Uyt-heemsen oorlog ofte Roomse min-triomfen
(1651)–Matthijs van der Merwede–
Auteursrechtvrij
[pagina 201]
| |
Het Vierde Boeck van d'Eneis van Virgilius.DAER is Me-vrouw gewond, daer voed sy in haer bloed
Een lang vergaderd vyer, een dert'len minne gloed,
Gestookt, en aen-gehitst door velerley gedachten,
Die op haer blinde ziel doen dusend stormen wachten,
Daer wentelt sig het breyn, verwerd en krachteloos,
In 't geen het sonder stuer voor 'talder-sekerst' koos.
Den Held speelt haer in't hert, en al sijn krijgs-verrichten,
Daer haer bedwelmt verstant gaet wonderen op stichten,
Onseker van't beloop. Sy denkt hier stadig op,
En drinkt dit welig nat graeg uyt een volle kop.
'tBeneemt haer d'avont-rust, 'tontroert haer stille nachten,
Sy heeft nu anders niet als woelende gedachten,
De kans die is verkeert, de bakens sijn verset,
Sy wenscht hem (slecht bestel!) haer Med-gesel in't bed.
Betroud haer niemand toe. 'tBegost al weer te dagen,
De nacht was door gebracht met innig herten klagen;
Sy geeft haer tot een roof, sy maekt haer tot een buyt,
Berst tegen Anne Sus op't lest dees woorden uyt:
Wat let my Liefste Sus, wat komt mijn borst verkrachten,
Wat schriklijk nacht-gebraek speelt onder mijn gedachten,
Ah! Anne Sus, wie is't, die hier van Troyen quam?
Die ik (ah) vremden Gast, in huys en haven nam.
Wat aen-doen heeft de Man! wat grooter Oorlogs-daden
Heeft sijn onfeylbaer stael en vromen erm geladen!
Mijn ziel werd over-tuygt, van dusend re'en bevracht
Dat hy van eenig God ter Weereld is gebracht.
Kleyn-herticheyd doet blijk van slecht geboren Zielen,
Wat heeft hy niet bestaen met sijn bestormde kielen!
Wat heeft sijn moedig hert al tegenspoets besocht!
Wat heeft sijn sterke hand al wonderen gewrocht!
| |
[pagina 202]
| |
Had ik niet vast gestelt my nimmer weer te paren,
Nimmermeer yemans min in't hert te willen garen,
Na dat my deur de doodt mijn eerste vyer verliet;
Dit was misschien de baen daer ik my glyen liet.
Recht uyt, mijn Anne Sus, ik kan dees biecht niet swijgen,
Den brandt wil uyt de borst, de vlam begint te stijgen
Na mijn verlaten koets, door't moorden van Sicheê,
Ik voel mijn hert geraekt, en breng mijn vonnis mee.
Na dat mijn erme Man voor't Autaer van de Goden,
Wierd door een Moorders hand in Plutoos Rijk ontboden;
Dit is den eersten brand, dit is het eerste vyer,
Daer ik het sieke hert sijn lusten henen stier.
Ik voel noch vonxken van mijn lang gebluste kolen,
Maer eer ik dit begin, eer ik soo ver ga dolen,
Klief Iupiter de eerd, verdelg gespot, gehoont,
Verdelg my in den nest, die't spook-gespuys bewoont;
Senn' mijn sijn blixem ne er, eer ik my souw vergissen,
In 't geen mijn eer belangt, of kuysheyd uyt sou wissen,
Hy die mijn eerste min heeft op sijn bed gebracht,
Hy droegse met hem me'e, en houdse noch in't gracht.
Leg daer mijn dert'le lust, leg daer vermalde nachten,
Leg daer mijn liefden-plicht, en alle min-gedachten!
Sy heeft dit naeuwlijx uyt, daer komt een tranen vlaeg,
Daer leyt den bittren daeu de lusten in de waeg.
Anne die spreekt haer aen, en gaet de schaemte blinden,
Mijn Liefste bloed-vrindin, die ik veel meer beminden,
Meer als mijn eygen self, meer, Hertjen, als den dag,
En 'tgeen ik immer-meer voor 'talder-liefste sag.
Meent gy dan voor altijt u frissche jeucht te slijten
In eenigheyd en druk?......
Geen Kinderkens te sien, het soetste datmen heeft,
Het soetst', dat Venus oyt getroude-Luyden geeft?
Wat vraegt u doode Man, neen neen, houdt op van weenen,
Wat vraegt Sicheê daer na, sal die u min beleenen?
| |
[pagina 203]
| |
Die isser al geweest, die weet van ons niet meer,
Die doet te verren reys, die keerden nimmer we'er.
En wilt gy noch voortaen op and're Prinsen letten?
Of schoon niet een van haer u opset kost versetten,
Doen was de wond noch versch, wat siet gy sonder re'en,
Op 't Libisibe versoek, Iärbas blaeuwe scheen;
En and're Groote meer van't winnens rijk Afrijken,
Wilt gy dien rouwen hoop by desen Held gelijken?
Dees min die staet uaen; waer toe de kans geschut,
Dit tegen-spartelen, dit suffen, dit gedutt?
Denk eens waer dat gy woont. Siet de Getulsche Steden,
Dat onverwinlijk Volk en laet u niet met vreden
Soo gy noch langer wacht. Siet Syrtes straf gebod,
Siet het Numidisch heyr, dat ongebonden rott,
En 'tver verwoedend Volk, d'Inwoonderen van Barze,
Dat son-gesengde Land, een schrik voor Vrouwen herssen.
Ik swijg wat Broer u dreygt; Sijn lang-geveynsden haet,
En morrend' onlust voed, een wrok op uwen Staet.
De Goden stemmen't toe. 'kMeen dit zijn van haer benden,
'kLoof Iuno wel gesint de'e hier dees Vloot belenden.
Wat verder aen-sien, en wat schrik voor Bueren wrogt u Rijk,
Van Troyens wak're jeugt verselt, met sulk een houwelijk!
Versoent u maer te deeg, en offert aen de Goden,
Met uyt-stel van sijn reys kunt gy hem soetjens nooden;
Dat al't onstuymig we'er vast te verwachten staet,
En dat den tijd van't jaer geen reysen toe en laet.
Hier mee is 't wolkje weg, de sinnen zijn aen't glyen,
En gaen op dit besprek vry-willig schip-breuk lyen,
De hoop vermeerdert van haer dwase minne-sucht,
Haer eerbaerheyd gaet mank, haer schaemte neemt de vlucht,
Sy gaen dan met haer bey, sy gaen voor allen werken,
Der Goden neyging op d'Autaren scherp bemerken.
Men slacht twee-jarig Vee, uyt velen uyt-gesocht,
Voor Ceres, Pboebus, en de Vader van de vocht.
| |
[pagina 204]
| |
Dien vryheyds oorsprong, dien gesworen Druyven-hoeder,
En Iuno me'e voor all', die goede Bruylofts-moeder.
Tot spuls volmaektheyd treed Me-vrouw ook selver toe,
Haer schoonen erm ontbloot, en sprengt de witte Koe
Ten proef van't offer. Gaet in't aen-sien van de Goden,
En voor d'Autaren heen .......
Laet 'tVee daer openen, brengt giften aen de wand,
En hangt gebogen over't rookend' ingewand,
Nieusgierig wat 'tbediedt. Maer ah! verdwaelde sinnen,
Onwetend Priesterdom, wat wilt gy gaen beginnen?
Wat helpt dit slecht bespel aen u verliefde borst?
Die (laes!) na ander vocht, als van den Autaer dorst.
Haer swijgend vyerken is terwijlen aen het blaken,
En gaet 'tonrustig breyn met heete dampen raken.
Dan is sy hier, dan daer, niet wetend' waer sy gaet;
Loopt malend' door het hof, loopt woelend' over straet,
Gelijk een vluchtig Hert, dat op sijn rust gelegen,
Heeft een vervlogen pijl in borst of zy' gekregen.
Het vliegt de struyken door, vlied Menschen en gediert',
Maer draegt met hem de schicht daer't mee getroffen wierd.
Dan gaet sy eens den Held om hare wallen leyden,
Thoont al haer krijgs-bestek, wijst akkers, bosschen, weyden,
Wijst al haer rijkdom aen, en sterkte van haer Stad,
Blijft steken in de re'en die sy begonnen had.
Dan wil sy weer ten dis daer sy eerst ging verloren;
Om sijnen ballings-praet en vremde reys te hooren.
Sy slaet haer oog noyt van sijns aen-doens defticheyd,
En hangt met hert en sin aen sijn wel-sprekendheyd.
Als nu al't Hofgesin is na sijn rust geweken,
Soo blijft Me-vrouw versuft in haer gedachten steken;
Leydt eenig op't tapijt, eerst van Enē verseld,
En't schijnt sy siet de Man, en luystert noch den Held:
Houd 'tSoontjen in haer schoot, haer Min wat te versetten,
Maer ah! den Jongen gaet noch meer haer lusten wetten,
| |
[pagina 205]
| |
En scherpen haer geweet, na sy haer innebeeld
'tVermaek, daer haer verstand gestaeg op leyt en speelt.
