|
| |
| |
[pagina t.o. 555]
[p. t.o. 555] | |
AMOR DEI
| |
| |
| |
Het Zevende Deel.
Van het Eeren der Aller-H. Maget; ende een Zalige Doot.
Eerste Capittel.
Samen-spraek tusschen Jesus Christus en den Mensch, over de middelen om Wel te Sterven.
§. 1. Hoe broos het Leven van den Mensch is, hoe haest het voor-by gaet; en Hy dog seker, sterven sal.
CHristus. Alle Vleesch is als Hooy; ende alle syne Glorie, is als de Bloeme des Velds. Het Hooy is verdroogt: ende de Bloeme is gevallen. Siet, ô Mensch, wat is uw leven op der aerde? Een gras, het welk van dage groen is, en morgen droog sal syn: eenen wind, en eene schaduwe, die haestelyk weg vlied; ee- | |
| |
nen rook, en eenen damp, die men maer een weynig tyts siet. Hoort dit, alle Volkeren: luystert toe gy alle, die de aerde bewoont; soo wel slegte, als aensienelyke; soo wel ryke, als arme: jongelinge en maegden, jong, en oud, luystert al naer my. Want gy syt allegader verwesen tot een onweder-roepelyk vonnis van de doot: het is vast gestelt; Dat alle Mensch eens sal moeten sterven, en daer naer, het Oordeel. Gy moet allegader, en dit eer als gy meynt, verschynen voor mynen Regter-stoel; op dat ieder een geloont worde naer syne werken, goet of quaet. Ik oordeele ieder een, gelyk ik hem vinde, als ik hem door myne dienaren, dat is door de doot, dage voor mynen Regter-stoel. Gy mogt dan, ô Jongeling in uwe jeugt wel vrolyk syn, en uw herte vermaken in uwe jonge dagen, en doen al het gene daer gy toe genegen syt, en 't welk aen uwe oogen behaegt; maer weet; dat Godt u, over alle dese dingen voor synen Regter-stoel brengen sal. Daerom, is 't dat gy wys syt; beschickt uwe dingen in tyde: want gy sult sterven, en niet blyven leven. Gy moogt ook niet steunen op uwe jonkheyt en gesontheyt. Siet gy niet, dat jonge, kloeke en gesonde, ryke, arme, en kinderen self; dagelyks ook sterven; en dat dickwils door een klyn ongeval of oorsake? eenen aerden pot, een glas, is even broos, 't sy het nieuw is, of out. Soo het maer valt, het breekt. Het is eene sottigheyt te wagten tot dat-men grys wort; daer het meeste deel der menschen niet toegeraekt.
Den Mensch. O mynen Godt; gy hebt den | |
| |
mensch geschapen naer uw eygen Beelt; gy hebt hem gekroont met glorie en eere, en gestelt over de werken uwer handen: en sult gy my soo haest in stof veranderen, en af snyden, daer ik maer eerst begin te leven? Gedenkt de broosheyt myns levens. Of hebt gy alle de Kinderen der menschen, te vergeefs geschapen? Siet wy sterven allegader, en wy sinken in de aerde, gelyk het water, dat noyt meer wederkeert.
Christus. Wat mensch leeft 'er die de doot niet smaken en sal? wie sal sig van de magt des doots konnen bevryden? en of het soo gebeurde, dat ik iemant lank liet leven, wat sal het even wel ten laesten wesen. Is 't dat den mensch langen tyt leeft, en in alles syn vermaek heeft; moet hy ondertussen niet peysen op dien duysteren tyt, en op die langduerige dagen, de welke, als sy sullen gekomen syn; al dat voor by is, sullen overtuygen van ydelheyt? want het is al voor by gegaen als eene schaduwe, en gelyk een Schip, dat door het water vaert, van welk soo haest het voor by is, men geen speur meer siet. Hoe geluckig syn die, de welke gedenken, dat sy hier op de weerelt maer syn, als vremdelingen en ballingen: of dat sy syn, als Hof-meesters, de welke gestelt syn, om de goederen van hunne Heeren te bestieren; die op de ure, als sy het minst sullen peysen, sullen komen rekeninge vragen.
Maer hoe ongeluckig syn die, de welke, meynende, dat ik verre ben gaen reysen, en dat het nog lange sal aenloopen, eer ik wederom sal keeren; myn goet in wulpsheyt verteeren, son- | |
| |
der op den dag te denken, op welken ik hun sal dagen, om rekeninge te geven van haren ontfang! Is het mogelyk, dat menschen, die ik in eere gestelt heb, soo onverstandig konnen wesen? Hoe syn sy aldus gelyk geworden aen de onredelyke dieren? al of sy stierven even gelyk de beesten: daer ik haer nogtans geschapen heb naer myn eygen Beelt en gelykenis; en die ik, om hen erfgenaem te maken van myn Ryk, als sy verwesen waren tot eene eeuwige doot, met myn eygen Bloed afgekogt heb! Hoe loopen sy soo blindeling naer de doot en in hun eeuwig verlies; die ik soo dier gekogt heb, en om welke ik gekomen ben; op dat sy het leven souden hebben, en dat overvloediger souden hebben?
