwig geselschap te versekeren, maer dat en beliefde onsen Hemel-Vader niet, maer dat ick in de Werelt keerde, en daerom liet hy my Siek, of soo Kranck dat ick onbequaem was, om voort te gaen, en mijn Ouders verpligte om my t'Huys te haelen, naer dat sy het wat ingesien hadden, en geen beterschap vernaemen, en dat het haer te kostelijck was, my daer te houden: voor eerst | |
| |
en wilde ick daer niet aen, te weten, om t'Huys te gaen, of te laeten brengen, en als ick daer toe bewogen was, soo en kon het d'Abdisse niet wel toe laeten, om dat sy niet en kon dincken dat het mijn wil was, en om dat sy vreesde van my quijt te sullen zijn soo sy my liet uytgaen, en als sy van mijn toestemmen versekert was, soo zeyde sy noch eens 't is wonderlijk, mijn Moeder vraegde waerom, of wat reden? sy antwoorde om dat ik noyt verflouwing van Yver gesien of bemerkt hebbe, wat haer voor gekomen is, waerom wy haer dagten, Constantia, dat is Stantvastige, te noemen, als wijse Kleeden, en om dat sy daer toe nu so resolveert: daer op zeijde mijn Moeder sy en doet het niet, door Yverloosheyt, of veranderlijckheyt, maer om ons te voldoen, en vervolgde ick hebbe Groote moeyte moeten doen, om haer daer toe te krijgen, en zy en sout niet gedaen hebben, soo ick niet gesegt en hadde, dat haer Vader Sieck is, en aparent wel Sterven sou, en dat zy eens sou t'Huys komen, om zijn gerustigheyt, daer by voegende, hy en kan by gebreck van u geselschap, niet rusten, maer roept Dag en Nacht naer u: en daer op zeijde zy ick en mag dat niet doen, terwijl ick Sieck ben, of ick sou moeyten t'Huys blijven, tot dat ick genesen was, en dat mogt lang dueren, want ick vrees soo ick t'Huys kome, dat ick Siecker sal worden, door dat ick een schrick van de Werelt hebbe, om de Godeloosheyt, die men daer in dagelijkx hoort en siet, daer op zeyde ick dat en is maer inbeelding, en vervolgde soud' gy soo onberhertig zijn dat gy u Vader in zijn uyterste niet eens soud' willen by komen: dat maeckte haer weeck, en dede haer segghen, neen, en vervolgen met Traenen, Lieven Heer, wat sal my noch overkomen, moet ick hier uyt, waer sal ik belanden? waer op ik antwoorde bent gy sot, en vervolgde, waer sout gy belanden? in u Ouders Huys, en vervolgde noch, schaemt ghy u niet, soo verachtelijck te spreeken, &c. en wierdt quaet, en zeyde wilt gy, der niet komen gy mogter uytblijven, en sien wat ick doen sal, en dan wiert zy aparent te dincken, ick en kan hier sonder u niet doen, daerom sal ick u beter te Vrient houden, | |
| |
en dan zeyde sy, nu Moeder so't u belieft vraegt het Mevrou, en daer op ben ick naer u toegekomen, en vervolgde noch maer gy en hebt u leven sulcke een Kint niet gesien, ik kander mijn soo in bedroeven, om dat het sulcke, een afkeer van ons heeft, en ick en weet niet, dat wy het oyt leet gedaen hebben, daer op zeijde d'Abdisse, dat is wonder, of wonderlijck, want men seght voor een gemeen spreekwoort elck Vogeltjen is geeren daer het gekipt is, elck Mensch daer hy gejonckt is, en dat Kint niet, te meer om dat gy segt hem noyt geen leet gedaen te hebben, soo ick wel oordeelen kan, en vervolgde want ik sien u voor een Civile Vrouw aen, en vervolgde noch ick en kan daerom niet beseffen, hoe dat is, om dat ick haer oock soo Civiel vinde, en dat soo dat ickse niet anders wenschen sou, noch sou konen wenschen al wilde ick het doen, en soo seggen al mijn religieusen tot den Paeter toe, die segt soo die Dochter tot geen perfectie komt, soo en sullender geene toe komen, en vervolgde neemt gijse mede en koestertse wel, op datse wacker genesen zy en haest weder komt, want sy wil hier wel wesen, dat weet ik wel, en wy willense wel hebben want sy is ons lief en weert, en vervolgde noch, ick en hebbe mijn leven geen beter gehad, en 24 Iaer Abdisse geweest, want ick en hebbe noyt klagte van haer gehoort, moet ick in waerheyt seggen; hier op ginck ick met mijn Moeder mede.
t'Huys komende, vont ick mijn Vader buyten noot, en vraegde waerom sy my beusels wijs gemaekt hadden? sy antwoorden om een beters wille, en vervolgden het was ons te kostelijck u daer te houden, gy moet dincken dat wy meer Kinders hebben als u, en dat wy daer oock moeten voor sorgen; daer op zeyde ick soo is dat vervloekte Goet, of Gelt de oorsaecke van mijn verdriet; en vervolgde, ick mocht wenschen, dat men geene en vont, so te verstaen ongemeen goet, en haelde, dat seggende, een deel quaeden op die uyt de ongemeynschap der goeden ontstonden, waeruyt ick oorsaeck nam, oock den Autheur te Vervloecken, en hem operoorsaeck alles quaets te noemen, om dat meest alle quaeden daer uyt ontstaen, en bevestigt worden, en alsoo ick in de beschouwing van de | |
| |
quaeden daer door raekte, soo wiert ick soo angstig dat ik in langen tijd mijn Adem niet en kon krijgen, en genootsaekt wiert alles los te maeken of te laeten maeken, dat aen mijn lijf was, en die benauwtheyt bleef my by, of quam soo dickwils weder, dat ick op het lest te sien wiert als een Mens, die lang Doot geweest was, of Aert-Worm, en als sy my overquam, soo was een Hemde, of Linne Laeken my te swaer, om Adem te scheppen, dit was een nieu Wonder, daer mijn Ouders de reden niet van uytvinden konnen, noch begrijpen, al was 't dat ik hun die zeyde, die noemden zy fanteseyen, en arbeyden om die uyt mijn Hooft te steken, en versogten daer, andere toe, als sy sagen datse niet en wonnen, en hoe meer zy daer toe arbeyden, hoe erger het wiert, door dat zy met verkeerde middelen arbeyden, want zy bragten my ongeregelde geselschapen toe, die zy meynden dat geregelt waeren, om datse eenen goeden Naem hadden, het eerste waeren haere kinders, die my quaemen verwellekomen, en dan het Klooster tegen maeken, waer onder een Bagyntje was, dat bysonder hier toe Arebeyde, met onverstant, my seggende al het gene de onbescheyde, of onwetende Menschen daer van seyden: ik meynde haer contrari aen te tonen, bysonder als mijn Vader en Moeder mede spraken, maer als ick sag dat ik niet en won, maer dat zy alles mijn Liefde toe schreven, die sy blint noemden, soo scheyde ik uyt, en wiert als dol van Hooft-pijn, en soo bevangen, van droef heyt of herten-leet dat ick meynde te sticken, en dat was geduerig aen, soo lang als sy daer waeren, en als die weg waeren soo quaemen daer andere, soo bleef ik'er op het lest by naer in, dan saegen mijn Ouders datter niet te doen en was als te lijden, en bedroefden sig met my: dan quaemen de andere Bagyntjes, om haer te troosten en seyden, dat zy my by haer bestellen souden; dat wiert gedaen, daer koomende, hadde ick geen Oogenblick rust, de eene hadde dit van de Kloosters gehoort, en de andere dat het eene was waer, en geen quaet, en het ander leugen en quaet, sprack ickse tegen, soo kreeg ickse al op mijn Lijf, sweeg ick stil, soo songen zy Lietjens, van veel liever ick Bagyntjen ben en koocken mijn Gerey, te | |
| |
kennen gevende dat het hun daerom te doen was, daer by sag ick datse voor malkander niet een stroo souden verleyt hebben voor dank, maer dat zy daer mosten van betaelt zijn, en datse malkander het Broot toe-woegen, als zy het leenden, so datter niet gedient en wiert als het Gelt, want daer geen Gelt en was, was geen Dienst, waerom ick haer Dienaressen van den Mamon noemde, of van het Gelt, en seyde dat al hun doen Goddeloos was, om dat sy niet uyt Liefde en deden, maer alles gedwongen, daer in tegen de Nonnekens alles, dan was 't ick gelooft wel sy hebben hun onbesorgde Kosten, ick repliceerde hebtse oock, door u goeden gemeyn te maecken, en vervolgde, maer daer zijt gy te lecker toe, gy wilt liever dubbelt hebben, als gy het krijgen kont, en gebreck lijden, als mede deelen, soo als de onbesuysde Bedelaers doen, die sullen sig, liever te berste eeten als sy veel hebben, als mede deelen, om altijt wat te hebben, soo die doen die mede deelen, want sy worden dan oock mede gedeelt &c. dese tael stont hun niet aen, en sy en konnen die niet wederleggen, noch tegen seggen, om dat het Eeten, het meeste was daer sy op spraecken, naementlijck, het gemeen Opschaffen of Eeten, seggende sy en mogen noyt een lecker brock Eeten, ick repliceerde dat zijn stinckende leugens moet ick seggen als gy soo spreeckt, sy Eeten leckerder spijse als gy, maer zy en Eeten die niet alleen als gy-lieden en den Beul, maer geven hun Mede-Susters een Part, gelijck zy selfs houden of hebben, en soo vervullen zy de Wet: dan was 't zy zijn volmaeckt, en wy onvolmaeckt spottens wijs, daerop seyde ick als gy soo spreeckt dan spreeckt gy de waerheyt, en spot gy, 't is voor u selven: en in dat deel zijnse volmaekt, ook in de sorgeloosheyt, daer gy-lieden haer om veracht, want sy doen naer de Lesse Jesu, die segt weest niet besorgt voor den morgen, noch voor de Kleeding, &c. en en Werkt niet voor de Spijs die vergaet &c. dat en doense oock niet, niet tegenstaende zy niet ledig en zijn soo gy liegende segt, en dat zy sien dat hun Goet vermindert wort door den Oorlog soo wel als een anders, maer zy troosten sig met te dencken ick sal hebben als mijn Suster en Moeder, maer | |
| |
gy Lieden, dinckt altijd ick en sal niet genoeg hebben, voor mijn selven, of om Royael te leven, dat is met gasten en brassen &c., of om u Buyck tot een Godt te maeken soo wel als de Wereltse Menschen doen, en vervolgde wat verschilt gy van die als de Kleeding? sy antworden veel, en dat meer was, de lusten des Vlees, die in het By-slaepen bestonden, dit zeyde ick laet gy niet uyt liefde van Godt, maer om u selfs gemack, dinckende op het gevolg van dien, daerop zeyden zy dat doen dan ook de Nonnen, ick repliceerde het kan waer wesen, maer ick en gelooft niet, om datse meer ander redens hebben, en gy niet, daer mede was 't out u weert u, die ergenisse moet weg, en dat was oock mijn begeerte, om dat ik sag of merckte datse onverbeterlijck waeren, doe resolveerden mijn Ouders een Kaemer te hueren, by twee Bagyntjes, die seer stil van humeur waeren, dinckende dat het beter sou wesen, als ick stil was, en die Bagyntjes waren Rijck, en gierig, soo datse buyten bespraeck en reden hun voordeel sogten, hier op het deurgaen van een Vloer, het overgaen van een Straet, het wonen van een Kaemer, daer moest ick voor, de Straet, en Vloer vaegen, of doen vaegen, en Besemen toe Koopen, en wieden, en den Waeker of Roeper Betaelen, en ick en ginck noyt verder als de Kerck, en zeyde alle de Vuyligheyt wel te willen op nemen, die ick vallen liet, en geen Roeper noch Waeker van doen te hebben, maer te vergeefs, en dan was 't hun noch niet genoeg, hoe ick het dede, ick moest daer toe op mijn Knien leggen en langs de Vloer Kruypen, en soo lang op de Gaeretiens vaegen, tot dat men daer niet een stofken in en sag, van digt by, dat en klaegde ik mijn Ouders niet, om hun niet te bedroeven, en te doen denken dat ick my dat aen trock, en te doen t'Huys komen daer ick noch nooder was, als daer, om de rust die ick in de eensaemheyt hadt, oock trock ick my dat niet bysonder aen, om dat het maer een particulier gebreck was, maer ick kreeg in plaets van dit een, dat my meer smerte; door dat mijn Ouders geen contentement in mijn koeleur en hadden, soo sogten zy gelegentheyt, om my te dieverteren, en meynden dat gevonden te hebben als ik'er | |
| |
Weecken geweest hadde, dat was by een School vrouw, of geestelijcke Weduwe, die hun ongevraegt quam versoeken, om my by haer te doen, waer toe zy seer bereyt waeren, om dat zy meynden dat dit wel met mijn Humeur sou accorderen, om dat zy gesien hadden, dat ick bysonder veel van Kinders hielt, en ick liet my leyden als den Blinde Man, seggende als zy vraegden of het mijn wil was, dat ick geen en hadde, door dat ick die in het Klooster gelaeten hadt; daer ginck ick dan op goede conditien, die bestonden, in het onbepaelt regeeren der Kinderen, behalven of gereserveert de bepaeling die wy alle onderworpen zijn, ik sou de Kinders doen als mijn eygene, en niemant sou my daer in tegen gaen, en dede ick niet wel, mijn Biegt-Vader sou my mijne Fouten aen seggen, dese dingen quamen my soo ongemeen soet voor, dat ick meynde dat my dat van den Hemel toe geschickt was, tot versoeting of versagting van mijn leet, maer die vreugt, en duerde niet lang, want voor eerst wiert ik afgesondert van de Kinders, soo dat ick noyt haer tractement kon sien, dat ick oordeelde sober te wesen, aen het gene ick sag, dat was, een Broot daer de Bloeme uytgenomen was, en stercke Boter, die daer over geschraept wiert voor het ombyt, en avontmael, en dat Broot wiert over kant gesneden soo dat de twee sneeden, maer een was van de onse, die wy hadden van ghesift Broodt, met versche Botter, daer van soght ick haer met fatsoen en soetigheyt te trecken, maer te vergeefs zy was dat gewent en wilde dat soo houden, als ik daer van stil sweeg en soo begon zy over my te klaegen, om dat ik haer school te sagt regeerde, daer over raekten wy voor eerst aen dispuyt, en als ick haer niet overwinnen kon, soo beriep ick my op onsen Biegt-Vaeder, die een Discals of Barevoeter Monnick was, en oversten van een Klooster, die ick soo streng verkoren hadt, om geen reproies, of verwyting te hooren, raekende de soetigheyt of slappigheyt zyner natuer, en noch was 't quaet genoeg, want zy zeyde dat ik hem verleyt had so als ik ook al haer volk gedaen had, in 3 of 4 Weecken tijd, waerom zy my verfoeyde en den tijd op welcken zy my genomen hadt, het gene my niet wey- | |
| |
nig beroude, dog hielt ik stant, so lang zy van de Kinders bleef, maer als zy begon daer aen te komen, soo besweek ick, of meynde te beswijcken, door de Vyamentie, daer ik noch eenigsins op gewapent was, of van gewaerschout, door een onder Mestresse, die soo open hertig was, dat zy niet veynsen kon, en die zy daerom by my bestelde, en op mijn Kaemer dede slaepen, kansuys by gebreck van ander plaets om al te sien en te weten wat ick dede op alle plaetsen; op School was ick noyt alleen in de Kerk en op de Straet ad ldem, en soo doende op mijn slaepkamer oock, en die onder Mestres was soo onnosel datse door een kleytie kon verleyt worden, waerom ick haer ok niet verder vertroude als ickse sag, en zeyde haer niet als dat ick wilde, dat al de Werelt wist, behalven kleynigheden, die ick om de waerheyt wilse seggen moest, want liegen stont my niet vry, daerom als zy naekt vraegde, soo moest ick haer naekt antwoorden, soo zy dickwils dede van dingen die niet betaemen, gesegt, dienvolgens gevraegt te worden, soo als is wat men in eensaemheydt doet, op tijden dat men weet dat men niet met de hant en werckt.
Op sulcke vraegen zeyde ick wel eens dat en moet, of mogt gy niet vraegen, om reden die ick haer gaf, seggende poseert of stelt, ick zeyde bidden, niet dat ick segge te doen, maer neemt so ik zeyde't, en een ander vraegde het u oock om niet te liegen sout gy hun dat moeten seggen, en dan souden zy konnen vraegen hoe weet gy dat, zeyde 't gy ick denckt zy souden seggen dencken dat is geen bewijs, en dat sout gy noch in waerheyt konnen seggen, want gy moet het dincken sout gy het seggen dog gaet het niet vast, want daer wort wel gesproken sonder voor bedencken, daerom die precijs wil te Werck gaen, of volmaekt of perfect wesen, die en sal dat in soo een geval niet seggen, zeyde 't gy zy segt het, of heeft het gesegt, zy souden konnen seggen, wel is zy sot datse dat gaet vertellen, een ander sou konnen komen, en de leste woorden hooren, en de eerste niet en vraegen daerop wien, en als men hun mijn Naem noemde, daer mede henen gaen en voort vertellen, dat ick sot was, om dat ick tot mijn | |
| |
selfs lof sprack, soo dat nu genomen wordt, of sot alleen sonder by doende reden, en vervolgde die lieden souden dan wel quaelyk doen so gy segt, maer gy noch erger, om dat gy de eerste oorsaeck daer van sout zijn, daerom sou al dat quaet voor u rekening wesen door u onbescheyden vraegen, dat gy sout seggen vraege is vrij, dat is soo in sommige dingen, maer niet in alle, by exempel het staet een Eerlijck Ionckman vrij, een Eerlijcker Dochter te vraegen, maer geen Eerelijcke Dochter een Eerelijcke Ionckman, wederom geen Oneerelijck Ionckman een Eerelycke Dochter en vervolgde noch sulcke en diergelijcke exempelen zijnder veele; en dese gelegentheyt soo gy aen de reden hoort is zy oock niet vry, soo oock in al dat gy weet, daer een ander quaet uyt trecken kan, die dingen, moet gy liever al niet weten, als weten, om te konnen seggen als gy dies aengaende gevraegt wort ick en weet, het niet, met een vry gemoet kont gy dat van die dingen seggen soo lang ick of die het doet u niet gesegt en hebben, al hadt gy teykens gesien, om dat die onseker zijn, Ia soo onseker als Iets wesen kan, want met die teykens, kan men soo wel Vloecken als Segenen, dat is het bewegen der Lippen, so wel God tergen, of Versoeken ten Quaeden als ten Goeden, dat alleen voor Bidden verstaen wort van Eerlijke, niet tegenstaende het ook een onbescheyden woort is, soo wel als versoeken, en daerom dient met onderscheyding gesprooken, om niet geabuseert te worden, dese redens waeren soet, maer zy diende sig daer ten quaeden van, dat was om my te Prijsen, waer door sy my nieuwe stof tot spreecken gaf, en dede seggen dat en mogt gy oock niet doen, of gy sondigt tegen de Liefde, want soo dat Ymant hoorde, zy souden my daerom oock voor sot uytmaecken als ick daerop stil sweeg, en ten geeft altijd geen pas van spreecken, en u souden zy voor een flateerster of Mouvagster uytmaeken, en boven dien Sondigt gy hier door tegen Godt die gy segt dat alleen toe komt, alle Lof en prijs, door my hem soo doende gelijck te stellen, niet dat ick wil seggen dat men niemant Prijsen mag, gans niet; maer ick wil seggen dat men het niet sonder sig baere oorsaek mag doen, soo als | |
| |
is, als Ymant verachtwort sonder oorsaek soo verre ons bekent is, soo mogen, Ia moeten wy die verachters den mont stoppen, met contraerie proef, seggende, is dat soo, hoe kan dat wesen, ick hebbe daer het contrarie aen gesien, dan komt dat eerelijck te pas, om het oneerelijck te beschaemen, maer anders niet, maer van den goeden Godt, daer is een ander reden die kan ons innerlijck sulcke een contentement of vermaek geven, dat wy niet laeten konnen Sijn Lof te vertellen, dog komt dat altijd niet te pas, en daerom moet noch mag men sulcks niet ongedwongen, of sonder reden doen, anders maekt men Hem bespottelijk, so wel als de Menschen die men ontijdig prijst, want dan segt men, gy of hy, weet wel waerom hy of zy hem prijst, en hy of zy weet wel waerom hy haer goet doet, &c. maer
Als ick merckte dat zy het daerom niet en liet, maer daer-en-tegen meer aen gink, door my voor een Heylige te gaen uyt meren, door al mijn doen uytsteckende te vermaeren, so liet ik het naer, en antwoorde simpel of eenvoudigh, daer de syne Vrouwe, of geestelijcke Weduwe, sig van diende om my te verachten op de voorschreven wijs, het geene my so lief was te hooren, als den naem van Heylig, en diende my oock daer van, om de Loftuyters te bestrijden seggende hoort wat die Vrou segt, die sal u wel wat anders seggen, en vervolgde die sal seggen dat ick een schijn-heylige ben, soo zy segt dat alle de Nonnekens zijn van Bernardus order, om dat hun Leven soet of lieffelijk is, en zy niet en acht als dat pijnelijk of strijdig is, soo 't oock waerlijk te achten is, als het lijden salig is, dien volgens ben ick oock soose segt een Werelts Mensch, of Vlees en Bloet, dat het Konincrijcke der Hemelen niet erven sal, want ick en lijde niet als dat ick niet mijden kan, soo sulcken Volck oock doet die Jesus slachten, het lijden ontgaen soo lang als sy met eeren konnen, daerop seyde wel eene hy kon het ontgaen, ik seyde ja als zijn Vaeder een legioen Engelen gestiert hadde, om hem daer van te bewaeren, maer als hy dat niet doen wilde, maer zijn Sone laeten lijden, soo moest hy het doen soo wel als gy of ick, dat gy sout seggen, hy | |
| |
kon het Volck doen sterven dat Hem lijden aen wilde doen, so is 't maer dat en komt hem soo het scheynt niet altijt te pas, of hy, en wilde dat soo het blijckt niet doen, als wy moeten van willen spreecken door konnen vast gestelt te hebben, hoe wel ick dat niet toe en staen, om dat my dinckt dat daer al wat veel nog op te seggen is, zy begonnen te spreecken van Sijn Souvereyniteyt, ick seyde gy moet nog wat wagten so 't u belieft, want ick en hebbe nog niet klaer, en vervolgde een Koninck is Souvereyn, en even wel wilt hy niet doen als dat wel luyt, hoe komt dat, sou 't niet wesen om dat hy op Sijn eere geset is, en dat die niet en komt van yets dat quaelijck luyt, ick dinck Ia, om dat ick oock soo van Humeur of Natuer ben, dat ick niet en sal doen dat quaelijck luyt, al is 't dat icker geen aender quaet in en sien, het gene een seecker maet is, om't Souvereyn goet en quaet te beproeven, naemelijck een oorsaeck te nemen die buyten kennisse van goet of quaet is, dat altydt over malkander staet, waerom ick die exceptie niet in en laet, van een saecke, die Gebodt, of Verbodt heeft, want de Wet is de in, disputable kennis der sonde, of hy in Gebodt, of Verbodt bestaet, dat en doet tot de saeke niet, want het Verbodt, stelt een Gebodt, dat is het overstaende goet, en daerom worden, de verboden oock geboden genaemt: wederom het Gebodt, stelt een Verbodt dat is het quaet dat tegen over dat goet staet, dien volgens wort door den Dootslag te verbieden het levende maecken geboden, veel meer dan verboden dat tot Ymans verkorting dient, dien volgens sou Iesus quaet gedaen hebben soo hy het lijden gesogt hadde want dan had hy Sijn selfs en andere verderf gesogt, Sijne naer Lighaem, dienvolgens ook naer siel, en andere naer Siel seker, vermits die hem dat niet aendoen konnen sonder Sonde, en sou Godt Sig daer mede gemoeit hebben door dat Volck soo te beletten dat sou al soo quaelijck geweest, of geluyt hebben, waerom, om dat dat Volk onnoosel waeren dies aengaende, en niet beter en wisten, of hun doen was recht, niet tegenstaende dat ter gesegt wort dat het daerom in zijne Naer-komelingen gestraft wort, soo en geloof ick dat niet, om dat'er de min- | |
| |
ste waerschijnelijckheyt niet in en is, maer dat het gestraft wort of is om zijn sonden dat is gelooffelijk, maer dit en konnen wy hem tot geen Sonde rekenen, so min als ymant ons kan tot sonden rekenen dat wy doen op het seggen onser Biegt-vaeders, gelijk wy hooren dat die tegen onse Overheden seggen of geseyt hebben datse dese of gene moeten Dooden, die het Volck verleyden, seggende soo de Schriftgeleerde anders genaemt Iodtse Priesters of Geestelijcke tegen dat Volck seyden, 't is beeter datter een sterft, als dat al het Volck verlooren gaet, het geene een onwederspreeckelijcke Sententie is, maer de questi of al het Volk door dien eenen sou verlooren gaen, mijn Oordeel is, neen, al was hy nog so slegt, waerom? om dat d'onnosele daer geen schaede konnen van hebben door dat het bedrog dies aengaende altijt voor de rekening van den Bedrieger is, of van die daer oppassen moeten, en dat konnen zy doen, sonder den Bedrieger te schaeden, soo te verstaen op soo een manier, dat is door zijn leven aen te tasten, men heeft hem maer af te maelen soo af-schouwelijck als hy is, de onnosele sullen daer selfs van vlieden, en de gauwe konnen sig selfs bewaeren, met de gaeven diese van Godt in de Natuer ontsangen hebben, dienvolgens hebben de Ioden quaelijck gedaen door haer Geestelijcken Raet te volgen, soo doen wy oock, en doen wy geen quaet daer mede, soo en hebben zy het oock niet gedaen, want zy en kenden hem niet beter als wy die doen die wy Dooden op soo een Daet of Naem, en boven dien sou den goeden Godt soo veel Menschen dooden om Eenen te spaeren die Hy so wel een ander Lighaemgeven kan, als aen een ander, dat en sou immers met Sijn Wijsheyt en Goetheyt niet bestaen hebben, dat Hy soo veel werck sou verniet hebben, om een; of en is het Lighaem van de Mensch niet het werck Sijner Handen, en de Ziele of den Geest om beter te seggen sou Hy daer mede oock verniet of verdorven hebben, want het willen moester wesen, eer Hy die daet met recht of scheyn desselfs plegen kon, en als die daer was, soo was de sonde geschiet, of en is den wille niet soo veel als de daet, ten opsigt van Hem? de Antwoort moest Ia wesen, want het was de Leer en Beleydenisse.
| |
| |
Dan quam ick tot de Vrouw die de Inquisitie wilde invoeren of inbrengen, door my te doen doen dat tegen mijn gemoet streedt, dat was de Kinders slaen, en met de Roeden heerschen, dat ick seyde om mijn leven niet te konnen doen met reden die sy versmaede eer zy die eens hoorde of sag seggende ick en kenne geen reden, maer dien staelen Wet, die ick zeyde van den Goeden Godt niet te wesen, om dat hy met Sijn Natuer niet en accordeerde, dat zeyde zy niet te konnen of te willen sien, en op het leste zeyde ick spreeckt soo als gy Monden stoppen wilt, maer niet konnen, daer sou veel op te seggen vallen, men sou u wel contrarie konnen bewysen, maer op niet willen, niet als wilt gy niet hooren, ick en wil niet spreeken, maer door dit al kon ick niet beletten, dat zy in mijn presentie de kinders selfs quam slaen, en met de Roede eersen sestien mael op een dag of in vier-en-twintig Uren, sestien mael de ronde ginck, of dede gaen met de Roede in de Hant, om de Taeke of het pijl af te eysen, van dat vervloeckt werck, dat niet en dient als tot ydelheyt, dat is Spelewerck, dat de Nonnekens en Bageyntjens in haer Schoen niet en souden willen hebben laet staen aen hun doecken, (waerom ick nog wel uyt Korswijle gesegt hebbe de Bageyntjens dragen Kanten, om te hooren wat zy seggen souden en zy wierden daer soo quaet om als of men hun het meeste Affront van de Werelt gedaen hadde, seggende daer bewaert ons Godt voor, &c. en zy en schaemen sig die niet te maecken en dan te koop te draegen, waerom ick seyde, God salder u wel voor bewaeren als gy u daer voor bewaert, maer gy en doet het niet, hoe wilt gy dat Godt het doet, wilt gy dat Hy u het Lit beneemt daer gy die mede draegt &c. waerop zy seyden wy moeten het doen, als zy den sin vatten: ik repliceerde gy en doet niet, en vervolgde, als gy dedet als de Nonnekens u goet by malkander, dan en soud' gy het geen noot hebben, dan was't de Nonnen doen 't ook wel, ick repliceerde, daer zijt Gy-lieden ten deele de Oorsaeck van, door dat gy haer het goet soo naer af deelt als hun Ouders sterven, en vervolgde maer zy en doen 't u niet, zy en komen om geen erf-deel of het moet haer vrijwillig gegeven | |
| |
worden dan seyden zy ja, als zy de stervende niet en doen Knicken op haer Voor-schrijven, daerop seyde ick gy toont wraeck-suchtig Volck te zijn, door dat gy sulcke Fauten gaet op haelen, die ergens eens van Menschen heuge geschiet zijn en dan nog soo buyten propoost, dat is van een Paeter Iesuit geschiet soo der gesegt wort niet dat ick het segge, en 't is of het heele Iesuite order niet genoeg was om die straffe te draegen, maer dat alle Kloosters daer toe dienen moesten, tot de Vrouwen toe, en vervolgde, als 't oock al moet gesegt wesen, wat raeckt een Vrouw een Man of een Man een Vrouwe, soo verre om de Fauten te draegen, my dinkt dat elck quaet genoeg heeft aen de zijne, niet, dat ick de Nonnekens wil beswaren, gans niet, maer ick spreecke nu generael, om te toonen dat het onreedelijck is, dat men Vrouwen veracht om de Mannen fauten soo gy nu doet, want soo een stael kont gy van de Nonnen soo geyse noemt niet voort bringen, en dat dat van die Mannen gebeurt is, is niet waerscheynnelijck, volgens de gemeene Tael, die is, wien sal voor een ander Stelen? soo zy souden moeten doen, en vervolgde, dan sou het spreeckwoort altijd t'eenemael vals wesen, dat luyt gemeen goet, geen goet, dat nu noch slecht genoeg is, en dat my verwonderen doet, hoe Ymant die met reden begaeft is, het selve derft in den mont nemen, om dat hy weet dat de Opperoorsaeck alles Goets gemeen Goet is, selfs tegen de beesten en verdoemde Geesten, die hy min straft als zy verdient hebben, en daerom oock gemeen Goet genaemt wort, laet staen alle sorte van Menschen, goede en quaede soo der nu in de Werelt zijn, daer hy Sijn Soone doet overschynen, en wasdom voor geeft waerom hy oock gemeen Goet is, en ick hebt noch altijd verschoont om dese reden, denckende zy meenen, om dat het Klooster goet verloren gaet, om dat'er niemant op passen wilt, maer dat elck segt waerom sou ick het doen voor het gene ick'er in hebbe of van hebben moest, daer sal ligt genoeg weesen al en doen ick die moeyte niet, soo der gesegt wort dat die seggen die in de gemeynschap der goeden leven, maer dat moesten zy beginnen, die daer toe van de overste gestelt, of verkooren worden, men souse | |
| |
haest een ander deuntien doen singen, en de Menschen praeten al mede, of 't naer waerheyt gelijckt of niet, zy souden dat seggen, en dat doen, en de Kloosters souden bestaen, hoe dat, op niet met allen, Ia als ick'er op dinck, op kaekelerije; maer niet minder als dat, en het minste huys-houden, is meer kaekelerije diesaengaende als in seven Kloosters, daer en hoort men noyt dat dien het doet, of waerom sou ick het doen &c., soo men in meest alle huys-houdens hoore, by gebreck van regel die buyte questi is, elck heeft eenen op zijn selven en daer stellen zy dan noch Roem in, seggende ick wil mijn sin doen, of doe mijn sin, en soo veel Hoofden soo veel sinnen; maer dan stelle ick'er meer, seggende elck Hooft vijve voor het minste, en die strijden noch dickwils tegen malkander, soo dat het Hooft zijn eygen sin niet en kent, of weet, soo dat simpel Hooft dede.)