Haer hoogen timmer-flaeuwt, de Krijgs-lie die verkouwen
In haren krijger-lust, verlaten haer gebouwen,
Vergeten haer geweer, versloffen toorn, en slot,
Waer mee den Vyand scheen te sullen sijn gebot.
Soo ras als Iuno sach de schaemt vergete salen,
Met soo veel dertel Volk in minnens onrust malen,
En dat ook self Me-vrouw haer naem en faem verset,
En nieuwers, errem Wijf! als op haer lusten let:
Soo spreekt sy Venus aen. En, seyt sy, wond're dingen,
Dat gy hier met u bey een Vrouken komt bespringen,
Het is een deftig stuk, een saek van heuchenis,
Dat door twee Goden hier verkracht verwonnen is
Slechts een onnosel Wijf. Ik heb u lang sien strijden,
Gansch ongerust van geest om dat gy niet kost lijden,
Dit kostelijk gebouw, dees treffelijke Stadt,
Die ik voor mijn vermaek alleen verkosen had.
Laet varen dit gewrok, wilt sachter wegen wand'len,
En laet ons liever van een vaste trouw gaen hand'len,
En van een vré-verbond. Wat dunkt u van de saek?
Soo hebt gy dat gy soekt, soo proeft gy dat ik smaek.
Soo mogen wy dit Volk na onser beyder wetten,
Na onser beyder hand, en goet gevall en setten;
Soo mach dit houwlijk door u handen sijn bereyd,
En mijne Tyren onder't Phryger-jok geleyd.
Venus die merkt de vond, en speurt haer slimme treken,
En heeft haer met een oog gansch in de kaert gekeken,
Dat sy de vremde kroon, en toe-geseyden pracht
Van gansch Italien geern aen desen oever bracht.
Sy antwoord met een woord. Kunt gy het soo beleggen
Dat 't Iupiter behaegt: ik wil my laten seggen,
Ik stel my na u sin, ik voeg my na u vond,
Ik houw van nu af aen my aen dit trouw-verbond.
| |
[pagina 206]
| |
Wel, seyt sy, weest gerust, en laet my daer voor sorgen.
Nu hoort een weynig toe: daer is bestemt op morgen,
Met al het Hof-gesin, met alle Man en macht,
Soo vroeg den dag ontluykt, te rijden op de jacht.
Als't spel is op sijn best, sal ik al d'Edel-lieden,
En't gansche Jagers-rot door donder-slag doen vlieden,
Verstroyen hier en daer, en met een donk're wolk
Bedekken Bosch, en Berg, en Jacht, en Wild, en Volk.
Dido sal met den Held in een spelonk verzeylen,
Daer hy dan terme Wijf sijn minne kan gaen veylen;
Ik maeker my ontrent, en soo't u sin soo is,
Ik werk een trouw-verbondt en vaste hechtenis.
Dit staet haet Venus toe; en van dees fraeye saken,
Wil sy me'e, soo het schijnt, nu al haer werk gaen maken;
Maer lacht vast in de vuyst om't wonder wijs bestek,
Om dese loose vond, en desen lossen trek.
Als nu den dageraet begon sijn eerste vonken,
En minne-lachend' oog wat vrolijk op te pronken,
Soo spoed sig elk om seerst' tot den aenstaenden buyt,
Al uyt-gelesen Volk, vol vyers ter poorten uyt.
Het Jagers-tuyg komt aen, de garens met de spangen
Die sietmen daer gereet op karr en peerden hangen.
'tMassielsche ruyter-rot komt sterk gedrongen aen,
Een yeder heeft sijn boog, of swijnen-spriet gelaen.
De Wey-luy, veerdich Volk, die loopen vast en roepen,
Elk met sijn jacht verselt. De brakken komen kloepen,
En snuff'len langs der eerdt, als of sy hadden lucht,
Of daer al-ree een geyt of reeken nam de vlucht.
Al d'Edel-lien van't Land, op't deftichst' aen-getogen,
Die wachten daer aen't Hof met hare gladde bogen.
Daer staet een moedig Ros, dat kost'lijk om end'om
Knaeuwt 'tschuymende gebid van sijn vergulden toom.
En siet, daer komt Me-vrouw (wat ongemeener dingen!)
Daer komt Me-vrouw getreen met al haer Hovelingen.
| |
[pagina 207]
| |
Ga naar margenoot* Haer pijlen zijn verguld, haer koker is van goud,
En al wat tot çieraed aen hare kleeding houd.
Ascaen is wonder bly. Eneas, vol genoegen,
Begeeft sig by Me-vrouw, en gaet de vleugels voegen
Van al het jagers rot. Schier op den selven voet,
Gelijk als van den Xanth Apoll na Delus spoed;
En gaet het jacht-bedrijf seer yverig beheersen,
Met al sijn Creten, Dryopen, en Agatbyrsen:
Soo wakkert sig den Held, en maekt de Jagersrad,
Door't vorstelijk ontsag, dat hem in't wesen sat.
Als men nu op't gebergt in ongebaende wegen,
'tVerbaesde Wild heeft in't begeerig oog gekregen,
Soo heeft strax yeder-een sijn loop en lust gescherpt
Op't wilde Geytjen, dat sig van de rotsen werpt.
Daer rolt een snelle Ree, die Hert en Hind verselden,
Flux van de hoochten af, en geeft sig in de velden,
En maekt een wolk van stof. Ascaen is dapper vlug;
Dan rijd hy eens voor-by, dan keert hy weer te rug.
Loopt, springt, en tuymelt. Wenscht, onder dees bange Dieren,
Een Leeuw met trotsen stap sien aen te komen swieren,
En't schijnt hy souw ook geern de voorst' wel willen zijn
In't vangen van een Stier, in't stormen van een Swijn.
Terwijl men besig is om haeg en struyk te plond'ren,
Begint het stortend vocht boven haer hooft te dond'ren,
Vermengt met hagel-slach. Een yeder neemt de vlucht,
En soekt te schuylen voor dees ongestuyme lucht.
De volle beken komen vallen van de bergen;
Me-vrouw die loopt haer in een woeste grott' verbergen,
Verdwaeld van haer gevolg. Eneas self verdeylt,
Die raekt mee by geval daer Dido was verzeylt.
De min verselt haer vlucht in dese rouwe bergen,
En gaet haer swakken geest het leste trouw-spel vergen,
Getergt door d'eensaemheyd. 'tMusiek van dese feest,
Is grond gesitter, en is donder-slag geweest.
| |
[pagina 208]
| |
Dit's d'Eerd en Iuno die haer dese pijpen stellen,
Haer beyder hylijx-lie. De Nymphen gaen't versellen
Met 'tholle bos-gehuyl. Tot tuyge van haer min,
Laten sy d'open lucht ter dieper schuyl-plaets in.
Dat was dien droeven dag, oorsprong van quade stukken,
De Moeder struyk van allen ramp en ongelukken,
Sy heet dees min een trouw, dit is alleen het kleet
Daer sy voortaen haer schuld mee te bedekken weet.
Daer loopt de Roep-godin strax met haer vlugge schreden
In alle streken, alle Vlekken, alle Steden
Van't Libysche gebied: een onverwinlijk quaed,
Dat met een stillen trom, en Vrind en Vyand slaet.
Dat door beweging groeyt, dat over al sijn vlucht heeft,
Dat langs der eerden sweeft, en't hooft tot in de lucht geeft.
Sy is in't eerst wat kleyn, door vrees, maer wat gevleyd,
Verspreyd sy flux in't yll haer ongebondenheyd.
Sy heeft haer oorsprong, soomen seyt, van d'eerd getrokken,
Doen Iupiter vertoornt de Reusen ging vervlokken,
En gansch verdelgen hares hoochmoets broosen pracht,
Die nader Goden disch, en woonplaets had getracht.
Sy is seer rap ter gang, en seer geswind van vlerken;
Gaet met een scherp gesicht op alle dingen merken.
Soo menig luypend' oog heeft sy tot haer bedrijf,
Als sy heeft veren aen het wispelturig lijf.
En soo veel ooren, soo veel tongen, soo veel monden,
Elk tot nieuwsgiericheyd, dag ende nacht-ontbonden.
Noyt was haer tnijdig hert van achterklappen reyn,
Noch leed oyt sachte rust in't ongeruste breyn.
Sy vliecht 'snachts door de lucht, en gaet de spie daegs maken,
Soo welaen leeg gebouw, als grooter Heeren daken,
Tot schrik van Burg en Stad; en heeft meer lossicheyd
In haer vergrooten praet, als waerheyds blijkendheyd.
Dit Spook had dan al't Land en Luyden in-genomen
Met veel verscheyden praet. Hoe dat'ter was gekomen,
| |
[pagina 209]
| |
Een Vremd'ling, een Troyaen, gelijk hy seyd, van bloed
Die nu met Didoos trouw staet op een goede voet,
Dat sy den winter-tijd met al die lange nachten,
In laffen wel-lust en banketten over-brachten,
Dat het verliefde Paer, en't eer-vergeten Hof,
Leyd al sijn dapperheyd in geyle lusten of:
In plaets van op haer Rijk en Naem en Eer te denken.