Helaes, hoe luttel synd'er , die dit voor goet bepeysen, en die met dit te overdenken, wys worden! hoe vele syn 'er, die, al of sy over een gekomen waeren met de doot, en een verbont gemaekt hadden met de Helle; by hun selven seggen: Als den geessel des doods door de gansche weerelt sal komen, hy en sal ons, niet naken. Aldus keeren sy het aensigt af; om dat sy niet sien en souden: sy en hebben nog sorge voor de doot, nog vreese Gods, voor hunne oogen. Sy brengen hun leven over in wellusten; en op eenen stont dalen sy in de Helle.
Den Mensch. Wat sal ik u dan doen, ô bewaerder der menschen? uwe handen hebben my gemaekt en gefatsoeneert gelyk ik ben; en werpt gy my soo op eenen stond, weg? Spaert my ô Heere, want myne dagen syn eenen niet. Wat sal myn | |
| |
leven my baten, als ik dale in de bedorventheyt? sal het stof, u konnen belyden, of uwe waerheyt verkondigen? sal iemant uwe barmhertigheyt in het graf konnen verkondigen, of uwe waerheyt in de Helle? Daer en is niemant in de doot, die uwer gedagtig is, en wie sal u in de Helle loven? kont gy u vermaek vinden in my te overvallen, die het werk ben van uwe handen? sullen myne dagen aldus sneller voor by loopen, als eenen post, en dat, sonder het goet te sien? sullen sy aldus eer voor by gaen, als dat eenen Wever syn laken af-snyt; om sonder eenige hope verteert te worden? Geeft my wat tyt om my wat te ververschen, eer ik henen gae, en 'er niet meer wesen sal.
| |
§. 2. Hoe men syn geheel leven behoorde te besteeden, om te leeren de Konst van eens wel te Sterven.
CHristus. Ik en heb de doot niet gemaekt; maer sy is door de nydigheyt van den Duyvel op de aerde gekomen: om dat, met syn toe doen, de sonde, door eenen mensch, gekomen is in de weerelt, en de doot door de sonde; ende alle in den eersten mensch gesondigt hebben. Het is dan vast gestelt, dat alle menschen, eens sterven. Dog dese eenigen troost; is u overig, dat, gelyk alle in Adam sterven, soo in my, al het leven sullen bekomen. Maer indien gy dit weldaet wilt genieten; siet toe, dat gy niet geraekt en wort van de tweede dood: want de dood der sondaeren, is de ergste van | |
| |
al. Maer eylaes: van waer komt het, dat een leven, wiens tyt soo kort is, dat desen geheel, qualyk genoeg is, om sig wel te bereyden tot de doot; van by naer het meeste deel der menschen over gebragt wort, met ydelheden, beuselingen, en onnodige dingen?
Al waert dat gy alleen, alle de jaeren, dagen, uren, en al den tyt had, die de weerelt gestaen heeft, en staen sal: al had gy ook alle de wysheyt, voorsienigheyt, behendigheyt; en daer by alle konsten, rykdommen, vrienden, en gunsten; en al de bate en winste, die men in de weerelt oyt hebben kan: soud gy alle dese, niet met regt en reden moeten besteden, om dien laesten stont eens geluckig te hebben, aen welken hangt de gansche eeuwigheyt, en naer welke uw eeuwig welvaeren of uw eeuwig qualyk vaeren, vast sal gestelt worden?
Den Mensch. als ik my tot alle de werken keere, die de handen der menschen maken, en tot den arbeyt, die sy te vergeefs aennemen; ik bevind in alles, ydelheyt en quellinge des geests, en dat 'er onder de Sonne niets stantvastig is. Daerom verdriet het my te leven, als ik sie, dat het al quaet is, dat onder de Sonne is, ydelheyt, en quellinge des geests. Sulkx datmen, hoe men meer kennis en wysheyt heeft; soo veel te meer droefheyt en moeyelykheyt heeft. Ydelheyt der ydelheden; en het is al ydelheyt!
Christus. Waerom syt dan soo besorgt en bekommert met vele dingen! wat baet het, hoog gevoelen te hebben; en meer, verhevene dingen te ondersoeken als, die voordeelig syn? | |
| |
waerom begeeft gy u tot groote en wonderbare dingen, die boven u syn? Siet, daer is een ding nootsakelyk: te weten; De Kennisse om wel te Sterven. Dit is eene konst der konsten, en eene wetenschap der wetenschappen. Als iemant dese wel kan; het sal hem luttel schade syn, al en wist hy niet anders. Want waer op sien de andere al, als op de aerde, en dit kort leven; dog dese raekt den Hemel, en de lange eeuwigheyt.