Zy wilde dat de Kinders haer Lief hadden, en temteerde haer, als de brinsen de Beesten doen, met steken en stooten als met een elsse, met Geest en Vlees, dat is door woort, en Hant, zy gaf de Kinders ondertussen een Brasmael, om hun Prop-derm te noemen, en buyten dien gasse hun niet als Hooy en Strooy, in conparatie van Menschen kost, want zy en gaf haer niet als Water en Sout, gekookt, en dat noch weynig genoeg, en een beetje groen daer in, soo dat het de Koeyen Paerden beter in de weyde hebben, door datse beter hun bekomst daer van Krijgen, ook hebben zy min last sonder slaegen, en als ik dat onsen Biegt-Vader zeyde, die repliceerde, ick hoore wel dat gy malkander niet verstaen kont, eender als of ick het om mijn selven dede, waerop ick zeyde wat is 't van verstaen, wy moeten maeken malkander te verstaen, want wy moeten met malkander leven, en de Kinders moeten gehouden zijn, van ons of van andere en ick wilse wel houden, en zy oock, soo het schynt, dienvolgens moeten wy leeren malkander verstaen, en gy moest hier toe een woort spreeken, en seggen wien'er gelijck of ongelijck heeft, ick die de Kinders wil doen als mijn selven, of zy die haer soo wil doen, en als gy siet dat het daer mede niet helpen wil u Vaderlijcke Authoriteyt gebruycken, om die te dwin- | |
| |
gen, die quaet willig is, en wiltse nier gedwongen wesen, deporteeren, daerop sweeg hy stil, dan vraegde ick waerom hy niet en antwoorde, hy zeyde om dat het dingen zyn die ons niet en raeken, ick repliceerde met verschricken, hoe wat Tael is dat? en vervolgde raeken de Kinders de Vaeders niet, of de Onderdaenen de Overigheyt wien raecken zy dan? en vervolghde noch, zyt ghy niet onsen Vader, en wilt gy ons niet beschermen nog verlossen? wien sal het doen, of tot wien sullen wy gaen? tot Godt, die heeft Vw Lieden daer toe ghestelt, en vervolghde als Hy het selfs doen wilde, dan en sou hy u niet gestelt hebben, en vervolghde noch, als hy het dede, wat sout gy L. dan doen, hy en antwoorde niet, maer zeyde dat is een schie ijck wyf, ick dagt wel dat het niet wesen sou, daerop vraegde ick waerom hy dat niet gesegt en hadde, hy veynsde dat niet te hooren en vervolgde gy zyt te soet van humeur, en zy te steur, daerop zeyde ick dienvolgens beyde slecht en vervolgde toont gy ons nu de middelmaet of hoe het behoort, want te soet en deugt niet, en te stuer, oock niet, hy repliceerde dat en segge ick niet en vervolgde wel zyt gy soo presijs in u woorden of soo begrypelijck soo mag men wel op zyn woorden letten, ick en meyne niet al te soet, maer soet, ick repliceerde dat en segge ik oock niet, want al te soet is walgelijck, dan seyde hy ik moet gaen om Mis te lesen, ik vraegde wilt gy u dan daer mede niet moeyen, hy antwoorde ick sal eens sien, ik repliceerde wat valt daer aen te sien, hebt gy u resolutie by u niet, hy antwoorde ick hoore paertije, ick vraegde wat komt dat te pas, hy antwoorde heel wel of ick breng te pas, ick repliceerde dat dunck my ook en stont om hene te gaen: dan zeyde hy ick sal haer eens spreecken, ick zeyde doet het of laet het 'ten schilt my niet, of om mynent wil hoeft gy het niet te doen, zyt gy het niet verpligt om de Kinders te doen, en ginck soo weg: t'Huys komende ont ick haer niet, en een ure daer aen quam zy t'Huys en scholt my lustig seggende voor eerst jou duyvelse Commere, daerop vraegde ick zijn 't Commeren die Ymans fauten openbaeren aen diese verbeteren konnen, en om datse die verbeteren souden, soo en kenne ick geen andere, en vervolgde | |
| |
en dat en hebbe ick noch niet, als fauten gedaen, maer alleen u order voor gedraegen om te hooren of hy die goet keuren sou, maer dat en mogt niet helpen als zy sag datse my niet verstooren kon, soo liep zy haer wraeck lust aen de Kinders boeten, het geene ick gewaer wiert door het geschreeuw der Kinderen, en als ick haer meynde te beletten, soo stiet sy my te rug en sloeg hun dies te meer, en door mijn swacktheyt kon ick haer niet vermeesteren, dat dede my beswijcken soo dat ick een tijd lanck van mijn selven was, en tot mijn selven gekomen zijnde, resolveerde ick naer mijn ouders Huys te gaen, en haer dien handel te openbaeren, die zeyden blijft t'Huys, en ontstelden hun over den selven, en also ick seer bevangen wiert, door de uyt stekende droefheyt soo resolveerde ick wat te Bedde te gaen leggen om adem te scheppen, te meer om dat ick alles los moest maeken dat aen mijn lijf was, en dat my alles tot een last was door de uytstekende benautheyt, en wat gelegen hebbende, komt den gemelden Paeter in, en segt mijn Moeder te komen besoeken, die zeyde dat hy wel dede, en hy veynsde nergens van te weten vraegende hoe ick het al maekte in de school, mijn Moeder antwoorde eenvaudig weg, soo als zy wist waer over hy voor eerst scheen te verschricken, en dan zeyde hy maer Moeder weet of bedenckt gy wel dat u dochter een Bernardus Kinje is, of een Honinck-Beytje? en daerom Winden voor Donder-slaegen kan aen mercken, zy antwoorde Ia, dan zeyde hy dienvolgens moet gy haer niet te veel gelooven, en vervolgde u Dochter wort van een wonder Geest geregeert en dat weet gy oock wel dencke ick, want die bevangentheyt is daer oock al een teecken van, daer op wist zy voor eerst niet wat antwoorden, en dan stemde zy het toe sonder erg te denken, dan vervolgde hy met historien te vertellen van het bedrog dat'er in de Werelt omgonck raekende de wonder Geesten, waer door hy haer in twyfel bragt, of ick van geen quaede Geest mogt geregeert worden, of beseten zijn, en als hy dat merckte soo zeyde hy dat is te bedugten, want zy wilt naer ick hoor de Kinders in hun luyheyt stijven, eender ofse niet sien wercken mogt: mijn Moeder vraegde wat sou men daer | |
| |
tegen moeten doen, hy antwoorde daer is veel raet toe, en vervolgde sommige sluytense op, en laeten niemant daer bykomen, als den eenen of den anderen geestelijcken om hun te belesen en dat in een duystereplaets om dat den boosen een vyant is van het ligt soo doense dat om hem te doen klappen, en als hy dat niet doen wilt soo slaet men hem met roeden om hem te dwingen, en men geeftse niet te eeten als ondertussen wat, hier door bestierf myn Moeder, en zeyde lieven Heer, dat is hart voor een Ouder, en vervolgde my dunckt dat ick dat niet en sou konnen doen, daerop vraegde hy waerom sy antwoorde om dat ick dencken sou, dat het sonde sou wesen, hy repliceerde dat is malle praet, en vervolgde sou dat meer sonde wesen, als dat gy dat een kleyn Kint doet, en vervolgde noch, of geesselt gy geen kleyne Kinders of maekt gy daer sonde van? zy antwoorde Neen, dan vraegde hy wat reden hier toe meer als tot de andere, en vervolgde is het eene niet soo wel u Kint als het ander, laet den Boosen Geest nu noch buyten staen, zy moest Ia antwoorden volgens haer kennis, dan vraegde hy als gy u Kint daer mede behouden kont, sout gy dat niet willen doen? zy antwoorde Ia, maer niet geeren, om dat my denckt dat het soo niet en hoort, daerop zeyde hy dat en zijn maer gedagten, en vervolgde ik weet wel dat gy te wys een Vrou zyt, om niet liever het lighaem te verderven, als de siel van u Kint tot een Proije te laeten of te geven aen den Boosen Vyant, daerop zeyde zy wel Paeter hoe praet gy soo en vervolgde dunckt gy dan dat mijn Dochter van een Boosen Geest beseeten is, hy antwoorde mijn gedagten moeten u tot geen regel dienen, en vervolgde gy moster een Doctoor laeten by komen, en hooren wat die daer van segt, segt die datse geen siekte en heeft maer fantasien, so kont ghy wel mercken wat hy seggen wil, en vervolgde noch ick kenne een ecspert Man, belieft u dat ick daer eens omme gaen of in passant segge dat hy haer eens by komt ic sal't doen, en hy sal terstont wel seggen wat haer schort: zy zeyde dat en hoeft niet ick salder wel om stieren? hy repliceerde dat is het minste van mijn devoir &c. zy stont het toe, en als hy meynde uyt te gaen, soo versoght zy dat | |
| |
hy eerst eens by my sou komen en my aenspreeken dat dede hy maer kreeg geen antwoort, en als zy vraegde waerom ik hem niet en antwoorde die my uyt Liefde besoeken quam so suchte ik eens, en zeyde Ia Liefde sonder meer, daerop zeyde hy haer in 't Oor zy heeft ons gehoort, en zeyde helderop als gy tegen my niet spreeken wilt soo gaen ick heenen, ick sweeg daerop stil, dan zeyde mijn Moeder Paeter voelt haer Pols eens, en greep dat seggende mijn hant, ick wilde het te rug haelen maer kon niet, door haer vast houden, en als hy die gevoelt hadde soo zeyde hy zy en is niet t'eenemael vry van Koorts soo ick merck want zy is soo klam van't sweet, daerop zeyde zy dat doet die benautheyt, en vervolgde ik salder eens een Doctoor laeten by komen, hy zeyde, dat en sal niet quaet wesen.
Kort naer zijn vertreck quam die, en sprack dat lesjen dat hy hem geleert hadde, en kort naer zijn vertreck vraegde mijn Moeder of ick niet en wilde opstaen? ick vraeghde waerom? zy antwoorde, om wat te doen, ick vraeghde wat? zy antwoorde, Werck, ick vraegde of zy soo veel Werck hadde datse my niet een Ure dry of vier kon laten rusten? zy antwoorde neen, en vervolgde ten is daerom niet, ick vraegde waerom dan zy antwoorde om dat ick dinck dat gy van een luyen geest beseten zijt, of sout konnen wesen? ick vraegde waerom zy antwoorde, om dat gy voor eerst in dat luy Klooster hebt willen wesen: ten tweeden om dat gy niet en mogt sien Wercken, en men segt die niet en mag sien Wercken dat die uytstekende luy is: ten derden om dat gy so gaet leggen: als sy dat seyde, wiert ick te dencken om een Historie die ick kort te vooren gehoort hadde, van een Vrouv die daegelijcks by de Rijcke-lieden quam dat was van een Kint dat gestickt of gesmoort was tussen twee Bedden, op aenraeding van de Geestelijcke naer dat zy het dol of uytsinning gemaeckt hadden door terging. Sy vertelde eerst hoe zy het deeden opsluyten in een duyster plaets, sonder eenig geselschap, en dat een Kint van negen of tien Iaer out, en sonder Eeten en Drincken, als een Weywater en Broot dry of vier daegen lanck, en dan hael- | |
| |
den zy het, daer uyt om te Belesen en met Roeden te slaen van den Hoofde tot de Voeten, en dan weder opsluyten soo lang tot dat het Kints Naegelen tot verscheuren stonden en zijn Tanden tot verslinden en zijn Oogen vol Wraeck suht en dat het Bloet door het koocken bedurven was, en het schuym uyt den Mont liep.
(Dese geschiedenisse was gepleegt aen een Kint dat gesegt wiert met eenboosen Geest gespeelt te hebben, als een Vrouw met een Man, en dien boosen Geest hadden zy gelegenheyt gegeven om weg te loopen, door dat zy achter uyt traeden door verschricking, en vlooden door die inbeelding, eender als of sulcks niet aenders en kon geschieden als door sulke Geesten, die meer gemeen zijn, en of't niet geschieden kon door een Student, of Gaeuwe-dief, om die Kinders ongeluckig te maeken en de Ouders met eenen, waer door zy gelegentheyt geven aen haere Vijanden om hun die Poets te speelen, soo die Vrouwe seyde dat dickwils beurde onder de Reycke-lieden, door dat hun Kinders maer van meyden opgepast worden die dickwils meer naer de Vreyers sien als naer de Kinders, en de geestelijcke soo gelegentheyt gaeven om Gelt te winnen door voor haer te bidden om dat Godt haer onagsaemheyt vergeven sou, waerom ick seyde dat zy het selfs wel konnen doen, met haer swarte Rocken om het Volck te meer te doen gelooven dat het die geesten zijn die zy swart afmaelen, of Volck die zy daer toe uytsenden of van haere Discipels, dog en seyde ick dat niet of ick hadde meer bedrog onder haer gevonden) hier om sweeg ick stil, denckende zy mogten het my oock doen, en stont op of seyde alleen Moeder Moeder, en schreyde bitterlijck, seggende, waer toe zijt ghekomen, en begaf my in den gebede, seggende Heer of Hemel-vaeder gebruyckt my tot een Instorment om de Werelt te verlossen, aendermael tot vernieting van de listen des vijants, of doet my vergaen in den niet daer ick uyt gekomen ben, hier toe riep ick al aen dat mede bidden kon tot hulp sonder bepaeling Dag en Nacht en waeckte tegen haere versoeking, en terging, en dede strenge penitentie niet slaepende of leggende als op de bloote plancken, en dat maer een ure of twee in den nagt, behalven dat soo lag ick op mijn bloote kni- | |
| |
en en bad, en vaste heele Daegen over, en onthielt my al dat lustig was en gaf dat aen den Armen en adt niet als gedwongen door de flauten of qualijckten, daer ick dickwils meynde in te blijven, het gene ick stukswijs aen mijn Biecht-vaeder bekent maekte dat was den pastor van onse Parochie, niet seggende dat ik het deede, maer vraegende of sulcke daeders wel deeden dan of dat de krachtigste middelen niet en waeren om Godt te verplichten om ons te verhooren, en dan hadde ick al lang sonder Hemde aen gheweest, hier toe kreuckelde ick de selve, om dat mijn Moeder het niet mercken sou, diese my schoon gaf, en Ondertusschen seyde ick datse nogh niet vuyl genoeg en waeren om af te leggen, dan vraegde zy wel hoe komt dat u Hemden nog soo schoon zijn? ick antwoorde wien weet dat, of misschien door dat icker geen vuyl Werck mede doe: dan seyde sy eens, ick en weet niet of'er niet anders en schort, dan of gijse wel draegt, daerop seyde ick wat praet is dat, en vervolgde wat sou my bewegen om sonder Hemde te gaen, die soo slegt van leven is, dat de lieden twijffelen of zy van geen quaeden Geest beseten is? dan wilde zy het sien, en vatte hier om mijn arm vast, en als zy kontraeri bevont, overhaelde zij my schrickelijck seggende, ick en weet niet wat gy nog al versinnen sult, om u onder den voet te houden, en onbequaem te maecken om yets te doen, daer op seyde ick wat praet is dat, en vervolgde hebben die heylige, oock dat Oog-merck gehadt, en vervolgde soo hebben zy wel quaelijck gedaen, zy vraegde wat voor heylige, en ick haelden der een deel op, die sulcks gedaen hadden; en in 't spreecken quam my te vooren datse meest alle soo gedaen hadden, en nog erger sih met Sweepen geslaegen datter het Bloet by neer liep, het gene ick oock sou gedaen hebben soo ick het niet gelaeten had om mijn Suster die daer ontrent sliep, want ick hadde al haire Koorden gedragen met aerde Knoopen op mijn bloot lijf, en die in gedruckt door mijn ryg of stick lijf, en ondertussen met potscherven gekraut so Iob gedaen heeft, en dat en wist mijn Moeder al niet, maer alleen dat ick den meesten tyt waeckte, en selde of noyt op Bedde of Matras sliep als gedwongen, en sonder Hem- | |
| |
de, en zy seyde met geen Heyligen te doen te hebben maer met my en vervolgde ick en verstae niet dat gy die dingen langer doet, en vervolgde nog men sieter uyt als een Aertwormen, en men wil sig nog erger maeken, my denckt dat gy lijden genoeg hebt aen u zwack lighaem al en doet gy u geen lijden meer aen, daerop seyde ik geen lijden daer in te hebben, zy repliceerde ten kan niet wesen, of gy moest betoovert zijn, of de duivel moeter mede speelen, waer door ick so ontstelt wiert, dat ick geen raet en wist, en begaf my tot naer dencken haerer woorden, en ginck mijn doen colasioneeren met de Wet, en bevont dat het daer tegen overstont of grouwelijcke sonden waeren, en ginck die Biegten, als selfs verkorting, of disperaete accien, waer over mijn Biecht-vaeder sig onstelde, om dat hy noyt sulcks van my gehoort, hadde en vraegde hoe ick daer toe gekomen was, ick antwoorde door 't exempel der heylige die ick hem noemde waer door hy soo konfuis raeckte, dat hy niet en wist wat seggen, en naer dat hy een tijt lanck sonder spreecken geseten hadde, soo seyde hy te moeten gaen om Misse te leesen, of uyt te moeten gaen om Siecken te besoecken: daer naer gink ick hem t'Huys vinden, maer en kreeg geen bescheyt, hy seyde te willen dat hy my noyt gesien en hadde, ick vraegde waerom, hy antwoorde om dat ick geen tijt en hebbe om mijn Hooft met u te breken, ick vraegde wat Hooft-breking hy meer aen my hadt als aen een ander, hy seyde dat weet ick wel want gy maeckt dat ick niet studeeren kan dan stont ik en keeck of ik slecht was, of dat de steenen spraecken en seyde by mijn selven lieven Heer wat tael is dat, en wiert soo gealtereert dat ick niet een woort meer en kon spreecken, en hy liet my dat gesegt hebbende staen en ginck heenen, en als ick wat gestaen hadde quaem de meyt die zijn nigt, en een Geestelijke Dochter was, en seyde Iuffer belieft u weg te gaen, Heer-oom en heeft geen tijt of gelegentheyt, of genegentheyt om meer met u te spreecken, ik vraegde waerom? zy seyde gy hebt de reden gehoort, daer op ginck ick met beving heenen.
t'Huys komende, gink ick naer mijn Slaep-kamer toe en begaf my op een nieuw in den gebeede, maer liet de | |
| |
heyligen naer die ick dan voor verdoemde en quaeden Geesten aenmerckte om dat zy ons tot quaede excempelen dienden, en wiert versterckt soo dat ick alle de alterartsien quijt raeckte, maer bevont dat ick hem niet meer en sou konnen aen spreecken of naerderen, door dat zy weder quaemen als ik dagt by hem te gaen en 't een of 't ander te vraegen of te seggen, en resolveerde dan dat door schrift te doen, maer ick en kreeg geen antwoort hoe veel ick schreef, en wiert gewaer dat hy mijn Moeder en Susters tegen my waepende seggende, dat ick van een wondere geest geregeert wiert en dat zy op haer hoede moesten wesen, of dat hy hun verleyden sou, waer over ick my alsoo seer verwonderde en ginck dan by den anderen Pastoor, maer daer en was 't niet beter, die en wilde my niet hooren, maer seyde dat ik by den anderen blijven moest, en als ik seyde dat hy my niet hooren wilde, so seyde hy, 't is een teyken dat gy slegt zijt, daer op vraegde ik, hoe kan ik dan van mijn slechtigheyt af komen, als hy, en gy my niet hooren wilt, hy seyde dat mogt gy sien, en sloot het venstertjen voor mijn neus, en al soo ick meynde uyt te gaen seyde hy mijn Heer Bisschop Canonik van sinte Ian, is een Fraei Man, of die heeft beter tijd, ick zeyde, ick en kan soo verre niet loopen of gaen; t'Huys komende stonter een Dochter of Vrou, die seer lofelijck sprack van den Prioor der Karmeliten, seggende dat het sulcke een uytstekende Man van Leven was, ick dogt dat is goet, en ginck daer naer-toe en zeyde hem mijn wedervaeren, en vraegde of hy mijn Geest wel sou willen beproeven, hy antwoorde Ia: en zeyde dat is een slecht volck daerom konnen wy oock geen gemeynschap met hun houden, en wy verschillen als Ligt in Duysternisse, dan maekte ick hem alles bekent, dat my over quam, tot mijn gedagten toe, hy keurde alles goet, en zeyde dat ick van eenen goeden Geest geregeert wiert, en dat ick vrij naer Sijn in geeven doen mogt, dan versogt ick dat hy mijn Moeder dat sou seggen, dat zeyde hy te sullen doen, maer daer en quam niet van, of ick was al uyt den Huyse, en dan zeyde hy noch maer, als den anderen, met veranderde woorden, seggende; sy woort van een wonder Geest geregeert, en zy sou wel wesen sose een faute niet en hadde, dat is sose hem niet al te | |
| |
veel gehoor en gaf, maer naer onsen raet dede, mijn Moeder zeyde dat segge ick oock maer so een hooft heeft zy en dat seggen alle haere Biegt-Vaeders daerse by geweest heeft sedert datse uyt het Klooster is, datse niet doen, en sal, of het moet met haer caparitie, of sin over een komen, of haer Geest moet het goet vinden, al dede men noch soo veel, daerop zeyde hy Moeder weet gy dat, zy antwoorde Ia, en vervolgde is't so niet, hy zeyde Ia, en vervolgde waepenter u tegen, want hy is van stercken Drift, of van een stercke Natuer, en vervolgde noch 't is Iamer dat zy die faute heeft anders was zy de meeste Heylige die'er oyt op de Werelt geweest is, en doen, hy dat zeyde hadde ick hem mijn Geest geopenbaert door woort en schrift, dat ick geschreeven hadde om hem de contradictie van zijn, of haer doen aen te toonen, daer ick met woort niet stout genoeg toe was, oock geen tijd genoeg toe hadde, waer toe ick gelegentheyt kreeg, naer dat ick een weynig tijd met hem verkeert hadde, door een Vrou die mijn Moeder aensprack om te hooren, wat raet zy gedaen hadt om my tot stilte te brengen, of het Klooster uyt het Hooft te praeten, om die mede te pratiseeren, aen haer Dochter die uyt het klaerisse Klooster gesonden was, (om haer onpasselijckheyt) en dan versogt dat zy my by haer sou senden, om haer ter neder te stellen, of te troosten, het gene zy dede, en vont daer sulcke een contiment in, datse versogt dat ick by haer sou komen woonen, en met haer een School oprechten, dat wiert ghedaen, en als ick daer quam vont ick'er een Suster die soo bedurven van Natuer was, datse geen slot kon houden, maer al zeyde dat haer voor den Mont quam, en om dat ik haer daer over bestrafte, wiert zy so hels boos op my, dat zy my dreygde te verscheuren, en verpligte te vertrecken, op mijn slaep Kaemer, al waer ick op bleef soo lang als ick geen ander in komst hadde.
Daerop zijnde, Schreef ick die contradicktien, waerom hy mijn Moeder aen sprack en zeyde, dat zy my niet en behoorde soo veel vrijheyt te laeten, het gene zy my over zeyde sonder hem te noemen, en om dat hy my altijd sulcke goede woorden gaf, soo en kon ick geen quaet | |
| |
van hem dencken, voor en al eer ick hem selfs ontrou bevont, maer zeyde hem alle dese dingen over, waer over hy sig onstelt toonde, en als dat een tijd lang geduert hadde soo gingen mijne Oogen oopen, en sag dat hy dien segsman was, en zeyde hem dat oock aen, om te hooren wat hy seggen sou, maer hy en zeyde niet, als 't is wonder gy zyt wel, of geluckig, en ick wenste dat ick oock soo waere, het gene ick voor spot op nam, en hem daerom als een spotter strafte, seggende de spotters sullen hun loon krijgen, of schaemt gy u niet, met u Grijse Hairen, voor spotter te dienen, &c. dan zeyde hy met een effen aenschijn, ik en spot niet, waer door ick oock so altereerde dat ick als stom wiert, en kreeg sulcke een af keer van hem, dat ick sidderde, als ick dagt van by hem te gaen, of met hem te spreecken, soo wiert ick genootsaekt van hem te blijven, oock schoude hy my van dien tijdt voort, het gene ick bevont, door dat ick my gewelt aen dede om mijn schriften van hem te haelen, en dat hy my weygerde met beving, en sig haeste om van my te gaen, het gene my stout maekte, en dede seggen, dat ick hem wel wat anders leeren sou, en dreygen met den Bisschop, over hem te klaegen, dog quamt daer niet toe, t'Huys komende, vont ick een Geestelijcke Dochter die naer my wagte en zeyde dat zy een Klooster wist dat volck van doene hadt, daer den Pastoor van een Dorp op welck dat was of begonnen wiert, Paeter van en een fraei en Godtvreesent Man was, ick zeyde daer geen goet toe te hebben, zy zeyde gy en moet geen hebben, want 't is in zijn eerste beginsel, en vervolgde al onbracker noch wat, ick weet wel Ymant die'er wat toe geven sou, al en wilden het u Ouders niet doen daerom gaeter vry naer toe, gy sult'er soo willekom wesen als of gy uyt den Hemel quaemt, ick vraegde hoe dat, zy antwoorde gaet by soo een Advocaet, en segt dat gy genegen zijt om in een Klooster te gaen, en dat gy dat tot Maegdendaelen digt by Antwerpen wel sout willen sien, hy sal u goet addres geven, dat dede ick:
Daer komende vraegde hy naukeurig naer mijn staet, en gelegentheyt, die ick hem eenvaudig zeyde, daerop gaf hy my een addres aen den Pastoor, die my daerop | |
| |
minnelijck ontfing en wel trackteerde, en die toonde twee of drij daegen lanck een uytstekende wel gevallen in mijn praet te hebben, bysonder als ick van de Abstinentie sprack, of onderworpenheyt mijner natuer, die hy dagt tot een patroon van naervolging te gebruyken of te stellen, welcke gedagten hy te kennen gaf door te seggen dat sal heel wel komen, om andere aen te setten, die dikwils onwillig zijn, denckende dat het onmenschelijck is, daerop zeyde ick soo is 't, of sout wesen als ick noch in dien Staet was, om dat te konnen doen, waerop hy my met verbaestheyt aen sag, en zeyde wat tael is dat, en vervolgde ick meijnde dat gy indien staet waert, ick zeyde Ia des ligaems maer niet des Geestes, mijn lichaem kan't en wilt het lijden, maer mijn Geest wilt het niet geleden hebben, en dede daer de reden by, die hem verstomden, en deden van my vlieden, als groote haest krijgende, of bang wordende, waer door ick verschrickte, doch en wilde ick dat niet laeten blijcken, maer hielt my, of zijn haest van een ander oorsaek quam, en zeyde als zijn Suster daerop by my quam, en vraegde wat ick haer Broeder gedaen hadde, of wat hem over quam om dat hy soo schielijck weg liep, en soo bang sag, dat hy aparent Kacke kreeg met verlof, waerop zy zeyde hy en doet want hy is het huysken voorby gegaen, en op zijn Studeer-Kaemer geloopen, en heeft die veerdig toe geslaegen, ick vraegde wat'er was, en hy en gaf my geen antwoort, en daerom dagt ick dat gy woorden gehadt hadde, ik zeyde Ia, maer niet om so te doen want wy hebben in soetigheyt gepraet, en seijde haer eenige redens, maer zy zeyde die niet te konnen verstaen of sig met sulke dingen niet te moejen, en kort daer aen quam hy weder en zeyde te moeten gaen studeren, en vraegde of ik weg wilde gaen, ik zyde Ia, en vraegde wanneer ick sou konnen of mogen weder komen, hy zeyde ick en weet dat niet, en vervolgde, ick en geloof niet, dat het zijn sal, want gy zijt te stout of te wijs, wy en soeken maer Ionge, of Simpele Menschen, ick seyde, gy en zeyd dat Gisteren niet, en vervolgde waerom segt gy dat nu, en vervolgde noch is 't om die reden, wederlegt die, of toont datse quaet zijn, ik salder van afstaen, hy zey- | |
| |
de niet te willen disputeeren, en vervolgde gy sout moeten, alle die dingen versaeken of u eygen selven verloogenen, en ons Simpel gehoorsaemheyt beloven, en eer wy u nemen souden, soo sout gy al eerst moeten een tijd lang by een expert Man, van onse Societeyt te Biegt gaen, ick vraegde waer die woonde, hy antwoorde in alle plaetsen, ick vraegde te Gent oock, hy zeyde Ia, ick vraegde waer, hy noemde den gemelde Canonick, en noch twee of dry, die noch verder van mijn Huys Woonden, of daer ick al slegte proeven van gesien of gehoort hadde, (dat waeren quanten die kort te vooren een nieuwe leer of confuisie gebragt hadden met naem van den hoogen sin, om dat hy onbegrygelijck was, zy wilden volkomen over de Conscientien, der Menschen heerschen, waerom ick zeyde) mijn Heer ick sien u voor te eerelijk een Man aen, om den Hemel te willen berooven, van Sijn Heerschaepije, waerop hy zeyde ick en mag niet lang by u blijven wilt gy gaen, soo moet gy gaen, of ick moet u verlaeten en ik en wist den weg niet om uyt te gaen of weg te koomen, daerom moest ick Ia seggen, en hem tot een uytleyder versoeken het geene hy my weygerde, en zeyde, dat daer wel minder toe waeren, ik vraegde van waer komt dese schielijcke verandering, gy hadt gisteren sulck een rispect voor my, en nu so een, en vervolgde hoe goet is't dat niemant en hoort, zy souden wel dencken dat gy u wil met my gedaen hadt, en my daerom socht quijt te wesen, of dagt het alleen, en ginck met alteratie weg, bysonder om de onvrijheyt van den weg, die ick heen moest, om by den waege te komen, en dan trooste ick my, met te dencken 't is beter dat hy daer gebleven is, want het mogt een Hoeren Dop wesen, en die my by hem saegen mogten meynen, dat ick een Hoer was, of hy mogt my hier onteeren, en dat Godt hem daerom belet heeft met my te gaen, want daer schort Iet, of daer moet Iets schorten, dat hy sig soo aenstelt sonder reden, want die redens zijn geene; dan dagt ick wat sal ik den Advocaet seggen, en vervolgde hy mag oock soo eenen wesen, ick salder beter van daen blijven, dat resolveerde ick te doen, maer wiert verhindert door zijn Meyt die my quam ver- | |
| |
soeken met een groote beleeftheyt, en teerderheyt, seggende mijn Heer doet u goeden Dag seggen, en laet zijn dienst presenteeren, en vriendelijck versoeken, of gy hem sout believen de Eere te doen, van eens by hem te komen, hy sou selfs gekomen zijn, maer hy is geincomodeert, en hy sou u geeren vraegen, hoe het u gunter al behaegt &. ick sogt my voor eerst te verexcuseeren, seggende, dat ik geincomodeert was, maer ten mogt niet helpen, de Meyt zeyde Iuffer kom vry, u en sal geen leet geschieden, want mijn Heer is een Eerelijck Man, ick en dorst mijn gedagten niet seggen, om dat zy zeyde niet te mogen gaen sonder my, soo resolveerde ick, met alteraetien, die een voorteyken waeren, van mijn aenstaende leet, te gaen, dog wiert ick gesterkt.