Hier me'e gaet 'tvuyle Spook de slappe herten drenken
Van't licht geloovig Volk, en den vergrimden most
Van't Libysch Opper-hooft me'e treden op de voet.
Dit was een edel Vorst van Ammon voort-gekomen,
Door wien sijn Moeder wierd gerooft en op-genomen,
Die had dien Iupiter veel swaer gebouw gesticht,
En hondert Kerken en Autaren op-gericht,
Het staeg bewaekte vyer had daer ook sijnen tempel,
En door een heyl ge schrik sijn in-gewijden drempel,
Met kranssen op-geciert. d'Eerd was daer staeg bevocht
Van't gruwsaem Offer-vee datmen ter slachting brocht.
Soo ras dien wrangen roep sijn moedig hert komt raken,
Soo gaet hy voor de Go'on sijn bitt're klachten braken,
Vol gals en spijticheyds; valt voor d'Autaren neer,
En giet vols keels daer uyt sijn innig zielen-seer.
Groot-machtig Heer der Go'on, wien nu, tot verder zegen,
De Mauren, heylig Volk, den kelk des wel-vaerts legen,
In wel-lusts satticheyt, hoe is't? hoe sal het gaen?
Siet gy den spot uws Kinds, siet gy dees dingen aen?
Of is het te vergeefs, dat ons u donder-trom'len,
Verveeren, als wy die soo schrik'lijk hooren rom'len?
En dat uws blixems licht ons swakke herten raekt?
En dat dat maer in't Volk een domme vreese maekt?
Een Vrouw, die in mijn Land, die op mijn Grensen dwaelden,
Die daer een kleyn gedeelt' met weynig gelds betaelden,
En bouden soo wat heen een slecht besloten plek;
Die komt hier, dunkt my, nu, en houdt met my de gek.
| |
[pagina 210]
| |
Die ik een kleyn gedeelt' aen onse dorre stranden,
Dat niemand nut en was, gelaten heb in handen,
Die ik haer wetten gaf, versmaed nu mijne min,
En neemt hier een Troyaen, een vremden balling in.
En desen Paris nu met sijn verwijfde Mannen,
Die't kinne-bakken draegt met eenen doek gespannen,
Die sijnen dwasen kop met olyen begoot,
Sal hier den Roover zijn van mijn' van mijne schoot?
Soo breng ik dan voor niet mijn gaven in u Kerken;
Soo zijn mijn offers, en al mijne schoone werken,
Al mijnen Priesters treyn vergeefs u toe-gewijd,
Soo gy, in plaets van gunst, mijn schampre smaden lijd,
Den Koning werd verhoort, en Iapiter sijn oogen
Slaen daedlijk op het hof, daer Dido wierd bedrogen;
Daer het verliefde Paer de schaemt heeft uyt-geveegt,
En al haer vuyl bejag met open deuren pleegt.
Hy spreekt terstont Mercur. Gaet na beneden dalen,
Gaet Soon, en spoedt u vlucht na Didoos hooge salen,
En spreekt Eneas aen, die met een Wijf verselt,
'tBeloofde Land, soo't schijnt, heel uyt sijn sinnen stelt.
Sijn schoone Moeder ons een Man wouw laten blijken,
Niet die hier onderweeg sijn zeylen soude strijken,
Maer die noch ver van huys, en in een ander Landt,
'tVervallen Troyen we'er souw heffen uyt den brandt.
Die in Itaeljen sou sijn vaste woon-plaets setten,
En brengen d'eerden-kloot gansch onder sijne wetten,
Heeft hy geen lust daer toe, waerom Ascaen ontleydt,
Den Scepter van een Land, dat hem is toe-geseyt.
Wat heeft de Man ind'sin? wat wil hy lang vertoeven
By Volk, die sijn geweldt en haet noch moeten proeven?
Segt dat hy vaert, en gansch ontfutselt van dees min,
Niet als het nieuwe Landt laet spelen in sijn sin.
Dit was het kort bevel. Mercur sijn tuyg gaet vinden,
En gaet sijn vleuxkens strax aen sijne voeten binden,
| |
[pagina 211]
| |
En neemt sijn roeyken me'e, daer hy de bleeke bend,
'tVersturven Volxken mee na Plutoos stranden wend,
Daer hy den slaep mee breekt, en weder kan gebieden,
Daer hy de winden ook, en wolken me'e doet vlieden.
Hy was nu al gedaelt dicht by den stagen Vorst
Van Atlas harde zy', en stijf-vervrosen borst,
Dicht by dien herden Knecht, die met sijn sterke leden,
Der Goden woonplaets, die de Reusen eens bestreden,
Met sijne schouwers draegt, die in sijn grijsen baerdt
Een stage winter van veel hondert jaren gaert.
Daer wacht hy weynig tijds, gewogen op sijn vlerken,
Om't stuere wesen van sijn Groot-va'er te bemerken,
Op sijn gemaekte vlucht: en flux we'er in de weer,
Schiet met een plotsen val van daer na't water neer.
En als een Vogel, die al drijvend op de winden,
In Zee sijn swemmend aes gaet langs de klippen vinden;
Soo scheerd hy door de lucht, en komt aen't sandig strand
Van't Libysche gebied, van het vergramde Land.
En aen den oever, aen de havens, aen de wallen
Van Didoos hoog-gebouw. Dat door de handt most vallen,
Die daer aen besig was: door desen grooten Held,
Die hier nu al dit werk na sijne sinnen stelt;
En met sijn Bruylofts-kleed gaet om Cartbago pronken,
Daer Didoos Min en kunst in't gloeyend purper blonken,
Met 'tgulde naeld-gemael; en flikkerd noch te meer,
Door d'ele steenen van sijn kostelijk geweer.
Hy valt de Man dan aen. Wat wilt gy hier gaen bouwen,
Kasteelen in de lucht, en hier u woonplaets houwen
Slechts om een Vrouwen-keurs? denkt gy niet op u Land,
Op Iupiters bevel, dat u van Troyen sand,
En na Italien leydt? Dit zijn sijn eygen woorden,
(Dewijl hy sach hoe dat dit Wijf u hert bekoorden,
En soo verwert heeft, met vergeting van den tijd,
Dat gy Ascaen soo't schijnd ook self sijn lot benijd)
| |
[pagina 212]
| |
Wat heeft de Man ind' sin? Wat mach hy noch vertoeven
By Volk, die sijn geweldt, sijn haet noch moeten proeven?
Segt dat hy vaert, en gansch gespeent van dese min,
Niet als het nieuwe Land laet spelen in de sin.
'tBevel dat is volbracht. Mercur die is geweken,
En laet den Held gebot in sijne antwoord steken,
Verdwijnt aen't leste woord, weg met sijn hiele-vlucht,
En mengt sig, soo het schijnt, verloren in de lucht.
Eneas staet verbaest, van schrik sijn' haren resen,
Men kan in sijn gesicht een heyl'ge vreese lesen,
Het goddelijk gebod sijn sinnen gansch verset,
En trekt sijn lusten heel van't eer-vergeten Bed.
Hy soekt al dat gebouw, die aen-genaeme straten,
Het minne-suchtig Wijf, het lieve Landt te laten;
Maer (ah!) wat raedt hier toe, wat middel tot besprek,
Met de bedrogen Vrouw van't onverwacht vertrek?
Hoe maekt hy haer dit wijs, wat plaetse kan het vinnen
In dit vervoerd gemoedt? in dees verdwaelde sinnen?
Dan helt hy eens na d'een, dan we'er na d'ander zy,
Maer maekt sijn hert op't lest noch van dees tochten vry.
Roept Mnestheus en Sergest: seydt wat hy heeft besloten,
Datmen sig veerdig maekt om haest te mogen vloten,
Datmen sig spoeden sal stil-swijgens na de ree,
En brengen alles wat daer noodig is in zee,
Met 'tvallen van den nacht; hy kendt haer goede ueren,
Hy meendt dit alles na sijn wensch wel uyt te vueren,
Enspreken van sijn reys als sy daer minst op denkt;
En als haer lachend' oog haer geyle lusten wenkt.
Als dit maer jox-gewijs, en als der sieken droomen
In haren boesem en verliefde ziel kan komen:
Dat sy niet minder als een droef vertrek verwacht,
En dese losse Min voor vaste banden acht.
Maer neen sijn spiën zijn sijn uyt-gebluste lusten,
Die hy in haren schoot en sinnen laet berusten,
| |
[pagina 213]
| |
Men mompelt onder hands, 'tgraeuw wert'er van bewust,
Dat den geveynsden hoop haer Vloot ten vluchte rust.
Hoe gaet het met Me-vrouw? wie kan de Min bedriegen?
Haer achter-dachtig breyn laet sy in't slaep niet wiegen,
Maer merkt voor all' 'tbedrog. Het Hof raekt op de been,
Daer loopt sy, grimmig Wijf, langs al de straten heen,
Gelijk de Menades, die gansch ongure Geesten,
Op Bachus nacht-gebaer, en wonderlijke feesten
Haer dulle sprongen doen; soo ging het met Me-vrouw,
Die niemandts raedt en eyscht, die niemands hulp en wouw.
