Lingua Belgica
(1612)–Abraham van der Mijl–
Auteursrechtvrij
[pagina 158]
| |
Cap. XXIX.Summa. Vt lingua Germano-Belgica superior est Graeca, antiquitate; sic par est ijs, quae pertinent ad veram eloquentiam. Id specimine probatur quorundam Carminum utriusque linguae. REliquum nunc stadij istius decurramus. Vti quod praerogativae lingua nostra habet supra linguam Graecam audivimus; sic nunc quam cum illa laudem communem habeat videamus. Linguae Graecae summa passim praeconia decantantur; Quod copiosa, significantiae valde propriae, diserta, more fluminis alveo suo suaviter illabentis, fluens. Quî pote est, ut non eadem laus sit linguae Belgicae? Certe quam densam vocum dictionumque habeat communem cum Graeca segetem, quarum tum isti plerarumque velut quaedam parens est, satis superque ante est commonstratum: Ex vocibus autem componitur oratio. Si illa felix est, felices oportet esse ejus dictiones, velut auream oportet esse materiam, ex qua confectum est aureum poculum, aureumque esse item id oportet, quod ex auro est conflatum. Ac proinde quia Belgicae nostrae eadem est communis dictionum in plurimis materia, quî etiam non sit copiosa, diserta significativa, suavis, ut ista? Ne igitur dicatur adeo inculta, inelegans, barbara lingua Belgica. Hanc maculam ab ea mihi absterget ipsa Graeca, audacula ubique barbarismi linguarum aliarum insimulatrix. Si barbara, inculta, inelegans, non vis haberi, lingua Graeca, tu, cur tua id sit cognata, cur ea, quae plurimi tui est genetrix? Ac si in ijs, quae tibi cum illa communia sunt, cogeris agnoscere non minus elegantem, cultam, quam te, cur non & in reliquis omnibus? Nam | |
[pagina 159]
| |
ejusdem sunt naturae cum illis tecum communibus. Facessat ille error, qui populos alios forte insedit, linguam Belgicam esse, linguam rudem, duram, injucundam, asperam, nihili. Sic nempe, uti nihili est, quod constat simili materia cum eo, quod aestimatur maximi. Vos Galli, Hispani, Itali indignabunde contempseritis linguam Belgicam, nec majoris feceritis quam Batavam aurem. Sed mihi credite, uti errorem fuisse illud, de aure Batava, jam pronuper dextra Batava quam disertissime docuit; sic error est, quod forte judicaveritis de lingua aut Batava aut Belgica. Antiquitate profecto vestras antecedit magis etiam quam ostendimus antecedere eam Graecam. Tum si Graecam facundia & reliquis, quae in linguis aestimantur, dotibus aequat, facile vos aequaverit. At enim, num eam causam solam & praecipuam dixerim, quod tanta illi cum Graeca aut cognatio, aut communitas est, nescio; sed hoc non verebor dicere, posse hoc Belgicam quod Graecam: si illa diserte significanter dicens, suavis, comta est & liquida? est & nostra:
Graijs dedit ore rotundo
Musa loqui?
dedit & nostrae. Quae si sui aliquem callentissimum nanciscatur; sermonis tum gravitate & majestate, tum facilitate, liquiditate idem feret punctum, quod Graeca. Explicabit, inquam, rem quae cum majestate est proferenda non minus alto stylo, quam illa; quae delicate, rotunde, pulchre, amoene, floride itidem. Specimen utriusque hîc apponam. Rem eandem expressam carmine, a duobus eruditissimis Graecis, ostendam non minus feliciter & plene posse exprimi Belgico quoque carmine. Primò de sermonis gravitate faciam eam contendere cum illo, de quo judicium est Horatij, quod | |
[pagina 160]
| |
Pindarum quisquis studet aemulari,
Ille ceratis, ope Daedalea,
Nititur pennis, vitreo daturus
Nomina ponto.
Causam ejus reddit, quod
Monte decurrens velut amnis imbres
Quem super notas aluêre ripas,
Fervet, immensusque ruit profundo
Pindarus ore.
Ego hic Icarus esse audebo, qui hunc aquilam sequar pennis Belgicis. Nec puto ab hoc torrente Lingua mea Belgica absorbebitur: sed sequetur eum, non ignavis viribus decurrens. Adscribam hic ipsum Graecum loci cujusdam apud Pindarum, si quis alius gravi majestate & severa magnificentia pleni, quò tanto expeditius cernatur comparatio: Ἀδύνατον δ'ἔπος ἐκβαλεῖν
κραταιὸν ἐν ἀγαθοῖς
δόλιον ἀστόν. ὅμως μὰν
σαίνων ποτὶ πάντας, ἄγαν
πάγχυ διαπλέκει.
οὔ ὅι μετέχω θράσεος. φίλον εἴη
φιλεῖν· ποτὶ δ'ἐχθρὸν ἅ-
τ' ἐχθρὸς ἐὼν, λύκοιο δίκαν ὑποθέυσομαι,
ἄλλ' ἄλλοτε πατέων ὁδοῖς σκολίαις.