Oversulkx dan leert sterven, soo lang gy leeft: en dat soo veel te meer, om dat gy van dese konste maer eene proef kont nemen: en, is 't, dat die qualyk uytvalt, gy en sult het daer naer niet konnen verbeteren. Als-men in andere konsten de eerste reyse ergens in gemist heeft; men kan dit de tweede reyse mogelyk verbeteren: maer in de konste van sterven, en mag men maer eens faelen; en na dien soo is het te laet ende te vergeefs, alle leetwesen 'er over. Want de deure van barmhertigheyt sal dan gesloten syn, en daer en sal dan geene hope meer wesen van vergiffenis. Daer den boom valt, 't sy naer den Suyden of naer den Noorden, daer sal hy leggen. Die is van de wyste: die dikwils syn eynde overdenkt, en nu tragt te wesen, gelyk hy gaern soude gevonden worden, als hy sal komen te sterven. Al die wys is, moet dit onderhouden.
Want sekerlyk het is eene groote wysheyt wel op sen selven te letten, syn selven te kennen: te weten, seg ik, wat den Mensch is, die een Lighaem heeft van aerde, en eene ziele van den Hemel; en hoe dit door de doot, we- | |
| |
der keert naer de aerde daer het afgenomen is; en de Ziele tot Godt, die hem de selve gegeven heeft; op dat den Mensch synen loon ontfange over 't gene dat hy in dit leven gedaen heeft, 't sy goet of quaet.
Overlegt dese dingen wel, ô mensch: syt daer geduerig, in, en mede bekommert. Zyt uwe uyterste gedagtig; en gy sult nimmermeer sondigen. Daer en is niet, dat soo seer kan dienen tot een matig gebruyk van alle dingen; als dikwils op de doot te peysen. Want hoe sult gy u konnen verheffen; of waer in soud gy u verhovaerdigen; die stof en assche syt, en dadelyk wederom in stof sult veranderen? Soud gy konnen lust hebben, om uw Lighaem in lekkernye en vermaek op de voeden; als gy overdenkt, dat het haest sal wesen, de spyse der wormen? Hoe soud gy uwe herte konnen laten vervoeren tot eere, rykdommen, en ydelheden van dese weerelt; als gy wel overpeyst, dat de doot, u misschien nog van dage of desen nagt, van alles sal af scheyden? en wat sal het dan syn, met al dat gy by een vergadert hebt? Hoe ligt is het voor dien, alles te veragten; den welken voor goet overpeyst: Dat hy haest sal moeten sterven. Och of de menschen verstant en wetenschap hadden; en hun uyterste voorsagen!
Den Mensch. Ik belyde, ô Heere; dat de dagen van den mensch kort syn, en dat het getal syner maenden by u is. Gy hebt syn eynden gestelt, die niet sulle mogen voor by gegaen worden. Ik weet, dat gy my aen de doot sult overleveren; en dat dese, de wooninge sal we- | |
| |
sen van alle de menschen, die leven. En wie ben ik, om u te konnen beantwoorden, of om met u, te gaen woorden maken? indien ik dit doe; gy syt regtvaerdig. Maer, indien gy niet gram en syt tegen het Gebedt van uwen Dienaer; ik sal u een ding vragen, ô Heere: Maekt my myn eynde bekent, en welk het getal van myne dagen is; op dat ik mag weten, wat dat my nog ontbreekt. Hoe vele dagen synd'er nog, dat uwen Dienaer stryden moet op der aerde, tot dat den tyt kome, dat ik sal veranderen?
| |
§. 3. Hoe dwaes het is, dat men syn tyd in de weereld onnut overbrengt sonder te sorgen voor een Goede Doot. Als ook, Hoe gevaerlyk die laetste bekeeringe syn, op iemands uyterste.
Christus. Het en komt u niet toe, ô mensch, de tyden of de gelegentheden te weten, die den Vader in syne eyge magt gestelt heeft: het is u pligt, te waken, en te wagten; en ten allen stonde, bereyt te wesen. Den laesten dag is onbekent, om dat-men alle de daten soude waer-nemen: mits onder alle dese niet eenen is, die voor u, niet kan den laesten wesen. Het staet u dan toe, den tyt af te koopen, en te werken, terwylen het dag is; want den nagt sal komen, in welken niemant en sal konnen werken. Gy moet tragten door goede werken, uwen roep seker te maken. Siet, het is nu eenen aengenaemen tyt, het syn nu dagen van Saligheyt: hy is al te dwaes, die dese laet voor by | |
| |
gaen, en sig laet voorstaen, dat hy andere sal hebben: en ondertusschen de tegenwoordige over-brengt met ydele dingen, met wellusten, en sorgvuldigheden van dit leven. Maer waerom wilt gy dog weten, het gene dat u niet dienstig is te weten? weet dit, en houd het voorseker; Dat het een besonder teeken is van myne goetheyt en barmhertigheyt; dat ik de ure van de doot, hebbe willen verborgen houden voor de menschen. Want dat sy dese wisten, hoe vele souden daer uyt niet gelegentheden nemen, van slaeperagtigheyt en van eene schadelyke traegheyt: en sy souden nog veel min besorgt syn voor hun Saligheyt; en dese uytstellen, tot de laeste jaren, en tot den tyt van sterven! Geschiedt dit, nu soo niet gemeynelyk, daer sy nog dag, nog stont, nog ure seker hebben? eylaes den mensch en weet den tyt van syn eynde niet; en nogtans veronagtsaemt hy de sorge van syn eynde! daer door komt het dat de menschen op den quaden tyt, als desen hun overvalt; gevangen worden gelyk de visschen met den haek, en gelyk de vogelen met den strick.