Sy gaet dan na den Man, sy gaet dan plomp verloren,
Self na sijn kamer toe: laet hem dees reden hooren
Vol schamp're woorden, die den smaedt haer mede brengt,
Uyt een verwoedt gemoedt met spijticheydt gedrenkt.
Dacht gy, Verrader, dan dit schand'lijk stuk te veynsen?
Kost desen valschen trek komen in u gepeynsen,
Stil-swijgens door te gaen, uyt mijn medoogend Land,
Van een die u haer Rijk en schatten gaf te pand?
Soo is mijn trouw dan, op u wispelture sinnen,
Soo is mijn trouw om niet, soo is mijn trouwe minnen,
Die gy niet weerdig waerd, vergeefs voor u gewacht;
Dewijl gy self de dood van Dido niet en acht.
G'en acht het bed-verbond, en ons gevlochten handen,
G'en acht dit alles niet, verselt met dusend schanden,
Indien gy henen loopt. Gy gaet noch onbesint
In graeuwe winter-lucht, recht tegen weer en wind.
Soo u 'tnieuws-gierich hert, die onbekende hoeken,
Uyt enk'le losheydt, niet en raden te gaen soeken,
En tegen recht en reen, misschien niet sonder bloedt,
De wettig' Eygenaers te stooten uyt haer goedt;
(Seg of, uw Troyen, dat g'ons schoon weet af te malen,
En al sijn slappicheydt voor wond'ren te verhalen,
Noch was in sijn geheel? stond u de reys wel aen?
Begaeft gy u op zee om daer na toe te gaen?)
| |
[pagina 214]
| |
'kMeen dat gy u noyt wirpt op d'ongestuyme baren,
En dat gy sulk'en sin wel haest soud laten varen,
'kSie u daer wel voor aen. Wat is't dan? vliedt gy mijn?
Sal ik, ik d'oorsaek van dit schielijk reysen zijn?
'kBesweer u by de handt daer gy ons trouw mee hechten,
Die ik my dunken liet mijn Rijk noch op te rechten,
By desen brakken daeuw daer mijn gesicht in leyd,
Heb met mijn hellend huys doch mededoogentheyd.
Laet mijn aenstaenden valu sinnen doch versetten,
En wilt doch op ons eerst begonne minne letten,
En op ons nieuwe trouw, en op mijn schreyend' oog,
Dat (laes!) uyt u gesigt al sijn vergiften soog.
Schiet dees gedachten uyt. Indien gy oyt kost vinden
Yet aen-genaems by my, soo gy my oyt beminden,
Of desen rooden mond, als gy in mijnen schoot,
Voor u alleen bewaerdt, u lusten overgoot.
Om u zijn tegens my die ongetemde Mannen
Van gansch Numidien en Libyen gespannen,
En't schijnt mijn eygen Volk siet my met d'ooren aen,
Om al dit slecht bedrijf soo loslijk aen-gegaen.
Mijn eer is uyt-gewist, mijn naem die is verloren,
Die my ten Hemel hief, eer gy my had gesworen,
U ongestadicheydt voor d'alder-hechste trouw,
Daer leg ik nu en drenk in desen diepen rouw.
Wie laet gy dan ten roof dees stervens sieke leden?
Wie laet gy, Vremdling, dan dees trouw met voeten treden?
Want dit's alleen den naem die my noch ovrig is,
Terwijl ik naem en daet van uwe trouwe mis.
Waer wacht ik nu noch na, dat Broer mijn komt bevechten?
Dat hy met al sijn macht mijn mueren hier komt slechten?
Of wacht ik dan den roof, den roof van dese le'en,
En dat Iärbas my noch voert gevangen heen?
Had ik maer van ons trouw, van dees' u valsche sprongen,
Eer dat gy henen gaet, een Kind, een kleynen Jongen,
| |
[pagina 215]
| |
Die sijnen Vader leek, ten viel my niet soo swaer,
En 'tschijnt niet dat ik dan geheel verlaten waer.
Hier houdt sy dan mee op. Den Held die blijft staen kijken,
Ster-oogend' op de Vrouw; wil niet van't opset wijken
Dat door Iupijns bevel hem vast in't hert blijft staen;
En spreekt haer op het lest met dese woorden aen:
'kWeet u beleeft onthael, ik ben in u gehouwen,
'kWil noyt herkentenis van dese weldaedt schouwen,
Ik wensch ook, soo gy oyt uyt mijn gedachten gaet,
Dat my de bleeke dood strax op de lippen saet.
Hoort maer een woord vijf ses. Wat komt gy mijn soo tergen,
'kEn dagt niet, swijgt daer van, mijn reysen te verbergen,
Stil-swijgens door te gaen. 'kEn heb ook noyt getracht,
U Man te zijn, Me-vrouw, of op verbond gedacht.
Indien de Goden my maer wilden vryheydt geven,
Om na mijn eygen wil en goet geval te leven;
'kEn wierd het overschot van Troyen nimmer moe,
'kEn reysden nieuwers el' als weer na T royen toe.
'kSouw dat vervallen Rijk, 'ksouw die verdwene werken,
'kSouw al dat groot gebouw, 'ksouw al die schoone Kerken
Weer heffen in de lucht, weer trekken uyt den brandt,
Eer ik wat anders socht ver van mijn Vader-landt.
Maer nu Apollo self my dit in't hooft ging leggen,
En met sijn Priesters my dees reys heeft aen doen seggen,
Dat my 'tonfeylbaer lot Itaeljen steld in handt,
Dit is al wat ik min, dit is mijn Vader-landt.
Soo gy na Libyen u sin hebt kunnen dwingen,
En stelden u hier neer met al u Vremdelingen,
Hoe komt het by dat gy doch soo af-gunstig zijt,
Dat gy my met mijn Volk Italien benijd?
Mijns Vaders bleeke schim verschijnd my alle nachten,
En brengt my gansch onstelt dit Landt in mijn' gedachten,
Ascaen die pordt my aen, die doe ik ongelijk,
Die houw ik sonder reen van't toe-geseyde Rijk.
| |
[pagina 216]
| |
Daer is Mercur ook self met sijn gewiekte hielen,
Die bragt my dit gebodt (ik sweer ons beyder zielen)
Vaer voort, en soek u Landt. Het was schoon lichten dag
Dat ik hem in dees Stadt seer schie'lijk komen sag.
Hy bleef recht voor my staen. Met dese mijne ooren,
Dee hy my 'tscherp bevel, en strenge lasten hooren,
'kGa niet van self, laet staen laet doch u klachten staen,
'kGa uyt mijn eygen lust dees groote reys niet aen.
Met een af-keerig oog begroet sy dese reden,
Die als een giftig mes haer wroegend hert door sneden,
Met stommelings gedutt door-loopt sy al sijn le'en;
En geeft hem op het lest dees wangeschapen re'en
Uyt een onsteken sin: Verrader, Spook der Menschen,
Land-looper, Truggelaer, kost ik u loon eens wenschen!
Noyt wasser deftig huys, 'klaet staen der Goden stam,
Dat u vervalst gemoed onder sijn magen nam.
Neen, Echt-bespotter, neen. Dat hert, die moorder-lippen
Komen uyt'tys-gebergt, uyt alder hertste klippen,
Daer is dien fellen moedt, die wreede borst gebroed,
En van een Leeuw gesoogt, en Tijger op gevoed.
Want waer toe doch geveynst? Of grooter ongelukken
Van desen hoop verwacht, die my ter neder drukken,
En mijne droeve ziel, die d'ongemeene smert
Uyt onverdienden ramp angst-vallichlijk benerd.
Heeft dit beschreyt gesicht wel eenskens doch bewogen,
Een suchtjen uyt sijn borst, een traentjen uyt sijn oogen?
Wat seg ik? neen niet een. Sijn op-gesetten sin,
Liet geen medogendheydt tot mijne klachten in?
Wat seg ik eerst of lest van dees verwerde saken?
Die in mijn siek geweet steeds nieuwe steurmen maken.
Nu siet dit droevig spel, dat niemant aen kan staen,
Iupijn en Iuno selfs met quaden oogen aen.
Gaet, en vertroudt u nu, vertroudt op Menschen woorden,
Het is slap-herticheydt, die niemand meer bekoorden,
| |
[pagina 217]
| |
Geloof en trouw is in een eeuwig ballingschap,
En eer en schaemt is op sijn alder-leegste trap.
Ik bracht den schralen hoop, die schip-breuk had geleden,
Van de Zee-goden, en van weer en windt bestreden,
Ik bracht haer in mijn Stadt, ik stelden haer in't Rijk,
En de'e mijn eygen Volk mijn Tyren ongelijk.
'tVerstandt is buyten spoor, de sinnen zijn aen't hollen,
De waerheydt komt'er uyt met volle monden rollen,
Nu is't hier (slecht verset tot onschult en versoen)
Met Iupiters bevel, en met Apoll te doen.
Dat was't. De Goden souw voor-seker wel wat lusten,
Om met u erm gespuys haer stille Rijk t'ontrusten.