ἐν πάντα δε νομὸν ἐυθύγλωσ-
σος ἀνὴρ προφέρει,
παρὰ τυραννίδι, χ' ὡπόταν ὅ
λαῦρτο στρατὸς, χ' ὅταν πόλυν ὅ σοφοὶ
τηρέοντι. χρὴ δὲ πρὸς
θεὸν οὐκ ἐρίζειν.
| |
[pagina 161]
| |
ὅς ἀνέχει τοτὲ μὲν τὰ κείνων,
τοτὲ δ' ἆυθ' ἑτέροις ἔδω-
κε μέγα κῦδος. ἀλλ' οὐ-
δέ τᾶυτα νόον ἰαίνει φθονερῶν. στάθμας
δὲ τινος ἑλκόμενος
περισσᾶς, ἐνέταξεν ἕλ-
κος ὀδυναρὸν ἑᾶ πρόσθε καρδίᾳ,
πρὶν, ὅσα φροντίδι μηχανῶνται, τυχεῖν.
φέρειν δ'ἐλαφρῶς
ἐπαυχένιον λαβόντα
ζυγὸν, ἀρήγει· ποτὶ κέντρον δὲ τοι
λακτιζέμεν, τελέθει
ὀλισθηρὸς οἶμος. Pyth. ode 2.
Apponam & hujus Latinum, Graeci ipsius vestigia a calce ungue tenus premens, si quis forte haec legat linguae Graecae parum peritus:
Impossibile certe, verbum emittere
Firmum inter bonos,
Dolosum civem, simul tamen
Adulans apud omnes, nimis
Omnino implicat (sermones.)
Non cum ipso participo audaciae. Amicum sit (aequum)
Amare: apud hostem vero, quae
Hostis existens (facit) lupi instar incurram,
Alià aliorsum incedens, vijs obliquis.
In omnes autem statu regiminis rectilin-
guis vir praestat,
In monarchia, & quando
Incondîta multitudo, & quando urbem
Sapientes custodiunt. Oportet autem contra
| |
[pagina 162]
| |
Deum non contendere.
Qui stabilit aliâs quidem res illorum,
Aliâs verò rursus alijs do-
mat magnum decus; sed nec
Isthaec mentem exhilarant invidorum. Normam
Quidem qui diductus est
Ad eximiam (quasi) imposuit ul-
cus dolorosum suum ad cor,
Antequam, quae cogitatione machinatur, datur consequi.
Ferre leviter,
Cervicale sumenti
Iugum prodest. Contra verò stimulum
Calcitrare, est
Lubrica via.
Haec reddita a me sunt Belgice ad hunc modum:
De macht en heeft een valschaert niet,
Te brenghen voort by volck met eeren
Schier een waer woort; wie dat hy siet
Flatterende, gaet hy seer keeren
End' wick'len in al, dat hy meindt.
Soo onbeschaemt can ick niet wesen.
Mijn vriendt bemin ick, sonder eindt:
Die vyandt is, sal ick niet vresen
Stout, als een wolf, te comen aen,
Nu hier, nu daer, deur cromme weghen
Sal ick tot hem als vyandt gaen.
Een die gebruyckt zijn tongh ter degen,
Js alom best, in s'Conings staet,
Of alsmen siet deur een regieren
T'heeromnis rou, oft als den raet
Der wijsen t roer der stadt gaet stieren.
Maer tegen Godt mach't niet geschien,
Dat ghy sout twist of oorloch voeren:
Hy ist die vest t'geen aengaet dien,
En die alsdan weer doet verroeren
Van dees, tot and'ren, grote eer.
| |
[pagina 163]
| |
Maer dat sal oock niet seer vermaken
T'gemoet van die, die't hert doet seer
Van nijdicheyt. Hy, die zijn saken
Gaet trecken wel nae't richt-snoer lijck,
O, die sal in zijn herte drucken
Een hardt geswel, scharp als een pijck,
Hem doende wee, eer hy can plucken
De vruchten af van't geen, d'welck is
Al langh bewrocht in sijne sinnen.
Hem sal het doen groot goet gewis,
Die licht verdraecht int herte binnen
T praem-neckich jock: maer wilt ghy seer
Slaen achter wt, end' slingger-hielen,
Dats een wech glat, daer gh' op valt neer.
Iam secundo loco in palaestram mitto linguam nostram Belgicam, certatum cum florente suavique facilitate Graecania. Adversarium vel socium potius dabit Athenaeus, vere Anthenaeus. Ingeniosissimum illud & aureum os in Deipnosophistis suis inseruit hymnulum quendam Ariphronis Sicyonij in Sanitatem; quo nihil facile est reperire quicquam lepidius: quasi plantam quandam allatam ex campis Elisijs; florescentem, virescentemque ac ridentem suavius quid, quam florentem arborem myristicae. Odula talis est Graece: Υγίεια πρεσβίστα μακάρων,Ga naar margenoot+
Μετὰ σοῦ ναίοιμι
Τὸ λοιπόμενον βιοτᾶς.
Σὺ δέ μοι πρόφρων σύνοικος ἔιης.