(Daer komende vont icker hem, die speelde lustig het Ioncker, seggende, verwondert te zijn over mijn onbeleeftheyt, waer in hem den Advocaet helpte, ick seyde het selve en voegde daer by ick meynde dat gy discreter waert, als dat gy Imant sult ongehoort veroordeelen, en vervolgde, wat weet gy Lieden, of ick wel eens hebbe konnen komen, dan of ick niet soo lang plat te bedt gelegen hebbe door onsteltenisse, zy vraegden waer van, ick antwoorde voor eerst van soo een ontmoeting, en ten tweeden van so een verre weg alleen te gaen, daer ick seven mael sou konnen vermoort geworden zijn, sonder Menschen kennis, maer daer en gaeven zy soo het scheen geen acht op, want zy gingen voort met my uyt te maecken voor al dat bedenckelijck was, en te verfoeyen, seggende foey jou en verweeten my dat ick op een Kaemer woonde seggende, dat dat Kanalje was, en dat icker toe gedwongen was, door mijn schielijck humeur dat met geen Menschen over een kon komen &c. (ik hadde hem vertelt dat my gesegt was van een relisieuse, dat mijn Moeder gesegt had doen zy hoorde dat ick op die Kaemer was, laetse nu op Godt vertrouwen daerse altijt van gesprooken of op geroepen heeft, ick en sal naer haer niet sien, en hoe ick van dien tijdt af gesont was geweest, en soo versterckt wiert dat de Relisieuse sig verwonderde, om dat ick seyde, ick hebbe eens gehoort datter ongeloovige waeren die | |
| |
niet gelooven wilden dat Iesus Christus in de Hostie was, en dat zy seyden sluyt die Kalvers drie daegen op, sonder Eeten en drincken en soo zy geloovig worden, en op den derden dag hem aenbidden, in de selve soo sullen wy het gelooven, en zy dedent, naemelijck de Kalvers, en dan bekenden zy dat hy daer waerachtelijck was, met Vlees en Bloet, en vervolgde mijn Moeder weet dat ick oock niet te Eeten of te breken hebbe, en voert zy sulcke een tael soo moet sy ongeloovig zijn, en my oock soo willen maecken door my dat te laeten aen seggen, dog sal ick de Kalvers slachten en vasten en wachten op Godes genae, of toe seggen, hopende dat zy dan sal geloovig worden als zy siet dat hy my versogt, dan hoe ick nog eenig weynig Gelt hadde, en dat niet en telde om te konnen seggen ick hebbe soo veel Gelt dat ick het eynde of tal niet en weet, verder hoe ick daer af nam om Wijn te koopen, en om daer een droppel twee of drie alle dag van te drincken om te konnen seggen, God versorgt my soo rijckelijck dat ick alle daag den Wijn drincke in stee van anderen dranck, soo ick oock dede, want ick mengde die met Waeter als ick dorst hadde, het geene my selde beurde, en aenders dronck ickse suyver tot verstercking en verquicking, en wiert soo lustig dat mijn Moeder weynde dat ick het niet en was doen ick by haer quam, maer mijn Geest, of een Geest die mijn gedaente hadde aengenomen, welcke actie hy dan prees, en nu maekte hy der een bedrog van, soo verdraeyde hy alle mijne woorden die ick hem in vrientschap, en in secretesse gesegt hadde,) waer op ick vraegde of zy my niet anders te seggen hadden, en vervolgde so mogt gy my wel t'Huys gelaeten hebben, en als ick sag dat ick daer mede niet en won so stelde ick my om te strijden: voor eerst vraegde ick den Advocaet, of dat de Rechten van den Lande medebrachten, namelijk dat men ymant ongehoort veroordeelt, daerop seyde hy wat hier van de Rechten wilt spreecken een Pif rock of bescheeten Dinck, en vervolgde hey dog segt ons waer hebt gy Gestudeert, ik Repliceerde wast met schelden te doen gy sout een goet Advocaet wesen, dat kan ik wel hooren, beter als om voor recht te pleyten of te procedeeren, dan seyde den Pastoor met | |
| |
opstuyving mijn Heer doetse uytgaen zy doet u kracht en gewelt stootse ter Deuren uyt, ick Repliceerde dat doet men Schelmen en Dieven, maer geen eerelijke lieden, en vervolgde hebt het herte een van beyde dat gy de Hant aen my slaet, daer op seyde den fynen Priester daer en zijt gy niet weerdig toe, maer wy sullen daer wel aender toe vinden, daer op vloog ick op en sette mijn Handen in mijn zijde en keeck hem over zijts aen en seyde, sie eens wat hier komt van weerdigheyt spreecken, een schiets Ioncgen of een helle Kint, en vervolgde ick mag wel uyt scheyden eer ick in Tooren omsteeck want hy en is mijn Tooren niet weerdigh, dan wast Bloedt dat ick dat lijden moet, ick Repliceerde lijdt het niet, hy seyde ick en sou 't niet doen dat ick het niet en liet om mijn kruyne, daer op seyde ick, een schoon pretext, een Dek-mantel der eerloosheyt, want gy en hebt soo veel koerasie niet dat gy een eerelijck Persoon durft onder het Oog sien laet staen aen raecken, en dan heeft het de Kruyne belet hey dog wat souden wy malkander wijs maecken, of maeckt dat een aender wijs, die, die loopkens niet en kent, daer op seyde den Advocaet mijn Heer ick sou uyt scheyden, want gy siet dog wel datter geen eere aen te haelen is, 't is een asserante vint mender eene, gy mogt wel seggen gy en kentse niet doen gy hier in quaemt, want ick meynde dat het een sinceere Dochter was, een Duyf sonder Galle, ick viel daerop in, seggende gy meyndet dat gy een Sottin voor had segt so om kort te gaen, hy seyde dat komt schoon my dunckt dat gy hier komt om my te commandeeren, ick Repliceerde dat komt schoon my dunckt dat gy my hier ontboden hebt om my te onteeren, en dat gy twee Schent-brocken zijt, of eere dieven, daer op seyde hy 't is jammer dat ick hier geen getuygen by en hebbe, ick meyn dat ick u een dans sou doen danssen die van klinck sou wesen, daer op seyde ik ad idem, en voeghde daer by, ick mijn dat het helder gaen sou, en van verre sou gehoort worden, dat twee sulcke gestudeerde Mannen tegen soo een ongestudeert Wijf soo ageeren, daer op begon hy te lachen en seyde daer en is niet aen te doen, 't is een aerdig Wijf, ick Repliceerde gelijck ghy een aerdigen Man, | |
| |
hy repliceerde ik en ben so geluckig niet dat ik een Man ben, ik repliceerde, ik en ben so geluckig niet dat ik een Wijf ben, dan seyd hy wy mogten dan wel ons geluk samen leggen, ick Repliceerde dat en sou soo vreemt niet zijn, daer op vraegde den Priester of ick wel wist wat ick seyde? ick antwoorde ja, en vernieude het gesegde daer op knickten zy malkander toe, en seyden zy meynt het, ick repliceerde ja soo gy Lieden het meynt, daer op seyde den Advokaet ick meyn 't wel ter dege, want gy zijt een beminnelijke Iuffer of Dochter, ik repliceerde ik ook so want gy zijt een beminnelijck Ionkman of Heer, daer op seyde den Priester wat mankeerter nu, niet als de Moeder om het toe te stemmen: ick repliceerde oock de Vaeder dinck ick, hy Repliceerde Man en Vrouw zijn een dienvolgens dat den eenen doet doet ook den anderen, en vervolgde ik wenste by provisie dat u Moeder hier waere wy souden het Huwelijck soo sluyten en ick sou u Trouwen, daer op seyde ick dat sou goet wesen, en vervolgde maer dan moest gy mijn Vaeder daer by hebben of mijn Vaeder in stee van mijn Moeder, want men mag aen het meeste deel wel geven de eere van het geheel, maer niet aen het minste daer op seyde hy, hey de Bras zy begint te philosopheren en mijn Heer gy sult een aerdigh Wijf hebben, en vervolgde nu sullen wy niet een glas Wijn op goet succes drincken, den aenderen seyde ja, en riep de Meyt, en seyde dat zy een Kanne Wijn brengen son, daer op stont ick op en seyde lang genoeg gepraet, en vervolgde als gy my meer ontbiet segt dan de reden tegen de Meyt of ick en sal niet meer komen, daer op liepen zy toe en vatten my vast, en seyden hoe sou 't gy weg gaen als wy het goet succes souden drincken dat sou wat wesen, ik geloof dat u Moeder soo met eenen komen sal om het Huwelijk te sluyten, daer op begon ick te lachen en seyde ick gelooft oock, en vervolgde maer dan moest gy der een Bode of Expressen om gesonden hebben, en met soo wiert'er gebelt, daer op seyden zy daer salse wesen, ick sweeg daer op stil en dagt ick moet die Commedie sien uyt speelen, of sien waer dit eynden sal, en den Hemel sal verhoeden dat zy my geen leet en doen, den Advocaet kijckt ergens door, | |
| |
en sprong, quansuijs op van blijtschap, en seyde ja seker zy is't, soo ickse anders wel kenne, en vervolghde wel Heer Pastoor kont gy dat met wenschen te wege brengen soo kont gy meer, mijn moeder tradt daer mede in, en zy verwellekomden haer beleefdelijck, en seyden Moeder gy komt te rechter tijt en vertelden haer het leste voorval, en van het eerste eenige woorden seggende wy hebben hier met u Dochter wat sitten praeten, en in 't praeten heeft mijn Heer den Advocaet sulcke een sin in u Dochter gekregen dat hy haer ter Vrouwe versogt, en zij zijn so verre eens geworden datse maer naer u en wachten: zy vraegde na mijn, en vervolgde wat wagten om te trouwen? zij antwoorde ja naer u, zy vraegde wat sou haer Vader seggen, daerop viel ick haer toe, en zeijde Ia so Moeder helpt mij, ick segge dat oock: zij vraeghde af gestoort, hoe komt dat te pas? ick antwoorde ick en segt niet en vervolgde maer vraegt het die Lieden, die seggen het, daerop keek zy op hun, met een effen en spijtig aenschyn, en vraegde of zy haer onboden om voor hun spot te houden, zy antwoorden Neen, en vervolgden laet ons suirieus spreeken of en stoort u niet, of Iuffer en neemt het niet quaelijck, dat wy u dat soo seggen want het komt soo bygeval toe, als gy quaemt, waeren wy besig met ralieren en soo komt het dat gy wat mede gedeelt hebt, wy sullen u seggen, waerom wy u onboden hebben nu ghy het selfs gesegt hebt soo en sout niet passen dat wy u conteleuren souden of veynsen, anders souden wy het om uwent wil gedaen hebben, om dat wy gehoort hebben, dat gy u Dochter soo geeren by u hebben sout, so meynden wy, u aen haer te helpen, en hier toe te toonen dat wy van u niet en wisten, maer te vergeefts souden wy dat nu doen, want u Dochter en is geen Kat om sonder Hantschoen aen te tasten, daerop vraegde ick wat is dat voor een Tael, zy antwoorden 't en is maer so by gelijkenisse, ik repliceerde dat is so men segt dat de dieven doen, die een anders goet in de hant nemen en seggen als men vraegt waerom doet gy dat, antwoorden ik spele of ick en besie't maer eens, om te sien of het wel accordeert met goet dat ick noch eens gesien hebbe, en siet of merckt men het niet | |
| |
soo gaense daer mede henen, en doender hun voor Deel mede soo sout hier oock wel wesen, daerop vraegden zy oock wat Tael is dat, ick antwoorde oock ten is maer by gelijckenisse, daerop Knickten zy malkander toe, en begonnen Latijn te spreecken, daer op keeck mijn Moeder op my, en vraeghde wat is dat al, ick knickte haer oock toe en zeyde merckt op of siet het aen, dat dede zy en door dat ick sagtiens sprack, en zy tegen malkander spraeken, so en merckten zy het niet, en als dat wat geduert hadde zeyde mijn Moeder com Dochter laet ons gaen, want wy en konnen die Tael niet verstaen, dat vont ick soo goet en soet dat ick niet en kon laeten mijn contentiment te toonen, daerom druckte ick in haer hant en knickte haer met een vriendelijck aenschyn toe, seggende soo is 't, en vervolgende, kom en vatte haer, dat seggende by de Hant, en als wy aent gaen waeren vraegden zy met verbaestheyt waer wilt gy naer toe? wy antwoorden naer Huys, daerop zeyden zy, so saemen, en vervolgde dat is soet, daerop zeyde ick Ia soet, en vervolgde maer gy en moet niet dencken dat wy in een Huys gaen, daerop stont mijn Moeder stil, en zy zeyden dat en sou geen schelm stuck zijn, al dagten wy dat, ik repliceerde het doet, en vraegde sout geen schelm-stuk zijn dat gy sout dencken dat ick mineedig was, daer gy beter weet, daerop zeyde mijn Moeder hoe mineedig, en vervolgde hebt gy het dan geswooren, ick repliceerde, Moeder ick en spreeck tegen u niet, laet haer antwoorden ick hebber genoeg aen twee, daerop zeyden sy gy zyt een stael, daerop zeyde ick een stael is een Monster, en vervolgde sout gy my voor een Monster uyt maeken daer sou u den Koekoek voor haelen, zy repliceerden dat en is onse meynig niet, en vervolgden gy en laet ons propoost niet uytspreeken wy meynden te seggen om dat gy u Moeder soo durft toe spreeken in onse presentie, wy konnen wel dencken wat gy doet als gy haer alleen hebt, en vervolgden als wy als u Moeder waeren wy sonden u wat anders leeren, en vervolgden noch nu heeft zy daer goede occaesie toe want mijn Heer is een Advocaet, en ik een geloofweerdig getuyge &c., daerop zeyde ick, gy zijt goede | |
| |
leer Meesters 't is Iammer dat het de Werelt niet en en weet, en vervolgde, gy kunt lustig vier geven, maer 't is Iammer dat niemant die heldaedigheydt en siet, en vervolghde noch, 't is wonder dat ghy niet een boordetien uyt en hangt daerop geschreeven staet, hier woont een exspert leer Meester der Vrouwen of Moeders, en twee dapper helden, of gestudeerde Mannen die met haer twee geen Dochter konnen overwinnen, maer die een derde moeten tot hulp roepen, daerop was 't gaet uyt Vrou Mens, gaet uyt, wy en willen u niet meer sien, ick antwoorde en sette my neder, gy moest al beleefder spreeken, dan vraegde den advocaet, ben ick geen Meester in mijn Huys, ick antwoorde Ia als gy alleen zijt, maer niet als gy daer een ander in geroepen hebt, daerop zeyden zy tegen malkander in 't Latyn ten is geen Mens, ick repliceerde wat ben ick dan, daerop zeyden zy de duicker haelt zy can oock Latijn, en vervolgden kom laet ons gaen, als zy niet gaen en wilt, daerop zeyde ick Ia, doet dat, dan sal ick gaen seggen dat gy voor my geloopen hebt, als mijn Moeder dat hoorde die zeyde, ick gaen henen kom Dochter wilt gy mede, ick antwoorde Neen, of gy kont gaen, maer ik en gaen nog niet, daerop zeyde zy koockt het dan soo gy eeten wilt, ick repliceerde dat hope ick te doen, zy zeyden gaet met u Moeder, ick repliceerde dat sal ick doen als het my belieft, daerop zeyde den Advocaet so meynen wy het ook, ick repliceerde gy en kont niet schoonder seggen, nu gy siet dat gy niet beter en kont, daerop zeijde hij dat is een miseraeble seggen, ick repliceerde le miseraeble son danne, of de miseraeble zijn verdoemde, en vervolgde sout gij seggen dat ick verdoemt ben, zij antwoorden Neen, of dat en segge ick niet, daerop zeijde ick een schelm die zijn woort door zijn hals haelt, hij repliceerde sout gij seggen dat ick een schelm ben, ick vraeghde, hoe komt dat te pas, en vervolgde die niet besnot is hoeft zijn Neus niet te vaegen, dan zeyde den Priester ick hoore wel dat gij Lieden het niet eens sout wesen, al disputeerde gij seven daegen, en daerom sou ick u raeden, uijt te scheijden, daerop zeijde ick mijn Heer ick dancke u voor u raet en | |
| |
neeg dat seggende, daerop zeijde den Advocaet, daer hebt gij ook wat, en belieft gij u Mont toe te houden, hy antwoorde Ia, dan vervolgde hij of zij hier eeuwig wilde blijven, laet ons gaen en datse segt datse wilt, wij konnender ons seggen tegen hebben, en gingen daer mede in een ander Kaemer en sloten die achter haer toe, seggende doet toe want zy mogt hier in komen en ons verkrachten, daerop meynde ick noch wat te seggen maer liet het om de Meyt, die daerop uyt quam, om my uyt te laeten, en ginck met spijt weg om die leste woorden, om dat ik dagt dat de Meyt die kon gehoort hebben soo zeijde ick haer dat zy guijten waeren, die mij ontboden hadden om te ont eeren, en nu zij dat niet en konnen doen, dat zij zeijden dat ick het haer wilde doen soo gij zeijde ick gehoort hebt, en vervolgde gij kont dencken hoe waerschijnelijck het is, de Meijt zeijde Iuffer het is mij leet dat ik u tot soo een eijnde gehaelt hebbe, en vervolgde, maer en denckt niet dat ick'er Iets van geweten hebbe en soo ick het geweten hadde gelooft vrij dat ick het niet en sou gedaen hebben, &c. zy sou meer gesegt hebben, maer wiert van hun geroepen, en ick ging in passant mijn Moeder de Historie vertellen die mij daer op quaet voor zeijde.
Kort daer aen komt die Klop, of geestelijcke Dochter weder by mij, die my aen dien Advocaet gerecommandeert hadde, en seyde dat zy genootsaeckt wiert om by my te komen van haer gemoet, ick vraegde tot wat eynde en vervolgde is 't weder om my by sulcke eerelijcke lien te doen komen die soo uytstekende eerelijck zijn soo gy van die seyde't, zy antwoorde met beeving neen, en vervolgde ach lieve Iuffer mag ick u bidden en spreeckt daer niet van, want ick bender soo wel aen bedrogen als gy en ick en hebt niet geweten dat het sulcken Volck was als nu over een dag of twee, en quam daerom by u om mijn moet te koelen, want ik kant niet uytstaen, soo verpligte zy my om haer te troosten, dan seyde zy ick kome hier om noch een ander reden, ick vraegde wat is dat, zy antwoorde, die Dochter, daer ick u lest van sprack, is om Dol te worden, want zy treckt de Hairen uyt haer Hooft | |
| |
en vloeckt al de Duyvels uyt der Helle: somma zy is als dis-peraet, en de Vrienden en weeten der geen raet mede, en vervolgde ick dinck dat gy daer by quaem 't dat gijse wel stillen sou 't, om dat gy dese Dochter soo gestilt hebt (dat was een Dochter die tussen de twee en drie Iaer in een Klooster geweest was mede van Bernardus order, daer de Religieusen heel fijn waeren, en daerom alle aendere verachten, bysonder die daer ick in geweest hadde, en die hadden haer op veelderley wijse getergt, om haer leydsaemheyt te beproeven, en zy en was daer niet tegen gewaepent, om dat sulcks die Order niet mede en brengt, en daerom wiert zij overwonnen, en toorende, en om dat zij dien sogt te verbergen, so sloeg hy in haer bloet, so dat zij daer de Vallende-siekte van kreeg effen voor haer Professie, waerom zij haer weg sonden, en zij en hadde geen Goet, om met eere van te bestaen buiten het selve:) ick seyde, en abuseert my niet; en vervolgde, is 't waer so wil ick 't eens probeeren, maer soo ghy my dit mael bedriegt, soo en moet gy noyt dencken in mijn Oogen te komen, of ick sal u voor al de Werelt beschaemen: Sy stont my dat toe, en daer op ging ick daer naer toe, en bevont dat zij my de waerheyt gesegt hadde. Naer een wijle tijd daer by geweest te hebben, en met haer gesproken over het Klooster leven, dan begon zij al de Duivels uyt de Helle te roepen om het Klooster weg te brengen, en dan wenste zij het selve in brandt, met al dat'er in was; waer door ick voor eerst verschrickte, niet-tegenstaende dat ick gewaerschout was, en seyde, naer haer uyt gehoort te hebben, wel Iuffer, gy doet haer te veel eere aen, door u selven om haer te ontstellen; en vervolgde, ghy moest dat Canalje onder u tooren stellen, (ick noemse Canalje, om datse Canalieus met u gehandeldt hebben, want 't en is geen eerelijcke Lieden werck ymant te tergen, en niet te willen dat zij toornigh worden, dat is Schelmen werck; en vervolgde, dat Volck moet niet als eereloos Volck hebben, die konnen alles hooren sonder quaet worden, so te verstaen, van ymant diese niet en kennen, en vervolgde, gy wenst het Klooster in den brant, maer dat is te weijnig; en vervolgde, want zij | |
| |
souden so te korte pijne hebben, voor die langduerige die se u aengedaen hebben, en vervolgde noch, en gy wenst haer dat noch maer, dat en is oock al niet, ghy moest haer wat toe brengen, dat haer so veel leet toe bragt als zij u gedaen hebben, en daer toe wil ick u helpen. Hier door verging of verdween den tooren, en zij ontlook als een Roos, en leyde haer Handen te saemen, en seyde, Lieven Heer, ick dancke u hertelijck: ick repliceerde, mijn Kint gy zijt geabuseert, ick ben u Heer niet, zij seyde, ick verspreek dan mijn selven door de groote blijdschap die ick in mijn Siele ontfang door het hooren van uwe reden: doen seyde ick, weet gy wel wat wy doen moesten? Sy antwoorde neen: ick vraegde, dan weet gy niet wat haer meeste Lief is? Sy antwoorde neen: daerop seyde ick, onnosel Mensch, en vervolgde, wat hebt gy so lang in het Klooster gedaen? en vervolgde noch, men sal twee of drie Iaer lang in een Klooster wesen, of by een Volck, en men sal haer Lief niet weten, en vervolgde nog hoe kont gy haer dan behaegen, zy antwoorde door den sleur te volgen, daer op seyde ik dat is een sot Volck dat sig met den sleur laet vernoegen, en vervolgde, en daer wilt ghy u nog al boos om maecken 't is de pijne weert ick Kaekte met premissie liever eens in sulcken Volck als dat ick'er my quaet om maeken sou, en vervolgde nog ick weet haer Lief wel, en zy vraegde wat is dat, ick antwoorde de School kinderen om de winst, zy vraegde, hoe weet gy dat, ick antwoorde segt my eerst of het geen waerheyt is, dan sal ik het u seggen, zy antwoorde ja, en vervolgde zy souden ymants achterste kussen die haer maer daer van en spreekt, dan seyde ick haer hoe ick het wist door dat ik op Imants aen raeding, of seggen daer geweest was om te solisiteeren, en dat ick by die Occasie hun Lief leeren kennen hadt door dat zy daer altijt den Mont van vol hadden, en vervolgde, het Leet staet tegen over het Lief dienvolgens weten wy, dat wy haer geen meerder leet en souden konnen toe brengen, als hun Kinders te onttrecken, en dat konnen wy doen op een goede en eerelijcke wijs, wy en hebben maer een Schoole op te rechten en de Kinders al te leeren | |
| |
dat zy daer leeren, en nog meer daer toe, en dat uyt Liefde, soo te verstaen soo als de Kloosters uyt Liefde bidden, en gij weet wel hoe dat geschiet, zij bidden en het Volck brengt haer geschincken, die dickwils tienmael meer weert zijn als zij souden durven eysen, en evenwel bidden zij voor niet of uyt lief de, om dat zij niet en weten als zij beginnen, of zij wat krijgen sullen of niet, en dat en is men niet versekert al seggen't de Lieden wat toe, waerom en sou men het dan niet soo wel soo doen als aenders, ick Oordeel dat men het noch versekerder is, waerom? om dat Ian alle Man by sulcke Lieden niet komen durven, maer alleen fatsoenelijcke of eerelijcke Lien, en vervolgde en al quaemer hier of daer een aender bij, wat was daer aen gelegen, wij hebben de konst voor niet ontfangen, wij konnense wel voor niet geven, soo te verstaen voor nietig gelt, want het Gelt is niet so gy weet en daerom is 't ook uijt de Kloosters gebannen, en het waer te wenschen dat het oock uijt de Werelt was, dan en sou 't u en een ander in geen lijden gebragt hebben, of brengen, daerop seijde zy soo is 't, en vervolgde willen wy dan een aenvanck maeken al was 't van desen dag, ik antwoorde ja, en stelde het haer so beminnelijk voor, dat zy als verrukt wiert, en haer Vrienden ad idem, daer op dede ick mijn goet by haer brengen om dat haer wooning gelegender was als mijne.
Als ick daer eenige weken by geweest was, soo bevont ick dat het te verre gekomen was met haer quaet, door dat het in het Bloet geslaegen was, soo kreeg zy dito quael dickwils en behalven dat soo was zy verandert van Natuer door quaede gewoonten, die haer soo afgrijselijck maeckten dat het daer niet by te harden was voor een gemeen Mensch, of zy moest sig in toomen door een aender gedaente aen te nemen, en dat kon zy Meesterlijck, waer uyt ik con besluyten dat zy goede of experte Meesters gehadt hadde, die ick te kennen quam door dat zy voor my op het leste niet meer veynsen kon, om dat ick haer te wel kende, maer haer eere in haer schande stelde, seggende hoe zy met Paters gewent was op te trecken en haer Buyten te tracteeren die haer tot een teycken van danckbaerheyt aen een Vrouw geholpen hadden die haer in het | |
| |
Klooster sou koopen of helpen door haer Gelt, om de eere te hebben dat zy een religeuse gemaeckt hadde, en dat zy daer toe geresolveert was, om datse geen goet genoegen en hadde om een eerelijck leven in de Werelt te leyden dienvolgens dat zy sig met haer gemeyn gemaeckt hadde om voort geholpen te zijn, en daer toe haer vrienden berooft haer Moetje bestoolen haer oude Moeder laeten slaeven om een stuckjen Broodt, om de Paeters overtollig Vet te geven, en om dat ick haer daerom niet en prees, maer verachte met al die zy dat gedaen hadde soo en mogt zy my niet lijden, waerom zy my alle spijt aen dede die zy bedencken kon, en als zy merckte dat ick'er my niet aen gelegen liet, maer haer onder mijn tooren stelde, en haer doen vruchteloos maeckte, soo wiert zy soo boos op my dat zy gestaedig gelegentheyt sogt om my te verscheuren maer zy en vont'er geen, als dat wat geduert hadde soo gaen ick eens naer het kleyn Begijn-hof toe om mijn Suster te besoeken, en in passant ging ik eens in St. Anna Kapelleken dat daer niet verre van daen is, en in't uytkomen ontmoete ick een geestelijck Dochter daer ick Lofelijck van hooren spreeken hadde, en die een School-vrouw was, die sprack my aen, en versogt dat ick by haer sou komen woonen, als de eerste, naer dat zy die seer veracht hadde, seggende dat het een van de slechtste was van de Stad, waer uyt ick moest besluyten dat zy beter was, en daerom resolveren, en daer komende, en vont ick het niet beter maer eer slechter, want zywilde over mijn Consientie heersen meer als de eerste, daer die my nog vrij liet in mijn Leeren, daer en dedet dese niet, die wilde dat, ick Leeren sou naer haer sin, soo als die van den hoogen sin, alle doen, waerom ick het tegen haer in leyde, maer doen ick merckte dat zy geen verstant en hadde soo scheyde ick uyt, en dede mijn sin en seyde weet gy wat te seggen segt het tegen onsen Biecht-vaeder, en heeft die wat te seggen dat hy my aen spreeckt en ick en doen niet sonder zijn verlof of goet vinden of goet keuren, dat was den Pastoor dan dito Kapelleken, die mede van den hoogen sin was, dog niet sterck, want hy en vertroude sig selven niet, maer seyde dickwils, dat hy liever sou gehadt hebben dat ick by andere | |
| |
ginck, en hy recommandeerde my oock dito Cannonijck, waer op ik resolveerde naer hem toe te gaen, en seyde hem van wien hy my gerecommandeert was en op wat subject, die seyde 't is geen wonder, want het zijn Iongelingen die geen ervarentheyt en hebben, waer op ick seyde hoe mijn Heer, vertrouwdt men de sulcke de Zielen toe die soo kostelijck zijn, daer op seyde hy Ia maer gy moet dencken datse al niet en zijn als gy, ick vraegde waerom, hy antwoorde gy en moet soo niet vraegen, ick vraegde wat reden, hy antwoorde om dat ick soo niet en wil gevraegt zijn, ick repliceerde dat moest gy my gesegt hebben, of vraegde hoe ick dat weten kon, hy antwoorde, van die Lieden, en vervolgde die weten dat wel: ick repliceerde daerom en weet ik het niet, hy seyde zy moesten u dat gesegt hebben, ick repliceerde of zy dat nu gedaen hadden, ick en sou 't daerom niet aen genomen hebben, om dat zy Iongelingen waeren, daer op vraegde hy of ick dat oock gemerckt hadde ick vraegde waerom sou ick haer anders verlaeten hebben? hy antwoorde, om datse te streng waeren, ick seyde geen Biecht-vader kan my te streng of te naeuw of te scherp wesen, maer wel te slap, en vervolgde, hoe strenger hoe liever daer op seyde hy gy zijt een Persoon die my dan dient of die wel is komt maer neerstig aen, dat dede ick naer gelegentheyt, en als het leste voor viel soo ginck ick naer hem toe, en seyde hem alles wat ick leerde, en wat zy daer tegen seyde, waer op hy seyde zy is sot, en vervolgde hoe komt gy by die Sottin, ick vraegde of hy wel wijser School-vrouw kende, hy repliceerde het sou Iammer zijn dat'er geen Wijser en waeren, ick vraegde waer, hy antwoorde hier in de Stat, ick vraegde waer die woonden, en hy begon een Plaets te noemen, maer en voldede het niet, dog hadde ick soo veel dat ick haer vinden kon, om dat daer ontrent maer een en was, dan ginck ick naer die Meestres toe, om te vraegen of zy niemant van doene hadt, zy vraegde waerom ick het vraegde, ick antwoorde om dat ick ymant weet die wel sou genegen zijn om by u te wesen, daer op vraegde zy wien is 't, ick antwoorde gy en kentse niet, of souse niet kennen al noemde ickse u, zy vraegde hoe | |
| |
kentse my, ick antwoorde door recommandatie, zy vraegde van wien ick antwoorde van mijn Heer Bisecom, doen zy dien naem hoorde, soo wiert zy verheugt so dat ick het merckte en begon soo vlietig te spreecken als zy mogt, en seyde komt binnen Iuffer en vervolgde al en hadt ick niemant van doene, als zy my van dien Man gerecommandeert wierden, soo sou ickse nemen, want ick sou dencken datse wel kostelijck souden moeten wesen, want dat is een kostelijck Man dienschelijcke men vinden mag maer geen kostelijcker, dan vraegde ick waer in zijn kostelijckheyt bestont, zy antwoorde met verschricking vraegt gy dat, en vervolgde is dat niet openbaer genoeg en vervolgnoch ick meynde dat gy hem uytsteckende wel kende om dat gy van hem soo spraeckt, ick repliceerde, ick kenne hem wel, maer soo niet dat ick zijn uytstekende daeden kenne, daerom versoeck ick dat gy mijn bot vraegen ten besten neemt, zy seyde wat is van bot vraegen ten besten nemen, het komt my so onverwagt voor dat ick by naer niet en weet wat daer op antwoorden, want ick en hebbe mijn leven sulck een tael gehoort, daer op seyde ick Iuffer ick wil niet dencken dat gy alles quaet acht dat gy noyt gehoort en hebt, want daer oordeele ick dat gy te veel verstant toe hebt, en vervolgde ick diene oock soo wel te spreecken om dat my die tael al soo onverwagt voor komt, want ick pretendeere een disiplin van Iesus te wesen, en hebbe noyt van sulcke een tael gehoort maer in tegendeel, dat wy de geesten moeten beproeven ofse uyt God zijn of uyt den boosen, daer op seyde zy wel Iuffer ick staen en kijcke of ick sot was, ick vraegde waerom, zy antwoorde om dat gy my soo wonderlijck voor komt, gy spreeckt een tael diergelijcke ick mijn leven niet ghehoort en hebbe, daer op seyde ick, dat hebt ghy noch al eens gheseght, en vervolghde, wat wilt ghy daer mede segghen, zy antwoorde, dat kan ick noch al eens seggen, en vervolgde staet u dat tegen of wilt gy het niet hooren soo moet ghy gaen daer ghy dat niet hoort, want wy leven hier al seer eenvoudig wy en weten van die pontielje niet, of men een dingen eens segt of seven mael, wy seggen't soo dickwils als het te pas komt, daer op | |
| |
seyde ick dan doet gy wel, maer ick meynde dat het nu niet te pas quam om dat gy het in dien selven sin nog eens geseyt hadde, en vervolgde hebbe ick qualijck gedaen ick bidde u vergeeft het my denckende dat ick een swack Mensch ben, dan seyde zy dat komt my voor eerst wonderlijck voor dat gy u een Discipelin van Iesus noemt om dat ick soo out ben en soo veel gedaen, en geleden hebbe om zijn naem en dat ick my noch niet en sou durven zijn Discipel noemen: daer op seyde ik Iuffer met verlof mag ick een woort spreecken zy antwoorde Ia, dan seyde ick, ick kan wel abuijs hebben in den naem, en vervolgde daerom is 't goet dat den eenen Mensch wijser is als den aenderen, om te leeren, of daerom, kome ick by u om geleert of gecorrigeert te worden, en vervolgde ick bidde u segt my wat het woort van Discipel te seggen is, zy antwoorde dat moet gy wijser vraegen, en vervolgde gy segt van leeren, ghy zijt quaelinck op, dat gy daerom by my komt, want ick ben maer een slecht Mensch die selfs moet geleert worden, en vervolgde daer toe zijn de Leeraers en die wilt gy beproeven, wien hoort zijn leven soo een tael, en dat noch van Christen, dat ongeloovige noch sulcke een tael voerden, dat was te lijden, maer van geen Christenen, en vervolgde noch soo ick u dat woordt niet hooren seggen hadt ick sou meynen dat gy ongeloovig waer 't, ick repliceerde ja Iuffrouw ick en weet niet wat ick van u dincken, laet staen seggen sal, want gy komt my uytstekende wonderlijck voor moet ick oock seggen niet paercopije, maer om dat de saecke so is, voor eerst komt gy my voor als een wijse Vrouwe en School-meestresse, en dan als een Leeraeresse, door dat gy my bestraft, en als ick u reden van de bestraffing af eysch, soo loogent gy dat alles, daerop seyde zy foey gy riekt naer den Mostaert: ick repliceerde dat is wonder, want ick en hebbe geene gegeten, zy repliceerde ick en meyne soo niet, ick vraegde hoe dan, zy antwoorde naer den Hollantsen Kaes, ick repliceerde ad idem, dan zeijde zij ik meijne naer de Geuserije, ick vraegde wat is dat, zij vraegde weet gij niet wat Geus is of kent gij geen Geusen, ik antwoorde neen, en vervolgde, ick weet niet dat ick'er mijn leven gesien | |
| |
hebbe, hoe kan ick'er dan naer riecken, dan seijde zij dat is wonder, en vervolgde daerder soo veel in de Werelt zijnde, ick vraegde wat is 't voor goet, of wat zijn 't voor dingen, zy antwoorde met een lach, wat soudet wesen Menschen zijn't, daer op seyde ick dan wilt gy seggen dat ick Menschelijck riecke, of naer Menschen, en vervolgde dat is een kluchtig seggen of dat komt my wonderlijck voor, om dat ick my voor niet aenders uytgegeven hebbe als voor een Mensch, daer op seyde zy hey Iuffer gy en zijt soo onnosel niet als gy u gelaet, maer doet het om my uyt te hooren soo dat Volck deurgaens doen, daer op seyde ick met een grammen sin, ick meynde dat gy een andere Vrou waert, als ick u bevinde en vervolgde hoe kont gy sulcke dingen seggen hebt ghy oyt van my gehoort of gesien zy antwoorde neen, maer ick besluyt het uyt u woorden, ick seyde sonder Fondament en ginck henen.
Den anderen dag ginck ick by onse eerwaerdigen biegt-Vader, die vraegde voor eerst met wien ick verkeerde, en verkeert hadde, ick zeyde het hem soo als het was, dan wien mijn Biegt-Vaeders geweest waeren, dan wat Boeken ik las, ik antwoorde geene, en noemde hem al mijn Biegt-Vaeders daer ick oijt by geweest was, dan zeyde hy dat is wonder, ick vraegde waerom hy antwoorde, om dat gy soo veel kennis hebt, en vraegde waerom ik geen Boeken las, ick antwoorde, om dat my dunckt dat de natuer een groot Boek genoeg is, om in te lesen, en d'ervarentheyt grooten leer Meester genoeg, om kennisse door te krijgen, en ick hoore dat die oock den besten leer Meester genaemt wort, daerop zeyde hy dat en is niet gesegt, of gy loopt te verre, op het eerste vraegde ik wat reden? hy antwoorde om dat ick u dat niet en vraege, ick repliceerde dan verstaen ick quaelijnck, en vervolgde ick bidde u segt het dan noch eens, hy zeyde ick vraege waerom gy geen Boeken leest, en ick meynde te antwoorden of te seggen soo verstaen ick het oock maer hy zeyde swijgt stil ick en hebbe noch niet klaer, of gy zyt soo haestig gy moet mijn propost uyt hooren, ick repliceerde ick meynde dat het uyt was, hy zeyde Neen en | |
| |
vervolgde dat is te seggen wat hebt gy daer tegen, en vervolgde noch hebt gy noyt geene gelesen, ick antwoorde Ia, en vervolgde maer nu in eenigen tijd niet, hy vraegde zedert wanneer? ick antwoorde zedert dat ick uyt het Klooster gheweest hebbe, en hebbe ick niet sonderlingh ghelesen, voor eerst, om dat mijn Hoofdt niet ghestelt en was om te lesen, door de uytstekende droef heydt daer ick gedurig in geweest ben: ten tweeden, om dat mijn Hert gedurig is geneygt geweest tot Bidden, hy vraegde wat en waerom, ick antwoorde de Opper-oorsaek alles Goets of den Coning der Coningen en Heere der Heeren, of den God des Hemels en der Aerde, om dat hy my gebruycken sou, tot verlosing der Werelt, uyt de slaevernije des Duyvels, en tot een instrument van Sijne Liefde, en tot ruine van alle Sijne en onse Vyanden, daerop zeyde hy dat is een wonderlijck Bidden en vervolde waer hebt gy dat geleert, ick antwoorde in den Geest, en vervolgde is't quaet, hy antwoorde quaet of niet ik segge dat het schilijck is, of my soo voor komt, en vervolgde hoe komt dat te pas, en ik meijn dat Godt dat door Iesum Christum gedaen heeft, ick repliceerde gedaen of niet, en vervolgde hy magt wel noch eens doen, want my dunckt datse slecht genoeg is, naemelijck de Werelt, en dat meijn 't gy oock moet ik seggen om dat gy soo dikwils daer over klaegt, en van de verleyding spreekt, daerop vraegde hy wat gelooft gy van Iesus, ick antwoorde dat hy ontfangen is, van den Heyligen Geest, gebooren van de Maegt Maria, en dat hy geleeden heeft onder Pontius Pilatus en gekruist en gestorven is &c. daerop vragde hy gelooft gy dat altemael, en vervolgde oock dat hy in 't Sacrament van de Misse is, ick antwoorde Ia soo verre als ick niet beter en weet, daerop vraegde hy wat seggen is dat, en vervolgde twijfelt gy dan, ik antwoorde als men een dingen niet seker en weet, dan moet men twijfelen, daerop vraegde hy of ick wel wist, dat de twijfelaers in den Hemel niet en souden komen, ick antwoorde Neen, en vervolgde al was het soo, wat vraege ick naer den Hemel, als in mijn God maer en kan vereerelijcken 't is my even veel waer ick ben, dan was 't vraegt | |
| |
gy naer den Hemel niet, wat schrickelijcker Tael is dat, en dat zeyde hy met een vreesselijck ghebaer, ick repliceerde soetelijck, sonder alteraetie, Neen, en vervolgde, ick en houde die Tael, voor niet schrickelijck, maer minnelijck, dan zeyde hy wel zyt gy soo een Mens soo moet ick anders met u spreecken, en vraegde wat vreest gy dan, ick antwoorde niet, als de Sonde, en vervolgde daer hebbe ick een schrick van, en daerom vliede ick daer voor, dan vraegde hy waerom vreest gy die, ik antwoorde om haer verschrickelijkheyt, of leelijkheyt, hy vragde is 't niet uytvreese van de straffe ick vraegde meynt gy een slaef voor te hebben, of een Helle Kint, of een Beest en vervolgde die laeten het quaet uytvreese van de straffe maer geen eerelijcke Lien Kinderen of Menschen, dan vraegde hy vreest gy dan Godt niet, ick vraegde met een grammen sin, waerom sou ick Godt vreesen, is hy vreeselijck, hy antwoorde sommige seggen Ia, en dat als een verteerent Vier daerop zeyde ick dat zijn schelmen, en vervolgde noch want Godt is soo minnelijck, als Iet wesen kan, want hy is de Liefde selfs, daerop zeyde hy zy spreeken misschien van een ander God, ick vraegde wat is dat gesegt, ick meynde dat'er maer een Godt en was, en drij persoonen naer u leer, hy zeyde dat is de drij eenigheyt en vervolgde gelooft gy die, ick antwoorde ik geloof al dat waer is, of geen leugen, hy repliceerde dat en is niet gesegt, ick zeyde ad Idem, hy vraegde waerom ick antwoorde om dat gy op mijn vraegt niet en antwoort, daerop zeyde hy weder gy komt my wonderlijck voor, en vervolgde men behoort wel te studeeren eer men met sulcpersoonen spreeckt ick vraegde waerom hy antwoorde om dat gy my soo dobelsinnig voor komt, ick zeyde ad Idem, of ick mogt oock wel soo seggen, hy zeyde komt Morgen eens weder, ick repliceerde vraegt, of ick tijd hebbe, en vervolgde kont gy my nu niet seggen dat gy my te seggen hebt, hy antwoorde Neen, en vervolgde kont gy Morgen niet komen, komt overmorgen, ick moet met u biegt Vaders eens spreeken om te hooren, hoe zy het met u gemaeckt hebben, want naer ick merck is'er al wat veel aen u te stellen, daerop ginck ick weg en quam op den gestelden tijd weder.