Nu, 'tis dan wel. Loop heen, verlaet dees rechter-handt,
Loop heen, 'ken houw u niet, loop soekt een ander Landt,
'kHoop dat aen storm of klip mijn onschuldt noch sal blijken,
En dat dien grooten kolk u vonnis noch sal strijken,
(Indien de Goden eenigsins ons smerte raekt,
En ons oprecht gebedt haer wakend' ooren naekt)
Dat gy noch mijnen naem, in dusend ongelukken,
Uyt u benaeuw de borst, en bleeken mond sult drukken;
En dat ik over-al tot wrake van mijn pijn,
Sal met een donker licht gestadig by u zijn.
En als den langen nacht my heeft van hier versonden,
Sal mijn verbaesde schim noch schrikken in u gronden,
En, tot belooning van mijns Rijx en trouwens scha',
Waer dat gy gaet of staet gedurig volgen na.
Gy sult noch, na mijn' hoop, verdiende straffen dragen
Tot aen het duyster graf, dewijl gy na mijn klagen
En tranen niet en vraegt (ah!) wat sal my die wraek
Noch geven na mijn dood een wonder groot vermaek!
Daer mee laet sy hem staen, en spoeyt haer swakke schreden
Voort uyt de kamer heen, men onder-stut haer leden,
Besweken buyten ae'm. De Iuffers komen aen
En zijn met 'twankel lijf na't ledekant gegaen.
| |
[pagina 218]
| |
Eneas pordt sig aen sijn lasten na te komen,
Hoewel sijn wakkre borst met min is in-genomen,
Hoewel hy in haer smert is t'eenemael beducht,
En dat 'tmedogend' hert na haer vertroosting sucht.
Hy gaet dan op het strand het Volk en Vloot besigten,
Die sy met alle Man vast van den oever lichten,
En kruyen na de Zee. De Schepen raken vlot,
De riemen raken scheep, de kabels krijgen bot,
Men valt ter poorten uyt, met pak en sak geladen,
De Spiën loopen heen, Cartbago is verraden,
Men swemd aen alle kant, d'een draegt dit, d'ander dat,
Van't geen de heele Vloot, en elk van nooden had.
Gelijk men besig siet 'tontelbaer rott der Mieren,
Ontrent een kooren-hoop. Hoe gaet het goetje swieren
Elk met een graentjen heen na hare kelders toe,
Van't over-tollig pak, noch heffen nimmer moe.
Een deel verspiet den buyt, een deel beset de Wachten;
Die mee na kontschap 'tswerte heyr aen't plund'ren brachten,
Bewust van weer en wint, terwijl een ander vast
Onrustig om haer wal op de buyt-loopers past.
Sy gaen en keeren staeg; en die te lang verblijven,
Die randen sy strax aen, berispen en bekijven
Haer marren. 'tPad dat ruyst van't wrimelend geswerm,
En noestse besicheydt. Het baentjen wert'er werm,
En slijt van't swaer gewicht, en van't gestadig loopen,
Terwijl men binnen vast houd schuer en kelder open,
Terwijl den Koning haer in't uyt-gegraven hof,
Met sijn gewiekten treyn, siet komen op en of.
Hoe stondt u, Dido doen, hoe, stondt u 'thert en klopten,
Doen gy dien herden kost in't sieke lichaem kropten?
Ah! wat al suchtens, doen dien steurm die vlaeg begost,
Ah! wat al schreyen heeft u dat vertrek gekost.
Doen u verlieft gesicht, met wrangen wraek door-goten,
Sach hoe't Troyaensche heyr daer lag gereed te vloten;
| |
[pagina 219]
| |
Dat 'tBoods-volk loopt en raest, en Landt en Zee ontroert,
En uwen besten schat vry-willig henen voert.
Wat weet die loose Min ons herten niet te vergen?
Hoe kan hy ons gemoedt en swakke zielen tergen!
Hy dwingt haer suchtig oog weer tot een tranen-vloet,
Geeft haer tot smeeken lust, en tot verbidden moedt.
Om alle mid'len alle wegen te betreden,
Die dienstig mochten zijn tot mededogendheden,
Eer dat sy haer geheel tot wan-hoop over-geeft,
Die haer alreeds aen't hert met kleyne vonxkens leeft.
Siet gy niet, Anne Sus, hoe onse stranden leven,
Hoe dat de Phrijgen ons nu t'eenemael begeven,
Men rommelt over hoop, men singt, men springt als dol,
De Schepen bly-gemeydt die zijn van kranssen vol.
Kost mijn verliefde borst dees vremde dingen wachten,
Sy sals' ook weder-staen, of uyt-staen en verachten,
Maer doet my, Lieste Sus, doet dit rampsuchtig hert
Noch desen lesten dienst, eer't u ontrokken werdt.
Gy weet, mijn' Anne Sus, gy weet alleen te lesen,
Of hy yet goeds verbergt in sijn verbloemde wesen,
Wanneer hy wel gesint u best te sprake staet
En mededoogendheydt tot klagen inne-laet.
Hy placht, my Lieste Sus, al meest om u te swieren,
U aen te spreken, u te dienen, u te vieren,
U te vertrouwen, neffens sijn verborgen Raed,
Al wat in sijn verstandt en sinnen omme-gaet:
Doen ik en al met mijn wierd listelijk verraden,
Doen sijn meyneedig hert het mijn met trouwe laden,
Doen sijn verbastert oog, brand-stichter van mijn val,
En sijnen ballings-praet mijn eer en schaemte stal.
Gaet heen, gaet Anne Sus, met neer-geboge schreden,
Gaet seer ootmoedig tot den trots mijns Vyandts treden,
Verthoont hem mijne min, en d'onverdiende straf,
Die sijn ondankbaer hert my voor mijn weldaed gaf.
| |
[pagina 220]
| |
Had ik in Aulis met de Grieken t'saem gesworen,
En de Troyanen haer verderf en val beschoren,
Had ik mee aen haer vloot met gunst of hulp geroert,
Of 'tgebeent' van Anchies' ontdolven en vervoert,
Had ik yet tegen hem begaen, of oyt begonnen,
Soo kost dees wraek wel van dit rokken zijn gesponnen,
Maer dit is al het quaedt dat hy oyt van mijn had,
Dat ik hem gaf mijn Land, mijn selven, en mijn Stad.
Waerom dan aen mijn re'en, een moord priem van mijn leven,
Een gansch versteend gehoor, en blindt gesigt gegeven?
Vergunden hy my maer, die hem noch eerd en mindt,
Wat uytstels van sijn reys, tot beter weer en windt.
'kSpreek nu niet meer van trouw, die kans die is verkeken,
Hy heeft dien echten bandt, als onecht willen breken.
'kEn wil ook niet dat hy het Land en Scepter laet,
Die hem soo schoon in't oog, soo wis in't herte staet.
'kVersoek maer weynig tijds, tot rust, tot droefheyds slijting
Van mijn ontroert gemoed, en minder trouws-verwijting,
Dees leste vrindschap, in mijn alder-grootsten nood,
Wil ik, mijn Anne Sus, verzeglen met mijn dood.
Anne die wendt haer gang om't lot noch eens te wagen,
En heeft hem dese klacht en tranen voor gedragen:
Maer 'tschreyen helpter niet. De reys leyd in de sin,
En laet tot 'tdoof gehoor geen flaeuwe klachten in.
Als een bejaerden Eyk, die met sijn vaste ermen
Tegens den sterxsten wind derft worstelen en schermen,
Die tegen sijn geweld den ongeschoren kop
Steekt heel hardnekkig en met rouwesuchten op:
En of den Noorder-post hem rukt, en soekt te vellen,
Hy kan sijn herde borst tegen die stormen stellen,
En treden niet te rug: dewijl hy diep gewroet
Heeft tusschen in de rots sijn wortelende voet.
Soo gaet het met den Held; die, om end' om bevochten
Van suchten en geschrey, en voeld geen minne-tochten
| |
[pagina 221]
| |
In't onbeweeglijk hert, daer is geen vatten aen:
Wat anders als een sucht, wat anders als een traen
Ontrust sijn groote ziel, bek ommert sijn gedachten.
Daer roeptmen om de dood, daer dubbeldmen de klachten,
Daer haekt Me-vrou na't graf, daer komt den schip-breuk aen,
Die heeft haer diep verderf, en onder-gang gelaen.
En, om haer droevig end met Monsters te vol-brengen,
Sach sy 'tgeheyligt nat met donker bloed vermengen
Op't Aut'er van de Goôn, daer sy haer gaven bracht,
En hieuw dit seer bedekt, en dee haer sinnen kracht.
Sus weet'er self niet van. En voorts als sy den drempel,
'tAlbaster trouw-gebouw, als sy maer naekt den Tempel
Ter eeren van Sicheê, en heuchenis geboudt;
Die sy het meesten eerdt, en çiert, en onder-houdt.
Soo rijst haer grillig haer: het schijnd sy hoord hem spreken,
Als al het hof-gesm ter slaep-plaets is geweken,
Dat hy uyt dit gebouw sijn nare suchten send
En steeds met haren naem sijn droeve klachten end.
Des Kerk-uyls nacht-geschrey heeft schrikkelijk gekreten,
Waer me'e 'tramp-kondig Dier ook self wil laten weten
Den voor-spook van haer val. Haer sinnen gansch ontrust
Zijn stadig met veel qua'voor segginge bewust.