Εἰ γὰρ τις, ἤ πλούτου χάρις ἤ τοκέων,
Τᾶς εὐδαιμονός τ' ανθρώποις
Βασιληΐδος ἀρχᾶς, ἤ πόθων,
Οὕς κρυθίοις ἀφροδίτης ἄρκυσιν θηρέυομεν,
Ἤ ἔιτις ἄλλα θεόθεν ἀνθρώποις τέρψις,
Ἤ πόνων ἀμπνοὰ πέφανταὶ,
| |
[pagina 164]
| |
Μετὰ σεῖο, μακάρια ὑγίεια,
Τέθηλε πάντα, καὶ λάμπει χαρίτων ἔαρ,
Σέθεν δὲ χωρὶς οὔτις ἐυδαίμων.
Haec Latine verbatim redduntur ita:
Sanitas, veneranda maxime beatorum,
Tecum habitem,
Reliquum vitae!
Tu vero pronae mentis mihi contubernalis sis.
Si enim aliqua copia est divitiarum aut liberorum,
Vel hominibus tam fortunatae existimatae
Regiae dominationis, vel amorum,
Quos occultis Veneris cassibus venamur,
Vel si alia hominibus a Deo oblectatio,
Aut laborum respiratio conceditur,
Tecum, o beata Sanitas,
Florent omnia, & splendet gratiarum ver:
Sine te autem nemo beatus.
Haec Musa nostra Belgica ita canet:
Ghesontheidt frisch van allen
Dat heilsaem is, te achten meest,
Och of t'mijn deel mocht vallen,
Dat ick met u in soete feest,
De rest mijns levens wonen mocht!
End' dat ghy, gunstich t'mywaerts sijnde,
Altoos by my te wesen socht,
Als huysgenoot, die niet verdwijnde.
Want macher yet liefs wesen
Jn kinderen, oft in rijckdoms macht,
Jn heerschappy, gepresen
Soo seer by t'menschelick geslacht,
Jn liefds geniet, daerna men jaecht
Met st[i]l en heim lijck minnen garen,
Soo anders yet, dat een behaecht,
Een uytten hemel mach weerbaren:
Of soo een wordt ghegeven
Respijt van moeitt' end suer gequel,
Met u lust dan een t'leven,
| |
[pagina 165]
| |
O lief Gesontheit, dan is wel
Al t'ander, dan soo bloeit datt' al,
Dan schijnt van alle lieflickheiden
Een Mey-tijt schoon; mist ghy in tal,
Geen mensch sal een vroo leven leyden.
Haec tantum in specimen: ex hoc ungue leonem. Qui tenet Graecum pariter & Belgicum, is videbit hîc non infelicius Belgas dicere, oratione etiam ligata, quam Graecos. Addam hîc etiam Carmen, non aliunde translatum, sed a meipso ex inventione materiae cujusdam, pertinentis ad mores, ac versu non indignae, compositum: ut sic appareat, quemadmodum & nostramet inventa poësi nostrâ possint dedolari. Latina verbotenus subjungo, quo apparere utcunque possit sermonis nostri ignaris, quae dictionis nostrae vis sit & significantia. Genus Carminis effinxi ad Sapphicum. | |
Laudi Amicitiae.
Men salt voorwaer wel dickwils sien gheschieden,
Dat vrienden trou, end'herte-lieve lieden,
Als haren vriendt, die hem was comen vanden
Vyt and're landen,
Videbitur certe saepe contingere,
Quod amici fideles, & cordi-chari homines,
Cum ipsorum amicus, qui eos venerat visitatum
Ex alijs regionibus,
Als die heeft voor, dat hy weer wil verreisen,
(Het welck hun is als een te rugge deisen
Van haer genoecht) haer hert dan uyt doen breken,
End'aldus spreken:
Quum, inquam, proponit, quod rursus velit discedere,
(Quod idem ipsis est, quasi quoddam retro-gredi
Suae voluptatis) tum cor suum faciant erumpere,
Atque ita profari:
| |
[pagina 166]
| |
Ick wensch het mocht doch morgen vry gaen maken
Een leelijck weer, dat, vriendt, ghy niet cont raken,
Soo haeft van hier: den hemel vol van wolcken,
Vol water kolcken:
Optarim, cras sane fieri
Deformem auram, ne posses, amice, discedere
Tam cito hinc: coelum plenum nubibus,
Plenum aqueis gurgitibus:
Die swaer van onverdwijnelicken regen
Sich scheuren op, begietende te degen
Velt, pat end' wech: de locht van wint ontstellet,
En schier gevellet
Qui gravidi a non evanitura pluvia
Se rumpant, perfundentes perbene
Agros, semitas & vias: aërem vento turbidum
Et fere retractum
Tot d'aerde toe: dat Phoebus sy verduystert
Meer, dan hy self veel dingen swart verbluistert,
Dat hy sich gae diep steken ende schuylen
Jn wolcken-kuylen.
Ad terram usque, ut Phoebus sit tenebricosus
Magis, quam ipse res multas nigras facit uredine,
Ipse se eat contrusum & latitatum
Sub antra nubium.