Maer syt gy, uwen Schepper in uwe jonge dagen gedagtig, ô mensch, voor dat den tyt van uwe quellinge komt. Weet dat het een groot goet voor den mensch is, dat hy het jock des Heeren van syne jonkheyt af, gedragen heeft. Want, die Godt vreest, sal een geluckig eynde hebben; en hy sal op den dag van syne doot, gesegent worden.
Siet dan toe, hoe dat gy leeft; niet als een dwase, maer als een die voorsigtig is. Hoe kan-er ene meerdere dwaesheyt wesen; als dat | |
| |
men soo luttel voorsiet in een soo groot perykel; dat is, in dien stont, van welken de eeuwigheyt af hangt, en het vonnis sal gestreken worden, van een eeuwige straffe, of eeuwigen loon? Wat eene dwaesheyt, dat men in alle andere dingen besorgt genoeg, en voorsigtig is; en dat men dat soo veronagtsaemt, voor het welk men alleen, en voor al, moest besorgt wesen!
Wat is het van noode dat den mensch, dingen soekt, die boven hem syn; daer hy niet weet, wat hem op den tyt van syn leven, het welk als eene schaduwe voor by gaet, dienstig is? ô Kinderen der menschen, hoe lank sult gy swaer van herte syn: wat bemint gy de ydelheyt; en soekt gy de leugen? Den mensch verdwynt als eene schaduwe; en het is te vergeefs, dat hy al die onruste heeft. Syne jaren, syn gelyk der spinne-koppen: want gelyk dese hun selven uytmergelen om hunne netten te maken; en daer mede niet vangen, als vliegen: soo mergelen de menschen hun van gelyken uyt door hunnen arbeyt; met welken, sy niet op-doen als ligte en vervliegende dingen.
Den Mensch. Ik merke, dat den tyt van myne dagen, kort is. En dat het, niets is, al dat ik voor u ben. Duysent jaren syn voor uwe oogen, gelyk den dag van gisteren, die voor by is. Spaert my, ô Heere, want myne dagen syn eenen niet. Zyt gedagtig, dat ik als eenen rysiger ben, voor u, en eenen vremdeling, gelyk alle myne Vaderen.
Christus. Daerom vermaen ik u als rysigers en vremdelingen; dat gy u onthout van de vlee- | |
| |
schelyke begeerelykheden, en van de sorgvuldigheden van dese weerelt de welke stryden tegen de Ziele. Een goede Rysiger immers blyft niet hangen onder weg: hy verlaet syn weg niet om onnutte dingen te gaen opsoeken, en sig op te houden: maer veel eer, uyt een verlangen naer syn Vaderland en syne vrienden, soo soekt hy geduerig in syn weg te spoeden ende voort te gaen. Dog is 't dat hy somwylen rust, en syn lighaem ververscht; hy doet dat meer uyt nootsakelykheyt, als enkele sinnelykheyt: te weten, op dat hy, syne kragten herschept hebbende, met eenen nieuwen iever voort gaen, en volherden sou in synen weg.
Doet gy van gelyken, en koopt den tyt af van die ydele en vergankelyke dingen, in welke niet en is, als ydelheyt en quellinge van den geest; en besteet desen voor die dingen, de welke meest nootsakelyk syn: dat is, voor de sorge van eene goede doot, en van eene geluckige eeuwigheyt. Want gy en weet niet, hoe lank dat gy nog leven sult; en of uwen Schepper u niet haest sal komen halen. Werkt dan met haesten en gedurig, soo veel gy doen kont; want den nagt komt aen, op welken niemant en sal konnen werken, en in de Helle, daer gy anders henen gaet, en sal nog werk, nog reden, nog wysheyt, nog wetenschap meer te vinden syn. Doet nu dan al het gene dat gy soud wenschen, dan gedaen te hebben, als gy niet meer en sult konnen doen; en seer droevig soud wesen, dat gy het niet gedaen en hebt, terwylen gy kost.
Den Mensch. ô Heere, die ryk syt in barmhertigheyt, ik vinde my van alle kanten in be- | |
| |
nautheyt; en verlaet my dog niet. Steekt uwe hand uyt, tot het werk uwer handen, en trekt my uyt dit modderig slyk; op dat ik 'er niet en blyve, in steken: want siet uyt de diepte, roepe ik tot u. Ik neme wel dagelykx voor my, myn leven te beteren; maer ik stelle het van dag tot dag uyt: en als ik iets voor het toekomende schicke te doen; gebeurt het, dat het toekomende gedurig toekomende blyft; ja dat het misschien noyt komen en sal. Hoe lange, sal ik nog sulke voornemens maken in myne Ziele, ô mynen Heere! wat sal het my baten, geleeft te hebben; als ik in het graf dale. Verligt my, op dat ik, de doot noyt uyt myne oogen hebbe; en dat mynen vyand niet en segge: Ik heb hem over-meestert.