En als sy't oog maer luykt, komt haer Eneas tergen
En van haer spots-gewijs een lonk, een soentjen vergen,
Soo is de erme Vrouw nacht ende dag vervoert,
En gansch van krachten en gedachten om-geroert.
Het schijnd sy is alleen in onbewoonde plekken;
En dat haer angstig hert dan weer begint te trekken,
Verdoold, verschoven, en verlaten na de Stadt,
Die sy uyt haer gesigt (eylaes!) verloren hadt.
Even als Pentbeus, die met dolheydt in-genomen,
Van Furien, soo't schijnd, siet heele benden komen,
Twee Sonnen in den dag, twee Manen in de nacht,
En in de plaets van een twee Steden aen een gracht.
| |
[pagina 222]
| |
Of als Orestes met uyt-sinnicheyd onstoken,
Na't over-spel gedempt, en 'sVaders dood gewroken,
Wierd' als met fakkels van sijn Moeder na-gejaegt
Die haer versturven hand gestadig om hem draegt.
Na dat de rede dan van haer is af-geweken,
Dat haer een woedend' vyer blijft in de sinnen steken,
Uyt overtollicheyd van ongemeene smert,
Treedt sy strax in besprek met haer bloed-dorstig hert.
Denkt eenig by haer selfs, hoe en wanneer te sterven,
Wanneer sy allen ramp met 'tlieve licht wil derven,
En spreekt haer droeve Sus met dese woorden aen
Als sy een bly gesigt voor't oog heeft aen gedaen:
k Heb middelen bedagt, ik heb den weg gevonden,
Weest vrolijk, Liefste Sus, om haest te zijn ontbonden,
Van sijn halsterrig hert, of dat hy tot mijn min,
'tGaet vast mijn Liefste Sus, weer komt verwonnen in.
Op't end van Moren-landt, daer onse Son haer stralen
En haer verhit gespan laet in de golven dalen,
Daer Atlas sWeerelds as met sijne schouders stut
Waer mee hy't alles van sijn grooten val beschut.
Daer by die gulde vrucht, die wijd-vermaerde boomen,
Dien scherp gewachten Hof, daer niemandt by dorst komen
Soo lang hy noch behieuw sijn wonderlijk ontsag,
Dewijl daer staeg een Draek voor sijnen in-gang lag;
Daer is my uyt dat Landt een Priesters aen-gewesen,
Een Vrouw, die van dien Hof placht Opper-voocht te wesen,
En de bewaerster van den Tempel doen ter tijd,
Die de Hesperides daer hadden in gewijd.
Sy heeft den Draek gespijst, en in sijn hittens vlagen,
'tBesproeyde Mankops zaet met honig toe-gedragen;
Dees Vrouw, dees Priesters met haer diep verborgen kunst,
Verset een yders sin, en dwingt een yders gunst.
Sy kan de min en haet vermind'ren en vermeeren,
Sy kan de sterren-loop, en water-stroomen keeren,
| |
[pagina 223]
| |
Sy maekt dat door haer kunst een Lijk komt uyt het graf,
En dat 'tgehoorsaem bosch komt van de bergen af.
Maer 'kneem de Goden, 'kneem u Sus ook tot getuyge,
Dat ik onwillichlijk mijn hert hier toe liet buygen,
Doch echter, d'wijl de saek nu soo gelegen is,
Legt mee u handen aen den ban mijns droeffenis.
Gaet op ons plaets, die van het Volk is af-gescheyden,
Stookt den lijk-stapel daer, en gaet'er dan op spreyden
'tUyt-schutsel van de Man, dewijl sy't soo gebied,
En al het wapen-tuyg, dat hy hier hangen liet
Rond-om ons Minn-bed; neem bed, dek, en gardijnen,
Van onse min bewust, en al wat gy kunt vijnen,
Daer den Verrader sijnen lust heeft op-gepleegt,
En mijne teere schaemt, en eer heeft uyt-geveegt.
Dit is het leste woord van haer geveynsde droomen,
Verselt met bleeke wraek. Anne sal't na gaen komen,
Die sonder achter-docht hier gansch geen quaet in sag,
Of wat voor vinnig giff in dese Spooken lag.
t Is alles dan gereet,den stapel om te branden,
Met al sijn toe-behoort', de na-gelate panden;
Me-vrouw brengt kranssen en cypres, en ander groen,
Om dit gemaekte Lijk wat çierings aen te doen.
Sy gaet sijn Wasse-beeld op't Bruylofts-bedde leggen,
Gaet beeld, bed, wapen-tuyg een wisse dood aen seggen,
Hoewel sy self wel weet wie dat het gelden sal,
En dat dit maer geschied tot voor-spel van haer val.
Den stapel is van eyk of es .....
En diergelijken brandt met fakkel-houdt door-steken,
d'Autaren staen rond-om, de Priester-vrouw komt aen,
En heeft wel dusendt Go'on in't woelend' lijf gelaen.
Roept yder by sijn naem, sweerd by de diepe kolken
Van Plutoos duyster Rijk, van d'onder-aerdsche volken,
Roept watter godlijx in het open Ydel sweeft,
Dat tot dees swerte kunst bevel of krachten heeft.
| |
[pagina 224]
| |
Roept Hecaté ten dans, met hare drie gesichten,
Als Proserpin, Diaen, en met verscheyde lichten,
De Hex-gunstige Maen. Sy giet een helschen vloed
Of na-geboetsten golff, als donker draken bloed.
Men heeft, met mane-schijn, in spook verselde hoekken,
Ga naar margenoot* 'tBequijlde toover-kruyt seer yvrig wesen soeken,
En met sijn swert venijn, en klevend sap bewaerd,
En't giftig hooft-gewas van veullens op-gegaerd.
Me-vrouw gaet selver om end' om den stapel yvrig sweyen
En op d'Autaeren de gesoute speld gods-dienstig spreyen
En tuygende de Goden al, met mompelend' geluyd,
Steekt tot d'Autaren vol bedieds haer schoone handen uyt.
Den slinker voet ontbloot, tot min bedrogs vermerking,
Roept met een gunstig oog tot dees verwerde werking,
'tBewuste sterren-rack van 'snoodlots streng gebodt,
Door wiens in-vloeyingen Iupijn ons jaren bot.
Of is'er eenig God, die de verdwaelde sinnen
Van twee Gelieven, die met ongelijke minne
Steeds tweedragt voeden, daer d'een lacht en d'ander klaegt,
Die die in handen heeft werdt hier al mee gedaegt.
En als de nare nacht, met sijne sachte schreden,
In't bed gedooken heeft ons sluymer-sieke leden,
Dat d'ongestuyme Zee in kallem-ruste leyd,
En dat het of't bedaerde bosch sijn eygen slaep-lust vleyd.
Ontrent te midde-weegs, te midde-reysens scheyding,
Des daglijx sterren-loops, tot rustens-haets verleyding,
Als over't pluym-gediert', als over vee en veld
De midder-nachtse Maen haer vonnis heeft gevelt.
Als den Huys-wachter self is in den slaep begraven,
Als't stomme water-heyr blijft in sijn leger haven;
En watt'er onder haeg of in de hoven leeft
Aen sijn vaek-suchtig hert een sachte rust-plaets geeft.
Soo waekt Me-vrouw alleen in sulke stille nachten,
En wil, onrustig Wijf! geen rust in't herte wachten,
| |
[pagina 225]
| |
Geen sluymeren in't oog. De min haers droef heyds borg
Verdubbelt dusend-werf haer sorgeloose sorg,
En stijgt weer in den krop, slok-gierig in-geswolgen,
En wil haer grammen sin noch tot het lest vervolgen.
Sy spreekt haer selven aen, sy houdt dan dese re'en
Met haer wraek-gierig hert, dat schip-breuk had geleen,
Maer nieuwers hulp en vandt, om sijne wond te stelpen,
Om sijn gequetste vloot weerom in Zee te helpen,
Een Vremd'ling in sijn Stadt, een Pelgrim in sijn Landt,
Balling van ballingen, en op sijn eygen strandt.
Wat staet my nu te doen? Sal ik, die ik verachten
Wel-eer, nu wederom tot bed-genoot verwachten?
Daer ik ben self veracht, beschimpt, bespot, belacht,
En van mijn hooge eer ter leeger schand gebracht.
Of sal ik't vluchtig Volk, die ongetrouwe benden
Gaen volgen na, en sien waer ons de Goden senden?
Om dat mijn weldaedt doch soo wel by haer erkent,
Noch daglijx nieuwe gunst tot hare vrindschap sendt.
Maer schoon ik wouw, wie sal mijn onschuld derven vryen,
En dees bespotte le'en in sijne schepen lyen?
Dit's 'tminst, verloren Schaep, van haer meyneedicheyd,
Daer u bedrogen hert nu in versopen leyd.
Gy kent dit Volk noch niet. Wat dan? sal ik haer kielen
Alleenig volgen door de diepe storrem-wielen,
Als tot geselschap van het Boods-volk, van de Maets?
Neen neen, 'ken sie niet wel hoe ik die ballen kaets.
Of sal ik met mijn Hof, door d'ongebaende wegen,
Met al mijn Tyren (die ik naeuwlijx kost bewegen
Na dit vermaeklijk Land de reys te nemen aen)
Vry-willig ballings-hooft na vremde Landen gaen?