Dat Jupiter oock self sy droef end' grimmich
Met donders toorn, end' blixem-stralen glimmick:
Locht, water, landt, tot reisen onbequaeme
Sij't al te saeme!
Iupiter ipse etiam sit tristis & tetricus
Cum ira tonitru, & fulminis sagittis scintillantibus:
Aër, aqua, terra ad profectionem incommoda
Sint simul omnia!
| |
[pagina 167]
| |
Soo wenscht een vriendt, dat worden mach belettet
Der vrienden vlucht, end' noch wat toe gesettet
Tot sijn verblijf. Tis noch niet lang gheleden,
Dat sulcke reden
Sic optat amicus ut impediatur
Amicorum fuga, & aliquid adhuc adjiciatur
Ejus mansioni. Non diu adhuc est,
Quod talia verba
Jck hoorde doen een vriendt tot sijne vrienden.
Jck mercktes' aen: my docht se wel verdienden,
Te dencken nae: ick nam daer wt dees leere:
Vriendtschap ter eere:
Audirem facere amicum quendam ad suos amicos.
Observabam ea: videbantur mihi mereri,
Vt ea considerarem: sumebam hinc hanc doctrinam:
Honori amicitiae:
O groote cracht! o heftich sterck bewegen
Van vriendtschaps macht! wat tong can wel te degen
V drucken uyt? Een goet vriendt sietmen wesen
Met zijn bywesen
O grandem vim! o vehementem fortemque motum
Virtutis amicitae! quae potest te lingua recte
Exprimere? Amicum bonum videmus esse
Cum sua praesentia
Bet lieffelick, end' een te doen meer deuchde,
Dan t'vrolick licht end' gout gestraelde vreuchde
Der soete Son: sijns blyden by-sijns stralen,
Die hy doet dalen
Amabiliorem, ac amplius nos juvare
Quam laetam lucem, & auri radium gaudium
Dulcis Solis: laeta ejus praesentiae radij,
Quos facit delabi
| |
[pagina 168]
| |
Op sijns vriendts hert, 'tbly schijnsel sijner oghen,
End' sijns persoons aensiens het lief ghedogen
Laet sich een vriendt veel aengenamer wesen
End' meer gepresen
Super amici sui cor, jucundam coruscationem oculorum ejus,
Et personae ipsius aspectus gratam indulgentiam
Sibi amicus magis accepta habet
Magisque commendata
Jn sijn ghemoet, dan t'fraeiste schoonste weder,
Dat Jupiter ons senden mach hier neder
Van sijnen throon: dan al de claerheidt selve
Die int verwelve
In animo suo, quam pulcherrimam serenitatem,
Quam Iupiter nobis potest mittere huc desuper
E suo throno: quam ipsam claritatem omnem
Quae in laqueari
Des hemels rondt, des aertrijcks cloot verheuget:
Daer nochtans niet en is, dat soo vervreuget,
Dat soo verquickt, soo lieffelick vermaket,
End' soo t'hert raket
Coeli rotundi, terrae globum exhilarat:
Cum tamen nihil sit, quod ita laetificat,
Ita reficit, ita suaviter recreat,
Et ita cor afficit
Met lustbaerheidt, als wan het siet claer schijnen
Den glasen want, en d'helder blau gordijnen
Der sachte locht: wanneer die gaet bemalen
Met goude stralen
Voluptate, quam cum videt clarum fulgere
Vitreum parietem, & pellucide ceruleas cortinas
Mollis aëris: cum ea depingit
Aureis radijs
| |
[pagina 169]
| |
Der Sonnen glans, end' een schoon weer sich tonet.
Vriendtschap dan werd' met desen lof becronet;
Dat haer niet can so, als haer vriendt vermaken.
T'soetst' aller saken.
Solis jubar, ac serenitas se profert.
Amicitia itaque hac laude coronetur;
Quod eam non aeque, ut amicus ipsius, queat recreare,
Id quod dulcissimum est omnium rerum.
Voor Sonne-schijn is hy by hem verheven,
End' voor schoon weer, de laefnis van het leven:
End' thoont also, so veel oock met te geven
Self om sijn leven.
Prae splendore Solis apud eum est in pretio,
Ac prae coelo sudo, quae refectio sunt vitae:
Atque ita ostendit, neque etiam tanti se facere
Ipsam suam vitam.