Christus. Och of gy wist, hoe seer dat het eenen Ziele benaeuwt, als sy in haer uyterste gedagtig wort, hoe sy den tyt die voorby is, verquist heeft! och by aldien gy ook eens mogte hooren of sien het gehuyl, de benauwtheden en de klagten, die de verdoemde (maer eylaes te vergeefs) doen in hunne pyniginge! Wat raetbesluyt soud gy dan, voor u niet nemen? Siet, dat beklagen sy daer meest, dat sy sig, sonder eens op de dood te denken, bekommert hebben met beuselingen, ten tyde dat sy dese schrikkelyke pynen, met eenen ligten en korten arbeyt hadden konnen af-koopen: en dat sy ondertusschen, den tyt om olie te besorgen in hunne Lampen, de gelegentheden van goede werken te doen, en de dagen van Saligheyt veronagtsaemt hebben. Sy hebben (gelyk nog vele hedendaegs doen) hunne dagen, die soo kort en | |
| |
soo weynig syn, overgebragt met hun lusten in te volgen: en sy syn op eenen stont ter Helle gedaelt; alwaer die ellendige voor alle eeuwigheyt gepynigt worden. Hoe geluckig syt gy, indien gy door eens anders ongeval, wyser wort!
Siet den Ryken vreck, die daer nu, niet meer besig is, met, in alle wellusten, goet cier te maken; maer met jammerlyk, in de tormenten te kermen. Wie van u, en soude eertyts niet liever verkoren hebben de staet van den Ryken Vreck, als die van den armen Lazarus; mits den Ryken vreck leefde in alle wellusten, en Lazarus in hongers-noot, en benaeuwtheyt? Maer siet, elk segt nu; dat Lazarus geluckig is, en den Ryken-vreck seer ellendig. Dog hier, in dit leven terwylen den eenen het goet, of voldoeninge in syn leven heeft, en den anderen het quaet; soo maekt-men dat onderscheyt niet: ja men is self daer over verwondert, en als onstelt. Maer swygt soo lang, tot dat gy in Gods Heyligdom eens ingaet, en agt kont nemen op het eynde der boose.
Den Mensch. Hoe goet is Godt aen de gene die opregt van herten syn! Maer gy syt ook regtvaerdig, ô Heere, en regt syn uwe oordeelen. Waerom soud ik het versteken, want gy doorgront de nieren en het herte: myne gangen syn dikwils, by naer van den regten weg afgeweken, myne voeten waren bykans uyt geschoten; als ik jaloers wiert over de boose, en als ik den vrede van de sondaren aenschouwde. Want ik niet eens dagt op hun dood. Maer nu sal ik uwe regtvaerdigheyt en uwe barmhertigheyt loven, ô Heere; mits gy ieder een sult | |
| |
vergelden naer den eysch van syne verdiensten
Christus. Terwyl dat gy dan siet, dat het eynde van dese twee soo ongelyk is, en dat gy nog tegenwoordig de keure hebt van dese twee, hoe komt'et, dat gy, die wilt gelukkig syn met Lazarus, nog liever hebt, te leven gelyk den Ryken-vreck? Waerom leeft gy een weelderig en gemackelyk leven; en syt somwylen meer besorgt, om onredelyke beesten te spysen, als arme en hongerige menschen?
Dunkt het u; dat den Ryken-vrek, waert dat ik hem nu de genade dede, van wederom op de weerelt te komen, syne voorgaende wellusten soude hernemen; soud hy nog in het purper en met syn lynwaet gekleet wille gaen, en dagelykx goet cier maken: soud hy Lazarus nog soo laten leggen aen syne deure? voorwaer ik seg u, dat hy liever soude Penitentie doen met eenen sack aen, en in de assche; dat hy niet eenen stont van synen tyt en soude laten voor by gaen, sonder voor goet en naerstelyk te sorgen voor syne Saligheyt: ja hy soude gaern alle de pynen en al den arbeyt van de gansche weerelt onderstaen, om niet wederom te keeren tot de plaetse van syne pyniginge. Alwaer hy nu, van over soo vele honderde jaren nog versugt om eenen druppel koel water op syne brandende tonge te hebben; en dit nog millioenen jaren sal wenschen, sonder dat hy iet sal verkrygen.
Wie van de menschen, die dit hoort, en soude niet bevreest wesen; en door dese vrese tot sig selven komen, om te veranderen van leven? wie van u soude konnen woonen in dat | |
| |
verslindende vier? Wie van u soude konnen blyven in den eeuwigen brant? In waerheyt, het is te verwonderen boven alle wonder, dat gy gelooft; Dat sulke eeuwige pyniginge voor de sondaeren syn bereyt; en dat gy niet te min soo gerust blyft leven in de sonde: en, sonder eens beschroomt te syn; in soo eenen staet voortgaet, in welken gy niet soud durven sterven: dat gy, seg ik, naer uwe dood, verwagt een vonnis voor een gansche eeuwigheyt; en niet eer nog meer besorgt syt, om wel te sterven. Wie heeft uwe oogen soo betovert, dat sy op den uytslag niet beter en sien? Want hoe vele synd'er onder u, die nu soo tragten te syn, gelyk sy wenschen gevonden te worden in hun uyterste; als sy sullen gedaegt worden voor mynen oppersten Regter-stoel? en nogtans en weet gy niet; of dit morgen of van dage, of misschien dese ure, niet syn en sal.