| |
| |
Dan zeyde hy niet als alles goets van my te hooren, en vervolgde Godt heeft u wel groote genade gedaen, om dat hy u soo bewaert heeft, dat gy van die Boose Vrou lien niet verleyt en zijt, dan vraegde ick weder of hy beter wist, hy antwoorde ick weet wel beter, maer zy en souden u oock niet dienen, zy zijn van slechte conditie, ick repliceerde ick en veracht niemant om zijn geringen staet, als hy maer eerelijck van Herten is, en lofelijck van leven hy repliceerde gy segt soo veel en vervolgde dan souden zy volmaekt wesen, ick zeyde daerop volmaeckt, en volmaeckt is twee, daer zijnder die ten deele volmaekt zijn, en soeken naer het ander Deel, en by die sou ick geren wesen, om dat ik hopen sou, dat wy malkander verder souden brengen: daerop zeyde hy, my dunckt dat u Ouders soo zijn, en bysonder u Moeder, en vervolgde daeron sou ick u raeden by haer te gaen woonen, ick repliceerde gy en kentse niet, en vervolgde of ten waere van aensien, dienvolgens hoe kont gy dat Oordeelen? hy antwoorde, ick ben een Out Man die veel gehoort en gesien heeft, en daerom moet ick het Volck niet dickwils sien, om haer te kennen, ick repliceerde kennen in kennen is twee, men can Ymant kennen van aensien, en van ommegang, maer om recht te kennen, dient men al hun handel en wandel te sien, dat stemde hy toe, en zeyde u Moeder segt alles om een beter te willen geven &c. en vervolgde, is dat niet wel gesegt, ick antwoorde Ia, en vervolgde tussen seggen en doen is noch groot onderscheyt, en daerom sou ick niet geeren op Ymans seggen, of enckel woort mijn eere waegen die my het dierbaerste pant is dat ick in de Werelt hebbe, hy vraegde wat wilt gy dan doen, ick antwoorde ick en hebbe geen partieculiere wil, en vervolgde mijn wil is Godts wil dienvolgens wil ick Sijn eerelijckheyt, of dat Sijn Naem eerelijck is, daerop zeyde hy dat willen wy alle gaer, en vervolgde en al wilden wy aenders ten sou daerom niet wesen, want Sijn Naeme is onveranderlijck heerelijck, ick vraegde is dat zijn Naem, hy en antwoorde niet maer zeyde seker ick sou u raeden by u Ouders te gaen woonen, ick vraegde waerom, hy antwoorde, om haer te voldoen, ick repliceerde dat hebbe ik al gedaen niet om haer te voldoen maer te verpligten om | |
| |
mijn Hemel-Vader om minen 't wil te beminnen of te dancken, en ick hebbe gesien datse in stee van danckbaerte wesen, ondanckbaer gheweest zijn, en sigh hebben meijnen Meester van my te maeken en hem soo te berooven van Sijn heerschappije, daerop zeyde hy dat is haer al leet, en vervolgde zy hebben beterschap belooft, daerom sou ick u raeden noch eens te probeeren, en vervolgde noch ick salder in wercken soo veel als 't my mogelijck is, ik vraegde tot wat eynde, hy antwoorde soo als gy begeert dat is om Godts Naem te vereerelijcken door u Susters en Broeders te stigten &c. ick vraegde sout gy dat doen of meijnt gy dat hy antwoorden Ia, en op die conditie gingh ick t'Huys naer dat ick mijn Moeder sulcks oock hooren seggen hadt, s'ander daegs vraegde hy my wat ik van de Heylige geloofde ick antwoorde, dat het Menschen geweest zijn, van even gelijck bewegin als wy, hy repliceerde, dat en wil ick niet seggen; maer wat gy van haere voor bidding gelooft, ick antwoorde, ick geloove als ick een quaet leven leyde, en daer in vol aerde tot den eynde toe dat haer gebedt my niet verlossen sou, van het verderf of eeuwige verdoemenisse, en als ick een goet leven leyde en daer in volaerde tot den eijnde toe, dar ick haer gebedt niet van noode sal hebben, om Saelig te worden, of behouden te blijven, dan vraegde hy wat noemt gy goet ick antwoorde dat tot de Liefde dient, hy vraegde wat liefde, ick antwoorde hoe veel Liefden zijnder en vervolgde ick en kenne maer een, dat is oprechte Liefde die alle Menschen Liefde noemen, en het ander noem ick affectien, of defectien, dat is het gene tot de onminne dient of tot ongeregeltheden, soo als zijn die beweging die dienen tot den eenen zijn vermaeck, of pleisier, en daer in tegen tot tiene hun onvermaek, of onpleisier soo als zijn Brassereyen en Dronckenschappen, liefkosen in geselschappen eene onder Duysent, dat zijn by my ongeregeltheden, die ontstaen uyt ongeregelde affectien, of dolle driften, die ick Natuerelijck noeme om datse met de Beesten Natuere accordeeren, en boven Natuerelijck, om datse boven Natuerelijck verwerckt worden, dan vraegde hy wat gelooft gy van Maria ontfanckenisse, ick antwoor- | |
| |
de dat hebbe ick gisteren gesegt, hy vervolgde sonder toe doen van een Man, ick antwoorde het selve, hy vraegde hoe can dat geschien, ick antwoorde hoe is 't geschiet dat den eersten Mens gemaeckt is, hy antwoorde daer staet geschreven Godt schiep den Mens naer Sijnen beelde en naer Sijne Gelijckenisse: ik vraegde wat onderscheijt is'er tussen Sijnen Beelde, of naer Sijne Gelijckenisse? hy antwoorde gene: ik vraegde waerom hy dan twee woorden gebruykte of tweemael een ding seyde? hy antwoorde om dat het so geschreven staet: ik vraegde staeter ook niet geschreven dat'et Dronckaerts of Sotten werk is tweemael een ding te seggen dat met eens genoeg is, hy antwoorde Neen, en vervolgde maer men segt het wel, ick vraegde waerom sou men dat seggen, hy vraegde wat dunckt u, ick antwoorde, om dat de Dronckaerts dat dickwils doen, door onbedagsaemheyt, en de Sotten om confusie te baeren, maer dan verstaen ick onder die Sotten geen Simpele Menschen of onnoosele Kinders die niet weten wat zy doen, maer slimme Guyten, die niet en doen als door opset, of voor bedagten raet, of studie.
Dan vraegde hy wat gelooft gy van Maria verdienst, ick antwoorde, dat zy niet verdient en heeft, als straffe voor haer quaet doen, hy vraegde wat quaet? ik antwoorde het versoecken van haeren Sone tot afwijcking dat ik soo begrijp, als of mijn Moeder my versogt, om een anders Gelt, of Goet weg te geeven buyten order van die my dat gegeven heeft om te bewaeren, of tot zijn voordeel aen te seggen, en dat ick dan zeyde Moeder wat raekt u dat Gelt, of wat gaet u dat aen, soo als Iesus zeyde, als zy zeyde Sone zy en hebben geenen Wijn, of zy seggen wilde gy hebter, geeft hun wat, of geeft hun die, wederom als of mijn Moeder quam schreyen op de Straet, om my by haer te doen blijven, om haer te troosten als de ure gekomen was, dat ick naer mijn Vaeder moest gaen, om hem te gehoorsaemen, soo als Maria dede, als zy scheijde by het Kruys, of in de uure van zijn Doot, waer toe kon dat anders dienen, als om hem onwillig te maeken, en te doen schreyen, om dat zijn Vader hem laeten sou, en vervolgde wat sou zy verdient hebben, met Iets te doen datse niet laeten kon, soo als | |
| |
is haer Sone of Iesus baeren, als zy hem in hadt, zy en kon hem niet uyt sweeten, dienvolgens moest zy hem Baeren, en ten is haer naer ick hoor niet gevraegt of zy hem in hebben wilde, dienvolgens kon zy dat niet weygeren, en haer en is niet gesegt, dat hy der in komen sou soo en kon zy het niet beletten of sig daer tegen setten door dat zy het niet geweten heeft, daerop vraegde hy, of ik geloofde dat zy het sou gedaen hebben, soo zy gekonnen hadt, ick antwoorde, ick geloof Ia, reden waerom, om dat zy sou gedagt hebben, ick en sou de Werelt dat niet konnen wijs maeken, of doen gelooven, en zy sou gelooven dat ick het log, en by een Man geslaepen hadt, en vervolgde dat denck ick soo, om dat ick oock soo denken sou, als het my voor quam, hy zeyde hoe ick meynde dat gy u selven niet en achte, ick repliceerde, dan hebt ghy quaelijck gemeynt, doch achte ick my selven, en achte my selven niet, ick achte mijn eere om dat ick die van doen hebbe, of hebben moet om mijn Vaeder te vereerelijcken, en mijn even Mens te connen leeren, want die een aender leeren wilt, moet selfs suyver wesen, of hy en heeft geen eere van spreecken, en noyt Vaeder wort gepresen, om een oneerelijck Kint, en ick en achte mijn selven niet als ick voor mijn Vaeders eere moet strijden, dan vatte ick al aen dat my voor komt, om den Vyandt af breucke te doen, of hem in 't aenschijn te klitsen, al sout my noch soo groote schade wesen, dan vraegde hy wat gelooft gy van de Beelden, ick antwoorde dat het verleydende middelen zijn, of instormenten van den Vyant, hy vraegde waerom gelooft gy dat, ick antwoorde om dat ick sien datse daer toe dienen, dan vraegde hy gelooft gy datse daer toe gemaeckt zijn, ick antwoorde dat en weet ick niet, maer ick weet datse daer toe dienen, en dat ick dat goet maeken can, voor al de Werelt, en dat ick verscheijde Geestelijcke daer overgesproken hebbe, by gelegentheijt, dat'er Persoonen waeren diese aenbaeden, waerom ik zeyde gy segtse niet te maeken om aen te bidden, maer als gy siet datse aengebeden worden, soo moest gy die weg doen, anders en hoeven wy dat niet te ghelooven, hy vraegde wat zeyden zy, ick antwoorde, niet, soo te ver- | |
| |
staen, op dat seggen, hy zeyde dat is een slecht Volck, dat Beelden aen Bidt, ick repliceerde noch veel slechter diese dat Volck voor setten, want datse hun niet voor geset wierden, zy en souden die niet eeren noch aenbidden, dan zeyde hy te moeten gaen en versogt dat ick kort weder sou comen, soo als ick dede naer dat ick hem op Stoel hooren klaegen hadde over de slechtigheijt, van het Volk, en zijne hartneckigheijt seggende, wij arebeijden om u tot verandering of bekeering te brengen schier Dag en Nagt, s'Nagt met studeeren daegs met vermaenen en bestraffen, en 't is al te vergeefs gy blijft even hartneckig in u sonden voort gaen, daerop zeyde ick een middel te weten om hem Volck sonder of met kleijnen arebeyt tot bekeering te brengen, ick dagt hy sal vraegen wat middel is dat, soo hy is die hy voor geeft maer hy begon in stee van dat lustig te kijven, seggende dat ick assuerant was, en hooveerdig of opgeblaesen en toonde my het gevolg van dien aen, het gene ick bespotte, seggende ick en vraegh daer niet naer, en vervolgde ben ick opgeblaesen daer zijnder meer, daerop zeyde hy dat is een Heydensse Tael, en noemde eenen die zijn voet in de Vondt sette om een cristen gedoopt te worden, en weder uyt haelde, om by het groot geselschap te wesen, en vervolgde soo is't oock met u naer ick hoor: ik meynde hem oock een gelijckenisse voor te draegen, maer en kon op dien tijd niet, door dat hy het Veynsterken toe klapte, en zeyde gaet verootmoedigt u voor Godt, en komt dan weder om my om vergeving te bidden en ick verbiede u soo lang de Heylige Communie, ick repliceerde gy spreeckt voor u beurt, of antwoort eer gy gevraegt wort, en vervolgde gy en weet niet eens of ick'er gaen wil &c. 'sanderdaegs quam ick weder en vont hem in den Biegt-Stoel niet, ick ginck dan aen den Koster vraegen of hy in de Sanctuarie was, en als die Neen antwoorde ginck ick naer zijn Huys, al waer ick hem vont en veynsde nergens van te weten, en als hy my vraegde antwoorde ick Simpel tot dat ick hem een gelijckenisse voorgedraegen en hy zijn sententie uytgesprocken hadt, hier toe vertelde ick hem een dobbelsinnige Historie, dat was hoe mijn Vaeder uyt het lant gegaen | |
| |
was over een tijd en last gelaeten aen mijn Ouste-Broeder om in zijn Naem te regeeren dat is naer zijn order, en ick hebbe ghesien naer dat hy een tijd lanck weg geweest hadde, dat het Huyshouden heel in disorder raekte, niet tegenstaende mijn Ouste-Broeder lustig vermaende en bestrafte, waerom ick voor eerst liet by hem te gaen, om te klaegen over den slechten toestant, of het slecht gedrag denkende hij mogt my quaet bescheijt geven, seggende wat kan ick het gebeteren, doen ick mijn best niet genoeg, of dunckt u dat het my niet soo leet en is als u, ik sou moeten Ia antwoorden hebben, om dat ik niet beter en wist, daerom ging ick eerst by mijn Vader en maeckte hem alles bekent en als hy dan zeyde gaet segt u Broeder dat, soo meijnde ick het te doen, maer hy en wilde my niet hooren, seggende ick en ben niet gestelt om van u geleert te worden maer om u te leeren, en scholt mey wacker uyt, niet tegenstaende hy wist dat ick by onsen Vaeder geweest was, en hem alles bekent gemaekt of voor gedraegen hadt, dan vraegde ick wie heefter gesondigt, ick door mijn Broeder mijn Vaeders, wil te willen openbaeren, of mijn Broeder door my niet te willen hooren, hy antwoorde u Broeder want die en is niet meerder als gy, dan zeyde ick gy zyt dien Broeder, en vervolgde vernedert gy u nu wilt gy vergeven zijn, en vervolgde noch ick verbiede u soo lang de Heylige Communie, dan scheen hy uytsinnig te worden, want hy stampte, en tierde en sloeg op zijn Borst en schudde zijn Hooft, als een Dol Mens, en liep in 't lest aen een kant, of te Kaemer uyt, dan resolveerde ick hem te volgen, en als hy dat gewaer wierdt, soo gingh hy naer de Voor-duere toe, en opende de selve, en soo haest ick voor de selve was, soo sloeg hy de Deure tegen my aen, so dat ik by naer achter over viel en seer altereerde, te meer om dat ick Menschen sag voor by gaen die my daerop aen saegen, dan ging ick een weynig tijd in de Kerck sitten of Knielen, sonder te sien waer voor, en met gesloten Oogen mijn doen overdencken om te sien of ick geen schult en hadde, in het gene hy my aen gedaen hadt, of gesondigt door Iets te doen, dat my niet en betaemde, ende niet vindende, soo riep ick | |
| |
met opgeheven Handen mijn Godt of mijn Hemel-Vaeder tot getuyge van mijn onnooselheyt betuygende voor hem dat ick dat alles dede naer mijn beste wete, en versogt dat hy my beschaemen sou, voor de geheele Werelt soo ick beter wist, met soo ging de alteraetie over, en ick quam tot een groote stilte, in welcke ick naer Huys toe ging.
t' Huys komende, vraegde mijn Moeder waer ick soo lang geweest hadde, ick antwoorde, in de Kerck en by mijn Biecht-vaeder, zy repliceerde 't is jammer dat gy geen pont daegs en hebt, om altijd, in de Kerck te wesen, of by de Biecht-vaeders, en vervolgde t' is een verdrietig loopen soo als gy doet, ick vraegde hoe weet gy dat, of hoe meynt gy't, zy antwoorde ik meijne dat het u niet en past, om dat gy maer een Burgers Kint en zijt dienvolgens wat anders te doen hebt, daer op seyde ick het gene ick te doen hebbe wegen mijn Kintsheyt of Burgerschap dat hebben aendere oock te doen, die by na heele daegen Commeeren, sonder yets te doen als zy soo lang te Bedt ghelegen hebben, als ick uyt gheweest ben, of als ick tot mijn Godts dienst gebruycke (dit seyde ick om dat mijn Suster soo dede, en dat zy die niet en bestrafte: boven dien hebt gy my volkomen vrijheyt gegeven om naer mijn wel gevallen of gemoet daer in te te doen eer ick t' Huys gekomen ben, en tot een besluyt ten sal apparent niet meer beuren, daerop vraegde zy wat ick in mijn sin hadde, naer een hoope tegen woorden, of waerom ick dat seyde, ick antwoorde om dat ick sien dat ick daer geen voordeel mede doen aen de eene zijde, en aen de andere schaede, daerom dunk ick het nu voort te laeten, daer op seyde zy, om my hoeft gy het niet te doen, ik repliceerde om u en een ander want my en lust alle dagh in geen helle of onrust te wesen, dan scheen zy berou te hebben van haer seggen maer ick veynsde het niet te sien, en hielt my gerust soo lang tot dat zy my ontruste, door te komen tieren en raesen als een uytsinnig Mensch, van hem op gemaeckt zijnde, in presentie van mijn Vader, en mijn Susters, waer door ick voor eerst altereerde niet wetende wat haer overkomen was, maer doen ick de Knepe merckte, | |
| |
soo wiert ick sterck en stelde my in postuer om viament te strijden, voor eerst vraegde ick of zy haer niet en schaemde, soo aen te gaen in presentie van die jonge Kinders, ten tweeden waerom zy het dede, zy antwoorde gy weet de reden, ick repliceerde wat weet gy dat, en vervolgde of ickse nu wist daer uyt en volgt of blijckt niet dat gy die weet, en vervolgde noch dat moet ik oock vast gelooven, of ten minsten dencken om dat gy mijn Moeder zijt, en te veel weet om so te doen, en eer ick dese woorden geeyndigt hadde, soo dreygde zy my te slaen, waerop ick mijn Handen in my zijde sette en zeyde, hebt de Coerasie dat gy aen mijn komt, en vervolgde gy hebt'er soo dilwils aen geweest, maer soo gyder noch eens aen komt, wee u, en het sal de laeste mael wesen, en vervolgde noch met traenen zijt gy een Moeder, gij mogt een Advocaet van de Duvel of Ducker wesen, daer op vielse op mijn Vaeder, en seijde zijt gij een Man gij mogt een Scheijte-broeck wesen, &c. om dat gij sulcke dingen toe laet, die repliceerde dat is een vervloeckt seggen, en vervolgde kan ick gebeteren dat gy doet, of meynt gy dat ick Sot of Dol ben, dat ick my een questi sal aen trecken, daer ick geen kennisse van hebbe, zy vraegde of hy niet en wist dat een Kint soo niet spreecken mogt, hy antwoorde Ia en vervolgde niet sonder reden, en noch, ick weet oock wel dat een Moeder oock so niet doen mag, of zy moet groote reden hebben, en die en sien ick niet, want mijn Kint staet daer gerust zijn dingen en doet, en in soetigheyt met my en praet, en gy komt daer in en valt aen het tieren, als of het een moort gedaen had, aleer gy eens reden segt, dan seyde zy de Reden met een gebroken sin, ick hadde stout gesprocken tegen dien Ouden en Eerwaerdigen Man, en die hadt haer ontboden en gevraegt of zy sig niet en schaemde haer Kinders soo veel toe te laeten, zy vraegde wat ick gedaen hadt, en hy antwoorde, hem soo bejegent dat hy in drie Daegen zijn selfs niet en was, zy vraegde hoe dat, hy antwoorde soo verachtelijck als ofse tegen een Iongen van haer gelijcke gesproken had, en dat meer is, den Paus haer gelijck gestelt, hem noemende haeren Broeder, daer op seyde ick, ick hebbe hem noch te veel eere aen gedaen | |
| |
want nu hebbe ick hem een eerelijck Persoon gelijck gestelt en hy toont oneerelijck te wesen door met een dubbele tong te spreecken, want op Stoel segt hy dagelijcks dat wy alle Broeders zijn, en Godt onser aller Vaeder en nu beklaegt hy sig om dat hy soo genoemt wort, en vervolgde, en dan is't noch al dien Ouden Eerweerdigen Man, en ick dat jong onweerdig Dinck oock Moeder en knickte haer dat seggende toe, en vervolgde noch, maer ick hoope dat gy haest van dat onweerdig en stout dinck sult onslaegen wesen en met dien Eerweerdigen Man Huys-houden en schreyde dat seggende bitter, en seyde menigmael, ach was ick noyt geboren liever als tot verdoemenisse te dienen van die my Gebaert heeft, daerop seyde zy schreyt voor u selven, gy en hoeft voor my niet te schreyen, ik repliceerde kom toont my dat ick reden hebbe om voor my te schreyen, of toont waer in ick misdaen hebbe, zy repliceerde toont, dat ick misdaen hebbe, daer op vraegde ick hoe dickwils zy het wilde getoont zijn, zy antwoorde als gy wilt, ick begon dan van de leste bestraffing die ick haer toonde onwettig te wesen om twee redens voor eerst, om dat zy geen suffifante reden hadde, en ten tweeden om de Plaets en gelegentheyt daer zy my bestrafte, en vervolgde met haer die reden selfs te openbaeren met haer omstandigheyt en vraegde haer dan wat misdaet, zy verstomde, of seyde dat en komt u niet toe, ick vraegde wat reden, zy antwoorde ick en weet dat niet, of om dat het my soo dunckt ick repliceerde dencken is geen geen bewijs, en vervolgde wat weet gy, of Godt my dat niet heymelijck bevolen heeft, dan toonde ick hoe Hy dat gedaen hadt door gelijckenisse, seggende als gy my spijs geeft voor geheel het huyshouden, en en geeft de andere niet, geeft gy dan niet te kennen, dat gy wilt dat ick al dat Volck spijse, de antwoort moest Ia wesen, en het vervolg soo gy dat niet en dedet soo sout gy met de spys verlegen zijn &c. doen seyde ik, of ikse nu hielt, en seyde als gy my naer den waerom vraegde, ick hebt gedaen om dat het dien Eerweerdigen Man my raede wat sout gy seggen t'is wel gedaen, ick meyn neen, maer ick en ben daer niet mede te vrede &c. dan begon | |
| |
mijn Vaeder te schreyen seggende ach mijn Kint wat sal u overkomen, als gy tegen dat Volk woed, zy sullen u gevangen setten of heymelijck om bringen soo zy het niet openbaer en doen, soo zy die alle gedaen hebben, die sig tegen haer geset hebben, daerop zeyde ick patientie, liever eerelijck te sterven als oneerelijck te leven, daerop zeyde hy Ia, maer dat en is so niet zy doen 't Volk al schandelijke Doon aen, ick repliceerde, schandelijck en schandelijck, is twee, ten is ten uytersten genomen, maer voor't Lichaem, daerop zeyde hy dat is soo, maer hoe elendig souden wy daer aen wesen, en vervolgde wy en onse Kinderen en Kintskinderen souden het moeten hooren, en vervolgde nog daerom bidde ick u so veel als ick u bidden mag dat gy u stil hout en ons die schande niet aen en doet, ik repliceerde dats geen schande voor de gerechtigheyt te sterven, maer in tegendeel 't is Eere, want Iesus spreektse Salig, de Kerk Heylig en de Werelt Eerelijck, en vervolgde, dan sou men seggen dat zijn Vrienden van die Maertelaer is, of van die Heldin die op het Bedde van Eere gestorven is &c. en door dat ick het met een soetigheyt of aerdigheyt zeyde, soo verpligte ick hen tot lachen, en ginck hun dan moet nu spreeken, seggende mijn pligt of post moet ick waernemen daer ick van onsen Coninck ingestelt ben, al sou ick weten dat men my op deselven naegelen sou, en dat weet gy oock Vaeder al segt gy soo, en vervolgde en moet ick daer in niet getroost zijn, veel meer gy L. en vervolgde noch gy L. kont soo veel verdienen, met my aen te moedigen als ick met stant te houden, en oock soo veel quaet doen met my te intimideeren als ick door te vaerieeren, of door my te verbluffen, of af te raeden, als ick door af te gaen, het eene is de Doot soo doet oock het ander, dat konnen wy sien, aen de schaeduen van dat wesen, dat zijn de Soldaeten, of Dienaers der aerse Coningen, soo die hun post verlaeten soo zijnse Doot, en die hun daertoe verpligt hebben, ad Idem, als't openbaer of kennelijk is, en vervolgde noch daerom wilt gy L. wel geraeden wesen, soo segt als gy meer klagte hoort, segt het haer, wy en willen ons dat niet aentrecken, door dat wy daer geen verstant van en hebben, en | |
| |
om dat wy geen quaet in haer en vinden dat bestraffelijk is, soo en mogen wy ons oock tegen haer niet stellen, en vervolgde noch soo gy Lieden dat doet soo sult gy rust met my hebben, en ick sal by u blijven, en dienen soo lang als ick can, met een vrij gemoet, of als't onsen hemelsen-Vaeder belieft, en anders en sal ick hier niet blijven, maer gaen en u verlaeten, soo als of ick u noyt gesien of gekent hadt, zy vraegden waer naer toe, ick antwoorde daert Godt believen sou, daer mede bleef dat daer.
Kort daer aen quamer een Vrouw aen ons Huys lamenteeren over het uytsinnig worden van haer Kint, dat Natuerelijck uyt het vasten onstont soo zy selfs met haer gelijcke kon oordeelen, niet tegenstaende zy eenvoudig was, of onoosel, of van een kleyn verstant, die zeyde ik toe by haer Sone te komen in mijn Moeders presentie, die my daerop eens leelijck aen sag, en zeyde als de Vrouw weg was moeyt u met o werck te doen, of gat te krauwen met verlof, waerop ick zeyde als dat noodt is, soo sal ick dat oock al doen, daerop zeyde zy gy zijt een fijne, ick repliceerde gy zijt een gauwe, zy begon te schreijen, seggende ach was ick Doot, dan en sou ick sulcke een Tael niet moeten hooren, van mijn Kinderen die ick met soo veel smerte gedraegen, en pijne gebaert, en sorg opgevoet hebbe, ick repliceerde ick lach met u traenen in dit geval, en vervolgde waert gy Doot gy sout al een ander tael hooren die u seggen sou, dat en hebt gy voor u Kint niet gedaen maer voor u selven want gy en hebt het niet konnen laeten, daerop vraegde zy of zy my niet en hadt konnen in de geboorte smooren, ick antwoorde Ia, om gesmoort te worden, dan begon zy op een nieu te tieren, en dat was vooren aen de Straet, waerop ik veerdig opstont, en weg gingh seggende praet alleen, dan volgde zy my weder om te slaen, maer ick zeyde als vooren, en ging des anderendaegs vroeg naer dito Kint toe en kreeg het aen het Eeten, door dese reden, voor eerst stelde ick vast, dat het vasten goet was, uyt kragt van de Kerck, die ick tot een Moeder stelde, dan vraegde ick wien de meeste eere weerdig was den Vaeder of de Moe- | |
| |
der, de antwoort was den Vaeder, dan zeyde ick dienvolgens als ons onsen Vaeder en onse Moeder Iets gelijck gebiedt, moeten wy onsen Vaeder eerst gehoorsaemen, en vervolgde als onsen Vaeder Iets gebiet en onse Moeder verbiet het ons, so moeten wy onse Moeder bestraffen, en Vaeder gehoorsaemen, so te verstaen als't met Gods gebod accordeert, en onse Natuerelijke Ouders heeft dat plaets, maer dat komt van God niet te pas die onse Vader is, en om zijn gebod te kennen, moeten wy maer sien of het goet is, dat ons onder Sijn Naem voor komt, gelijck by excempel hy gebiet ons maetig te Eeten tot zijner Eere, is dat niet goet Ia, waerom, voor eerst om dat wy daer door gesterckt of bequaem gemaekt worden, om onsen even Mens van last te bevrijden, door ons eygen Broot te winnen, ten tweeden hem te verligten door voor hem te arebeyden, en hun soo te verpligten om onsen hemelschen-Vaeder te dancken om dat hy haer soo een lief geselschap gegeven heeft, daer en tegen soo wy niet en Eeten of te veel, soo sullen wy ons onbequaem maeken, om onsen Kost te winnen, en die daer wy hem voor winnen moeten, soo als zijn Oude en Sieke of gebreckelijcke Menschen, gelijk gy als gy niet en Eet, soo en kont gy geen krachten krijgen om voor u en voor u Oude Ouders te Wercken, die nu soo lang voor u gewrogt hebben datse niet meer en konnen, en al hun Middeltiens te kost gelegt hebben om u te leeren, ten eynde dat gy nu voor haer Wercken sout, daerom soo gy het nu niet en doet, soo moeten zy van gebreck sterven en gy oock, want zy zijn te eerelijck van herte om te Bedelen, soo doende kont gy drij Doot Sonden doen, en waerom soo mal, om een Moeder als gy die mijden kont, om een Vader, of en weet gy niet dat Godt ons het maetig Eeten gebiet seggende tegen Adam en alle zijn naecomelingen van alle Boomen of alle Vrucht, dat is van alle spijs sult gy vryelijk Eeten, en vervolgde soo verbiet hy oock het vasten, want als men Iets gebiet dan verbiet men 't overstaende en als men Iets verbiet, gebiet men 't overstaende, verbiet men te Dooden, men gebiet Leven te maeken, en hoe dat voor eerst door al te gebruijcken dat het Leven versterckt, en | |
| |
dan te maeken dat Leven geeft, en vervolgde noch siet mijn vrient daer en zijn maer twee wegen voor u open eenen die ten Leven leyt, daer in moet gy komen door ter Liefde of ter Eere Gods te Eeten, eenen die ten verderve leyt, daer in sult gy comen door so te doen als gy doet, want of gy so vast of u selven verhangt, of met een Koorde worgt dat's evenveel, en dat seggende sag ick hem besterven en vraegde hoe dat quam, hy en antwoorde niet, dan zeyde ick ten is noch soo verre niet, ick en wil maer seggen dat het soo wesen sou als gy nu niet en Adt, en soo sterft, maer, soo gy nu Eet soo ick gesegt hebbe, en in het Eeten denckt op de goetheyt Godts, die hy in het geven van die spijs getoont heeft, en op die wysheyt die hy in het maeken derselve getoont heeft, om by gelegentheyt daer van te spreeken of te konnen getuygen, naer u ondervinding soo zyt gy salig, want Hy weet wel dat gy niet geweten hebt dat dat vasten quaet was, en dat gy meynde dat het goet was, en daerom gedaen hebt, dan quaemen hem de traenen in de Oogen, en poogde die te verdryven maer ick zeyde schreyt uyt, het sal u verligten, en Eet dan in Godts Naem, ick beloove u dat u sonde sal vergeven zijn, en soo gy dan sterft dat gy van monde ten Hemel sult gaen, maer wenst daerom naer u Doot niet, maer leeft so lang als't onsen Hemel-Vader belieft, en weest te vrede met het leven dat Hy u geeft, en maekt'er een goet gebruyck van, niet doende als dat gy weet dat zijnen Naem eerelijck is, en uwen naesten stichtelijck, en profytig, dan sal hy u nemen en stellen in een heerelijkheyt die soo groot sal wesen dat ick geene diergelijck en kenne &c. het welcke ick u toe wensche en versekere u op die conditie, op pene van mijn Sielen Saeligheyt, en vervolgde noch en laet het op my noch uiet bestaen, maer vraeght alle Biegt-Vaeders die gy wilt, of het soo niet en is, dan zeyde hy ick en hoef dat niet te vraegen want ick ben overtuygt, dan zeyde ick laet het dan sien, en vervolgde soo gy overtuygt zyt, soo sult gy opstaende voet Eeten, en dan u Ouders om vergiffenisse Bidden, voor de droefheyt die gy haer aengedaen hebt, dat dede hy met schaemte, en doen ick die merckte soo ging ick aen een kant, en wenste hun dan den vrede, en zy bedanckten my ge- | |
| |
saemtlijck, maer ick en nam den danck niet aen maer zeyde geeft dien aen mijn Meester, die my hier toe verpligt of dat geboden heeft, en haeste my naer Huys.