Ac si haec me doctiorem quendam nanciscerentur magistrum, Aaronem aliquem, me labris magis circumcisis, forte vividius adhuc ista, & magis germane exprimeret. Etsi tamen leges poësis Belgicae difficiliores sunt, quam aut Graecae, aut Latinae. Nam caesurae accuratior debet esse in carmine Belgico observatio, ut & quantitatis: accentum enim non curant Graeci Latinique eo loco, ubi syllaba longa requiritur: sat habent, si ad leges alias quantitatem suam servent: at inconcinnum in Belgico prorsus, nisi accentus sit, ubi longa requiritur; nihilque aurem boni poetae Belgici offendit magis. In accentus tamen decoro consistit praecipua carminis virtus & elegantia: is facit, ut mollius fluat, ut genuina sit modulatio; ab accentu est carmen, & quidam quasi cantus. Praeter ista & rythmus in Belgico ob- | |
[pagina 170]
| |
servandus est, cujus nulla prorsus Graecis Latinisque est cura. Is vero admodum ligat mentem versificantis, ut non possit quamvis dictionem & phrasin arripere; sed debet & rythmum recte aptare, & nihilominus sensum constructionemque decorè implere. Qua servitute nobis imposita, quid miri, si forte aliquid minus in versu, quam illi, praestemus? A qua solutis minus sane coacte nobis poëma fieret. Et quin ad rythmi legem nos non astringimus? quin sine eo, carmen non aeque, atque illi, facimus? Si illis justum carmen constat absque rythmo, observatis solis pedibus & syllabarum quantitate, certe & nobis absque eo constabit, qui non minus, sed magis etiam, quod alioqui in carmine praecipuum est, accentum nempe, observamus. Profecto aeque, ut illi, liberi ne tantillum quidem ipsis carminis plenitudine cedemus. Cur non item tam in lingua Belgica constabit carmen absque rythmo, quam in Italica? Video poëtam non ex trivio, sed ex summo Heliconis, id putasse nec illicitum, nec indecorum; ipsum, inquam, Petrarcham. Ejus quaedam reperta sunt scripta, post ejus mortem, ab ipso non divulgata, nec inter nota ejus scripta relata: quorum quaedam sunt edita a quodam Nicolao Francone in libello, cui titulus Il Petrarchista. Vbi inter alia referuntur hi versus de vestitu Laurae, Petrarchae idoli:
Questa Phenice de l'aurata piuma,
Purpurea vesta d'un ceruleo lembo
Sparso di rose i belli humeri vela;
Nuovo habito, e bellezza unica e sola:
Deposto havea l'usata leggiadria,
Le perle, e le ghirlande, e i panni allegri.
Vedi quant' arte dora, e'mperla, e' nostra
| |
[pagina 171]
| |
L'habito eletto, e mai non visto altroue,
E le chiome hor' avolte in perle, e'n gemme.
Non plus hîc rythmi est, quam in Lauri folijs est uvae Creticae. Nec tamen Petrarchae non carmen fuit. Eandem nobis libertatem Musas permittere, putare ne sit religio. Atque ecce paradoxi hujus omni forte exemplo carentis, ego novum ac primum specimen exhibebo. Placuit autem de eadem Amicitia, de qua versum praecedentem feci, & hunc facere: sed ut ibi de vi ejus egi, ita hic agam de ejus fidelitate & officio: reddamque Belgicum Latine verbotenus, ut ita linguae nostrae significantia & energia perspiciatur ab ejus ignaris. | |
De officio & fidelitate verae Amicitiae,
| |
[pagina 172]
| |
Om t'oprecht' onvervalschte ampt
Der borgerin des hemels,
Der Vriendtschap noot-troostvol end' trou,
Der temster der wreetheiden,
Der oeffening vand' Engl'en,
Met weirden prijs te loven:
Sy is (so ment so seggen mach)
Op d' aerde een Godin.
Ad sincerum fucoque carens officium
Civis coeli,
Amicitiae in necessitate solatij plenae fidelisque,
Domitricis saevitierum,
Exercitij Angelorum,
Condigna laude depraedicandum:
Est illa (si ita loqui fas est)
In terris quaedam Dea.
Haer hemelsch doen end' wercking' sal
Mijn hert by sick bedencken,
End' die u als gaen singen voor,
Ghy sult mijn dicht vertzieren
Met u fraey soetticheiden
Van uwe melodie:
Maeckt doch u snaren suyver claer,
End' sijn van goudt-geclank.
Facta ejus coelestia operationemque
Cor meum secum meditabitur,
Eaque tibi praecinet,
Tu carmen meum ornabis
Pulchris tuis suavitatibus
Tuae symphoniae:
Fac quaeso fides tuas purè claras,
Et perfectas sono quodam auri.
| |
[pagina 173]
| |
Doet u gesang end' honich-klanck
Opvliegen ende spelen
Tot onder aen het stergewelf
Vant hooch paleis des hemels.
De Engl'en moog'lick sullen
Oock self een vreuchde scheppen
Vyt dit der Vriendtschaps eeren liedt,
End' singent selve meed'.
Fac cantus tuus & mellitus sonus
Volitet lusitetque
Vsque sub stellatum laqueare
Alti palatij coeli.
Angeli fortassis
Etiam ipsi gaudium haurient
Ex isto Amicitiae encomiastico carmine,
Idque ipsi unà cantabunt.
O Vriendtschap, hoe bemin ick u,
Hoe brandt ghy my mijn herte!
Noyt heeft een liefste schoonste bruydt
Haer'n bruyd'gom meer ontsteken,
Self onder de belofte,
End' als van haer te trouwen
Hy nu den dach siet int gemoet,
End' nu de feest verwacht.
O Amicitia, quam te amo,
Quam tu mihi uris cor meum!