Met hoe vele gelykenissen, spreuken, dreygementen, waerschouwingen, en heb ik u niet leeren waken, op u selven letten, en u altyt bereyt houden! Want wat seggen u anders soo vele voorbeelden van menschen van allerley staet, van jong en out, van edel en on-edel, van Mans en Vrouwen, de welke gy dagelykx siet sterven? soo vele voorvallen en onvoorsienige dooden; soo vele koortsen en soorten van siekten: wat roepen alle dese anders; als, Waekt wel, houd u bereyt, beschickt uwe dingen, want gy sult sterven? Zyt gedagtig, dat het u kan overkomen, dat de andere overgekomen is. Is 't dat gy dan van dage de stemme des Heeren gehoort hebt; is 't dat gy den Heere van dage | |
| |
hebt hooren spreeken, en wilt uw herte niet verherden. Dat den goddeloosen synen handel verlaet, en den boosen mensch syne gedagten, en wederom keere tot den Heere: en hy sal hem barmhertig wesen; want het is nu den tyt van barmhertigheyt: dat hy dan op-passe, uyt vrese dat den tyt van straffe niet voor handen is.
Den Mensch. Gy syt regtvaerdig, ô Heere; maer vergeeft het my, is 't dat ik, mynen Heere soo wyselyk niet aen spreke; mits ik stof ben ende assche. Wilt gy de doot van den Sondaer? hebt gy niet self geseyt: Ik en wil de dood niet van den Sondaer: en, de goddeloosheyt van den goddeloosen en sal hem niet hinderen, op wat dag hy hem van syne goddeloosheyt sal bekeert hebben. En wederom: al dat tot my komt, en sal ik niet weg werpen. Soud gy my dan verstooten, waert dat ik wat laet quame, of ontrent den avont, en ten tien uren? waert dat ik, nu nog leggende om te sterven, Penitentie dede: soud gy een vernedert en gemorselt herte veragten?
Christus. Wat hoor ik daer? wel hoe, spreekt gy ook gelyk iemant, die geen verstant heeft: laet gy uw herte ook vervoeren, om te ontschuldigen ende te verschonen, uw uyt stellen in te sondigen? Wilt gy dan sondigen soo lank, als gy leeft: en eerst gaen peysen om boetvaerdigheyt te doen; als gy gaet sterven? Is dat Penitentie doen; dat gy op houd van sondigen: als gy niet meer kont, of de magt niet meer hebt om te sondigen? Wanneer de sonde u, meer verlaten; als gy, de sonden? wat is dat voor eene veranderinge van leven; | |
| |
dat men syn selven wil gaen beteren, als men geenen tyt meer en heeft van te leven, uw bedrog, is al te klaer. 't Is wel waer, dat ik vergiffenis beloofd heb aen die boetvaerdigheyt doen, maer ik en heb den dag van morgen, niet belooft aen die dese uyt stellen.
Om dan de sake wel te begrypen, en op u selven voor goet te letten: die penitentie is opregt, als iemant ter myn'er oorsake, of uyt eene liefde tot my, de sonde beweent, en verlaet: soo dat'er van hondert sondaren, die hun boetvaerdigheyt tot het lester uyt-stellen, nauwelykx eenen of twee en is, die eene opregte Penitentie doet. Want sy komt niet voort uyt eene liefde tot my, maer uyt eene eyge liefde. Sy syn wel droevig, dog niet, om dat sy my vergramt hebben; maer allenelyk om dat sy de verdoemenis voor hunne oogen sien en, waert dat sy dese, ook met de dood kosten ontvlugten, sy en souden niet eens vervaert syn om wederom te keeren, tot het gene dat sy uytgebraekt hebben, en om hunne sonden wederom op-nieuw te bedryven. Hoe kan men dan seggen: dat iemant een opregt berouw heeft over syne sonden, als hy sterft; die wil, en ook niet vreest te sondigen, soo lank als hy leeft?
Het is wel waer, dat ik de doot niet en wil van den Sondaer. Ik en wil niet, dat gy of eenige andere sondaers soo lank als sy leven, wanhopen van myne barmhertigheyt. Maer ik waerschouwe u van het groot perykel; en ik wil, dat gy sekerder weg soud verkiesen: want de meesten van sulke die gaen als dan verloren, en daer syn 'er seer weynige, die waerag- | |
| |
tige Penitentie doen. En hoe durft gy u vermetelyk laten voorstaen, dat gy, eenen van die weynige sult wesen? och of gy eens kost sien, hoe veel dat'er aen een mensch, en besonderlyk voor een sondaer, in de weg komt, als hy op syn sterven is; dat hem belet eene opregte Penitentie te doen! Van den eenen kant wort den sieken benauwt door het gewelt van de siekte: van den anderen kant praemt hem syne Conscientie, en den schrick over syne sonden, die hy dan eerst veel klaerder, als oyt te vooren begint te sien. Daer wort syne Conscientie gelyk gesteken en verscheurt, door het overdenken van den voorlede tyt, den welken hy onnut en het met beuselingen heeft over-gebragt. Hier pynigt hem den schroom van het toekomende, en soo aenstaende oordeel; in welk hy rekeninge moet geven van alle syne woorden, werken, en gedagten. daer wort hy overvallen door de listen van den Duyvel, die de sonden alsdan vergroot, om den sieken tot wanhope te brengen: daer wort den ellendigen soo bevangen met de vrese voor de Regter, en den schrick voor de dood; dat de Conscientie, ontstelt synde, haer selven als verwyst door hare eygen getuygenis; en niet komt te denken, als op myne regtvaerdige oordeelen, en dat als met eene wanhope van vergiffenis. Want sy siet hare sonden aen, sonder te letten op myne barmhertigheyt; de welke, den boosen vyand als dan ook voor hem, tragt te verklynen of gansch te verbergen.