't Huys komende zeyde mijn Moeder gy hebt dien kop gevolgt naer my dunckt en dan loopt men sig schier te berste, om t'Huys te wesen, en als men sieck is dan moet Moeder my houden, maer als ick spels recht sou doen, soo moest ick u dan naer dat Volck toe senden, waer aen of by ghy u sieck gemaeckt hebt, ick repliceerde, dan moest gy my al digt by u senden of houden, want gy zyt het, die het doet door u tieren en raesen, en wat hebbe ick nu verbeurt, mijn Susters slaepen noch, en gy komt eerst van u Bedt en ik hebbe die pligt afgelegt, en kome van pas om de eerste af te leggen in 't Huys, kom segt nu u wil, ick sal u helpen, kort daer aen komter een Iongman vraegen om te praeten, ik seyde dat hy het haer vraegen sou, hy zeyde niet te durven om dat zy hem te vreet voor quam, en bad my dat ik het doen sou, daerop zeyde ik eens te sullen sien wat ick doen sou, en als hy aen hielt zeyde ick het hem toe, dog vreesde ick'er soo wel voor als hy om dat zy ons met sulcke een grammoedigheyt aen sag, terwijle wy tegen malckander praeten, dogh verdween die haest naer zijn vertreck, want zy vraegde ter stont wat sulcks beduyde of wat dien persoon my te seggen hadt, ick antwoorde soo als alle Ionckmans te seggen hebben tegen Ymant die zy liefhebben, dacrop vraegde zy wat dat voor een Tael was, ick antwoorde een Dochters Tael, zy repliceerde met opstuyving wat gebruy, sal ick noch met u hebben, ick antwoorde als u ouders met u gehadt hebben, zy repliceerde dat en verstaen ick niet, ick repliceerde naer u verstaen en vraeg ick niet, en vervolgde als gy soo wilt voortgaen, soo en sal ick u soo veel Eere niet eens aen doen, dat ick naer u verstaen vraegen sal, hoe wel ick het meynde te doen, soo den persoon sou konnen getuygen, dan zeyde zy ick meynde dat gy belofte gedaen hadt van noyt te Trouwen, ick vraegde waerom? zy antwoorde om dat gy een zwart Kleet aengetrocken hebt, ick repliceerde dat hebbe ick gedaen, om rust te hebben, soo lang als ick in twijfel was van staet, en vervolgde toont | |
| |
dat Kleet anders beteykent als geretireert, dat is vertrocken, zy zeyde van geen bewys te weten, en't niet te willen toestaen en hem te sullen afgronteeren soo hy meer quam, en te seggen dat ick een geestelijke Dochter was, en ick repliceerde, ick mogt dan wel seggen dat gy een beestelijcke Moeder waert, maer ick en sal soo sot niet zijn dat ick my om u sal ten toone stellen als een Manne Sottin, maer ick sal daer mesuris naer maeken, nu ik hoore wat gy in u sin hebt, zy zeyde het selve, en ick hadde haer aen gesprocken om een nieu Kleet dat ick nootsaekelijck van doene hadt, dat zeyde zy my niet te sullen geven, maer al te nemen dat Eerelijck was, soo zy reets begonnen hadt, ick dagt de Menschen sullen dencken dat het door mijn sinnelijckheyt is, en daer uyt besluyten dat ick sot ben, om dat zy opdragtig is van Natuer, en haer andere Kinders opschickt, dienvolgens sal de schande al op my wesen, als ick dat dagt scheen ick Dol te worden, en zeyde soo gy van den Ducker of Duvel niet om gekogt zijt, om my te verderven soo en zijn 't geen Menschen, en vervolgde gy zijt bequaem om een tooveres van u Kint te macken, of dat het zijn siel aen de Duvel overgeeft, en begon dat seggende te Huylen dat het op straet con gehoort werden, en seyde, ik en sal voor geen Menschen komen of ick sal een eerelijck Kleet hebben, of desselfs belofte, dat geschiede op Solder, en vervolgde past nu op, siet op het gevolgh, dan liep zy om leeg naer veel schelt-woorden en sond' een ander boven, die my zeyde, dat ick grouwelijcke Sonde dede, ick repliceerde, doet gy beter, en vervolgde hebt gy niet anders te seggen passeert, zy zeyde niet te willen, en kreeg hulp, die zeyde passeert gy, ick repliceerde segt het noch eens, ick sal wel gaen dat my geen Menschen sien sullen, denckende ick sal de Faeilie of het regenkleet over mijn aenschijn doen, en gaen op des Heeren genae, maer zy bedagt sigh selfs en ging selfs uyt, ondertussen quam ick wat tot mijn selven, en als zy weder quam zeyde zy dat ick sou komen eeten, voor eerst maekte ick den Dooven, en dan zeyde, ick liever te sterven als mijn woort te eeten, of tegen het selven te Sondigen, dan ging zy my noch wat belesen, seggende | |
| |
dat ick van eenen quaeden Geest geregeert wiert, of beseten was, ick repliceerde als ick Doot ben, sal hy haest uyt wesen, dan vraegde zy of ick niet wel wist, dat ick verdoemt sou wesen als ick soo stierf, ick antwoorde neen, en vervolgde maer ick weet wel dat gy daerom verdoemt sout wesen, al en had gy geen ander Sonde, maer ick niet, want ick ben verpligt voor mijn eere te sterven, en vervolgde wat sou my het Leven nut zijn, als ick voor sot langs de Werelt liep, als tot Kreveceur, of Herten leet, om de smaet die ick gedurig sou moeten lijden en daerom is't u of u Meester te doen, maer hout-vast een betien wy sullen wyser zijn, als ons voor sot te laeten uytroepen, of openbaer maeken, als't daerop aen komt dan hebbe ick liever dat u Ziele voor den Duvel loopt, als de mijne, want, gy wilt het soo tog hebben, daerom al dede ick het van Daege voor u, soo sout gy Morgen dog volgen, daerom is't beter een behouden, als twee verdurven, dan zeyde sy wat ick al hooren moet, om dat Kleet, en vervolgde wilt gy my beloven altijd by my te blyven, ick sal u een maeken naer u wel gevallen, en al u goet wedergeven, ick repliceerde, waerom niet by den Duvel en vervolgde dog t'is een den Duvel, of zijn Moer, dan zeyde zy ick en wil sulcke een Tael niet hooren, ick repliceerde noch ick sulcke een van u, en vervolgde soo lange als gy voor Duvel spelt, sal ick u Duvel noemen al stonter een Beul met een Sweert, dan was't nu boose Kop com eet, ick repliceerde boose Kop, ick en wil niet eeten, dan wast ick meijnde dat gy geen wil en hadt, ik repliceerde ick meijnde het al, om u te wederstaen, dan was't men sal u een Kleet Koopen, ick repliceerde Ia, een Pyen Rock soo men de Beesten doet, dan was't hy bent gy sot, ick repliceerde hy hebt gy my sot gemaekt, dan was't Surieus, ick sal doen, ick hebbe daer al om stoffe uytgeweest, ick vraegde, in wat winkel, zy noemde my die, en zeyde zy sullen stracks de stoffe brengen, en vervolgde ick en dede't maer om u te beproeven, daerop zeyde ick dat zijn duyckerse beproevingen, die bequaem zijn om Ymant sot te maeken, dan zeyde zy hoe Vloekt gy soo, ick en ben dat van u niet gewent, ick repliceer- | |
| |
de hoe tergt gy my soo, ick en verwagte dat van u niet, over 19 of 20 Iaer: dan zeyde zy, gy zyt schaerts soo out, en vervolgde hoe heugt u soo lang, ick antwoorde, ick ben rijckelijck soo out, en soo lang heuge ick, dan zeyde zy weder kom eet, en met soo wiert zy geroepen, om de stoffe te ontfangen, en zy riep my, maer ick zeyde niet in staet te wesen om voor te komen, dan bragtse die by my (en liet my kiesen, en gekoren hebbende en versekert zijnde, soo adt ick, en ging voort het Kleet laeten maeken, des anderendaegs quam zy by my, en vraegde, of ick wel eens met haer uyt wilde gaen, tot geselschap, ik antwoorde Ia, en ging met haer, en zy bragt my by dito Canoninck.
Daer komende hielden zy sig als malkander in langen tijdt niet gesien of gesproken te hebben, het geene ick met ernst aenhoorde en aen sag, dan seyde mijn Moeder met een lachende Mont gy en weet mijn Heer mijn Dochter wilt gaen Trouwen, daer op seyde hy dat en geloof ik mijn leven niet, zy seyde t' is evenwel soo ick hebber haer al moeten een Kleet om maecken, dan keeck hy haer aen, quansuys ist ernst, zy paste daer op en seyde vraegt het haer, dat dede hy en ick antwoorde zy segt het, hy repliceerde zy en vervolgde wat tael is dat, ik antwoorde duytse, dan seyde hy ick en ben niet gewent sulcke een tael van u te hooren ick repliceerde het kan wel waer wesen, en vervolgde zy en heeft het misschien daer soo niet naer gemaeckt als nu, dan begon zy te schreijen, en ik keerde my daer op om, om weg te gaen seggende ick en hebbe hier niet te doen, daer op seyde hy gy doet al, en vervolgde mogt gy u moeder niet sien schreijen dan en moet gy het daer niet naer maecken, ick repliceerde gy hebt gelijck en vervolgde mijn weg, dan quam zy my naer, en seyde gaet gy soo gaen ick oock, en vervolgde mogt gy dat niet hooren, ick repliceerde gy weet wel wat ick hooren kan, dan seyde hy gy zijt al te spitsvinnig, ick vraegde wat dat beteyckende of te seggen was, hy repliceerde al weder quaet water, ick repliceerde het water en is niet quaet maer de dieren die der in wonen, dan was 't nu furieus, wat is daer van wilt gy Trouwen, ick hebber | |
| |
noch van gehoort, ick antwoorde posee het was soo wat was daer van te seggen, hy antwoorde niet, als dat ick het van u niet verwagt en hadde, ick vraegde wat reden hy antwoorde, om dat ick meynde dat gy een Tempel des Heyligen Geest waert, ick vraegde en dan, hy seyde en dat gy u uu tot een Tempel des Vlees soud maecken, en vervolgde wat gemeynschap heeft het Ligt met de Duysternisse, Godt met den Mensch ick vraegde hoe dat te pas quam, hy antwoorde Paulus segt die Trouwt die doet wel, maer die niet en Trouwt die doet beter: ick vraegde waerom, hy antwoorde om dat de getrouwde Godt soo wel niet dienen konnen, ik repliceerde beter, en vervolgde want dan konnen zy Hem dienen uyt alle hunne krachten, dat is met Geest en Vleesch, daer op seyde hy Paulus segt contraerie, dat is, die Getrouwt is hangt den Man aen, ick repliceerde Paulus kan soo veel seggen, of segt meer als hy verantwoorden kan, op die mannier, want hy stelt zijn gebodt boven Gods gebot, en dat is de sonde van Lusifer of de afgevallen Engelen, daerop seyde hy gy gaet te hoog en vervolgde 't is Iammer van u, dat gy die faute hebt anders waert gy volmaeckt, ik vraegde wat voor een faute, hy antwoorde, dat gy het respect of d'Autoriteyt van de Kerck niet beter en bewaert, ick repliceerde ist anders niet, en vervolgde als om dat ick geen quaet Goet en noeme, hy vraegde wien segt dat het quaet is meer als gy, ick antwoorde gy, en alle de Geestelijckheyt doet gy niet, als gy segt dat wy Godt moeten liefhebben uyt alle krachten, segt gy dan niet gy moet Kinderen teelen, of vermenigvuldigen, of en is dat mede geen kracht daer de kinderen van komen, oock als gy de verdoemenisse over de Talent-gravers uyt spreeckt &c. dan was 't daer en is met u niet te disputeeren, ick vraegde waerom, hy antwoorde, om dat gy altijt gelijk wilt hebben, ik repliceerde, willen alle disputanten dat niet, en vervolgde, maer dat segt men tegen Volck, dat gelijck wilt hebben buyten reden, dat veynsde hy niet te hooren, en sprack tegen mijn Moeder seggende, zy heeft een schoon verstant, t'is Iammer datse Trouwen wilt, daer op seyde ick, noch al een Iammer, en vervolgde 't is Iammer dat | |
| |
soo een wijs Man soo sot praet, dat veynsde hy oock niet te hooren en seyde, nu wilt gy doen veel gelucks en vervolgde den Man sal wel geluckig wesen die haer tot een Vrouw heeft, en vervolgde met te Lof-tuyten, waer over ick my gevoelig toonde, seggende, spot met uw gelijcke gy en hoeft met my niet te spotten, dan seyde hy ick meynde dat gy mijn gelijcke waert, ick repliceerde ick meyndet oock maer nu hebbe ick contrarie bevonden, dan seyde hy nu alle questien op een eynde wy moeten goede Vrienden blijven, en vervolgde ick en hebt maer gedaen om u te beproeven, en vervolgde noch, ick ben u vrient, daerom sout my seer doen dat gy niet wel Getrout waert en vervolgde noch daerom moet ick u wat seggen tot een waerschouwing gaet wat in de Kerck ick sal by u komen als ick u Moeder wat alleen gesprocken hebbe, dat dede ick, en als hy quam dede hy op een nieuw betuyging van vrientschap, so dat ick als verlegen was denckende so ick hem toone niet te gelooven soo sal hy my infaem maecken met schijn van recht, daerom moet ick'er noch een proef van nemen, daer zijn nu drie of vier Menschen die ick kenne, die als disperaet zijn van hongersnoot, en die al haer leven hun best gedaen hebben, om Eerelijck door de Werelt te komen, ick moet hem dit eens voor draegen door gelijckenisse, seggende mijn Heer naer dien gy mijn vrient zijt soo en sult gy my niet quaelijck afnemen dat ick u den noot van mijn Vrienden voor draege, om u hulpe tot haere verlossing te versoecken, die buyten u schaede kan geschieden, dat dede ick, en hy seyde neen, en vervolgde segt vrij op, dat dede ick, seghende daer zijn eenige van mijn Vrienden in een Huys-houden dat soo onredelijck geregeert wort, dat het niet en gelijckt, het eene deel der onderdaenen dat best van leven is moeten al het Werck van het Huys doen, en den overschot Eeten, of zy sieck of kranck zijn daer en wort niet naer gesien en het aender deel dat wort ledig onderhouden van het beste dat'er is, hoe kloeck en gesont zy zijn, en vervolgde, wat dunckt u is dat niet onredelijck de antwoort was Ia, en het vervolg was wat is dat voor een, is dat in 't Klooster daer gy in geweest hebt, ick antwoorde, die kennisse, is u on- | |
| |
nut soo gy die niet helpen wilt, oock mag ick die niet noemen als aen Persoonen die daer in voor sien konnen, en het doen willen om dat het hun tot swaerder last sou dienen, dat stemde hy toe en vervolgde soo een Persoon ben ick, ik kan en wil doen, en vernieude de vraeg, dan seyde ick het Huys-gesin is de Kerck, den oversten den Paus, die al het Werck moeten doen den Boer en Ambachtsman en arrebeijder, de andere de Rijcke of onrechtveerdige Rent-meesters, en de Geestelijckheyt, daer op vraegde hy of ick meynde dat die niet en werckten ick antwoorde niet alleen meijnen, maer seker weten, soo te verstaen tot het gemeen best, maer zy studeeren of practiseeren wel om hun Beurse te vullen om sonder Wercken aen den Kost te komen, dan riep hy met verbaestheyt een en andermael wat Geest bent gy, ik repliceerde wat Geest ben ik, en vervolgde kent gy die niet genoeg spreeckt den Prioor der Carmelieten die kent hem beter want ik heb hem in schrift mijn Geest bekent gemaekt, dan scheen hy te bekomen, en seyde dat ick hem dat haelen sou seggende, segt dat gy een Vrient hebt die het sien wilt en die een Vrient is van den Bisschop, dat vont ik goet, endagt daer mede sal hy dincken dat ick het den Bisschop geklaegt hebbe soo 't gebeurde: daer komende vraegde hy of 't den Bisschop was, ick antwoorde neen, en vervolgde maer een Vrient daer van, dan en ruste hy niet of ick noemde hem, en hy hadder by geweest, of hem gesproeken, tot welken eynde, hy seyde het schrift niet meer te hebben, dan moest ick hem noemen, of onverrechter saecke scheyden, en als ick die genoemt hadde ging hy daer soo naer toe: als zy by malcander quaemen soo ontmoeten zy malcander met het grooste rispect van de Werelt, en de Complimenten afgeleyt hebbende tegen malcander gingen zy wat alleen, en wat alleen geweest hebbende riepen zy my binnen en begonnen my seer te prijsen, seggende, dat zy blijde waeren datse de eere hadden van my te kennen, verder dat ick de geluckigste des Werelts was, en meynden te vervolgen maer ick vielder in, en seyde ick en ben met die bagatellen niet gedient, en vervolgde segt maer kort of gy van 't sin zijt u leer te veranderen, daer op spraecken zy niet, | |
| |
maer gingen voort, in een vermingde tael, dan seyde ick soo gy Lieden langer blijft presideeren als Lusifer, soo sal ick doen als Michael, niet rusten voor dat gy uyt uwen Troon zijt, daer op seyde den Preoor waerom toorent gy tegen ons wy en mis doen u niet, ick repliceerde gy doet al, en vervolgde en flatteert u daer niet mede dat ick in tooren spreecke, denckende als hy over is soo en sal zy het niet doen, en ging dat seggende henen, en ondertussen in de Kerk luysteren of zy hun leer niet en veranderden, en als ick neen bevont bleef ick'er uyt, en ging'er niet meer in, als om te konnen seggen dat ick'er geweest was, en ondertussen inquiteerde ick off'er geen andere Menschen in de Werelt waeren, op eenige woorden die ick eens gehoort hadde, van mijn Moeder, die sprack van Geusen die soo precijs leefden, en soo sachtsinnig, dat'er niet een quaet Woort uyt hun Mond quam, daer quam ick achter door een Vrouw die mijn Kleet maeckte, en die ick getrou bevonden hadt, dewelcke, oock in een zware versoecking was die beproeving genaemt wiert.
Sy was in haere teerdre Ieugt seer aenvalligh of beminnelijck geweest, door de vriendelijkheyt en vlijtigheijt haerer natuer, daer door hadt zij veel besoeck, maer en wilde voor eerst niet Trouwen, denckende dat het beter was dat zij noch wat haer plesier ongetrout nam, en zij hadde een Moeije die het opsigt over haer nam, die was anders genegen, en wilde haer ten eersten uyt heijlijcken, en dat aen een Kerel die haer honing aen den Mont smeerde, en daer de Nicht geen sin in en hat, om verscheijde redens, voor eerst, om zijn onminnelijckheijt of stuersheijt: ten tweeden om zijn leelijckheijt: ten derden om zijn onbesuijst of onreijn en ongestadig spreecken: ten vierden om dat hy een Vremdelingh was, van wien zij niet versekert was of hy vrij was, of meer Vrouwen hadde, en dese Moeije sloeg dat al, in den Wint, en wilde met kracht dat zij met hem Troude, waer door zij sig aen de droefheijt soo over gaf dat zij als uijtsinnig wiert, en als dat wat geduert hadde, soo quam die fijne Moeije en seijde dat zij eens met haer uijt sou gaen, om sig wat te dieverteeren, het gene zij eenen ruijmen tijt weijgerde, en | |
| |
eijndelijck resolveerde met een Sluijer ovet 't aenschijn te gaen, en sig als een Blinde te laeten leijden, sonder te dencken op het gene haer wedervaeren sou, dat was dat zij haer voor den Pastoor sou bringen om haer te binden aen dien fijnnen Broer, die haer dreijgde soo zij een woort tegen seijde den Neus af te snijden, en diens Werck was vaegebondeeren, soo zij daer naer bevont, en by Hoeren en Snoeren loopen en de vrou het overschot te brengen, en als zij dat niet hebben of ontfangen wilde haer dreijgen en slaen, als zij het niet ontvluchten kon, en dan uijt loopen en blijven Maenden en Weecken, sonder te seggen waer toe, of waer geweest, dit ondervont zij naer dat dese Moeije haer in de Kerck gebragt hadde onder pretects van Godt te gaen bidden, en voor een Altaer gebracht daer een Pastoor was, die haer verwachte om te binden het gene zij niet en merckte, door haer geduerig schrijen voor dat hy haer de rechter-hant vraegde, en dan verschrikte zij soo dat zij niet spreecken kon, en terwijle nam den fijnen Bruijgom haer hant, die dispentie gekogt hadde, en doen zij den Mont begon te openen soo seijde hy soo gy daer Iets tegen segt soo sal ick u den Neus af houden, en de getuijgen hielden het met hem, en den Pastoor seijde een droeve Bruijt een blijde Vrou, maar zij wiert wel anders gewaer, want hij bragt voor eerst al deur dat zij hadde, en ging dan vagebondeeren en dede als ick gesegt hebbe, dan schaemde zy sig voor haer bekende te komen, en schreijde schier Dag en Nacht soo lang tot dat hy haer op een ander plaets gebragt hadde, met belofte van beterschap, die duerde eenige Daegen, of Weeken en dan maeckte hy haer daer oock infaem tot tweemael toe, en bevont dat hy sig een ander Naem en een ander Lant toe ge-eijgent hadde, als hem eijgen was, waer uijt zij moest besluijten dat het een Lant-looper en Fielt was, soo alle zijne wercken of actien te kennen gaven, en alsoo zij doen wat verhartwas in het lijden, soo maeckte zij sig sterck op een tijt, dat hy tussen twee en drie Maenden uijt geweest was, sonder tael of teijcken van hem te sien, om haer gesontheijt te bewaeren, denckende als ick die quijt was, en die vuijligheijt in de plaats | |
| |
hadt, soo was ick een van de ongeluckigste des Werels, want men sou my voor een Hoer aen mercken, daerom sal ick liever sterven als hem toe laeten by my te slaepen, soo gedagt soo gedaen, dan seijde hy naer een hoope gewelt ick sal weg gaen en noijt weder komen, zij seyde doet dat, maer geeft my eerst mijn vrijheyt weder, of ontslae my, in presentie van een Pastoor, of ick sal al u dingen of bedrog en schelm-stucken openbaeren, dat seijde hy te sullen doen, en eer zij voor een Pastoor waeren, seijde hy ten hoeft oock niet want ick geef den Duvel siele en lijf of lichaem, soo ick oijt meer by u kom of in die Plaets of Stat alleen daer gy zijt, en vervolgde Trout vry met een ander, ick ontslae u en ick hebbe meer Vrouwen, en gaet soo van haer weg, dan was zij in een gestadige ongerustheijt, voor eerst om dat zij tot den huwelijcken staet of Mannen bywoning genegen was, in Eere, en Deugt, en ten tweeden, dat zij zijn weder komen vreesde, en het gevolg van dien, ik zeijde haer, aen hem niet gehouden te wesen, maer vrij te mogen trouwen, al was't dat zy wettig met hem getrouwt was, en vervolgde waer in sou anders onse vrijheyt bestaen, of waer door souse bestaen, elck sou ons soo doende konnen slaeven maeken, van den boosen of van die zy wilden, en vervolgde noch als't mijn stuck was, ick sou met een ander trouwen, hoe eer, hoe liever, en als hy quam om pretentie te maeken, ick sou vraegen of hy Dol of beseten was, om dat hy sulcks dede, en my houden of ick hem niet en kende als voor die vrouwen Man die hy my genoemt hadde, of voor een alle wyven Man, of Lantlooper en Bedrieger, of Vrouwen schender, dat sloeg zy een deschals voor die haer groote vrientschap, en trouw toe geseyt hadde, die zeyde dat sou goet wesen sooder geen getuygen van en waeren, of trou Brief of soo het niet aengeteykent was in de Kerck, daerop zeyde ik, het houwelijk is een bant van Liefde die niemant binden kan als de Liefde selfs, en daer die niet en is, daer en is geen bant, hy zeyde het hoort wel soo, maer ten is soo niet, soo zy dat begon, soo kreeg zy het heele geestelijck Hof op haer hals, om dat zy dat doende de autoriteyt van de | |
| |
Kerck sou vernieten, daerop zeyde ick is dat een geestelijk Hof, het mogt beter een Beestelijck genaemt worden, al en was't maer om dese reden, want men bint de Beesten soo aen malkander en dwingt hun soo by malcander te blyven, maer geen Geesten, die zijn vry, en doen niet als ongedwongen, soo te verstaen, de Eerelijcke, daer op zeyde hy, dat en moesten die borsten niet hooren, of geen Wereltlijcke Priesters, ick zeyde, zy moeten niet maer mogen wel, en vervolgde ick hebbet haer ook al gesegt, hy vraegde hoe ick dorf, ick antwoorde heel wel, om dat ick naer mijn leven niet en vraeg, en dink datse niet meer magt en hebben, als den Hemel hun toe laet, dat moest hy toestaen, en vervolgde die soo bestaet can veel uytvoeren, maer ick voor my sagt niet te doen, daerop zeyde ik, ik en wil u niet achten, want gy zyt maer een blootaert, en vervolgde soo dat niet en was, gy en sout in geen Klooster blijven, maer om dat gy dat ontsiet, soo denckt gy beter alleen, als met slecht geselschap, soo gy door foute van couraegie sout moeten houden, en vervolgde wel Bloet sou ick soo een Man zijn, en my soo laeten ringelen of regeeren als een honts-Iongen, ick sou liever mijn Vingers af bijten, en hun in 't aenschijn Spuigen als ick geen ander Middel hadt om hun te straffen, waer door hy beschaemt wiert, en zeyde me Iuffer verexschuseert my ick moet gaen, want ick vrees dat wy souden beluystert worden, of gehoort en gingen met beving weg, naer my in de Hant gedrukt te hebben, waer van ick de reden niet en wist, en daerom vry toe liet, denckende dat het de trouwe verbeelde, sonder meer, want ik en wist van geen byslaeping, of vleesselijke Conversaetie, maer dagt dat de Kinders quaemen van onder een deksel te slaepen, so als de Vrouwen met malcander doen, maer die Vrouw wist wel beter want zy zeyde als wy van hem waeren hy was in strijdt, en vervolgde, ick geloof dat hy liever by een Vrouw sou slaepen als alleen, en vervolgde met op het geestelijck Hof te spreeken seggende.
Sy vraegen de Menschen van de Naelde tot den Draet, hoe zy by malcander gecomen zijn, die voor haer komen om recht te versoeken, en dan staender Klercken, die staen | |
| |
en lachen en ginnegappen, en wysen dat het hemde schier aen het Lijf Brandt van spijt en schaemte, dat hebbe ik van verscheyde Menschen gehoort, daerom mogt gy wel seggen, een beestelijck Hof, want ick hebbe een Vrouw Mens gehoort, die verkracht was, die zeyde liever met seven Kinderen, sonder Vaeder te leven, als noch eens op dat Hof te komen, om haer eere weder te krygen, zy zeyde al Ogenblik te meynen datse versonk, in den afgront so wasse onstelt, en alse t'Huys quam en had zy niet een draet droog aen haer lijf, maer con haer Hemde uytvringen, als ick dat hoorde meijnde ick raesende te worden, en zeyde wel Bloet sou men niet strijden om dat vervloeckte Beest, om hals te brengen soo lang men Ademen can, als men sulckedingen hoort, en siet, de Bloeme van het Hof, het beste en Eerelijckste Manne Volck gaet daerom in Kloosters, en het overige in den strijdt, om sig te laeten door Schieten, liever als met die serpenten en serpentinnen te doen te hebben, die het Beest maintineert, en vervolgde com laet ons in Godts Naem strijden sonder ophouden, want ons leven is dog niet weert, en vervolgde wat hebben wy meer als het Schuym van Mannen ten besten, dat het slagt, daerom laet ons liever sterven, als ons daer mede vernoegen, dan sullen wy troost ontfaen, in het ander leven, want wy en mogen niet toe laeten, dat ons Eerelijke vertreden worden op den velden, of in haeren Bloede door miscontentement, maer wy moeten haer verlossen of koopen met ons Bloet en seggen leeft, Ia leeft in eeuwigheijt, door haer in eenen vasten stant te setten, daer die Swijnen of Beesten niet by en konnen, zy seyde ick ben bereijt daer is mijn hant, en vervolgde hoe beginnen, ick antwoorde naer de Geusen kijcken om te sien hoe zy bestaen, dat deden wy, maer zy hielden ons verdagt tot der tijdt dat ick haer om verlossing of hulp aenriep, als de Geestelijcke my meijnde gevangen te setten, of op haer Hof te bringen, om dat zy gehoort hadden dat ick dito Kint op dito forma verlost hadde, en noch een Vrouw, die begon te mijmeren of te wanhopen aen haer saligheyt om dat Godt geen Miraekel wilde doen, door een Maria Beeldt dat | |
| |
zy in haer Huys hadde, en veel daer aen gedaen tot dien eynde, waerom zy sig veroordeelde, als een gepredestineerde of verworpelinck en een Dochter die sig meynde te worgen, om dat zy meynde seker verdoemt te zijn, en verdriet in haer leven hadde, om dat zy een Hooft of Doodt sonde gedaen hadt en de penitensie niet volbrengen kon, die bestont in ettelijcke Nachten te waecken, en Daegen te vasten, sonder Iets te nutten Bloodt-voets een omganck te gaen van twee of drie Ueren en dat in den Winter, het leste kon zy noch doen met smert en opstopping der Moeder, maer het eerste niet, en daerom meynde zy verdoemt te zijn, waer op ick seyde voor haer te willen om die sonde verdoemt zijn, en mede om een ander daer ick haer aen wilde hebben dat was aen het Eeten en wilde haer daer een Hant-schrift van geven al was 't met mijn eygen Bloet geteyckent om aen den Duyvel te geven, als hy om haer komen sou, waer door ick haer tot het Eeten kreeg op een tijt dat zy soo ten eynde was, dat zy noch een half Uere gewagt hadde soo hadtse Dol geweest, want het Bloet begon te ruyssen als een Waeter dat aen den koock is, en als het aen koocken is soo dat het schuymt dan is 't te laet, dit wist ick en daerom sette ick al by dat ick hadde, en als ick haer tot stilte gebragt hadde soo versterckte ick haer met soete redens, en seyde dat zy by haer Biecht-vaeder sou gaen in mijn naem met een Briefken waer op stont Broeder mortificeert de sinnen of Doodt de passien maer, en neemt de Krachten niet, en belaste haer daer nevens al te seggen dat ick haer gesegt hadde, en voegde daer by, soo hy niet daerop en segt, so moet gy dencken dat het wel is, want die zwijgt die consenteert: en aen de eerste vraegde ick of zy niet en bekende dat Godt Souvereyn was? zij antwoorde Ia: dan vraegde ick waerom zy Hem dan bepaelen wilde, door Hem te doen Mieraekel doen daer Hy niet en wilde? en vervolgde, foei sal men sulcke dingen doen, dat is te schandelijck, en vervolgde noch, daer door soud gy connen verdoemt worden, maer gy en zijt het noch niet, gans niet, maer in tegendeel gy zijt eene van Gods liefste kinderen, en daerom heeft Hy my hier gesonden | |
| |
seggende gaet segt mijn Lief-kint, of lieve Margareta, dat ick haer lief-hebbe maer datse my niet meer moeijelijck mag vallen, om dat ick Mieraekel sou doen, of dat ick haer verlaeten sou, en vervolgde noch fier t' is of gy kinderen hadt, en zy eysten u wat, en gy en wildet haer dat niet geven daerom en sou 't gy haer niet laeten lief te hebben, en sout u verongelijckt houden, soo Imant daerom seyde zy en heeft haer Kint niet lief, en bysonder soo u Kint dat seyde, gy sou 't seggen om dat eene dinck, dat is verdrietig, want ick geeft aenders al dat het wenschen kan, siet of 't niet waer en is, ick geeft Kost en Kleeren Bedde en Bulster Vuer en Wermte of Hout en Turf, Fruyt en Bloemen en de groene Straeten om op te wandelen kan u Vaeder seggen is 't niet soo spreeckt, zy wiert beschaemt, en wiert te schreyen seggende ick hebbe gesondigt, en t' is my leet, ick seyde uwe sonden zijn vergeven en doet het niet meer laet het Beelt tot verciering soo gy wilt, maer en branter geen Ligt voor, en hebt gy Gelt om Keersen te koopen om voor dat Beelt te branden, geeft het aen arme Menschen om Ligt voor hun Kinders te branden, dat zijn levende Beelden van den levenden Godt, en dat zijn Sijne Kinderen, die gy daer mede dienst kunt doen, van welcke Hy segt, al dat gy aen haer doet doet gy aen my, soo als alle Eerelijcke Ouders seggen, en draegt die langst de groene Straeten so als gy u Beelt plagt te doen, dan sult gyder viere verpligten, voor eerst het Kint, ten tweeden zijn Hemel-vaeder, ten derden zijn Moeder en ten vierden zijn aerssen Vaeder, die dan twee bly aengesichten sal sien in ste van twee bedroefde &c. dit quam de Geestelijcke ter oore, en resolveerden daer op die ergenisse of dien Steen des aenstoots weg te doen, sonder by doende reden wiert dat mijn Moeder aengesegt die hier door so verschrikte, als of ik haer een lief Kint geweest was, waerom ick my over haer ontfermde, en haer van last bevrijde, door heymelijk weg te gaen so nam ick de schande en schaede op my door ledig henen te gaen, en te seggen dat ick om de Geestelijcke weg gegaen was tot haer groot verdriet en herten leet, soo het was, en liet haer door een Brief, weten waer ik was, als | |
| |
ick de Plaets Eerelijck en lofelijck bevont, om te toonen hoe getrouw den Hemel Koninck in Sijn woort was, door soo te versorgen die op Hem vertrouden, tot haere groote verwonderingh waer toe my de gelegentheydt wel diende daer ick eerst aen quam, en een tijt lanck verbleef, dat was tot Middelburg, ten huyse van een voor Schepen der Stadt, en lieden van een goede en groote reputaetie of groot fatsoen die my ontfingen als haer Kint, en op pasten, als een Prinses, dog en hadden zy mijn geest niet, waer door ick soo confuys raeckte dat ick voor eerst niet en wist wat beginnen, doen ick haer gront merckte of Fondament kende, en haer door mijn vertellen niet overtuygen kon, als natan daviet, sonder te seggen gy zijt den Man of gy zijt oock soo, dinckende dat seggen mogt haer een af-keer van my geven, en waer sou ik belenden, dat trok ik my so ter herten dat ick als een ander Mensch wiert, soo stil en onnoosel als een Kint en so haest ick daer gekomen was ginck'er een roep door de Stadt dat'er een uytstekende Vrouw-persoon gekoomen was, waer op de syne toe quaemen, om haer te sien en te hooren waer over ick my, oock verwonderde, en seyden tegen de Vrouw daer ick by t'Huys was ick en weet niet wat sulcks te beduyden heeft, zy seyde t'is dat ongemeen is, dat'er Vrouwen of Dochters uijt het Pausdom gaen, dan vraegde ick, ben ick de eerste Vrouw, zy antwoorde neen, en vervolg met staelen op te haelen, waer op ick vraegde of men van die oock sulcke een beslag gemaeckt hadde, zy seyde neen, en vervolgde, t'is om dat gy soo extraordinaer geroepen of getrocken zijt, ick vraegde wien dat wist, meer als zy, en haer Man, dan of zy hun dat gesegt hadde, zy seyde neen, en vervolgde als ick daer op let, soo moet ick oock seggen 't is wonderlijck, en hoe weten het de Menschen, en ick en kome by naer nergens of elck roept my aen, en vraegt wat is dat voor eene Dochter die daer by u gekomen is &c. ick hebbe al gesegt tegen mijn Man, hoe weten het Menschen, en gevraegt of hy het seyde, en hy antwoorde neen, en seyde als ik, dan raekte ik door hulp der syne in een Huys daer ick my selven schier simpel sagh, en ontrent tien weeken | |