Nunquam carissima pulcherrimaque sponsa
Sponsum suum incendit magis,
Etiam in ipsis sponsalibus,
Et quando conjugij
Iam diem cominus prospicit,
Ipsasque jam nuptias exspectat.
| |
[pagina 174]
| |
Sulck een ontfonckt end' gloeyt het hert,
Als hy van haer mach spreken:
Als hy haer deucht end' edelheidt
Van yemandt hoort verhalen:
Also oock u te singhen,
Js mijnen lust: my duncket
Dat ick also volop geniet
T'pleisier, dat in u is.
Tali accenditur, candescitque cor,
Quando de ea datur loqui:
Quando virtutem ejus & generositatem
Ab aliquo audit narrari:
Itidem etiam te canere
Mea voluptas est: videor
Ita mihi plene frui
Voluptate ea, quae in te est.
Och of ick mochte inden glants
Der Sonne mijn pen steken,
End' dat ick daer uyt nemen mocht,
Tot mijnen inckt, haer stralen,
Om u wel recht deurluchtich
End' heerlick af te malen,
Assetend' uwer eelheidts schijn
Met so kunstrijcken handt,
Vtinam liceret in jubare
Solis calamum meum intingere,
Atque inde possem sumere,
Pro atramento meo, ejus radios,
Ad te bene illustrem
Atque excellentem depingendum,
Effigians generositatis tuae splendorem
Tam articiosa manu,
| |
[pagina 175]
| |
Dat u hertlaefsche schonicheidt
Uan my verthoont mocht worden
Soo wijt, alst licht der Sonne schijnt!
Ghy sijt dat, Jonckvrou, weerdich.
Ghy sijt in mijne oogen
Een beelt voorwaer al schoner,
Dan alderschoonste maechden schaer,
Die inde wereldt sijn.
Vt cor refocillans pulchritudo tua
A me commonstrari possit,
Quam late lumen Solis splendet!
Nae ita, Nympha, mereris.
Es in oculis meis
Multo sane imago formosior,
Quam tota virginum formosissimarum turba,
Quae in mundo sunt.
V aensicht is, t'geen dat sou sijn,
Als by een waer vermenget
Een Sij-satyne sachticheidt,
End' t'purper-sneeu der rosen,
Daer by den reuck des balssemes,
Gehelick afghescheiden
Vant grove stof, daerinse sijn,
End' so bestaend' in een.
Facies tua est id, quod foret,
Si inter se mixta essent
Serici mollities,
Et purpurea nix rosarum,
Cum odore balsami,
Separata prorsus
A crassa materia, cui inhaerent,
Atque ita secum una existentia.
| |
[pagina 176]
| |
Veel aangenamer (t'schilt al veel)
Js u geheel gedaente,
Dan een Granaten appel-boom
Als hy opt' schoonste bloeiet.
Ghy sijt een troost der vrienden,
Een laeffenis versch-bornich
Wanneer haer swaer benautheidt praemt,
End' droefheidt haer verstickt:
Multo gratior (multum interest)
Tota tua est species,
Quam malus Punica
Tum cum quam pulcherrime floret.
Tu solatium es amicorum,
Et refocillatio quasi refrigerantis fontis,
Quando eos gravis angustia premit,
Et tristitia eos suffocat:
Jn noot een hulp, end' in ghebreck
End' ermoed' ongeachtet
Een rijckdom groot. Gelijck ghy waert
Wel eertijdts te Corinthen
Eudamidas, vermaret,
Dat hy seer plach te wesen
Een eerder uytter maten groot
Van u, end' dienaer trou.
In necessitate auxilium, & in egestate
Atque paupertate contempta
Magnae divitae. Sicui fuisti
Olim Corinthi
Eudamidae, celebri hoc nomine,
Quod valde solet esse
Cultor supra modum
Tui, & fidelis famulus.
| |
[pagina 177]
| |
Hy sterf veel ermer van sich self
Als Lazarus mocht wesen,
Maer door u hulp was hy so rijck,
Als twee siju rijcke vrienden
Chariren end' Arethe:
Van welckers beider goeden,
Of twaer gheweest sijn eigen goet,
Hy maeckte testament.
Moriebatur quidem ipse, a sese, pauperior,
Quam potuit Lazarus esse,
Sed ope tua tam erat dives,
Quam duo opulenti ejus amici
Charixeuus & Aretheus:
De quorum amborum bonis,
Ac si fuissent bona ejus propria,
Disponebat testamento.
Hy maeckte voor sijn moeder oudt
Wel niet Arethes goeden,
Noch voor sijn erme dochter t'goet
Van sijnen vriendt Chariren:
Maer maeckte sijne moeder
Arethe, end' sijn dochter
Chariren tot een testament,
Om haer te doen vriendts trou.
Legebat matri suae seni
Non quidem bona Arethei,
Nec pauperi filiae bona
Amici sui Charixeni:
Sed legabat matrem suam
Aretheo, & filiam suam,
Charixeno in testamentum,
Vt praestarent eis fidelitatem amici.
| |
[pagina 178]
| |
Deur uwe kracht heeft nae sijn doot
Sijn moeder rijck gelevet:
Sijn dochter rijck'lick uytghetrout
Heeft haere feest ghehouden
Op eenen selven dage
Met Charirenus dochter,
T zieraet end' houlicks goet gehadt
Al even groot als sy.