Wat hope of moed, dunkt u, dat den ellendigen sondaer alsdan nog kan hebben? hy siet, dat hy nu al het gene dat hem in het leven soet | |
| |
geweest is en aengenaem, moet gaen verlaten; en dat hy nu, daer van, nog troost nog hulpe te hopen heeft. Hy wort met eenen schrick overvallen, als hy syne sonden overdenkt: de ure van rekeninge te geven is dan ook naer by: den schroom van een onveranderbaer vonnis kan hy niet ontgaen. Het is onmogelyk te vlugten, of sig ergens te gaen verbergen: en voor den Regter-stoel Gods te verschynen, is hem onverdragelyk. Als hy syne oogen slaet op den ganschen loop van geheel syn leven; schynt hem desen, gelyk maer een oogenblick, te wesen: en soo hy hem dan keert tot het toe-komenden, eylaes, wat eene droefheyt en gevoelt hy dan niet: dat hy, op eenen soo korten stont, en om soo kleyne beuselingen; syne saligheyt soo veronagtsaemt heeft! alle dese dingen ontstellen den mensch dan soo, dat'er nauwelyks tyt en is om alleenlyk, een goet gepeys te hebben. Daerom gebeurt dat hy syn selven dikwils verwyst, eer hy voor myn Regter-stoel komt; en dat, om dat hy niet gelet en heeft op de dagen van syne besoekinge: en aldus wanhopende, gaet hy den weg van Cain in, en hy segt: Myne boosheyt is te groot, om daer van vergiffenis te konnen krygen.
Den Mensch. Mynen geest wort in my seer anxtig; en myn hert, gansch ontroert: boven dien syn ook myne beenderen geheel onstelt door de kragt van uw woort! hoe schroomelyk sal 't wesen te vallen in de handen van den levenden Godt! wie sal in dien schrickelyken dag konnen onderstaen den donder van uwe stemme? voorseker ik mag niet peysen, | |
| |
dat gy dese woorden maer spreekt, om my vervaert te maken. Ook, wie weet de gesteltenis van de stervende, beter, als gy? ô Jesu, geeft my, dat ik u te vore te gemoet kome met Belydenisse, en dat ik door eene vroege Penitentie den uytersten dag voorkome; op dat de quellinge en benautheyt van die ure, my niet bevangen.
Christus. Daerom vermane ik u nu, op dat gy dit niet en soud uytstellen. Dog segt nu: Ik gae voor goet beginnen. Gy hoort heden myne stemme, en versteent uw herte niet, nog en stelt 't niet uyt tot morgen; mits gy niet en weet, of gy 'er morgen nog syn sult: stelt het nog min uyt, tot dat gy siek wort, of tot dat gy komt in uw uytterste. Want dien tyt is al te onbequaem om u tot eene geluckige dood, wel te bereyden. De kragten van het Lighaem en van de Ziele syn alsdan kleyn, het gemoet wort dan gemeynelyk soo overlast door de pynen, en door de andere moeyelykheden van de siekte; dat gy nauwelykx eens kont denken op het gene dat nootsakelyk is, om wel te sterven; en veel min, alles wel overleggen.
Hoe dikwils en heeft men niet gesien, dat de sieke, buyten hun verstant synde en in eene rasernye, niet het minste en hebben konnen beschicken van al het gene dat dese weerelt, of de eeuwigheyt raekt? gy weet ook by ondervindinge, wat eene moeyelykheyt, dat iemant heeft, als hy maer een tant-pyne, of pyne in de oogen, of het graveel, of diergelyke scherpe smerten lyt: en hoe qualyk dat hy dan, al is hy andersints goet en Godvrugtig, Goddelyke en He- | |
| |
melsche dingen kan overdenken. Het gewelt van de pynen vervoert alle de bewegingen van den geest. Daer uyt kont gy oordeelen, hoe dat het op iemands dood-bedde gaet.