Sterf, dat's u rechte loon, gy kunt het niet ontwijken,
En laet het vinnig stael uws slapheyds vonnis strijken.
Gy waert het, Anne Sus, die door mijn treurig nat
Eerst mede-lijden met mijn dwase minne hadt,
| |
[pagina 226]
| |
En drenkten my in't Meer al deser ongelukken,
Dat 'tongewapend hert most onder't dreygen bukken
Van sijnes Moorders hand. Ah! had ik wel bedacht,
Tot'snaems behoudenis, nimmer na trouw getracht.
Na't droeve Priester-lijk dat al mijn min most scheuren,
En als een Tortel-duyf gestadig leeren treuren,
Die't gaeyken missende, dat al haer leven was,
Noyt hare sieke borst met and're min genas.
Het geen ik had belooft aen de gedolve beenen,
Die my nu te vergeefs, en ah! te spa doen weenen.
Het geen ik erme Vrouw Sicheê gesworen had,
Is aen-getast, verkracht, verdrukt, en af-gemat.
Eneas is al scheep; en in sijn wistse droomen
Is hem Mercur met desen raed weer voor-gekomen,
Met sijnen blonden krul, die stage jeugd' behiel,
En naekte lippen, en gevleukte muts en hiel.
Wat slaept gy, wakker Held, in dese storrem-slagen
Die op u zijn gemunt? wat grooter donder-vlagen
Hangen u boven 'thooft? soo gy noch langer wacht,
Soo gy na-latig, desen wind, dit weer niet acht.
Sy heeft haer borst gela'en, met wraek, met schellem-stukken,
Sy meent haer leste gif op u noch uyt te drukken,
Sy is haer leven moe, sy draeyt in wan-hoops wiel,
Soo gy tot morgen wacht sy is u op den hiel.
Soo sult gy strand en zee met Tyren sien bedekken,
Om u met fakkels en met toortsen na te trekken,
Tot brand-sticht van u vloot. Een min-verstrikten sin
Van een wan-hoopend' Wijf laet niet ter herten in,
Als stagen drenk-vloed van veel wraeks veranderingen,
Die't ongebonden hooft met stouten angst bespringen.
Hier mee verdwijnd Mercur. Eneas gansch ontset,
En ongerust ontwaekt, rukt sig flux uyt het bed.
En siet daer is de Vloot, en al het Volk in roeren,
Die vast met alle Man de zeylen toe gaen voeren,
| |
[pagina 227]
| |
En halen aen de mast. Eneas pord haer aen,
En geeft haer 'sHemels last in korten te verstaen.
Daer is al-weer een God, die my hier op komt wekken,
En raed van stonden aen met Man en Maeg te trekken
Na't toe-geseyde Land; raed, eer den dag komt aen,
In volle zeylen, en in open zee te staen.
Wy volgen, wie gy zyt, die ons wilt rust beschaffen,
Die hier ons lang verblijf al wederom komt straffen,
Wy volgen u bevel: soo gy maer op u bend
Een mededogend oog en gunstig wesen send.
Met kapt hy't takel los, een yder trekt den zabel,
En hakt ook even gaeuw den strakken oever-kabel,
Het peyl-loot raekt te grond, de riemen raken uyt,
Men loopt nae't vlijtig werk als na een gragen buyt,
Een yder op sijn plaets. De vreugde van de Gasten,
De wimpels uyt-gerolt die raken aen de masten,
Men geeft de zeylen bot. De stranden zijn geveegt
De hutten zijn geruymt, de havens zijn geleegt.
Den blijden dageraed begost sijn eerste lonken,
Sijn lachende gesicht wat fraykens op te pronken,
Soo als Me-vrouw de vloot in volle zeylen sag,
En in de havens, aen den oever geen gewag,
Geen tenten op het strand. Sy gaet haer niet versaden
Met flaeuwe tranen, maer haer borst met slagen laden.
(Haer blonde tuyten hangen los en ongeciert,
Die hare dulle hand al mede niet en viert)
En berst dees woorden uyt. Wat donder sal het wesen?
Sal desen schralen hoop mijn krachten dan niet vreesen
Mijn Krijgs-volk? al mijn macht ten slage toe-gerust
En loopen noch in zee wanneer 't den balling lust?
Voer fakkels aen, voer aen. Dit schuym dat moet'er blijven,
Dit wan-geschapen Rot, dees man-gelijke Wijven.
'tSa Mannen scheep, 'tis in een oogenblik gedaen,
'tSa met u toortsen 'tsa! steek af, ga voort, val aen.
| |
[pagina 228]
| |
Wat spreek ik in den wind? waer zijn d'ontsinde sinnen?
Hoe dus rampsalig Wijf? wat wilt gy gaen beginnen?
U ongeluk leyd ree, u diepen val genaekt,
Die met een wakker oog staeg voor u deuren waekt.
Daer is geen hulp meer toe, den tijd die is verloopen:
Gy had dit moeten sien, eer gy sijn walg gingt koopen,
Met u verloren eer; eer gy den Scepter gaeft,
Die nu verwurpen in u wroegend' herte graeft.
Siet daer de trouwe hand, die mijnen dag verkorten,
'tGod-vruchtig schouwer-blad, dat sijnen Vader schorten.
Dit is hy, soomen seyt, die met die oude vracht
d'Huys-goden, heylig-man, uyt 'tblak end Troyen bracht.
Ik kost, had ik gewild, 'tmeyneedig lijf verscheuren,
Of door een scherpen dag sijn leven doen verbeuren,
'kKost den vervoerden hoop vervoeren, en vervoert
Met dusend smerten hebben lijf en ziel ontroert.
Ik had Ascaen ook self de leden konnen splissen,
Om voor een schotel spijs sijn Vader op te dissen.
Maer of hy u geweld nu niet en had gevreest,
En neemt dat d'overhand had aen sijn zy geweest.
Wats't dan? wie vreesden ik? die was gesint te sterven?
Wie kost ik vreesen? die gesint was al te derven?
Ik had den brand in sijne Schepen strax gebracht,
En al met vyer bedekt, als hy daer minst op dacht.
Ik had de Vader met de Soon aen kant geholpen,
En al het snood-gebroed onder een val gestolpen,
Ik had mijn selven ook gewurpen in den brand,
Tot toe-maet van mijn wraek, tot eynde van mijn schand,
Gy aller eeuwen licht, Besiender van ons werken,
Die met u stralend' oog gingt op dit minnen merken,
En gy ook Iuno van al mijne smert bewust,
Van mijnen echten brand ten diersten uyt-geblust.
Of nimmer noch begost. Gy helsche Spook-godinnen,
Ten wraeke toe-gerust. Gy die de Hexsen minnen,
| |
[pagina 229]
| |
Drie-voudig' Hecaté. Gy Goden, spa'e gemeld,
Die dese sieke borst noch totter dood verselt.
Hoor desen lesten wensch, laet dit u Godheyd raken,
Eer't stervens swanger hert het wrange lot gaet smaken;
Soo dien verdoemden kop, die my ten valle domd,
Soo hy te land raekt, of ter blijder haven komt;
Soo't Iupiter soo wil 'tstaet vast en onverbreek'lijk,
Sijn strenge noodlots wet die is onweder-spreek'lijk:
Maer 'kwensch een fellen moed, een weder-spannig hert,
Daer hy na schip-breux ramp strax van besprongen werd,
Ontrokken van Ascaen: dat hy naer hulp mach wenschen,
Verlaten heel end al van God, en van de Menschen,
En dat hy al sijn Volk siet vallen onder't sweerd,
Het geen sijn dwaes geweld flux van den oever weerd.
Dat hy, gedwongen onder valsche vredens wetten,
Nimmer de vremde kroon op sijnen kop mag setten,
Maer eer sijn dag genaekt 'tgehaette licht verlaet,
En ongedolven in sijn eygen stank vergaet.
Dit is mijn leste be'e, die'k met mijn bloed wil enden
Tot baeke van de Min, dit is in mijn' ellend en,
Uyt dese kranke borst den alderlesten lust,
Waer op ik 'tswijmend' lijf gewillichlijken rust.
En gy mijn wakker Volk, wilt dan u kloekheyd scherpen,
Om u wen errif-haet gestadig uyt te werpen
Op desen Roovers hoop, en al wat daer van komt,
Te houden t'uwen houw, en bitt're wraek gedomd.
Laet my noch na mijn dood dees soen-vreugd zijn bewesen;
Dat nimmer wree'-verbond tusschen u bey mach wesen.
Ik hoop dat uyt mijn graf noch yemand op sal staen
Die dit gespuys met vyer en vlammen na sal gaen,
En met sijn flikkrend' stael tot aen der dood vervolgen,
Tot dat sy mijne schand weer hebben in-geswolgen.
'kWensch sweerd tegē sweerd, 'kwensch schand tegen schand,
'kWensch oog tegen oog, 'kwensch hand tegen hand.
| |
[pagina 230]
| |
'kWensch spies tegen spies, 'kwensch mast tegen mast,
'kWensch strand tegen strand, 'kwensch gast tegen gast,
'kWensch schild tegen schild, 'kwensch eed tegen eed,
'kWensch kling tegen kling, 'kwensch leed tegen leed.