| |
was, en dat was een Predikante Dogter die gaf haere Kinders niet als het overschot van de Taefel, en dat sloot zy noch dickwils eerst een dag drie of vier in een Kas. Sy hadt een Kint dat zijn Vaeder geleeck, en naer zijn Vrienden genoemt was, dat en mogt niemandt helpen, noch kuissen, noch egenen, hoe verlegen het was, het moest uyt en in een Bedt kruijpen dat als een steen was, sonder eens te schudden, en dat als het negen of tien, of elf Iaer out was; en dat was een Predicanten Dochter die by duisenden rijck was, en het Kint kon zijn Hooft niet Kemmen, en het moest het doen, soo dat het Hair van de Luisen opgegeeten wiert, en als een Iongens Hair dickwils om het Hooft hing, en dan kreeg 't slaegen: de Meyt die onnoosel was, joeg zy smorgens, met list, ter Kaemer uyt, door als moort en brant te roepen, terwijl zy sliep, en als zy daer uyt was, soo wierp zy eenigh goet buyten de Kaemer, en sloot die toe, en dede haer soo half gekleet voor het Volck komen, en als zy den rug gekeert was, seyde zy, wat dunckt u van dat haveloos en luy Ding, 't en is noch niet gekleet, en 't is soo laet op den dag, &c. Den Man sag dat het niet wel en ging, die passeerde sonder Iets te seggen, of met onbescheyden gewelt, en bleef dickwils twee of drie daegen uyt, sonder dat de Vrou wist waer hy was, en als hy t' Huys quam, bragt hy dickwils Gasten mede, en wilde dat alles gereet sou zijn tegen zijn komst, en hadt dickwils den Sleutel in den Sack, waerom ick moest lachen en zy schrijen, om des selfs bespottelijckheyt, en om dat ick meer won met mijn doen, als zy met het haere, soo sogt zy my zijn gouvernante te maecken, maer dat en mogt niet zijn, want hy sou daer op verlieft hebben, soo ick merckte, en daerom ginck ick heenen, denckende zijn aenspraeck sou haer genoeg wesen om my voor een hoer te vermaeren, dog en nam ick dat pretext niet, maer diende my van een ander daer ick mede volstaen kon voor Ider een, dat was dat zy wilde dat een Meyt van acht Menschen drie Maenden Linnen of Kleeren sou wasschen op een ander half schoft, en om dat ick'er by geweest en opgepast hadde, seyde zy dat ik de hinderpael was, ik seyde | |
| |
t'is soo, en soo niet, ick hebbe dat is waer haer soo lang op een stuck doen wassen, tot dat het schoon was, en ondertussen moest het ander wagten, maer staet u dat niet aen, soo gaen ick henen want mijn Goet moet schoon gewassen zijn &c. daer op seyde zy gaet en ick dedet, op aprobaetie van de Vrouw van dito voor Schepen die ick tot dien eynde ontbood, en die gesegt hadde, dat ick niet lijden moest, om dat haer Huys altijt voor my open sou staen, dog vielt my hart op Menschen gunst te leven sonder verseekering van het oyt te sullen konnen vergelden, als een onseker hope, die my altijt dede seggen, ick hope dat ick eens gelegentheyt sal bebben om uwe te recompenceeren, daerom sogt ick gelegentheyt om my daer van te ontslaen, denckende 't is beter wat te lijden als soo op genae of menschen gunst te leven, en verheugde my uytstekende als ick hoorde van een Predikant die in het Lant Goes woonde, die niet seer syn en was en die my begeerde tot zijn gouvernant, of Kinders Meestres, en bysonder als ick hem gesprocken hadt, om dat hy my soo beminnelijck voor quam, welcke ontmoeting en verlangen mijn hert dede overloopen soo dat ik in een raesende kors quam die eenige weynige Daegen duerde, en so haest die op hielt soo ginck ick daer naer toe, met een aenscheyn soo bleeck als een Dooden, en als daer dan een blos by quam soo meynden de Lant-luyden dat het mooy was, en de swakheyt bragt een staetigheyt mede, en mijn Kleeren waeren niet opdragtig, daerom meynden zy dat ick de staetigheyt selfs was, en als zy mijn Tael hoorden soo meijnden zy dat ik wat extraordinaers was, door dat die soet was door de teerderheyt daer op ginck'er een gerugt door het Lant, dat er een uytstekende mooy Vrou-mensch gekomen was, den anderen seyde uytstekende fraey, den derden uytstekende verstandig, den vierden uytstekende vriendelijck, den vijfden uytstekende beleeft, den 6 uytstekende fatsoenelijck en sedig of stil, dan volgde t' is wonderlijck dat soo een Dogter by soo een Man komt, of dat soo een Man aen so een Persoon komt, en dat hielt stant hoe meer ick daer tegen arrebeyde hoe erger het was, door dat zy dan meynden Stoffe te vinden tot bevesting, en | |
| |
als ick het meynde te laeten loopen, soo begonnen de fyne my te moeveeren seggende, de vrome seggen soo zy is diese lyckent, soo en salse geen drie Maenden by hem wonen, dan sprong ick op van schrick en seyde dat is een miserable seggen want dien man kan belogen worden, en sou ick hem moeten verlaeten, en vervolgde so ik het seyde soo behoorden zy my te bestraffen, of zy souden doen seggende, zy is maer uyt het Pausdom gekomen om ons te verachten, in onsen Broeder en Voorganger, en vervolgde nog is hy so slecht waerom laeten zy hem haere gemeynschap toe? zy antwoorden om dat wy geen actie hebben, ick vraegde waerom zy dan niet stil en zwegen, dan of zy my sogten in ruyse te helpen, of ongeluckig te maeken? zy seyden neen maer wy doen 't om u te waerschouwen ick repliceerde soo en waerschouwen eerelijcke Lieden malkander niet, en vervolgde als ick recht sou doen, soo moest ick hem dat aen seggen, en vervolgde noch, so ick het laete soo steke ick my selven in perijkel van zijn ongunst en sondige tegen de Liefde wat raet, en doen ick het, soo sult gy in lijden komen, zy baden dat ick haer spaeren sou, ick dedet onder conditie dat zy het niet meer doen souden om dat het tussen vier Oogen geschiet was, dinckende dat kan ick goet maecken of by my houden, soo als ick dede en diende my daer van als van een baecken in Zee om de klippen te mijden, maer die quaemen in 't leste so menigvuldig dat ik die niet mijden kon, want mijdeik de eene so stiet ik tegen de andere, en kreeg 't meeste verdriet dat ick oyt gehadt hadde, en dat duerden 7 Iaer lanck in welcke ick genootsaeckt wiert te stryden sonder ophouden eerst als Dogter en daer naer als Vrouw, dan meynde ick heel Sot te werden, en kreet my selven versuft en murmureerde sonder op houden, denckende, en seggende hebbe ick hier om soo veel uytgestaen, om hier soo gehandelt te werden,
(Als't vijf Iaer of daer ontrent geduert hadde en dat ick van hem als een Hoer ten toone gestelt was, soo wiert hy genootsaekt met my te Trouwen niet door de Aerde maer door den Hemel, die hem soo krachtig aen sette om my te beminnen dat hy alle zijne passien overwon, en | |
| |
met my Troude, en dan wiert hy bevestigt in het gene hy van my vermoet hadde, door dat hy my door de natuer en door de middelen tegen de selve niet bewegen kon tot consent der oneerelijckheyt, waerom hy dickwils seyde gy en zijt geen Vrouw of Mensch als een ander, en vervolgde ik en weet niet wat ick aen u heb gy zijt een wonderlijck dinck, ick vraegde waerom hy antwoorde eerst ick en kan u dat soo niet seggen en in 't lest dobbelsinnig, en hy hadde sulcke gaeven, dat hy alles goet maecken kon hoe slecht het was, waer door hy mijn hert verruckte en oock gevangen kreeg, soo dat ick hem niet t' eenemael verlaeten kon in zijn Leven, maer naer zijn Doot is hy my een schrik geworden, en al zijn Volk, niet Bloetverwantschap maer Geestelijck maegtschap, siet hoe, voor eerst stelde hy sig aen als een Engel naer de gemeene afmaling, te weten uijtsteecken vriendelijck vlijtig en beleeft: ten tweeden als een zwack Mensch: ten derden als een veranderden Engel, oock naer de gemeene afmaling, en als ick hem daerom dagt te verlaten soo nam hy de eerste gedaente weder aen, en dede als vooren, waer door hy my in twijfel hielt, soo dat ick niet en wist wat van hem oordeelen, en vermits die, inbeelding by my lag dat'er geen boose Geesten met tastbaere Lichaemen waeren soo en hadde ick diesaengaende geen achterdogt, maer dagt wel dat hy een overgegeven boos Mensch was als ick'er een tijt lanck by gewoont hadde, om dat hy meer Quaet als Goet dede, en dat onverschoonelijck quaet, so als was my tot quaet te versoecken het gene onwederspreeckelijck quaet was, te meer om dat wy dat beijde voor quaet kenden, en als quaet bestraften, en dat hy sag dat ick daer sulcke een schrick van hadt dat ick'er niet van hooren of sien mogt waer uyt hy besluijten kon dat ick suijver was, en dat hy des te meer aenginck naer dat hy dat bemerckte voor eerst met onreijne of sondige Historien te verstellen, hier uyt eenen sinte Marten Duvel, het gene een Boeck is dat so genaemt wort, om dat het tracteert van boose Vrouwen, die niet weert en zijn Vrouwen genaemt te worden, maer Monsters, om dat zy maer den schijn der Eerelijckheijt hebben dat is de Vrouwen gedaente, en voors Monsters | |
| |
zijn die in dat Boeck genoteert zijn of genaemt sinte Marten Duvel, en door dien sinten Marten, wort den Vrouwen Man verstaen, eerst merckte ick het aen voor leugens of fabuleuse Historien, die beschreven waeren om de Vrouwen te tergen, en daer naer merckte ick het aen voor waerheden om de Mannen te bespotten, die sig soo van Vrouwen lieten tracteeren, en om de overigheijt te bestraffen die sulcke infame Boecken lieten maecken, of uytgeven en dan raeckte ick dat quaet te boven, door hem dat op alle voorvallende gelegentheijt te pas te bringen, of hem te bespotten door te bestrijden met zijn eijgen Waepen, eens vertelde hy my een Historie om de vrouwen hartneckigheijt aen tetoonen, seggende hoeder eens een Vrou was die haer Man altijt Knip-luijs noemde, en dat den Man om haer dat te verleeren, haer in een Water-Put of Water-Welle dede sincken tot aen den Hals toe, en dat zy noch haer Handen uyt het Water stack en met haer Duijmen knipten, als zy niet meer spreeken kon: dit dogt my niet waerschijnelijk te zijn, om dat hy sulkx niet alleen had konnen doen, en ookom dat den Rechter sulke dingen sou straffen, en als ick het evenwel voor waerheijt moest horen, soo wilde ick my daer van als van waerheijt dienen, seggende, als hy Iets dede dat quaet was en niet af staen wilde, nu zijt gy Knip-luijs, soo wel als sinte Marten Duvel, andermael vertelde hy een Historie die alsoo waerschijnelijck was, om de Vrouwen verkeertheijt aen te toonen, seggende, hoeder eens een Vrou geweest was die dickwils op haere Liefde roemde, seggende, datse haer Man hertelijck lief hadde, en dat den Man hier een Proef van nam, seggende, het sal wel gaen soo lang als gy van den Hont blijft, maer soo gy daer op komt, soo mogt gy sien wat'er af komen sal, en hoe die Vrou lust daer toe kreeg, naer dat het den Man een reijs drie of vier gesegt hadde, dinckende wat sou daer insteecken dat moest ick eens besoecken als hy niet t'Huijs en is, het gene zy dede en kreeg een bete van den Hont, waer door het den Man gewaer wiert, en seijde nu sien ick dat gy my niet lief en hebt, om dat gy tegen mijn verbot doet daerop seijde ick voor eerst dat was een Schelm, die zijn Wijf | |
| |
tot quaet versogt, doet haer te verbieden, dat zy niet in haer sin en hadde noch om en dogt, waer door hy het daer in bragt, en vervolgde, daerop komt dat spreeckwoort te pas, de kennis der Sonde is de Doot, want door die kennis is zij tot dat quaet gebragt, en vervolgde so doen alle Fielten die onnoosele Kinders van onreijnigheijt spreeken, dan vraegde hy of alle natuerlijke dingen onreijnigheden waeren, ik antwoorde Ia en Neen, en vervolgde den eenen zijnse Reijn, en den anderen onreyn, daerop seijde hy, gy wilt aparent seggen den reijnen is alles Reijn, ick repliceerde dat verhoede den Hemel dat ick sulcke een tael voere, hy vraegde waerom, ick antwoorde om dat zy my een grouwel is, hij vraegde wederom waerom ick antwoorde om dat daer uytvolgen sou dat ick sou moeten alles voor Reijn aen mercken en doen, om niet voor onreijn gehouden te worden, dan seijde hy gy zijt een oolijcke Trijpe, ick vraegde wat is dat voor en Dinck of wat zijn Trijpen, hy vraegde weet gy niet wat Trijpen, zijn ick antwoorde Neen of vraegde voor wien merckt gy my aen voor een Gauwedief of Diefge om dat gy dinckt dat ick naer den bekenden weg vraege, of naer het gene ick weet, dan seijde hij Neen of Ia naer dat zijn Hooft stont, om te disputeeren, of my te quellen, en gaf te kennen dat het Serpenten of Serpentinnen waeren, waer door ick meijnde Dol te worden van spijt, om dat hy my een Serpentinne noemde, maer doen ick te sien wiert wien het seijde, en waerom naementlijck een terger om my soo te maecken namelijck als een Serpentin, soo stelde ick my daer tegen en diende my daer van om neerstig op te passen, om niet verleyt of onteert te worden, hier toe paste ick op alle zijne spreeck-woorden, en als hy my van Natuerlijcke dingen wilde spreecken quansuijs om te hooren wat ick Goet of Quaet, reeckende soo ginck ick weg, als ick kon dinckende dat is om my natuerlijck te bewegen, want hy sal daer dan Giesten by doen en soetigheden die my ontroeren sullen, daerom moet ick in tijts weg gaen, en om dat ick sulcks met een Fatsoen moest doen, soo moest ick aerdigheden versinnen om daer van te komen, en die maekten hem verrukt, en deden hem dincken dat ick van zijn volck was, om dat hy oock die Poetsen kon | |
| |
speelen, en dan wiert ick den Baes, naemelijck als ick die swackheijt merckte dinckende ick sal u loeren door u soo veel van dat aes te geven dat gy mijnen gevangenen wort soo als ick dede, en diende my van dito Histori als hy verkeertheijt pleegde tegen mijn verbodt, dat ick hem tijdig verboden hadde, dat was als hy het quaet in zijn sin hadde, hier toe paste ick seer op hem, en vraegde geduerig, ging hy ergens, ik vraegde waer naer toe soo soet als ick mogt, seyde hy my de plaets ick vraegde wat hy daer doen wilde, noemde hy goet, ick sette hem aen, door te seggen soo vriendelijck als ick mogt doet dat, dan sult gy een braef Man wesen, of mijn Maet, vraegde hy en dan, ick antwoorde wat soets, en lachte hem toe, vraegde hy wat ick noemden Iets dat hem lief was, zeijde hy een Schelm dieder wat af doet ick zeijde een Schelm dieder wat toe doet, of houdaer is mijn Hant, en vervolgde, kapt die af soo ick het op die conditie niet en doen, en presteerde mijn Woort, soo haest hy quam, was om een Kus, ick vloog hem om den hals, so haest hy in quam daer ick het met eerbaerheijt doen kon, of mogt vast wat anders ick bragt hem dat vlietig toe soo eerlijck als ick kon, hier door verpligte ick hem om veel goet te doen, dat hy anders niet en sou gedaen hebben, het mishaegde my wel dat hy 't alleen daerom dede, maer ik en liet het niet blyken, om hem daer niet van te trecken doen ick merckte dat zy het alleen daerom dede, denkende hy mogt het dan naer laeten, en dan en hadde ick niet om aendere te stichten door zijn excempel of den Mont te stoppen, om met fatsoen daer by te blijven, het geene ick genootsaeckt ben te doen, voor eerst, om dat ick geen aender waer in en weet, die beter is: ten tweeden om de Kinders en gemeynte te bewaeren, ten derden om hem te winnen, hier toe dede ick al dat my doenelijck was om hem te behaegen dat met de eerbaerheyt bestaen kon en betuygde dickwils soo ick meer doen kon of mogt dat ick het doen sou, het gene te wege bragt dat hy my soo Lief kreeg dat hy van my niet dueren kon, eens was ick twaelf Daegen van Huys dat ick was om de Ariminiaense seer te ondersoecken, oock om een Plaets te vinden om my van hem te ontslaen, om dat ick bekommert wiert voor mijn eere, die hy openbaer | |
| |
begon aen te tasten, of op gemeene plaetsen door dingen te doen die quaet konnen genomen worden, of quaet uyt besloten, soo als zijn omarming waer uyt volgt dat men segt doense sulcke dingen dat men het siet, wat sullen zy doen, daer men het niet en siet, maer als ick weder quam, vont ick hem aen't sterven, en kreeg als een nieu leven, door mijn weder sien, maer dat was stercker als het eerste want dan kon hy my drie Maenden missen, en noch soo kranck niet zijn, en als hy dat quijt was kreeg hy eene dat hy my geen drie Dagen missen kon sonder grote kranckte, of hy moest sig uytstekende daer tegen waepenen.
In dito drie Maenden was ick by Arminiaenen en die deelden in dien tydt het Avontmael uyt, en vraegden of ick mede een stuckjen wilde hebben, waer door ik voor eerst verstomde, door dat ick het noyt in mijn gedagten gehad hadde en wist niet wat antwoorden, denckende segge ick neen, zy sullen my reden vraegen, en segge ick die, soo sal ick haer een grouwel worden, want ick souse moeten onfatsoenelijck noemen om dat zy my verstaen souden, want ick hebbe haer fatsoenelijck gesegt en zy en verstonden my niet, ick hebbe haer veroordeelt door gelijckenisse en zy en hebben my niet verstaen niet tegenstaende ick die toepaste seggende, siet daer in zijt gy als de Papisten, of Kattolijcke die gy Rooms noemt en daer in als de Gereformeerde die gy Calvinis noemt, en vervolgde gy stelt de Predestinaetie vast, door te belijden dat Godt alles van eeuwigheyt voorweten heeft, en alles dwingen kan, en al het quaet beletten mag, het gene schrickelijke dingen zijn als gyse recht in siet, want hier toe sou Hy een slaef moeten wesen, of Sijne Kinderen, om de Boose te binden op datse geen quaet en doen, gebonden zijnde te dienen op datse niet en sterven van gebreck, want neemt een Boose wigt die alles quaet wil doen aen een ander, of aen hem selven, wilt gy dat beletten, gy moest hem Handen en Voeten binden, om dat hy niet slaen of stooten sou, dan moet gy hem Eeten geven en te Kacken setten met verlof of hy sal sterven, en dan dient gy noch wel zijn Tanden vast te binden en zijn Tong om dat hy u niet bijten | |
| |
noch schelden sou, en hoe sult gy hem dan het voetsel in krijgen kaeuwt gy het soo sal 't de Tanden passeeren, maer hoe de Keel sonder tong die hy hebben moet om te swelgen, wat dan, Doodt doen, dan sult gy voor een Moorder of Dooder uytgekreten worden, en vreeden Tyran waerom om dat gy die Menschen in sonden doet sterven, die sig noch souden konnen bekeeren, &c. ad Idem om sig te laeten versoenen door het Bloet Sijnes Sons, en wat schilt gy hier in van die beyde, als een mis-verstant hoe dat, gy stelt om dese grouwel nootsaeckelijck te maecken, of het doen der Ioden goet te keuren, dat Godt geen sonden vergeven kan sonder voldoeningh, dienvolgens soo gy met den Papist niet en wilt seggen daer is een Vaegevier, om ons daegelijckse sonden af te Branden, soo moet gy met den kalvenist seggen Iesus heeft voor alle voldaen, dienvolgens moeten alle Menschen salig worden, want als de schult betaelt is, soo en valt'er niet meer te betaelen of te boeten, dan oft door onse Burge geschiet of door ons selven, dat is even veel, betaelt is betaelt, en die my op die conditie quyt schelt, die en wil ick niet eens bedancken, maer wil hebben dat hy my bedanckt voor mijn goede betaeling soo als het recht is in de geheele Wereldt, en dat by sonder als ick Imant meer geve als ick hem schuldig ben dat is beter Gelt of beter Goet geve, als ick hem geven moest, soo men ondertussen doen moet by gebreck van slechter, of om dat zy dat slecht niet voor goet en kennen, niet-tegenstaende het goet is, excempel van Permissie, in Zeeuws Geldt als men te Gent yets koopt of gekogt heeft, soo moet men dickwils Permissie Geldt geven, dat een Geldt is van beter alloy als het Zeeuws Geldt, om dat die Lieden het Zeeuws Geldt voor niet goet en kennen, of niet wel begeven konnen; soo is 't oock met dese dingen, gy geeft Godt Sijn Zoons Bloet, dat veel kostelijcker is, soo gy seght, als het uwe, tot betaelinge van u schult, om dat gy u inbeelt, of ingebeelt zijt, dat Hy dat liever heeft, en dan gaet gy Hem noch bedancken toe: zijt gy niet sot, of worden sulcke Lieden niet sot genoemt? de Antwoort moest Ia wesen: maer zy seyden, dat komt ons | |
| |
wonderlijck voor, en wy hebben noyt sulcke een tael gehoort: ick seyde daerop, spreekt voor u selven, als 't u belieft, want ghy en weet niet wat een ander doet, ghy spreekt in 't getal van veele, seggende wy: en vervolgde gy segt dat maer 't en is geen waerheyt als mender regt in siet, want die tael hoort men daegelijcks, en ick hebbe die noch wel van u selven gehoort, dog moet ick seggen, by ander gelegentheyt; dat moesten zy toe-stemmen. Dan vraegde ick, waerin differeert gy-lieden nu noch, is 't in 't leven? neen, dat is een, of eer slechter als beter, want den zwier is by u noch grooter door den band als by de andere, dat was te Schoonhove, en daer en waeren geen fynne Remonstranten die ick kende, daerom sprack ick stout: daerop seyden zy, gy en kentse niet alle, en vervolgden, daer zijn wel vrome onder ons, soo wel als onder andere: ik repliceerde, ik en spreeke maer naer mijn kennis, en vervolghde, laet het soo zijn, en waerom sou men dan veranderen? zy Antwoorden, wy en versoeken niemant tot verandering, of seyden, die het niet doen wil die mag het laeten, wy en dwingen niemant: daerop seyde ick, dat hope ick, en vervolgde, gy en hebt oock geen dwingende magt, of vraegde waer mede soud gy ymant dwingen? sy antwoorden, wy en willen niet: ick seyde gy en kunt oock niet, of poste dat gy wildet, waer mede soud gy het doen? sy vraegden wat is u daer aen gelegen? ick antwoorde, veel, en vervolgde, sou ik my onder een Volck begeven en zijn maght niet weten, dan moest ick mal wesen: zy seyden, dat is sotte praet, of blijft'er van onder wilt ghy daer niet onder komen, wien versoekt u daer toe? ick antwoorde, gy lieden met te roepen wy hebben het beste Goet, of wy zijn het beste Volck; en vervolgde, hebt gy dat oogmerck niet als gy dat roept of segt in 't openbaer, so en weet ik niet waerom dat gy dat doet, of ick moest dencken om confusie te baeren, en hier toe hebbe ick te groote estiem voor u Lieden, om dat ick u voor eerelijcke kenne, dienvolgens dat u dwaeling uyt misverstant ontstaen is, en ick sou geeren onder u wesen om u weder te brengen, of beter te leeren, en soo tot Remonstranten te bevestigen tot in eeu- | |
| |
wigheyt voor al de Werelt, daer gy het nu maer voor u selven zijt: daerop vraegden zy, met de Heylige Schriftuer? ik antwoorde, met die of wat anders, en vervolgde, hoe kan ick dat doen, daer die meer voor andere spreekt als voor u, en dat die u waerheden konnen haere maeken, en gy haere niet de uwe, maer moet die onverklaert laeten by gebreck van andere sin; en vervolgde, 't is een elendig werck dat gy de Schriftuer goet keurt, en de Leer dieder natuerelijck uyt volgt quaet: daer op seyden zij, 't is elendig dat gy anders doet, en vervolgden alle Schrift is van Godt ingegeven: daerop seyde ick, by gevolg Uylen-spiegel oock, want dat is oock schrift: daerop vielen zy lustig aen 't schelden, en als ick dat sag soo trock ik 't in spot, seggende kijck, meynt gy dat ick het meyne, en vervolgde, mag men oock niet wat seggen om te lachen? zy moesten Ia antwoorden, en, maer 't en komt niet wel te pas als men van sulcke heylige dingen spreekt: waerop ick seyde, ick sou seggen soo is 't, als ick het op de heylige dingen dede, maer ick en doe 't daer op niet, maer op u onbescheyden spreeken; en vervolgde, ick hebbe de profaenste Boeken of Schriften gesien die er konnen bedagt werden, daerom als ick niet spotten wilde, soo moest ick quaet werden en u in't Aenschijn vliegen, om dat gy Godt lastert, door te seggen, dat Hy die profane dingen heeft doen schrijven, die niet en dienen als tot alle quaet, en ick sou dat moeten doen hebben soo ick niet en sag wien het seyde, naementlijck, een onnosele Duyf of Mensch, die spreekt soose geleert is, sonder by-doende verstant: en naer alle dese dingen komen zy my vraegen of ick mede wilde eeten? ick seyde Ia, naer my wat bedoght te hebben op eenige pointen diese my voor-leyden, die ick voor waerheyt erkende, en voor strijden wilde, dog noode, om dat ik te gemoet sag dat men my daerom onder dien onverstandigen hoop sou rekenen, dog dagt ick my daer haest te sullen van ontslaen door mijn contrarie verstant te toonen, en dagt ick mag slechts mede gaen om vrede te houden soo lang als ick niet beter en kan, in het Broot te eeten sondige ick niet, of ick moeste te veel eeten, soo oock in het Wijn | |
| |
drincken; soo dede ick oock met de Gereformeerde, naer langh met haer gedisputeert te hebben, en meest al hun doen quaet gekeurt, om tot geen schandt-vleck bevestigt te werden, tot in eeuwigheyt, het gene zy beyde meynden te doen, eerst my te schandaliseeren of te ont-eeren, en dan henen te senden, maer ick dagt hebt gy my onteert, gy sult my weder eeren, daerom sal ik u die schant weder aenwrijven door by u te gaen, soo als ick dede, waer door zy de schant op haer kregen, want haer wiert naer gesegt:
(Siet zy hebben die Dochter soo veragt of soo smaedelijck van gesprocken, en nu houden zy daer sulcke een gemeijnschap mede, zijn dat geen groote Sotten, zy gaen eerst het Vrou-Mensch tot dreck toe verachten, en dan Trouwen of verbinden zy sig daer mede, dat men sou seggen, zy is verandert zy en doet niet altijt niet dat wy het weeten, want wy hebben dat van haer gehoort maer het contrarie niet gesien, en vervolgde als ik in haer plaets was ick sou by haer nu niet blijven, want zy en zijn't niet weert om datse haer sonder oorsaeck veragt hebben als zy selfs te kennen geven en datse het maer gedaen hebben om haer een ander tegen te maecken op dat datse niet naer haer sien en souden, en wien weet hoe zy haer gepanduint hebben om soo verre te krijgen, en dat zy het gedaen heeft om datse niet verder en kon, en vervolgde, wat souse gedaen hebben of wat kon zy anders doen, als zy haer so ont-eert hadden, en alle Menschen Mont geopent, en alle Menschen deur voor haer gesloten was, zy en kon op straet niet slaepen of daer sou erger van gekomen zijn, en van den Wint kon zy niet leven, en goet en hadt zy niet, zy was van alles verlaeten selfs van haer Vrienden niemant keek naer haer als om smaetheijt aen te doen, en men segt dickwils al dese doet dit, geene doet dat, en men weet och armen niet hoe zy daer toe komen, en men praet al mede, en als men op exempels siet so sou men sig verfoeijen, om soo een actie, want 'tis een grouwelijke Daet, en men maeckt sig daer aen schuldig door soo te praeten, men mogt in dit geval ook wel seggen, vont meen geen aenhouders men vont geen Dieven want 'tis ook Dieve- | |
| |
rije, en dat eene van de meeste want het raekt de eere, dienvolgens vontmen geen toe hoorders van agter-klap, of schandaelen men vont geen agter-klappers, of schandaliseurs, en dat men sou seggen hoe kan men dat weten, Ia genoeg want soo haest men een Mensch siet gaepen soo weet men wat hy seggen wilt, is 't niet ten geheele t' is ten deele, men weet altijt wel ofse goet of quaet willen spreecken, als men maer en weet op wien zy het gemunt hebben en of die wel of quaelinck by haer staen, gelijck van die Vrouw of Dogter wien en kon niet weten datse haer verongelijckten door quaet van haer te spreecken, door dat men daer noyt Iets quaet van gehoort of gesien hadde voor dien tijt en of men al segt van veynsen, niemant veynst soo of hy laet ondertussen blijcken wien hy is, bysonder als hy op zijn selven is, of buyten Imans bedwanck, die Dogter heeft daer alleen geweest op een Kaemer, daer zy kon gesien worden en niemant sien, sou men niet seggen soo zy vals was zy en sou 't daer niet wesen, ick segge Ia, soo seyde oock den anderen, en vervolgden en men heeft'er noyt Iets van gehoort, als al dat lofelijk is, dat is datse noyt uytgegaen is sonder gewigtige reden, en te seggen waer zy ginck en waerom, en dat en doen geen Menschen die quaet in haer sin hebben want die vreesen altijt naergespeurt te worden, en andere daer in tegen doen dat om datse dat geeren hebben souden om altijt beschermheeren te hebben of Menschen die voor haer spreecken konnen als 't den noot vereyst, en wat sullen wy dan seggen datse oneerelijk is, neen, gans niet maer eerelijck en daer moeten wy voor strijden, want haer eere is de onse, het gene haer van desen Dag gebeurt is kan ons mergen beuren, en het moet ons leeren niet ligtveerdig meer te oordeelen om dat wy sien wat abuysen daer door komen konnen, so dat Mensch niet voorsigtig geweest was of wijs maer onnoosel, soo der een deel Menschen zijn die over geen stroo stappen konnen of derven door timiditeyt, of die sig stooten tegen Iets dat niet en is soo als zijn de schaduwen van Moyses Tabernakel die daerom laeten Vleys te eeten, dat zy onreyn noemen &c. en soo als is dese actie of die laeten Broot te eeten om een God- | |
| |
deloos Mensch, soo doense sig te kort in schijn of waerheyt om Iet dat niet en is, ten opsigt van haer, dat is een Goddeloos Mensch, dese Tael hoorde ick aen, maer en liet het voor dien tijt niet blijcken, of hielt my als of ik het niet en hoorde, dit bragt te wege dat zy nog meer seyden, of verder quaemen, en diende my daer van als zy aenders praeten, om hun te beschaemen tot verbetering of Montstopping, als 't Goddeloose, of profaene of onbekeerelijke waeren, die het seyden of aenhoorden of toe stemden, nu moet ick vertellen hoe zy my quelden en tot die actien persten die voor quaet opgenomen zijn, voor eerst gingen zy uijt-stroyen dat ick een Atiist was, die de Schriftuer verachte met den dependent van dien, dat wiert voor een grouwel opgenomen, en ick daer op als een pest geschout, dan gingen zy my kaerkeren moet ick seggen, want zy en lieten mijn bekomst niet Eeten, of zy benyden het my, en maeckten dat ick aen de brocken schier stickte door de volheyt van mijn Krop die opgevult wiert eer ick adt of als ick begon te Eeten door smaet en verachting, adt ik alleen, zy seyden 'twas geen fatsoen alleen te Eeten adt ick met haer, zy slickten de Spys heet in, en wilde ick wat in krijgen soo moest ick my branden, door dat mijn Mont met geen blick beslaegen was, soo als hune scheen te wesen, en dat ick op mijn Bort niet nemen mogt, door dat zy seyden dat niet te mogen sien, en heet kon ick niet Eeten dienvolgens moest ick Botterammen Eeten dat en mogten zy oock niet sien, want zy seyden naer dat zy het ingeslickt hadden, op het sien Eeten van een Botteram dat het veel Eeten maer een gewoonte was, waerop ick seyde by my niet, want ick hebbe my poogen te verwennen door een luttel min te Eeten, maer ick en kon niet bestaen en vervolgde belieft gy my niet te gelooven neemter acht op ick sal nu ophouden, en dede haer dan sien hoe ick besweeck, door dat alle mijn kraghten vergingen maer ten mogt niet helpen, dan dagt ick my door schrijven te verlossen maer den tijt en wasser niet, zy hielden die op, en deden der Sotte verklaeringen over of vertelden die als sottigheden vort, so persten zy my om weder te keeren, naer die aen my gebonden was en ick aen hem, naer dat ick'er drie Maenden geweest was en de | |
| |
smaet niet meer lijden kon, diese my aendeden.