Per virtutem tuam, post mortem ejus
Mater ejus vixit opulenta:
Filia ipsius opulento conjugio elocata
Nuptias suas celebravit
Eodem die
Cum charixeni filia,
Ornamenta dotemque habens
Aequalia illi.
Jae Vriendtschap, u ghetrouwscheydt
Blijck aldermeest in desen
(Daerin s'oock meer te achten is,
Dan in de hulp van goeden)
Dat ghy u sult bethonen
Alom voor uwe vrienden
Een voorspraeck end' verdedichster,
Jae een metalen schilt,
Quinimo Amicitia, fides tua
Maxime emicat in eo
(in quo etiam pluris aestimanda est
Quam in opitulatione bonorum)
Quod te ostensura sis
Vbique amicis
Patronam & defensatricem,
Imo aneum clypeum,
| |
[pagina 179]
| |
Om hun een seker scherm te sijn,
Als vinnich nae hun steket,
T'sy op den rug oft op de borst,
Dat snoo beeft, Lasteringhe:
Het welck is al veel feller
Als alle Draken tongen,
End' alst boos Basiliscus oogh,
End' als der Helhondts tandt.
Vt ipsis sis tutum propugnaculum
Quando furiosissime in eos telum vibrat,
Seu in pectus, seu in dorsum,
Turpissima bestia, Calumnia:
Quae multo quidem est saevior,
Quam omnes Draconum linguae,
Et quam noxius Basilisci oculus,
Quamque Cerberi dens.
Niet lichtelijck ghelooft ghy t'quaedt,
Alst hem wordt nae gheworpen
(D'welck eenen clappaert doet so licht,
Als stof end' kaf te stropen)
Ten sy ghijt siet bewesen
Wel claer end' duydelicken.
D'welck als ghijt [j]ae dan so bevindt
End' het bet blijckt, als sneeu,
Non facile credis malo,
Quod post eum jacitur
(Quod quidem calumniator tam facit facile
Quam pulverem & paleas spargere)
Nisi demonstratum vides
Clare ac certo.
Quod cum utique ita esse vides
Et nive lucidius liquet,
| |
[pagina 180]
| |
Wat geest comt u dan in u hert?
Niet lust end' een vermaken,
Dat uwen vriendt ghevallen is,
Oft yewers heeft ghestruyckelt:
Niet lust hem te bederven,
Oft alsins te verbreyden
End' senden voort sijns vals gerucht,
Dat dat al voorder loop.
Quis tum cor tuum invadit affectus?
Non voluptas quaedam & gaudium,
Quod amicus tuus lapsus sit,
Vel alibi offenderit:
Non libido eum perdendi,
Vel undique spargendi
Et emittendi lapsus ejus rumorem,
Quo is magis magisque discurrat.
T'is alssem voor u ende gal,
Dat hy sick heeft vergrepen:
Maer met een hert so trou, als gout,
Soeckt ghy hem te behouden:
Ghy wordt tot hem beroeret
Met vaderlick beweghen:
Dan weckt ghy op u trouheidts kracht,
Sorchvuldich voor sijn eer.
Est absynthium tibi & fel,
Quod perverse egerit:
At animo tam fido, atque aurum est,
Studes eum servare:
Commovéris erga eum
Affectu paterno:
Tum excitas vim fidelitatis tuae,
Solicita de ejus honere.
| |
[pagina 181]
| |
So is niet die gemaeckte hoer,
Die van u andoet t'masques,
End' steeckt sich in u schoon habijt,
Dats' u heeft afgestolen:
Schijn-vrientschap in haer herte
Gantz valsch, vol van bedriegen,
Die alsmen haer niet heeft van doen,
Als vrientschap trou sick thoont.
Talis non est fucata illa meretrix,
Quae cui personam induit,
Seseque operit pulchro tuo vestitu,
Quem tibi suffurata est:
Larva amicitiae, in corde suo,
Omnino mendax, plena doli,
Quae, quando ejus non indigemus,
Instar sincerae amicitiae se ostentat:
Sy doet ghelijck d'Harpijen snoo,
D'Hyenen end' Sirenen,
Die van een Joffrou t'angesicht
End' soete stem verthonen:
Maer doen daer onder schuylen
Van leeuwen ende wolven
De bloet-begeersche wredicheidt,
Vyt bosen helschen aert.
Facit, ut astutae Harpyae,
Vt Hyenae & Sirenes,
Quae vultum virginis,
Et dulcem vocem commonstrant;
Sed sub ijs occultant
Leonum & luporum
Sanguinolentam saevitiam,
Merè prava & infernali ex indole.
| |
[pagina 182]
| |
Foey foey, van sulcken Judas kus,
Van sulcken Joabs smeken!
Maer erger noch ist boose beest
Van vriendtschaps valsch beveinsen,
Dat op valsch achterclappen,
Op leugens end' valsch wanen,
Een goeden vriendt bederven helpt,
End' schenden sijne eer:
Phi phi tale Iudae osculum,
Tale Ioabi demulcere!