Dit is den lesten vloek van haer wan-schape klachten
Verselt met diep gesugt en velerley gedachten,
Het vrolijk sonne-licht haer knagend' hert verveeld,
Dat't treurig schou-spel wenscht te hebben uyt-gespeeld.
Om ook haer droeve moord niet sonder tuyg te laten,
Om Annaes treurig oog mee in haer val te vaten,
Stelt alles aen een kant, vermeestert van den rouw,
En spreekt dus Barze aen Sicheê sijn Voester-vrouw.
Gaet, lieste min, gaet heen, laet Anne Sus hier komen,
'kHeb Plutoos offer-hand, en soen-dienst voor-genomen;
Met 'tPbryger stapel-hout, tot eynde van mijn schand,
Tot nieting van mijn smert, te steken in den brand.
Laet sy haer lichaem eerst met water gaen besprengen,
En dan al't offer-goed seer veerdig met haer brengen,
En't soen-gekoren Vee, dat ook u grijse vlecht,
En met een Priester-band, en heylig snoer gehecht.
Het oud verdorde lijf spoeyd sijne wank'le schreden,
Het yverig geraemt' wil vlijticheyd besteden
In sijn gebroken gang. Me-vrouw loopt strax beneen
En vliegt, uyt-sinnig Wijf! flux na den stapel heen.
En siet haer wreed gesigt is gansch met bloed door-goten,
Haer lippen als verwelkt, haer schonen blos verschoten,
Haer wangen graeuw gevlecht, haer droeve ziel bereyd
Van haren bleeken mond te wesen af-geleyd.
Daer sijn haer vlugge le'en, den stapel op-geklommen,
Met stervens-lust benert, met bloed-dorst over-swommen,
Sy trekt den Pbryger kling, die niet tot sulken end
De slimme streken van de loose Grieken kend.
Besiet het vinnig stael. Maer kan haer oog niet weeren,
Van't min-bewustebed, van de Troyaensche kleeren,
| |
[pagina 231]
| |
Haer sinnen die staen stil op desen droeven buyt,
De suchten stijgen op, de tranen bersten uyt;
Sy valt op't bed ter neer, en spreekt dees droeve woorden,
Over het kleed, dat noch op't lest haer ziel bekoorden,
Ah! aen-genaem gewaed, soo lang den Hemel wouw,
Dat mijn verwurpe min noch was een vaste trouw,
Ontfang dees droeve ziel; en laet mijn stage sorgen,
Voor yder-een geveynst, voor yder-een verborgen,
Op u zijn af-geleydt; 'kben t'ende van het veld,
Dat tot mijn dagen heeft het los geval gesteld.
Nu sal mijn groote schim na dit verwerde leven
In't onder-aerdsche Rijk, op Plutoos stranden sweven,
'kHeb mijnen moed aen Broer, tot wraek mijns Mans, geblust,
Mijn Stad is nu volmāekt, mijn Volk ten krijg gerust.
Mijn treffelijken Stad, wie kost ik hem gelijken,
Had hier 'tmeyneedig rott het zeyl niet moeten strijken,
Had 'tonbevlekte strand dees pest niet op-geraept,
Daer ik mijn teere schaemt en eer heb aen vergaept.
Daer me'e heeft sy't gesigt in't minne-bed gedoken,
En, seyd sy, sal dees borst dan sterven ongewroken?
Ja ja, dit droevig end, dees dood die staet my aen,
En dat dien baken-brand noch diep in zee sal gaen.
'kHoop 'twreede moorder-oog dees vlam noch sal genaken,
Tot wissen voor-spook van sijn ongewisse saken,
Tot voor-bereyds bediet van sijnen sek'ren val;
Waer toe hy't vremde Land gansch veerdig vinden sal.
Terwijl sy besig is met diergelijke reden
Geeft sy aen't vinnig stael haer neer gesege leden,
En uyt-gespreyden erm. Het bloed schuymt langs de kling,
En siet daer strax 'tmisbaer van yder Hoveling.
Daer schreeuwt-men elk om seerst, daer huylen al de zalen,
Daer raekt het onder't Volk, daer is de Stad aen't malen,
Daer biggelt 'tbrakke nat, daer klingt het droef geluyd,
Daer berst het diep gesucht ter wranger borsten uyt.
| |
[pagina 232]
| |
Even als of de Stad, met sprink-vloed over-swommen,
Of in den brand geset, of in den nacht beklommen,
Al het verbaesde Volk, benert met moorders noot,
Als eenen sterken stroom uyt poort en haven goot.
'tGeraes dat komt terstond ook Annaes oor te naken,
En met een plotsen vloet 'tonwetend hert te raken;
Sy scheurt haer teer gesicht, sy vliegt nae't droef bedrijf,
Roept en herroept den naem van het ziel-toogend lijf.
Was't dit, dat gy begost? most my 'tbedrog beswaren?
Was dit 'tbediedsel van Lijk-stapel, en Autaren?
Wat seg ik eerst? wat ramp verselt eerst mijn geschrey,
En onverdulden sin? wat klaeg ik eerst van bey?
Of dat mijn tusschen-spraek u schaemte stiet ter zijden;
Of dat gy desen romp tot med-gesel benijden,
Dees lang-vertroude borst? wy waren in een kolk
Versopen met ons bey, gestort in eenen dolk.
En dese handen mosten noch den stapel stoken,
En desen mond heeft noch de Goden aen-gesproken;
Om dat ik (herd gelach!) om dat ik, wreede Vrouw,
Na desen donder-slag noch over-blijven souw.
Nu sal noch evenwel dees wolk u Stad bedekken,
En my, en al u Volk, in eenen val gaen trekken.
Breng water tot de wond, of daer noch leven was,
Eer ik de leste kus aen hare lippen pas.
Met vliegt Sus na om hoog, en vat de flaeuwe leden
In't vrindlijk erm-gerek met neer-gedoke schreden,
En wist met al snikkende het bloed van kleed en borst,
Die (leyder!) haest begost den langer eeuwen vorst.
Maer ah! 'tswaer oog-geblik valt krachteloos weer neder,
Als sy na Sus wil sien, en dubbelt 'tschreyen weder.
'tIs al vergeefsen raed, of hulp tot 'tdroef bedrijf,
De krijsselende wond schrijnd in't ziel-toogend lijf.
Sy is tot drie-maels toe, in dit bedrukte wesen,
En weder neer-gedaeld, en weder op-geresen.
| |
[pagina 233]
| |
Sy keerden drie-mael 't tobbend' lichaem stervens mat,
En socht, en suchten als sy't licht gevonden had,
Met 'tdwalende gesicht. Iris werd neer-gesonden,
Die haer van't hecht gevricht, en ziel-strijd heeft ontbonden;
Om dat sy (leyder!) niet uyt goddelijk besluyt,
Maer haer gebroken loop voor hare jaren stuyt.
Haer blonden kruyn was tot sijn winter niet gekomen,
Noch van sijn jeugt ontrooft, of tuyt of vlecht benomen.
Soo quam dan Iris, met sijn waterige vlucht,
En dusend-verwig kleet sig thoonen in de lucht,
En heeft, om leeg gedaeld, haer tuyten af-gesneden,
En gansch'lijk los gemaekt, haer stervens wrange leden,
De leste kouw genaekt, de hitte neemt de vlucht,
Het leven vliegt daer heen en mengt sig in de lucht.
Een seker Lief-hebber van de vrye konst van Rhijmen, siende dese Schempversjes op mijn Tafel leggen, soo wy t'ende waren van dit Boecxken, bad my ernstelijck die hier mede by te voegen (hoewel gemaekt op het afsterven van een Borst die het geen' daer al de Min op draeyt al quijt was, eer hy uyt de Weereld scheyden, immers soo my den roep bericht heeft) en seyde, dat hier achter aen soude staen, als uyt de voor-gaende Minnewerken gantsch uyt gemonstert, ende voor een onverbeterlijke druk-faut gerekent: Als mede om de ledige plaets te vollen. DIE, die hier 'slevens vaentje streek,
Soo dat hy Mensch noch Beest geleek,
Doet yder een verveerd staen;
Men vindter hooft noch steert aen.
| |
[pagina 234]
| |
Ander, Rakende mede sijn kleyne Eer-gierigheyd, ende leege onkenbaerbeyd.WAT vremder levens end van desen vremden Haen!
Die sijnen eygen Naem, sijn gortig leven korten,
Die als een Verken pist, met stooten en met horten,
Wou door het duyster pad van sijne dagen gaen.
Hoe gong sijn wonder lot ons swakke sinnen blinden!
Hy raekten, sonder end, aen't end van sijnen tijd,
En was het end al voor het end sijns levens quijt.
Hoe kost hy dan het end van sijne dagen vinden?
| |
Ander, Op sijn GRAF te stellen, rakende mede sijn qualik-sprekentheyd.
Hier leyd hy, die geen Vrienden kenden,
Van tong een Wasters kind, van hert een vuyle Moor,
Die sonder end sijn leven enden,
En sonder bijl of sweerd sijn besten hals verloor.
EYNDE. |