Daer komende wiert ick vriendelijck ontfangen en met fatsoen ingehaelt, want naer dat ick hem van mijn komst in het lant verwittigt hadde, soo sont hy zijn Dogter en meyt om my in te haelen die toonden soo blij te wesen als hy, om dat zy my natuerelijck Lief hadden, en hem oock, soo beminden zy my om zijnent wil en beweesen my vrientschap om hem te behouden, en als hy weder bekomen was of genesen, soo dede hy my verhuysen door een haestigheyt, die hem over quam, om dat ick zijn Pop verachte daer een fatsoenelijck Man by was, die hem hier door sou konnen schaeden hebben, so dat hy hier toe genootsaeckt wiert, om van twee quaeden een best te kiesen, en hy dagt dat dat het best was, om dat aen 't ander zijn amt hing, en en bedagt niet dat aen dit zijn leven hing, maer wiert het wel haest gewaer want eer ick'er drie Daegen van was soo hadde hy al het Eeten vergeten, en begon te vergaen als de sneeuw, waer door ick verschrickte doen ick hem by geval sag en noch meer doen hy my aenvatte en vraegde waerom ick hem verongelijckte, en dat ick zijn Hant kout voelde en zijn Oogen soo waeterig sag en zijn aenscheyn soo bleeck en dat op den derden Dag, en dat hy vervolgde wilt gy my Doot hebben doet my een kort leet aen mag ick u bidden, waer op ik seyde naer een wijle tijt als beswijmt geweest te hebben, ik wil u niet doot hebben hy repliceerde gy doet al, en vervolgde so dat niet en was gy en sout niet doen dat gy doet, ik vraegde wat is dat, hy antwoorde dat gy my verlaet, daer gy weet dat ick sonder u niet leven kan, ick repliceerde gy wilt het hebben, en vervolgde tegen wil en danck mag ick niet doen van sulcke Dingen, eer ick op hielt met spreecken, seyde hy al, gy liegt waer door ick verschrickte en achter uyt spronck en vraegde wat Tael is dat, en vervolgde sou 't gy my heeten liegen als ick de waerheyt spreeck, hy antwoorde neen, en vervolgde ten is geen waerheyt en quam my dat seggende naerder waerop ick deynsde en mijn Handen in mijn zijde sette en seyde komt noch naeder hebt gy 't hert, hy meynde het te doen maer ick keerde hem den rug en ginck henen sonder een woort te spreecken, dan quam hy smee- | |
| |
ken om dat ick hem hooren sou met traenen, en seyde dat ick zijn meyning niet verstaen hadt, en dat hy op zijn wil gesprocken hadt, die hy niet uyt gedruckt en hadde, als hy in tooren tegen my sprack en seyde dat ick weg gaen sou, maer gemeynt als hy my heeten liegen hadt, dog verschoonde hy zijn hart spreecken, door te seggen dat dat oock door een haestigheyt geschiet was, om dat het hem so smerte dat ick dat seyde seggende, het was of gy my een Mes in't Hert staekt, ick repliceerde hoe kon ick anders seggen, hy seyde gy en kon 't niet anders seggen en vervolgde de schult is mijn ik bidde u om vergeving, en vervolgde noch gy weet wel dat ick niet anders doen kon, of mogt om dien Man die daer by was en die woorden hoorde, en op nam, waer uyt sou gevolgt hebben soo ick dat niet gesegt en hadde dat ick apparent mijn amt sou quyt geraekt zijn, want hy sou dat seker vertelt hebben, en ick ben in den haet van 't Volk daerom soudet bly geweest zijn, als hem die oorsaecke voor quam, om my te kasseren, en de tyden loopen slecht soo dat men niet van zijn Goet en onfangt wat sou ick dan gaen beginnen, ik wilde hem een middel aen wijsen maer hy en wilde die niet hooren, seggende gy zijt een Vrouw en ick een Man, en weet gy wel dat gy meer doen mogt als ick, en vervolgde laet ons daer van niet spreecken, ik vraegde waerom, en vervolgde gy zijt een arm Man met veel Goet, en ick een rijcke Dogter met weynig Gelt hoe verstaet gy dat? hy antwoorde gy meynt dat ick arm van herten ben, en gy rijk, ick vraegde is't soo niet? hy antwoorde Ia slechts om vreede te houden, ick repliceerde soo niet gemeynt, en vervolgde gy en sult geen vrede met my hebben als gy onwaerheyt spreeckt of 't my tegen of mede is, dan seyde hy gy hebt gelijck, ick vraegde waer in? hy antwoorde in het gesegde, te weten dat gy rijk en ik arm ben, dan stak ik mijn Vinger op en seyde gy zijt stout om dat gy beuselt, seggende te doen om vreede te houden als gy het doet om de waerheyt te houden, en vervolgde sult gy het wel meer doen? hy antwoorde neen, dan seyde ick steeckt daer op u Vinger op, hy dedet, en als hy het meer dede soo keeck ick hem aen, en stack mijn Vinger op, en soo hy dan zijn | |
| |
woort niet en veranderde soo vraegde ick wat dat te seggen was en als hy het toonde niet te weten soo seyde ick ket hem, en toonde hy het, te weten, soo toonde ick my misnoegt of ontrock hem eenige vrientschap tot dat hy het beklaegde of zijn berouw daer overtoonde geveynst of oprecht soo verre ick weten kon, dit geschiede in een Kaemer die ick tot mijn verblijf gehuert hadde daer ick best kon, als hy my zijn Huys ontseyde, naer dat hy geveynst hadde my niet te verstaen of te hooren, als ick zijn Pop verachte, en dat dito Man of Ionkman, hem dat doen hooren hadt, door de woorden te reputeeren een en andermael, en seyde de dingen Domine dat raeckt u Kraem, so dat Imant hoorde of soo dat de Menschen al geloofden of wisten u Kraem was niet een Duyt weert, en vervolgde hoe Domine laet gy u Goet soo verachten dan moest hy vraegen wat Goet en als 't die hem seyde, so seyde hy men moet sien wien het doet, en als dan den anderen seyde zy en is niet Sot, soo moest hy toe stemmen of sig verdedigen en om dat hy daer geen kans toe sag, soo viel hy aen 't schelden, en om dat dien Persoon daer by was, soo en mogt ik dat niet lijden maer moest my verantwoorden en dat dede hem in tooren onsteken, door dat ick hem tot dien eynde bespotte, seggende hebt gy gebreck van Stoffe om u te verantwoorden, dat gy begint te schelden, schey uyt ik sal Stoffe geven, en vervolgde ick sou dat seggen, waer op den anderen begon te lachen, en seyde de dingen Domine dat is hart in zijn Huys bespot te worden &c. waer op hy in tooren seyde dat ick aenstonts uyt zijn huys sou gaen 't gene ik dede, en wederkeerende om mijn Goet te haelen hoorde ick den anderen een Historie vertellen van een Pastoor, die zijn discipelen verkeert Latyn geleert hadde, om niet verstaen te worden als hy met zijn Confraeters sprack, en evenwel de Ouders te voldoen door hem Lateyn te leeren, hy gaf aen het wesen of teecken de naem van de beteyckende saecken het Vier dat verheugt den Mens, daerom noemde hy 't gaudium dat is verheuging, het Bedt daer rust men op, daerom noemde hy het requies, dat is rust, de Pastoors of Herders weyden de Schaepen, daerom noemde hy die Presbiter dat is Weyder: hy hadt | |
| |
een zwarte Kat die noemde hy Mol, dat is zwart, en het Waeter, is overvloedig, daerom noemde hy dat Abondantia, dat is overvloedig, en als den Discipel eens seyde Domine Presbiter noster Mol habet gaudium ad suum suave situ non atuleret abondantia, tua requies peribet soo en verstont hy zijn Latijn niet, voor zijn Bedt begon te branden, en seyde in 't Latijn soo sou 't hier oock wel gaen dinck my, de Kinders vraegden wat is dat te seggen hy seyde Heer Pastoor onse Kat heeft vuer aen haer steert, en en is op u Bed gesprongen moester by wesen, maer dat en is niet maer men kanter uyt vatten want hy seyde soo gy geen Waeter aen en brengt, u Bed sal vergaen dat is daer te seggen verbranden, daerop begonnen die te laghen en zy gingen dan Latijn spreecken, en doen hy te dencken wiert dat ick het verstaen kon soo ginck hy met den anderen aen een kant waer over ik my verwonderde om dat ik de oorsaek daer van niet en kon uytvinden, en vraegde hem daer nae, naer de reden maer hy en wilde my die niet seggen, maer seyde dat ick het den anderen vraegen sou of gaf my een dobbelsinnige antwoort seggende t' is om dat gy soo wonderlijck zijt, dat gy uyt alle dingen quaet treckt, of om dat gy soo verkeert zijt, of om dat gy niet en zijt als, andere Menschen die, die dingen goet keuren die geschreven staen waer op ick seyde is 't anders niet, en vervolgde gy maeckt my wat wijs, en om dat hy my niet verlaeten kon, maer daegelijcks by my quam, soo wiert'er gelooft dat wy malkanderen verstonden en als Hoeren en Boeven leefden die dickwils kijven en eens zijn, soo men segt eender, oft ander Lieden ook niet en beurde naemelijck, ondertussen eens kijven of strijden soo men het Disputeeren al noemt en eens zijn in andere dingen die eerbaer zijn het geene ick dickwils gesegt hadde in dien tijt om andere te verontschuldigen, niet wetende of denckende, dat 't andere dat oock voor my souden moeten doen, naer lange strijden, om selfs te moeten voor my doen by gebreck van hulp soo 't my te beurte viel, en soo ick doen moest om mijn gemoet suyver te houden, want ick en kon vooreerst niet beletten dat hy by my quam om vergiffenis te bidden of te versoecken: ten tweeden al had ick | |
| |
het konnen beletten ick en mogt niet, om hem niet te verderven, of oorsaeck te wesen van zijn verderf ten derden kon ick niet beletten dat op soo een gesigt sulcke een Tael gevoert wiert, en als die openbaer was soo en hoefde ick my niet te schaemen, want die den naem heeft die mag de daet hebben soo te verstaen, de schyn-daet, soo als dese was, dog wilde ick het sonder nootsaeckelijckheyt niet doen, maer in soo een schyn of gelegentheyt wel, want men moet geen goet laeten, om dat'er quaet uyt getrocken wort anders sou men noyt geen goet mogen doen want daer en is geen goet of daer wort quaet uytgetrocken van Imant.
(Het Licht selfs is verderffelijk voor veele, niet dat het de oorsaeck is, of dat het verderf daer in steeckt maer het wort'er oneygen uyt getrocken, dat men sou seggen hoe kan men Iets uyt trecken dat'er niet in en steeckt, dat'er in't Licht geen verderf in steckt, is indisputable of onwederspreeckelijck, en dat het verderfelijk is ook, maer hoe komt dat, dat komt van zijn Vinger in 't Ligt te steken, of te gebruytken daer het niet en hoort, het Ligt is goet voor het Oog dat Ligt is, maer niet voor het Oog dat duyster is, soo is alle goet, het Broot is goet om te Eeten, maer niet om te Vercieren of te Kleeden het Gout is goet om te Vercieren maer niet om te Eeten, soo Imant het Gout eet en sig met het Broot Verciert, hy sal sig quaelijck bevinden Ia daer van sterven en wien sal seggen dat die Materiallen de oorsaecke daer van zijn, niemant niet, of het moest en dwers drijver of Sot wesen, soo is 't oock met het Ligt dat alles verligt en goet veroorsaeckt t' is goet voor eerelijcke Lien soo als zijn de Bouw-lieden want het Verciert hun Werck maer quaet voor oneerelijke Lieden, so als zijn Handelaers, lanterfanten, en Gauwedieven, want het maeckt hun Werck tot schande en dat en schort aen Hem niet, maer aen het Werck dat Goet of Quaet is, want het Licht en verandert sig niet, noch oock het Werck, maer vertoont het soo het is, behalven dat het, het een verleelijckt, en het ander verschoont door zijn natuerelijcke schoonheyt of leelickheyt, soo als het een wit het ander wit maeckt of glans geeft, en het wit het | |
| |
swart swart maeckt en het swart het wit, wit maeckt,) daerom mag en moet men die dingen lijden als mense niet mijden kan en zijn pligt doen, maer als men begint te hooren dat men gedesaemeert sou worden door dat men het wilt over Straet uyt gaen roepen seggende t' is soo want ick hebt haer in haer aenscheyn verweten naemelijck datse malkander verstaen, daer den anderen of segt datse een Hoer of Boef is, soo moet men in tijts in de weer wesen om die te grijpen of vast te vatten en zijn seggen te doen goet maeken, en als men dat niet doen kan, door dat se het met haer veele gelijck seggen meer als men vatten kan, soo moet men sig openbaer verdedigen of om hulp roepen, en als die niet en komen om dat zy geen Gelt te verwagten zijn tot reconpentie, of uyt luyigheyt of uyt vreese van Kleer-scheuring soo moet men sig sien anders te redden dat dede ick oock, als ick sag dat ick, my niet verdedigen kon door eerelijcke Lieden, soo meynde ick daer ander toe te gebruycken die ick meynde, dat eerelijck waeren en seyde hun daer toe al dat my over quam, en hoe het tegen mijn wil was, zy raeden my daer van daen te trecken, ick versogt, datse my een Plaets souden aen wijsen dat souden zy doen, maer zy wachten soo lang dat ick soo aen hem verknogt raecke dat ick'er niet van en kon.
De eerste die ick daerom aen sprack waeren twee Vrouwen van staet, de eene was een Burgemeesters Vrouw, en de andere een Burgemeesters suster of van een Heer van 't Lant, die raeden my om by de Labadisten te gaen, om dat zy met my de gemeynschap van goet, nootsaeckelijck stelden tot het bestendig geluck, waerop ick seyde dat mogt ick doen, als ick maer mijn geluck en sogt, of alleen geluckig wilde wesen, maer nu mijn natuer soo bestaet datse alleen sig niet vergenoegen kan, so kan my dat niet dienen ook en staet my dat Volks verstant niet verder aen, en vervolgde waerom sou ik my dan onder haer begeven om ontslaegen te zijn seyden zy van dien Man, ick repliceerde, daer van wil ick niet ontslaegen zijn als onder conditie van soo hy my niet Trouwen mag, of wilt sonder het doen van belijdenis van zijn Relisie, dat seyden zy en mag hy seker niet doen, ick repliceerde, dan moest hy | |
| |
geperst worden om my te verlaeten want ten komt, my niet gelegen om zijnen 't wil mijn Huys en Lant of gelegentheyt te verlaeten, reden waerom? daer ben ik bemint en kan my selven, met een kleyntjen helpen, en op een ander niet, daer worde ick noch voor eerelijck gekent van sommige Lieden, en op een ander niet, en soo ick nu weg ginck zy souden dencken dat ick swanger was, en henen ginck om mijn packje te lossen, soose lest gedaen hebben, als ick weg geweest was, waerom zy nu seggen zy heeft apparent haer packjen geweest lossen, en zy speelt nu om noch een, zy en konnen of wilden dat niet toe staen, maer bespotten my seggende.
Daer schort wat anders tegen malkanderen, zy heeft den Domini lief, en lachten dat seggende, helder uyt, en voegden daer schandelijcke redenen by, die my soo beschaemt mackten dat ick geen raet en wist, de eene was zy houtveel van de leutering, de andere 't sou hier wel gaen soo't met een Kamenier ginck die seijde verkragt te wesen, en dan wiert die genaemt en daer by gevoegt, maer wat dede haer Vrou die een Heldinne was, die nam een scheede in de Hant en dede haer den degen houden en seijde steeckt daer den degen in, en zy roerde die soo veerdig, dat zy die daer in niet steken kon, en seijde soo gy u scheede oock soo geroert haddet, gy en sout met geen Kint geworden zyn, waerop ick zeijde, dat is een gelijckenisse, die niet weijnig Kreupel en gaet, en zy seijden Ia zy sal't by u komen leeren, en keeken my dat seggen't leelijk aen, en vervolgden dat was een Vrou die u wel met u Tienne sweeten sou wegens het verstant, en deden my daerop stil houden door over roeping, en toonden my diesaengaende niet meer te willen hooren, waer door ick schier besweeck van spijt, en dagt voor eerst hier by een Hoer vergeleeken te worden hoe is't om uyt te Staen, dan dagt ick, ik segge een Hoer maer zijn dat ook wel Hoeren, kan een Vrou niet bekent worden buijten haer schult, verder wat over een komst isser tussen het roeren van een vlugge, en ongebonden of gehouden hant, en tussen een swaer, en gebonden, of vast gehouden lighaem, wat sal een Kloeck Man verhinderen, een teere Vrouw te bekennen, als hy | |
| |
haer maer met een veert neder geworpen heeft, en als hy daerop springt, en tegen haer oprechten zijn eene Hant, op haere Borsten legt, of de zijne tegen de haere, en zijn Tong in haer Mont stekt om haer het roepen te beletten het gene ick haer noch ten lesten zeyde, hoe weynig het te pas quam, door andere redens daer zy in besig waeren, waerop de eene zeyde, al weder van die materi gy moeter wel geeren van hooren, of zy moeter veel van houden zeyden zy tegen malkander, datse daer noch om denkt want daer 't Hert vol van is, daer van spreekt den mont daerop zeyde de ander soo is't en vervolgde wel Iuffer zyt gy soo een quantien men sout niet aen u seggen, daerom mag men wel seggen al siet men de lieu, men kense niet, want al hadde my dat Ymant van u geswooren, doen gy hier eerst in 't Lant quaemt ick en sout niet gelooft hebben, ick vraegde wat, zy antwoorde gy weet dat wel, ick zeyde ick en doen niet, en vervolgde meynt gydat ick van ondervinging spreeke, zy antwoorden gy hebt ons genoeg gesegt, wy en willen daer niet meer van hooren, de eene zeyde soo my dat voor quam ick sou hem zijn Iakus aftrecken, de andere, ick sou hem in zijn backus Vliegen, en de Oogen op de Kaecke haelen, ick zeyde daerop gy en wilter van my niet van hooren maer my wel doen van hooren, en vervolgde nu wil icker ook van spreeken, en onstack dat seggende in tooren, en zeyde mij dunckt dat ick hier by den Duvel te Biegt kome soo men segt, en vervolgde en als gy dat al gedaen hadt sout gy daer mede suyver zijn, of u Eere weder hebben, zy zeyden dat mogt zijn, ick sou hem dat even wel doen, dan en sou hy my met geen Kint maeken, ick repliceerde soo is't, maer dan sou hy wel konnen seggen dat het aen u niet gemankeert en heeft, en dat gy dat gedaen hebt om dat hy uniet bekennen wilde, so als Iosep van Potifaers Wijf zeyde, en vervolgde noch als gy sulcke conties wilde beginnen, soo moest gy eerst, dat exempel vernieten, of anders sout gy u in perijckel stellen van u Iacomyne, afgetrocken te worden, zeyde ick tegen de eene, en de Oogen uytgehaelt tegen de andere, en vervolgde nog hier toe en wilde ick noch geen ander Man hebben als desen, | |
| |
die sou u dat soo nettiens backen, als een Koek, want hy en hadde maer te seggen mijn Heer soo gy dat toe, of ongestraft laet, soo sult gy alle Mans in perijkel stellen, van soo als ick getracteert te werden van oneerelijcke Vrouw-lieden, behalven dat gy de wet over treedt, die exspresselijck gebiet de sulcken te straffen, en vervolgen, posee het was soo ick hadde haer daerom aen geweest het gene ick onkenne, soo zijn de Edele Heeren Maegistraeten bequaem om my te straffen, en soo gy lieden dat toe laet, soo sal elck zijn selfs rechter wesen, daerop zeyden zy spottens wys, de Mans moeten u wel goet gedaen hebben dat gy daer soo voor pleyten kont, ick repliceerde goet of geene de gerechtigheyt moet plaets hebben, dan zeyden zy Trout dan met den Man, als hy u onteert heeft, ick repliceerde dat en segge ick niet, en al wast soo, soo en sou ick daerom tegen mijn gemoet niet doen, dan wast spreeckt met een van onse Predikanten, ick vraegde tot wat eynde zy zeyden, om overtuygt te worden, ick repliceerde dat hebbe ick meer als eens gedaen, en vervolgde daer en is niet een van u Predicanten die meer bequaemheyt heeft als hy, om ymant te overtuygen, Ia niet eene dieder soo veel capaciteyt toe heeft, dan begonnen zy weder te spotten seggende, Ia daer mede en lachten malkander toe, een teyken gegeven hebbende, waerop ick zeyde wilt gy profaeneeren doet het alleen en keerde my om, om weg te gaen, dan zeyde de eene zy is noch al bescheten quaet toe, en vervolgde zy mag wel, en laetse loopen dede zy daer by doen zy sag dat de ander my vatte, en zeyde so niet gemeynt, en als zy my evenwel vast hielt, en begon te liefkosen, soo ginck zy grammoedig weg seggende gy weet wel wien gy lief kost, of vrientschap bewijst.
Den tweeden was een Predikant, die een Burgemeesters Soon was, en een Neef van den Baliu van der Goes, wiens Broeder en Neef, 3 Iaer daer naer is schepen geweest, in de selve Stat, die zeyde my dickwils beklaegt te hebben, en daer niet aen te konnen doen, nog van te mogen seggen, om dat hy zijn Vyant was, die hy zeyde geworden te zijn door het slaen van een Hont, | |
| |
die zijn Dochter toe behoorde, om dat hy hem aengedaen hadde, op een tijd dat hy daer quam om hem met zijn Vrouw te besoeken, en hoe hy hem daerom dreygde om 't Hooft te slaen, waerop ick zeyde dan heeft hy u gemoeveert, en is hy noch quaet toe, hy antwoorde Ia, waerom ick lachende zeyde dat is aerdig, en vervolgde quaet doen en eerst kyven, hy repliceerde 'tis even wel soo geschiet, ick repliceerde ick gelooft wel, hy vraegde waerom en vervolgde hebt gy daer Iets van gehoort, ik antwoorde, van gehoort of niet, het is een gebeurelijcke saeke, dienvolgens mag ickse wel gelooven, al en hadde ickse niet meer gehoort, daerop zeyde hy ey lieve segt my of hy het u niet vertelt en heeft, ick repliceerde, daerop wil ick niet staen, naemelijck dat hy het my vertelt heeft, maer dat icker niets van gehoort hebbe, kan ick niet seggen, of ick sou moeten beuselen, en dat en doen ick om niet dat is, dan zeyde hy, en wiert root in zijn aenschin hebt gy het gehoort soo en hebt gy het soo niet gehoort, en vervolgde want hy is een grooten leugenaer, of een Persoon die noyt waerheyt spreeckt, waer door ick oock altereerde en zeyde mijn Heer gy spreeckt soo rijckelijck, en vervolgde soo gy zeyde 't selde, dat sou toe konnen, maer noyt, dat is een huperbolisse manier van spreeken, die ick oordeel dat uyt een quaedt vermoeden onstaet, ende vervolghde noch, ick gheloof dat mijn Heer dunckt dat hy veel quaedt van hem gesprooken heeft, daerop zeyde hy ick hebber reden toe, want ick hebber dickwils van gehoort, daerop zeyde ick wel gaen de lieden sulcke dingen over seggen dats een slecht werck, want wat konnen zy daer mede voor hebben, als u tegen malkander op te maeken, en als men my sulcks quam over seggen, soo sou ik die seggers verdagt houden, denckende, dat zy boose Geesten waeren, in Menschen lichaemen, die sulcks versonnen hadden om dat quaet te veroorsacken dat daer Naturelijck uytvolgt, dat is seer groot, naer mijn oordeel, want als gy dat gehoort hebt, soo hebt gy seker u misnoegen getoont, als gy by hem gekomen zyt, voor het minste, en die daer by geweest zijn, die zijn daer door ge-ergert, om datse u en u doen tot een excem- | |
| |
pel van naervolging aen mercken, dienvolgens, seggen zy zijn en doen soo, daerom mogen wy oock soo wel doen, daer op zeyde hy Ia, maer ick draege daer sorg voor, door dat seggen te bestraffen en door te seggen doet naer onse woorden, maer niet naer onse wercken, en myde mij voor haer sulcks te laeten blijcken, en daer sou ick konnen getuygen van by brengen dat ick hem noyt daer over quaelijck bejegent hebbe, of vraegde of ick wel oyt aen hem Iets anders gesien hadde alst en behoorde, of teykens van onminne, ick moest Neen antwoorden, en seggen maer contrarie, daerom hebbe ick gemeynt dat gy noyt van hem Iets gehoort en hadde, dat onbehoorlijck was, en daerom ben ick oock by u gekomen, om dat ick dagt dat gy een groot vrient van hem waert denckende ick en kan nergens beter by gaen, want die en sal de fouten van zijn Vrient niet openbaeren aen Persoonen dieder door konnen geergert worden, en hy sal hem als een Vrient raeden, hy zeyde dat en is niet, soo gy hoort, maer ick en hebber geen haet tegen, en ick wenste wel dat wy vrienden waeren om die redens die gy gesegt hebt, dat is om de ergernisse te voor komen, en daer toe hebbe ick mijn uyterste best gedaen, naemelijck om 't daer toe te brengen maer hy en wilter niet aen, en vervolgde ick hebbe hem daerom te gast versogt als een goeden Buer-Man, korts naer dat dat voor gevallen was als nergens van wetende, en als hy hoorde dat zijn Vrouw de spijs prees die oock prijsens weerdig was, (al segge ik het selfs niet tot mijn eere, want ick en hebbese niet gekookt, maer om zijn ongerechtigheyt aen te toonen,) so zeyde hy ghy zyt een goeden Vlaming gy prijst dat gy voor niet krijgt, en vervolgde wat quam dat te pas, aen een anders taefel en in een anders Huys of wat kon dat meer veroorsaeken, als miscontentiment, voor die de spijs bereyt en opgedist hadden, en vervolgde noch, maer so een prophaenen is't hy en siet niet aen, maer lapter al uyt datter voor komt, en vervolgde noch dat segt men wel als de spijs niet wel en is, en dat Ymant die dan sonder nootsaekelijckheyt prijst dat is ongevraegt hoese smaeckt, en als men dat gevraegt wort soo moet men wel eens seggen | |
| |
anders als men dunck, dat is wel om vrede te houden, en dat tegen lieden, die men weet dat niet beter en weten of 't hoort soo, en dan segt men wel, niet ten opsigt van ons, maer ten opsigt van haer, diese wel of smaekelijck gemaekt hebben volgens haer kennisse, en die het anders doet die siet men wel eens aen in het Volcks presentie, maer men segt dat niet, maer als het den rug gekeert is, soo segt men dat wel om hun te beschaemen, daerop zeyde ick dat is mijns oordeels wel gedaen, en vervolgde sulcke lieden hebben mijn hert, want ick en keure geen bestraffing goet, als die met een aerdigheyt geschiet, waerop hy zeyde dat hebbe ick al aen u gemerckt, en vervolgde daerom hebbe ick al gesegt tegen mijn Vrouw, dat en is geen Dochter om by soo een Man te wonen, en vervolgde noch, ick hebbe oock dickwils verlangt om met u alleen te spreeken, reden waerom om dat ick hem soo dickwils lofelijck van u hebbe hooren spreeken, en dat het zijn gewonte niet en is, en dat ick wist dat gy van zijn Natuer of humuer niet en waert, daerom dagt ick hoe mag of sou dat wesen, dat zy hem hier toe verpligten kan en haer gemoet suiver bewaeren, ick voor my sag daer geen kans toe, daerop vraegde ick door wien hy wist dat ick van een ander Natuer of humuer was, hy antwoorde, segt my eerst hoe gy dat doen kont, en dan sal ick u dat seggen, ick repliceerde, mijn Heer dat en kan of mag niet wesen, want ick moet voor eerst onkennen, dat dat is, om dese reden, soo ick dat dede, soo sout gy met fondament conen seggen dat ick sot was, om dat ik my dien lof aen maetigde, hy repliceerde wat lof, en vervolgde ick en hebbe van geen lof gesprocken, ick zeyde pardoneert my mijn Heer, en vervolgde dog en hebt ghy het niet direct gedaen, maer indirect, door hem voor eerst slecht af te maelen, en dan door my te beklaegen, en dan door my van een contraerie humeur te beschryven, en het goet staet tegen over het quaet, dienvolgens is hy quaet soo is hy die tegen hem overstaet goet, daerop begon hy te lachen en zeyde gy weet 't wel uyt te leggen, en vervolgde nu worde ick bevestigt en het gene ick van u gehoort hebbe, daerop zeyde ick, ick moet dencken dat het | |
| |
goet is, om dat gy daerom lacht, hy repliceerde soo is't oock, en vervolgde om dat ick dat geeren van u weten sou, so sal ik u mijn segger noemen, dat waeren lieden van Middelburg, ik vraegde wien, en in wat tijd dat gebeurt was, hy noemde my lieden, die ick mijn leven met kennisse niet gesien hadde, en die my noyt hooren spreeken hadden, daerop zeyde ick, mijn Heer ralieert, wat is mijn geloof, en vervolgde wat reden souden zy daer toe gehadt hebben, hy repliceerde met een grammen sin, gelooft gy my niet vraegt het mijn Vrouw die heefter by geweest, en om dat ghy niet dencken sout dat zy het zeyde op mijn informaetie, om my te behaegen, soo en sal ick niet uyt de Plaets gaen, voor dat zy het u gesegt heeft, en riep dat gesegt hebbende zijn Vrouw, en vraegde haer wat zy van die Persoonen gehoort hadde, raekende mijn Persoon, en zy zeyde alles dat hy my gesegt hadde, en meer daer toe, en dat al in lof bestont, waer over ick beschaemt wiert, en zeyde mijn Heer dat en hoefde niet, als gy soo veel zeyde, ick sou u wel gelooft hebben, en vervolgde om de vrouw te stooren, wanneer is dat gebeurt, zy zeyde doen gy hier eerst gekomen waert, en dat soo, zy vraegden of wy geen vrienden van u Heer en waeren, wy vraegden waerom, en zy antwoorden om die Dochter: dan vraegden wy wat daer aen schorte, zy antwoorde niet, en vervolgde als dat was, ick sou vraegen om by u te woonen, om dickwils in haer geselschap te zijn, want ik hebbe gehoort dat het sulcke een uytstekende Dochter is, en wy vraegden waer in bestaet haer uytstekentheyt en zy leyde ons dat uyt, waer door wy verstomden, om dat wy niet bedencken konnen, hoe en waer door soo een Man so een Dochter kreeg, en om dat wy alles de voorsienigheyt Godts toe schrijven te meer, dan zeyde ick Ia wel daer zijn dingen daer wy voor moeten stom staen, maer ik en vinde hier sulck een misterie niet in, want het kan Natuerelijck geschieden, by gebreck van ander gelegentheyt, soo 't met my geschiet is, daerop zeyden zy even wel niet by geval, want soo Godt dat niet gewilt en hadde hy sou u wel ander gelegenheyt doen ontmoeten hebben, daerop zeyde ick gy spreeckt daer van, en ick en weet niet, of | |
| |
dit noch niet de beste en was van dien tijd, en vervolgde het Volck waeren soo slecht door den bant of quaemen my soo voor dat ick hem voor den besten sou gekoren hebben, daerop zeyde de Vrouw, lieven heer is hy den besten hoe sal den slechsten wesen, want hy is soo profaen in mijn Oogen, dat gy een Atiist daer by geworden waert, ten sou my niet verwondert hebben, en soo seggen der meer, daerop zeyde ick weet ick niet te seggen als 't is wonderlijck dat mijn Ooge soo slecht is, datse soo quaelijck onderscheyden kan, en vervolgde ick sien hem wel voor slegt aen, maer niet voor so slecht, of meijne slechter gevonden te hebben, en dat in groote quantiteyt of menigte, en breyde dat uyt seggende.
Die een ander geen goet laeten doen, maer tot het quaet dwingen die zijn erger als die 't maer voor haer selven doen, en vervolgde dien Man die en doet het maer voor zijn selven, en soo veel als tot zijn lust behoort, en daer draegt hy een quaeden naem voor met lijdsaemheyt moet ick seggen, want hy en heeft noyt Volck quaelijck bejegent of bestraft volgens mijn kennis die hem die gaeven, maer in tegendeel zijn genoegen daer in getoont, met daerom te lachen, en andere die veel erger doen willen noch niet eens den Naem hebben datse quaet doen, maer springen op met sulcke een fuiri, of zy Ymant verscheuren souden als zy dien naem hooren, zy vraegden wat voor Volck dat was, ick antwoorde, dat met effen kapkens gaet, en segt dat men moet met vrome verkeeren, als men vrom is, of pretendeert te wesen, waerop ick wel gesegt hebbe, dats recht verkeert, want dan sou de Keerse de Keerse ligten, of de vrome, de vrome stigten, en wat voordeel souden zy daer mede doen, meer als gelijck staen Branden, voor niet, daerop vraegden zy hoe ick dan doen wilde, ick repliceerde ick en spreeck van mijn doen niet, maer van het behooren, dat is naer mijn oordeel soo, dat de vrome, met de Goddeloose moeten verkeeren, om hun ander manieren te leeren, en dat niet door woort, so die fijnne willen doen, daer ick van spreek maer door excempel, en als dat goedt is, soo en Sondigen zy niet, maer doen wel, al en wonnen zy de God- | |
| |
deloose niet, daerop zeyde de Vrouw dat is wel, maer 't is quaelijk te doen, ik vraegde waerom, zy antwoorde, om het quaet exempel, ik seyde contraerie is waer, hoe meer quaet men siet hoe meer men daer van afgeschrikt wort, dat kan ick door ervaerenheyt spreecken, want ick en hebbe mijn leven geen meerder af-keer van het quaet gehadt als nu, en vervolgde voor desen sou men my noch ligt tot het quaet gebragt hebben maer nu niet, waer door ick dat quaet in een ander soo monstreus of leelijck gesien hebbe, en vervolgde, so sien ick dat het met andere oock is, en vervolgde noch hoe dickwils siet men niet dat de Menschen door sulcke beschouwing afgetrocken worden by sonder als mense haer schilijck vertoont, soo datse daer door verschricken, neemt by voorbeelt een spiegel en toont die aen een loopende Man, die met een Swart of onaengenaeme gedaente langs de Straete loopt door een onbedagtsaemheyt seggende siet eens hoe mooy gy zijt, met een soetigheyt, sal hy niet verschricken en sig haesten om die af te doen, wederom laet een Persoon ontfatsoenelijck van spreecken zijn, verkeert daer by met fatsoenelijckheyt een tijt lanck en spreeckt altijt vriendelijck en beleeft en eerbaer, en siet gy dat gy niet en wint, segt hem dat dan eens naer of voor als die Tael van hem geleert hebbende, hy salder van verschricken, en sig schamen, en noyt of selde meer doen, om dat hy hoort dat het qualijck luyt, van andere, en van sig selven kan hy het niet hooren, soo kan men een Mensch het quaede verleeren, door veynsen quaet te wesen, en goet te zijn, en dat rekene ick voor een goede en eerelijcke veynsing, die waerelijck ten goeden dient, daer en tegen die andere veynsing, voor oneerelijck en quaet, die bestaet, in het goet voor te geven, en het quaet achter te houden, en voor te doen, hier door een Koffetje te drincken daer door een Theetje, en dan een quaelijckte te maecken of sig soo te houden, of men quaelijck was, om aen den stercken dranck te komen, en dan te seggen ick en mag 't niet of foey dat Goetjen, en schenckt noch een reysjen, om dat Water van mijn Hert te spoelen &c. dat zijn profaene Werck naer mijn oordeel die de Godtsaeligheyt maer tot een Deck-mantel | |
| |
nemen van hun oneerlijckheyt, en die steenen zijn des aenstoots en rotsen der ergergernissen, en die verfoeyt Hoogentooren oock in den gront van zijn herte, en schouwt dat Volck als een pest, en daerom hebbe ick hem te liever, en wenste dat ick gelegentheyt hadde om hem te conplaiseeren, naer zijn natuer die ick seer redelijck bevinde, in conparaetie van andere die hem overtreffen in onredelijckheyt, daerop seyden zy gy en kent hem noch niet, en vervolgden, soo gy wist hoe hy met zijn Vrouw geleeft hadde gy en sou 't soo niet spreecken, ick repliceerde, daer hebbe ick al wat van gehoort, en vervolgde maer dat en was geen Vrouw voor soo een Man, zy vraegde waerom, ick antwoorde, om datse te kleyn was van verstant, en datse hem niet conplaiseeren kon, en vervolgde, ick hebbe wel gehoort, datse sulcke een beslag maeckte van hem eens te kussen, als of zy een heel Huys versetten moest, en dat en is geen Werck voor soo een Man, die moet een Vrouw hebben, die hem op het aensien om den Hals vliegt, met geswintheyt, daer op seyden zy hy en is soo een Vrouw niet weerdig, ick repliceerde dat en konnen wy noch niet seggen om dat hy noch soo geene gehadt en heeft, dienvolgens heeft hy zijn onweerdigheyt niet konnen toonen, door haer te verachten, dan dagten zy dat ik hem op soo een wijs moest ontmoet hebben, om dat ick dat soo seyde, en om dat hy my prees waer uyt ick oorsaeck nam om te bewijsen dat hy niet ondanckbaer maer danckbaer was, dienvolgens soo slecht niet als zy vermoet hadden.