At pejor adhuc est mala ista bestia
Falsae simulationis amicitiae,
Quae ad falsas sycophantias,
Mendacia, falsasque suspiciones,
Amicum bonum juvat perdere,
Nomenque ejus vitiare:
Jae doet daer meer sijn beste toe,
Draeft, loopt, met meerder woeden,
Dan wel een vyandt openbaer,
Die daer voor wordt ghehouden.
Wee hem, die wordt ghesteken
Van sulcken beest fenynich,
Met sy van achter oft van voor,
Hy voelt wel hoe het smert.
Quinimo plus in id incumbit,
Discursitat, cursitat majore commotione rabieque,
Quam apertus inimicus,
Qui pro talis habetur.
Vae illi qui feritur pungiturque,
Abestia tam venenata,
Sive in sui anteriori, sive posteriori,
Sentit, quam doleat.
| |
[pagina 183]
| |
Foey helsche vriendtschap, foey, foey, foey,
Foey vriendtschap van Hyenen,
Foey Judas onbeschaemde kus,
Foey Joabs valsch omhelsen!
Soud' sulcken beeste moghen
Den naem van vriendtschap boeren?
So is gal honich, end' regal
Js suycker, t'roet syroop.
Vah Tartaream amicitiam, vah, vah, vah,
Vah amicitiam Hyenarum,
Vah Iudae impudens osculum,
Vah Ioabi mendacem amplexum!
An talis bellua possit,
Nomen gerere amicitiae?
Tum fel mel est, redigalum
Saccarum, fuligo syrupus.
Sy is ghelijck een schoone vijgh
Met boos vergift gevullet,
Die dan u doet de meeste schaed'
Als ghyse meent te nutten:
Dies sy oock is te erger:
Men soud sick van haer wachten,
Waert datse haer fenijn gaef bloot,
End' datmen dat mocht sien.
Similis est pulchrae ficui,
Impletae veneno malefico,
Quae tum maximo te afficit damno,
Quum ea frui putas:
Quo etiam est pejor:
Caveremus nobis ab ea,
Si venenum suum detegeret,
Idque videri posset.
| |
[pagina 184]
| |
End' ghy, oprechte Vriendtschap, sijt
Daerom oock weerdt meer prijsens,
Dat gh' eerst te deege thoont u deucht,
Als meest m' u heeft van noden.
Wilt eens die pest aftrecken
T gheen dats' u heeft gestolen
Schaemlooflick end' diesachtichlick,
Siet watter onder schuylt:
Et tu, syncera Amicitia, es
Eo quoque digna magis laudari,
Quod tum primo recte benificentiam tuam commonstras,
Quando maxime te opus est.
Detrahe sodes illi pesti,
Id quod tibi furata est
Impudenter & furtive,
Vide quid sub eo lateat:
Niet anders dan een dulle teef,
Een vleermuys van Guineen,
Een hellepad, end met een woordt,
Een swarte Duyvelinne.
Noch heeft dit ysslick monster
Een groot ghetal van vryers,
Die haer noch goede herberch doen
Jn boesem end in thert.
Nihil aliud quam rabiosa canis,
Quam vespertilio Guineënsis,
Tartareus bufo, & verbo,
Nigrum Daemonium.
Nihilominus tamen habet horrendum istud monstrum
Magnum numerum procorum,
Qui ei bonum adhuc praebent hospitium
In ipso pectore & corde.
| |
[pagina 185]
| |
Ghelijck ick u wensch t'Paradijs,
O Vriendtschap vol van trouwen,
So wensch ick haer geen ander quaet
Dan dat sy self mach smaken
De felheyt vande poten,
End' vande wrede klaeuwen
Dan geen verwoeder Hel-wolvin,
Dan sy wel selve is.
Quemadmodum tibi opto Paradisum,
O Amicitia plena fidelitatis,
Ita ei non aliud opto malum,
Quam ut ipsa gustare possit
Saevitiam pedum
Et crudelium unguium,
Non alîus Infernalis lupae,
Quam ipsamet est.
Quid hîc impedit, quo minus ita sit carmen? quid obstabit, ut non verba phrasesque Belgicae absque rythmo tam carmen constituant, quam verba phrasesque Graecae & Latinae? Atque ita equidem ingenium eruditioque arsque poëtae Belgici sint aeque bona ac poëtae Graeci Latinive; in copia, proprietate, elegantia Belgicae linguae nostrae non erit culpa, quo minus carmen suum illorum aequiparet. Ac si carmine tantum potest eloquentia Belgica, quin posset & prosa? Euge itaque Belgium meum, hoc linguae tuae encomio! quidvis potest tam, quam Graeca; Graeca illa, quae putatur nihil non posse; tonare, fulminare, terrere, percellere; & vicissim vernare, jocari, blandiri, exhilarare; bibere vinum etiam Tyrrhenum cum voluptate didicit (ut inquit Antiphron) quin & propinare, addo ego. Causa non est, cur non incedat inter linguarum primas. Linguae tuae haec laus laudi est tibi. |