Kort daer aen quaemen zy my besoecken, en seyden, dat zy goet of raetsaem gevonden hadden dat ick haer dickwils sou komen besoecken, om hem voor niet te doen komen, en als ick seyde te moeten wercken voor mijn Kost en huere, soo seyden zy brengt u kussen mede, of is 't u te lastig soo sullen wy onse Meyt daerom stieren, ick repliceerde, soo gy Lieden dat kont doen sonder incommoditeyt, gy sult my dienst doen, te meer om dat ick dan weten sal wanneer mijn komst u aengenaem sal zijn, of ick van pas sal komen, anders sou 't onseker zijn van u gelegentheyt, of t'Huys wesen, dat | |
| |
seyden zy my toe te sullen doen, en wachten soo lang tot dat ick door aenraeding en versoecken by Mennonisten geweest was, die terwijle ick daer naer toe was, aen mijn Huys geweest waeren om met my te spreecken, en om datse daerom soo verre gekomen waeren, soo achte, ick my verpligt, op haer versoeck, naer haer toe te gaen, en daer komende, wiert ick vriendelijck ontfangen en minnelijck getracteert en al mijn woorden keurden zy goet, en seyden oock so te leeren, en versogten dat ick haer Leer bywoonen sou, dat refuseerde ick, seggende ten mag niet wesen voor eerst, om dat ick daer geen goet kan mede doen, door dat gy my niet nieuws leeren kont noch ick u soo gy te kennen geeft, en ten tweeden om dat ick quaet sou doen, door my den naem van veranderlijck toe te voegen, dat voldede haer soo datse niet meer seggen konnen, en ter wijle ick beesig met spreecken was, soo quaemen der noch twee anderen Minnonisten, die alsoo wijs waeren, als desen die al hun Fondamenten van religie hielpen om verre smijten, sonder te mercken wat zy deden, waer van den eenen, een voorsanger was en Broeder van een Preker, die wat wijser was in die dingen, maer niet veel, daer quam ick op een Sondag by, om een Kantje te verkoopen dat ick gewerckt hadde, die seyde van zijn Broeder gehoort te hebben, dat ick een uytstekende Mensch was, en dat ick in lijden was om de gerechtigheyt, en versogt wat met my te spreecken dat stont ick hem toe, en wat gesproocken hebbende begon ick als vooren zijn Fondament af te breecken, seggende, soo den Oorlog eens van Godt geboden is soo is den Oorlog wettig of goet want Iesus segt niet gekomen zijn om Wetten van zijn Vaeder te vernieten, dienvolgens zijnse noch gebleven, dienvolgens zijt gy Lieden noch onder de Wetten van het Oude Testament of de Wet der Ioden, dat stemden zy toe of vraegden hoe ick dat uytleggen sou, ick antwoorde seggende, die Wetten die Iesus vernietigt heeft, en zijn van zijn Vaeder niet geweest, dan vervolgde ick, seggende, is Davidt een Man geweest naer Godts Herte, soo is 't oock Lowys, Koninck van Vranckrijck, want siet in alle zijne Dae- | |
| |
den is hy hem gelijck, voor eerst, in t Hoereeren of overspel, van den eenen so ook van den anderen, Ia als'er keure sou zijn soo sou Lowys noch beter zijn, waerom? om dat hy de Mans van zijn Hoeren of Byslaepsters noch niet om het leven gebragt heeft soo als Davidt gedaen heeft, naer haer bekeering ad Idem, want siet wat Davidt gedaen heeft om zijn Godt te versoenen of tot zijn bekeering, hy heeft de haeters Godt of dat Volck dat hy voor haeters Godts aen merckte uytgeroeyt of gedoot volgens zijn eijgen seggen, dat is sou ick niet haeten die gy haet Ia Heere ick haetese met eenen vreveligen haet, en dat toonde hy metter daet, soo heeft nu ook Lowijs gedaen so wy alle konnen getuygen, want de Gerifformeerde merckte hy voor haeters Godts aen, en daerom heeft hyse uytgeroeyt, dienvolgens mogt gy hem niet verachten maer moet hem prijsen als een naervolger van Davidt, daer en hadden zy niet tegen, maer vraegden wat mijn Vrijer daer op seyde, ick antwoorde dat ick een grouwelijck Mensch ben of een gans bitter galle of een vervloeckte Ketteres, zy vraegden wat reden hy daer van gaf, ik antwoorde geene als dese, daer op seyden zy dat en zijn geen reden, maer lastering, en vervolgden, ick sou daer uyt besluyten dat hy een goddeloos Mensch is, ick repliceerde dat is hy seker, en vervolgde, den Oorlog en kan seker van Godt niet zijn want hier toe sou hy moeten tegen zijn selven spreecken, en dat is een sotte Actie volgens het gemeen Oordeel, gebieden en verbieden op een tijt, een en de selve Actie, door de Wet der tien Geboden verbiet hy te Dooden en door den anderen gebiedt hy het selve, en dat en kan van geen wijs Persoon gesegt wesen, waerom om dat het tegen over malkander staet, en dat men sulcke Persoonen niet gehoorsaemen kan, en dat men geen ander bewijs moet hebben om te bewijsen dat ymant Sot is, als dat men bewijsen kan dat hy sig selfs contradicteert of tegen spreekt of tegen zijn selfs gebodt, dienvolgens kan dat van den wijsen Godt niet gesegt wesen? dan vraegden zy hoe ick het met de eygenschappen maeckte die Hem toe geschreven wierden, ick antwoorde daer soecke ick een ander ey- | |
| |
genaer van, hoe dat? ik toone voor eerst, hoe dat den Naem van Heere eenen gemeynen Naem is: ten tweeden den Naem van Heere der Heeren eygen is aen Koningen, Prinsen Overigheden, en bysonder aen predikanten, want siet worden zy niet Heeren genaemt, en worden niet haere Discipelen of Leerlingen veele Heeren genaemt, zijn zy dienvolgens niet Heeren der Heeren, Koning der Koningen, of en zijn zy geen Regeerders der selve, de antwoort moest Ia wesen, dan seyde ick de Alfa Omega het begin en het eynde des quaets zijnse dat niet, of dunckt gy niet dat zy gewilt hadden dat het noyt Oorlog en sou geweest zijn, of en leeren zy niet de Koningen, en soo zy seyden dat het hun ongeoorloft was Oorlog te voeren dat zy het doen souden, zy antwoorden t'is aparant ick repliceerde niet alleen aparent maer seker, maer wat doense nu, in ste van dat zy seggen souden dat den Oorlog ongeoorloft is, so seggen zy dat hy op het hoogste geoorloft is, en bewijsen dat met excempel de Heyligheyt die ick onheylige noeme, om dat grouwelijck werck te vernieten, en gy Lieden zijt daer tegen en dient haer tot Attestatie, door die lieden mede Heylig te noemen, en vervolgde waerom zijt gy soo ongelijck in Oordeelen, dat gy den eenen verdoemt daer gy den anderen om rechtveerdigt, of saelig spreeckt, wat hebben die gy Heylig noemt beter gedaen als die gy goddeloos noemt, noemt my maer een stael of proef, en soo ick'er u geen ses tegen en brenge soo sal ick beschaemt blijven, zy noemden eenige actien die zy goet noemden, ick vraegde waerom zy die goet noemden, onder ander de Offerhande van Abraham zy antwoorden om dat Paulus segt t' is hem tot rechtveerdigheyt gerekent, ick repliceerde so Paulus hier nu was, so sou ick hem vraegen waerom het hem tot rechtveerdigheyt gerekent is, maer naer dien hy hier niet en is en dat gy zijn woort gebruyckt, of voor hem spreekt of dat gy met zijn Waepen strijt, so moet ik het u vraegen, is't om de Wet? neen, want die verbiet te Dooden, sonder onderscheyt van Menschen of oorsaeck, en is 't hem tot rechtveerdigheyt gerekent, waerom niet alle Ouders die hun Kinders ombrengen? is God een aennemer of uytnemer van Persoonen? neen, hoe kan Hy dan het eene | |
| |
Kint, of den eenen Dienaer prijsen of loonen daer Hy den anderen om straft, kan Hy dat doen? zy zeyden eens Ia door Sijn Almagt, ick repliceerde dienvolgens kan Hy quaet doen want dat is quaet voor de geheele Werelt, dan seyden zy is de Schriftuer vals, want die toont in verscheyde Plaetsen, dat hy dat gedaen heeft, ick repliceerde wilt gy dat niet seggen soo moet gy van die eygenschappen afweycken die gy Hem toe schrijft, want men kan geen Persoonen uytnemen, of geen uytnemer zijn, of men kan den eenen niet Lief hebben boven den anderen sonder oorsaeck, so als is eer de Kinders goet of quaet gedaen hebben, of men moet een uytnemer van Persoonen wesen, en men kan niet almagtig zijn, of men moet Goet en Quaet konnen doen, dienvolgens kan Hy geen quaet doen, soo als is liegen en bedriegen, het gene men doen moet om te leenen, sonder wedergeven, en alleen goet wesen en Menschen dooden, want die alleen goet is kan niet tegen de Liefde doen, dan vraegden zy of ick Godt het Dooden niet toe en schreef, ick antwoorde neen of hoe kan ick, als ick die eygenschap in Hem vast stelle, zy vraegen hoe de Menschen dan aen haer Doot quaemen, ick antwoorde natuerelijck door het misbruyck moet ick Oordeelen om dat ick sien dat de Doot daer door veroorsackt wort, dienvolgens moet ik ook seggen dat het tegen Godts wille is dat wy sterven, waerom om dat Hy ons het misbruyck verbiet, dienvolgens wil ick Hem van geen valsheyt beschuldigen soo moet ick soo doen want t' is een onwederspreeckelijck bewijs dat Imant vals is, als hy aenders spreeckt als Hy meent, dog stelle ick een Doot die Hy sonder misdoen veroorsaecken kan, en die men Hem met recht oock niet en kan toe schrijven waerom ick recht uyt segge Hy en Doot niemant maer die gedoot wort, die wort gedoot van Persoonen die doen soo als gesegt wort dat het Serpent of de Slange, Adam en Eva gedoot heeft, dat is door hun tot misbruyck aen te setten, dan seyden zy dat is bedenckelijck van bejaerde maer de Kinderen hoe komen die aen haer Doot? ik antwoorde door het quaet datse ge-erft hebben van hun Ouders, en vervolgde, niet Erf-sonde dat raeckt den Geest | |
| |
en hier toe moest ick een ongerechtigheyt in Godt stellen die de Opper-oorsaeck van alle goet is, en Iesus tot een Leugenaer, die segt de Kinderen sullen niet draegen de misdaet der Ouderen, zy seyden daer staet van de misdaet de Ouderen te besoecken aen de Kinderen tot aen het het derde en vierde Lit, ick seyde dat kan ick goet maecken in deser voege, de Ouders, die boosaerdig zijn, die moet Godt straffen, waerom? om zijn Natuerelijke eygenschappen te bewaeren, door hun het goede te onthouden dat Hy haer anders uyt Sijn louter genaede of goetheyt geeft, so als is den wasdom aen het Kooren in den most den Vijge-boom in den Wijnstock &c. onthout Hy haer die Hy en doet haer niet te kort om datse sig die onweerdig gemaeckt hebben, en dat en kan Hy niet doen of hun Kinderen en Kins Kinderen moeten daer van mede deelen, waerom om dat Hy die geen spijs kan geven sonder haer of Hy sou moeten de Natuer veranderen, en dat en komt Hem niet gelegen om een Lighaem te doen, want daer en kan niet by te kort komen als het Lighaem en dede daer by een gelijckenisse, seggende posee of neemt soo gy waert een Rijck Man, en ick een Arm Mensch die sonder u bystant of hulp niet bestaen kon, en gy noodet my daegelijcks te gast of aen u Taefel, en als ick leckkertjens gegeten hadt soo ginck ick u blameeren of doen dat quaet was in u Oogen, sou 't gy niet gehouden wesen op te houden van u lecker Tractement, soo lang als ick daer in volharde om u niet schuldig te maecken aen mijn verharding, de antwoort moest Ia wesen, dan seyde ick, maer als gy my in ste vant al t'ontrecken een weynig leckernye ontrock, by excempel, gy hadt my soo lecker getracteert tot het Fruyt toe gegeven, en dat Fruyt liet gy naer seggende dat is maer voor de Vrienden, en liet ick het dan noch niet onthielt my eenige leckker spijs en gaeft my wat geringer en als gy saegt dat het dan noch niet en hielp gy liet my loopen wien sou niet seggen dat gy uytsteken Goet waert, al was't dat ick swanger was doen gy my loopen liet, en seggen dat ick de oorsaeck was van mijn en mijn Kins verderf, waerom om dat ick meer kon doen tot mijn leven en gy niet, met een goet fat- | |
| |
soen of lofelijken naem, want men segt die swijgt die consenteert, dienvolgens veel meer die Imant daer de Hant op geeft of toe reykt of toe steekt om hem vast te houden op dat hy niet en verderft, by die gelegentheyt toonde ick oock aen hoe den Adel of de Edel Lien die alle dese Regelen wel opserveeren van de beste Discipelen van Iesus waeren, die altijt naer het minste deel staen en het meeste Werck, en die haer leven stellen voor haere Vrienden, en seyde dat het jammer was datse voor eenen verkeerden Konink yverden of dienden, en met verkeerde Waepenen streden om dat zy anders volmaekt souden wesen, naer de Wet der Natuer en Schriftuer, soo te verstaen, de Wet der Seden of der Liefde, die Iesus bevestigt heeft, op dit wisten zy niet te seggen als 't is wonderlijck dat den Domine dat niet goet en keurt want daer en is niet tegen te seggen, want seyden zy Iesus is gekomen om de Wet te vervullen, so seyde ick, als dat was so sou Hy de Wet voor ons vernietigt hebben, en dat en heeft Hy niet gedaen, daerom moet ik seggen dat een byvoegsel is, om dat het een contradictie is van het eerste seggen, eender als dat van het tweeden Gebodt naemelijck gy en sult u voor die niet buygen noch haer dienen, want so dat daer niet by en stont soo en souden zy niet gemaeckt worden, dienvolgens niet aengebeden, en nu dat daer by staet soo worden zy gemaeckt en aengebeden beyde, en dat komt van dat byvoegsel soo wort het Gebodt vernietigt, door een tweede Gebodt, dan vraegden zy wat Iesus sou gedaen hebben of komen doen zijn? ik antworde niet om quaet, quaet te noemen dat voor quaet bekent was, maer om quaet, quaet te noemen dat voor goet bekent was, gelijk Hy segt daer is van den Ouden gesegt, Ooge om Ooge, Tant om Tant, hebt u Naesten lief, maer haet uwe Vyanden, maer ick segge u, hebt uwe Vijanden Lief, seggentse die u vloecken, &c. dat is nu een contrarie Gebod, en so toont Hy dat die geboden quaet zijn, dienvolgens van zijn Vaeder niet: verder daer is van den Ouden gesegt dat Godt vreeselijck is, en Hy toont contraerie, hoe dat? door Sijn gedaente anders te vertoonen en te seggen ick in mijn Vaeder ben een, en Hy was sonder de minste vreeselijckheyt, den Preker en seyde niet | |
| |
meer als t' is wonderlijck, en vervolgde, men sou seggen dat soo een Mensch Mirakelen sou doen, daer op seyde ick dat kan noch al komen, of den tijt en isser misschien noch niet.
Des Vrydags daer aen quaem hem een Vrient besoeken uyt Hollant, en hy vertelde hem dese dingen, en die en ruste niet of hy bragt hem by my, en daer komende vont hy my wercken in een achter-Huys, daer ick gaen sitten was, om van mijn Vryer niet gevonden te worden, die my alle belet aen dede dat hy doen kon, want hy nam altijd voor eerst mijn kussen van mijn schoot, als hy my werckende vont, en liet het my noyt langen in zijn tegenwoordigheyt, maer sprack van in 't vier te smijten of op de straet, soo haest hy met my sou getrouwt wesen, om dat het een onnut werck was, het gene my niet quaelinck aen en stont, waerom ick zeyde doet dat, ick geve u vry consent, en ick sal u dan daer om te liever hebben of voor reconpenseeren, of doen dat u liefst is, waerop hy vraegde, wat ick doen sou, ick zeyde dat niet te mogen seggen, maer wel te mogen doen, als ick met hem getrouwt sou wesen, om dat hy dan seggen sou, ick en gelooft niet of ik sout moeten sien, dan toont my wat of hoe gy doen sout, &c. en ik sal met geblomde Kleeren en stricken op mijn Hooft, en gekrolde Hairen, hy vraegde voor eerst waerom ick daer sat, en ick gaf hem die reden, dan vraegde, hy waerom, ick soo geajusteert was? ick antwoorde, voor eerst om mijn naecktheyt te bedecken, hy vraegde, of ick dat niet anders doen kon als met sulcke een tuyg? ick antwoorde Ia, en vervolgde maer dat en hebbe ick niet en dit hebbe ick, hy vraegde, of ick het met mijn sin niet gekogt hadde, en vervolgde daer en wil ick noch niet wesen maer vraegen, of gy wel ander sout willen draegen? ick antwoorde Ia, en vervolgde alst eerelijk was, so dat ik het sonder ergernisse te geven draegen kon, of sonder my te besondigen, daerop vraegde, hy hoe dat sou moeten wesen, om Ymant te ergeren, en vervolgde ick meyne dat gy nu dat quaet doet, maer niet doen en sout, als gy soo een gewaet droegt als dese Vrouwe, en vervolgde, of is dat niet eerelijck in u Oogen, of voor u? | |
| |
ick antwoorde, voor my niet, om dese redens, voor eerst om dat ick niet gewent en ben sulcke een gewaet te draegen, als ick het droeg, soo sou men my met Vingers wysen, 't is waer ick sout daerom niet moeten laeten als mijn gemoet my daer toe verpligte, maer soo lang dat niet en is, soo ben ick ongehouden dat te doen, hy vraegde, hoe dat quam dat mijn gemoet my daer toe niet en verpligte, en vervolgde leest gy de Schriftuer niet? ick antwoorde Ia, en vervolgde, maer selde, hy vraegde, hoe dat quam? ick antwoorde, voor eerst om dat ik daer kleyne Liefde toe hebbe, hy vraegde, waerom? ick antwoorde, om de questien die daer uyt onstaen, of om dat zy soo veel quaet veroorsaekt, daerop zeyde hy dat en schort aen haer niet, maer aen de lesers, ick repliceerde, dat seggen zy alle, en vervolgde, maer ick meijn dat het aen haer schort, hy repliceerde, gy segt en meijnt dat alleen, en vervolgde, mijn leven hebbe ick van soo eene niet gehoort, en vervolgde noch, schaemt gy u niet? ick antwoorde Neen, en vervolgde, ick en schaeme my niet, te seggen noch te doen, daer mijn gemoet my toe verpligt, dan vraegde, hy welck is u tweede reden? ick antwoorde, mijn werck, laet het my niet toe, door dat het my te weynig winning geeft, dan vraegde hy hoe veel ick woon? ick antwoorde vier Stuyvers daegs, als ick van smorgens ten vier Uuren, tot savons ten tien Uuren wercke, dan zeyde hy daer van kont ghy niet bestaen, ick repliceerde, ick moet wel, hy vraegde, hoe doet gy dan, ick zeyde voor eerst neeme ick de Kaemer huere daer van, en het ander verdeele ick naer de Maeltijden, die ick daer mede doen moet, eer ick ander kan krijgen, hy vraegde, of my dat niet hart en viel? ick antwoorde Neen, en vervolgde, ick dunck dat het soo hoort, om dat ick niet beter en kan, hy vraegde, wanneer ick badt? ick antwoorde altijd, hy vraegde, hoe dat? ick antwoorde, met gedagten, Woorden, en Wercken, soo als men alle Eerelijcke lieden bidt, dat is met al te versinnen, en te doen naer vermogen dat men weet dat hun aengenaem is, daerop zeyde hy dat en is niet, en vervolgde, op het eerste daer staet geschreven, u Kleet moet eerelijck zijn, | |
| |
niet bestaen in vlechting des Hairs, noch in Gout, noch in Silver, ick repliceerde, gy spreeckt van vlechting maer gy meijnt krulling, en vervolgde, hoe is dat te begrijpen, dat Godt my in de Natuer gekrult Haier sou geven, om te vernieten, en vervolgde, noch siet eens hoe verkeert de Menschen zijn, daer staet vlechten, en zy vlechten het Haier tegen het verbodt, en zy vernieten soo Godes werck, dat hy tot zijnder eere, tot versiersel van Sijn werck gemaeckt heeft.
Dan zeyde hy de Kleeren wat segt gy daer van, moeten die niet stil wesen, en de nederige gelijck? ik antwoorde Neen, en vervolgde, Godt heeft ons het Gout, en het Silver, en de Diamanten en Peerlen, niet te vergeefs gegeven maer tot Ciraet, en hy heeft Sijn werck versiert, soo heeft hy ons getoont dat wy ons oock moeten versieren, in al Sijn werck soo Eerelijck, of lofelijk maeken, by excempel my eerelijck, of mooy versieren, om dat hy Eere van Sijn werck dat ben ick sou hebben, of om dat men seggen sou wat schoonder maeksel is dat, en soo het Volck verpligten, om naer den maeker te vragen, sood'er eens een Dochter dede, op het beschouwen der Bloemen, seggende wat schoonder maeksel zijt ghy, en wien mag uwen maeker wesen, dan, ach kende ick hem, hoe wilde ick hem beminnen, of Lief-kosen, om dat hy my u soo eerelijck gegeven heeft, tot verlusting &c., daerop zeyde hy gy komt my wonderlijck voor, en ick wenste langer met u te spreecken, maer den tijd laet het my niet toe, en zeyde zijn reden, daerop zeyde ik laet ons die verlengen, door den morgen daer aen te brengen, hy vraegde, of ick dat wel doen wilde, dan of ik wel wist dat het Sondag was? ick antwoorde Ia, en zeyde my daer niet aengelegen te zijn, en te dencken dat ick geen beter werck doen en kon, waerop hy zeyde dat is dan al wel wy sullen u verwachten tot desen vrients, dat stemde ick toe, en gincker op den gesetten tijd, daer komende, verpligten zy my om met haer te Eeten, en naer den Eeten Songen zy geestelijcke Liederen daer ick niet van mede doen kon, om dat sy tegen mijn gemoet, streden, en dan raekten wy antpraeten, ick vertelde kort | |
| |
mijn wedervaeren, en als ick zeyde gebeden te hebben, dat Godt my gebruycken sou, als een Instrument Sijner eerelijckheyt, en tot vorlossing der Werelt, al sou hy my dan verdoemen, soo schudde hy zijn Hooft, en vraegde, waer wilt dat heenen? ick antwoorde, naer Iesu les, die segt in den Naem zijnes Vaeders die my lief heeft die verloogene sig selven &c., hy zeyde dat moet soo niet verstaen worden, maer naer den lichaem, ick repliceerde, dat en kan niet wesen want het is 't minste deel van den Mens, en hoe sou men dat verloogenen, hy zeyde so ik het niet en liet om mijn saligheyt ik sou alle dag gaen swieren met den degen op zijd soo ick sien dat u Bruygoms sone doet, die ick hoore dat tot Predikant studeert,en vervolgde, en dat met een Vrouw Mens die opgeschickt gaet, als zijn Dochter, en vervolgde, dat Predicant heel wel, en vervolgde noch, waer hebben zy dat geleert, aen de voeten van d'Apostelen, die en hebben sulks niet gedaen, maer so en so, en maelde zijn selfs figure af, waerop ick hem met verbaestheyt aen sag, en zeyde en zyt gy een Man die u selven verloogent, en vernedert, of is die vernedering tot verhooging, ick meijnde dat dat een verhooging was, tot vernedering, want gy prijst u selven, en laeckt een ander die mischien beter doet als gy, want dat ergument dat gy neemt is in questi, Ia soo dat men meer reden sou konnen by brengen, om dat goet te maeken, als gy voor het uwe, want siet alle de Propheeten zijn voor haer, en gy en hebt niemant als Iesus Christus alleen: raekende d'Apostelen, die en wil ick niet rekenen in dit geval, want zy en hebben meschien niet beter, of erger naer u seggen gekonnen, daerop zeyde hy maer, en vervolgde hy is meer alleen als zy allen, al hadden zy dat soo gedaen so gy segt, ick repliceerde, by u en by u gelijcke, en vervolgde, maer maekt dat de Ioden, Turcken, Heydenen wys, voor wien gy hun veroordeelt, zy sullen u vraegen of God niet den rijcken gemaekt heeft, waer van de Kleeren moeten getuygen, segt gy Neen, soo smijt gy de Schriftuer onverre, segt gy op het eerste Ia, soo moet gy het tweede toe stemmen, wat dan? hy antwoorde, niet om het goet te verswieren, of vermoyen, of versmockelen, ick | |
| |
vraegde, wat dan, en vervolgde verluijen? hy antwoorde Neen, en vervolgde den Armen versorgen, ick vraegde, tot wat eynde, hy antwoorde om hem te vereerelijcken, ick vraegde, of hy daer door kon vereerelijckt worden? hy antwoorde Ia, en ik seyde contraerie, en vervolgde, daer door soud hy oorsaeke wesen, van al het Quaet dat de lieden door den overvloet doen, eender als een ouden is, die een Kint meerder Kleeren aen doet, als hem passen, die maekt dat het Kint valt, en den Hals breekt, en dat sal een Ider seggen, naemelijck 't is u schult gy mog 't laeten het Kint sulcke lange Kleeren aen te doen, Ia gy selfs sout het wel seggen, want gy hout veel van korte Mantels, en vervolgde noch, maer weet gy wel waer toe het goet is, om Phariseen te maeken, of het Volck te doen seggen, Heer ick en ben niet als andere Menschen, ick geve den helft van mijn goet aen den Armen, en vervolgde noch, let wel op mijn woorden, mijn goet, en vervolgde noch, dienvolgens niet ons of u goet, maer mijn goet oock, en vervolgde noch, ick geloof dat gy oock soo spreeckt doeje niet, dat veynsde hy al niet gehoort te hebben, maer zeyde wat sou ick oock seggen, mijn goet van dat likhaemelijck goet, dat ick onder mijn magt hebbe, Ia seker, en het is 't oock, daerop vraegde ick waer hy bleef, met zijn Rentmeesterschap, hy antwoorde, met u en is niet te spreeken, want het eene keurt gy goet in de schrift, en het ander quaet, ick repliceerde, soo mag ick wel gaen, want ick quam maer om te spreeken, en ick doen daer van soo als ick van alle dingen doen, en soo als ick gewent ben, dan quaemer een ander preker in, die zeyde blij te wesen over mijn ontmoeting, en die wiert gevraegt, of ick wel met een godeloosen Trouwen mogt? die antwoorde Neen, sonder bydoende distinctien, en beweest met de woorden Pauli, en als dat wat geduert hadde soo ging ick heenen, om voor den Avont t'Huys te wesen, om geen ergernisse te geven, en dien Hollander die een Collegiant was, leyde my uyt, en op den weg alleen zijnde, stack hy my eenige Penningen in de Hant, sonder te waerschouwen, waer door ick verschrickte, en vraegde, wat dat te beduyden | |
| |
was, en wilde hem die weder geven, en hy refuseerde, en zeyde om u tijd te geven tot het lesen der Schriftuer, en vervolgde, doet dat een maent lang, alle dag een uure of twee, en soo gy daer dan geen Liefde toe en hebt, soo sal ick al doen dat gy my seggen sult, dit nam ick aen te doen, met verloogening mijnes selfs, en doen ik my selven hier toe verloogent hadde, soo kon ick beter de gereformeerde Leer goet keuren, als de Mennonisten, om dat ick meer Schriftuer Plaetsen vont, die voor haer schreven, als voor de selve, dan dagt ick waerom dan meer geleden om de selve, als om de andere, en moet ick gelooven dat de Schruftuer segt, laet ick dan in de Gereformeerde Kerck gaen, in Belydenisse doen, want daer en is geen Leer die beter met de selve over een komt, als die: daerop komt Hoogentooren in, en vroeg wat ik dede? ick antwoorde, de Schriftuer lesen, en dat dunken, hy zeyde dat is goet, en vervolgde ick wenste dat gy het dede al wast morgen, en vervolgde, wy souden overmorgen onder trouw doen, en vervolgde noch, ik ben soo bly om dat seggen als of gy my Duysent Gulden gegeven hadt, en vervolgde noch, nu moeten wy t'saemen gaen wandelen, ick vraegde, hoe dat? alleen of met de Kinderen? hy Antwoorde, soo gy wilt, ick repliceerde, liever niet, als alleen om de opspraeck van het Volck te mijden, maer dog belieft gy het te doen, soo laet het ons met de Kinderen doen, dat stont hy toe, en gaet de Kinders waerschouwen, of seggen datse sig bereyden souden, om met ons uyt te gaen, en terwyle komt dien Predicants Meyt, om mijn Kussen, en zeyde datse niet sonder my gaen mogt, ick zeijde niet te konnen, om dat ick mijn woort weg gegeven hadt, sonder den Man te noemen, en vervolgde, maer belieft u mijn Kussen mede te nemen, gy kont het het doen voor morgen, of overmorgen, als 't u Volck best gelegen komt, zy repliceerde morgen en overmorgen zijnse geincomodeert, maer als gy der de morgen kon komen, dan hebben zy geen belet soo verre ick weet, ick repliceerde Ia, en vervolgde, soose belet hebben, laet het my weten, en soo niet, laet het blijven, dat wiert gedaen, daer en quam geen con- | |
| |
traeri bescheyt, en als ick gereet was, om te gaen, soo quam Hoogentooren in, en vraegde, waer naer toe? ik antwoorde, naer de stat, om dat ick wist dat hy my niet en sou toe gelaeten hebben soo hy dat geweten hadde, en om dat hy naer de stat toe woonde, soo kon ick dat in waerheyt seggen, dan vraegde hy by wien? ick antwoorde, gy sout wel een Boer zijn Konsten af vraegen, en vervolgde, dat en moet ick u niet seggen, hy zeyde, gy doet al, en vervolgde, want gy zyt de mijne, ick zeyde maeckt dat de Werelt wijs, hy zeyde, dat sal ick doen, als't my belieft, en vervolgde, maer nu en verstaen ick by provisie niet dat gy uyt sult gaen sonder mijn Consent, en dat en sal ick u niet geven, of gy sult my seggen waer gy gaet, op pene van mijn eeuwige ongenae, ick repliceerde allenkens schoonder, en vervolgde, meynt gy my nu te dwingen, om dat ick dat gesegt hebbe, gy zyt verdoolt, en vervolgde, nu kan ick soo wel andere Belijdenissen doen, als dese, ick kan nu Ioodts, Turcks, Rooms, somma al wesen dat ick wil, want met de Schriftuer, kan ick het al goet maeken, en daerom hebbe ick den bras van u, doet u quaets en u best ick sal gaen en u niet vraegen, noch seggen waer ick gaen, of geweest hebbe, om dat gy u soo inpertinent aen stelt, hy zeyde 't is wel, en vervolgde, spreeckt gy al prat, ik sal u wel wat anders leeren, ick sal seggen, dat gy my tot oneer versogt hebt, en dit en dat gedaen, om my te verlocken, ick repliceerde, dan sal ick seggen, dat ghy liegt als een Schelm, hy repliceerde, dat kont gy doen, maer ick sal soo wel gelooft worden als gy, en vervolgde, en soo gy met een ander komt te Trouwen, soo sal ick u al den dag, dat komen verwijten, ick repliceerde, ick sal't afwachten en by provisie mijn sin doen, en gink dat seggende uyt en liet hem staen, guuter komende vertelde ick eenige van die woorden, tot mijn veronschulding voor mijn lang vertoeven, daerop zeyden zy komt woont hier en laet ons sien wat hy doen sal, en vervolgden, gy en sulter geen Maent geweest hebben, of gy sult al ander Vryers hebben, die wel Duisent mael beter sullen wesen, ick repliceerde, daerom sou ick het niet doen, maer om | |
| |
van hem ontslaegen te wesen, zy repliceerde als gy dat begeert soo en cont gy u leven niet beter komen, want hy en mag ons niet sien, dat moest ick toe stemmen om dat ick wist dat het soo was, en als wy dat vast gestelt hadden comter een Man met Linnen, en vraegt of wy niemant en wisten die Linnen van doen hadde, en zy antwoorden Neen, maer hy en was daer niet mede te vrede, maer wilde dat ick het oock seggen sou, en ick en kon niet, want ick wist dat Hoogentooren Linnen van doen had, en dagt so ik dat segge so sal hy daer naer toe gaen, en als hy daer komt en segt dat hy daer gesonden is, hy sal vraegen van wien, en noemt hy my soo sal hy denken sy en is soo Boos niet alse sig gelaet, om datse nog voor my sorgt, daerom zeijde ick vrient gy hoort wel wat die Lieden seggen, hy repliceerde, soo is't, maer niet wat gy segt, en vervolgde, ick geloof dat gy Ymant weet, en het my niet seggen wilt, en vervolgde noch, en waerom niet, hebbe ick u oijt eenig leet gedaen, ick zeijde Neen, en vervolgde, maer ick hebbe een ander reden ick weet wel Imant maer ick en sou niet geeren hebben dat hy wist dat ick u gesonden hadt, hy zeijde noemt hem my ick en salt niet seggen, en vervolgde, ick geloof dat het u vryer is, daerop wiert ick root, en zeijde wat praet is dat, en vervolgde, waerop is dat geloof gegront? hy antwoorde, op u schrupel, dan zeijden sy gy hebt gelijck 'tis haer vrijer, en vervolgden, gaeter na toe en segt dat wy u senden, om dat wy gehoort hebben dat hy Linnen van doene heeft, daerop zeyde ick Ia soo, en vervolgde dat sal beter wesen, en zeijde gy en hoeft niet te seggen van wien sy het gehoort hebben, hy zeijde soo is't, en ging daerop met verheuging weg, en als hy weg was, vraegde ik waerom zy dat seijden? sy antwoorden om dat het waer is, ick zeijde ten is so niet, want 't is af of hy en heeft het maer geweest, sy repliceerden, hy is't noch al, en ten is maer een quaede buie, die sal wel overgaen, en vervolgde, ick wil wedden dat hy nu al aen u Huys geweest heeft om te vraegen of gy niet weder gekomen zijt, en vervoglden noch, maer gy sout sot zijn soo gy u noch liet bewegen, want soo gy met hem Trouwt, soo | |
| |
zijt gy de ongeluckigste Vrouw van de Werelt, en vervolgden, met staelen of proeven aen te wijsen, of op te haelen van zijn ander Vrouw, soo datse hem my soo tegen maekten dat icker niet meer om dencken wilde, en t'Huys komende vont ick zijn Dochter die stont naer my en wachte, om my te verwelekomen, en te versoeken dat ik het Linnen voor haer koopen wilde, ick zeijde dat zy het selfs behoorde te doen om te leeren, en dat het eens de eerste mael moest zijn, dan vraegde ick of sy geen ander en wist die mede kennisse van Linnen hadden, zy zeyde Ia, en vervolgde maer ick en sout haer soo wel niet toe vertrouwen, ik vraegde wat sy doen sou als ick weg was, sy antwoorde, dat en weet ick niet, en vervolgde seer verlegen zijn, en vervolgde noch maer ick en schick niet, dat gy oyt weg sult gaen, ick repliceerde, dan salt buyten u Schicking wesen, en ick denckt kort te doen, zy vraegde wanneer? ick antworde morgen vroeg, zy vraegde oft haer Papa wel wist? ick antwoorde, ick geloof Neen, zy vraegde wat sal die seggen, en vervolgde, hy heeft staet gemaeckt met u te trouwen, ick vraegde waneer - zy antwoorde, noch van den middag, en vervolgde noch, hy zeijde ick en kan niet langer sonder Vrouw wesen, ick sal ten eersten met Mamie Trouwen, (dat was een Naem, die ick gekregen hadde, door haer dien uyt Liefde te geven als sy soet was), hier door wiert ik confus niet tegenstaende ick my daer tegen stelde of weere dede om te beletten, daerop komt hy in, en seyde wellekom t'Huys Mamitje Lieve, dat is te seggen vriendintie lieve, daerop segt sy Papa Mamitje wilt weg, hy vraegt met verbaestheyt waer naer toe? sy antwoort, sy en wilt het my niet seggen, hy segt zy en meijntet niet maer segt het om te hooren wat gy seggen sult, ick repliceerde ick meijnt wel ter dege, daerop segt hy tegen haer gaet ghy naer huys toe, de Meijt wacht naer u, en so haest zy buyten de Deure is, sluyt hy die toe, en vat my vast, en begint te Lief-Kosen, en als hy sach dat hy daer niet mede winnen con, soo begon hy te schreijen, daer door maeckte hy mijn Herte week, en doen hy dat merkte zeijde hy ick en sal u niet los laeten of gy sult my seggen | |
| |
dat gy blijven sult, en met my trouwen, ik zeijde dat niet te konnen doen om mijn wort wille, maer te vergeefs, hij hielt mij soo lang dat ick het seggen moest, om geen schandael te verwecken, door de laete van den Nacht, en dat hy praete van mij te sullen bekennen, soo ick langer wagte en het Volck was al te Bed so ik meijnde door de stilte dieder in Huys was, soo dat ick my inbeelde dat hy het bequaemelijck sou konnen doen hebben, buyten Imants kennis soo verpligte hy my om mijn woort te weder roepen, een en ander mael, tot mijn groote schande, eer ick met hem troude, en doen hy met my getrout was, dede hy niet beter, niet tegenstaende ick hem dede al dat ick van den Geest in de Natuer geleert was te doen, om hem te behaegen met verloochening mijnes selfs, so als hier naer beschreeven is.
Het Eynde van het Eerste Deel.
|
|
Auteursrechtvrij