Dit stel ik u nu, wyt en breet voor, uyt eene liefde tot u, ô mensch; op dat gy de sake van uwe saligheyt van dag tot dag niet uyt en stelt, en niet wagt, te sorgen om wel te sterven, tegen dat de dood daer is. Waerom verkiest gy het perykel, daer gy kont sekerheyt hebben? Waerom wilt gy de saligheyt van uwe Ziele; eene sake die van een soo groot gewigte is; betrouwen op soo twyfelagtige onsekerheden; die in andere dingen met soo veel moeyte en arbeyt altyt het sekerste wilt hebben? Siet ik drage u myne genade op: is 't dat gy dese nu weygert te aenvaerden; misschien sal-se u op eenen anderen tyt regtvaerdig geweygert worden. En is het ook, niet een regtvaerdige straffe, met welke den sondaer geslagen wort; dat hy syn selven vergeet, als hy sterft; die my vergeten heeft, terwylen hy leefde? want hoe kont gy u inbeelden, dat ik u sal genadig wesen, als gy sterft; daer gy my aldus veragt hebt, terwylen gy leefde.
Verstaet dit wel, ô gy dwase onder het volk; en gy sotten; wort ten laesten wys. Och of gy het dog verstont, en dat op desen dag, die u nu dient tot vrede en Saligheyt! och of gy nu den tyt van myne barmhertigheyt en genade niet te vergeefs ontfingt! want op de ure, die gy niet en weet; en op den dag, die gy niet en verwagt; sal den tyt van myne regtvaerdigheyt daer syn: en is 't dat gy dan goet sult ge- | |
| |
daen hebben, sult gy goet ontfangen: maer is 't dat gy quaet sult gedaen hebben; wat wonder, dat ik loon geven naer uwe werken? gy sult alsdan te vergeefs uytstel vragen tot morgen: te vergeefs sult gy, met dien booswigt tot den Heere roepen; van welken gy geen barmhertigheyt en sult verkrygen. Want hoe dikwils heb ik geroepen, en gy en hebt'er niet naer geluystert! gy hebt al mynen raet ver-agt, en myne berispingen veronagtsaemt. Ik sal dan ook met regt, lacchen in uw verderf, en met u spotten; als het gene dat gy vreesde, u sal overgekomen syn? als het ongeluk u onverwagts sal overvallen, en de verderfenis over u sal nederdalen gelyk een tempeest; als de benautheyt en den angst u sal bevangen?
Gy hebt uw leven overgebragt met de weerelt, het vleesch, en de wellusten te dienen: en als de benautheden u sullen overvallen, sult gy dan eerst uwen toevlugt tot my gaen nemen? is het niet een onbeschaemtheyt synen toevlugt tot dien te nemen in den noot; den welken gy, als gy in voorspoet waert, versmaet hebt? Of men u alsdan seyde; Waer syn nu uwen Goden, op welke gy uw betrouwen stelde: dat dese nu op staen, en u helpen, en u in den noot beschermen. Sal een sieken syn vriend gereed en gedienstig vinden in syne siekte, wiens gunste hy, gesont synde, niet geagt heeft? maer wat soud hy van dese te verwagten hebben, waer 't dat hy hem versmaetheyt en ongelyk had aengedaen? Bevint gy niet dagelykx, dat die maer kleyne saken in geschil hebben; geene ruste vinden, maer nu loopen by den Advocaet, dan | |
| |
by den Procureur, nu by de Regters, dan by vrienden, en aengetrouwde, om van dese eenigen bystant en voordeel te krygen? En den mensch, wiens alderswaerste sake, dat is, die van het eeuwig leven of dood, hangt voor den oppersten Regter, is al gerust, en luttel besorgt, om eenigen bystant in syne sake te hebben. Siet eens, wat die dwase Maegden uyt het ryk der Hemelen gesloten heeft. Sy hebben geslapen; sy hebben blyven vertoeven, sy hebben veronagtsaemt, olie te soeken in hare lampen, of dese van de Wyse gevraegt, als het te laet was: en sy hebben gehoort: Ik en kenne u niet, maer die te voore sig wel bereyt gemaekt hadden, syn met den Bruydegom ingegaen tot te Bruyloft. Waerom en waekt gy dan ook niet, ô mensch: waerom en syt gy ook in tyde, niet bereyt om eenige bescherminge te soeken by myne Uytverkoorne, die ook met my sullen sitten om te oordeelen de twaelf geslagten van Israel? waerom is 't dat gy niet besonderlyk besorgt syt, om te winnen de gunste van myne allerliefste Moeder, de welke door hare voorsprake veel by my vermag? (Want het en is geen reden dat ik iet soude weygeren aen myn Moeder:) op dat gy aldus genade mogte vinde voor myne oogen? Verstaet dit wel gy Godt vergetende: op dat hy u niet aen en grype, sonder dat u iemand verlossen sal. Die ooren heeft om te hooren; dat hy het hoort, en op dese myne woorden wel past, op dat hy naer syn versteentheyt en onbekeerd herte, sig selven niet vergadert den toorn, als eenen schat in den dag des toorns, en der veropenbaringe van het regtvaerdig oor- | |
| |
deel Gods. Och of de menschen wys waren, dat sy 't verstonden, en hun uyterste voorsagen!
Den Mensch. O blintheyt en versteentheyt van myn herte: die, daer ik dit dikwils hoore; nogtans in soo eene gewigtige en gevaerlyke sake, flaeuw en traege blyve? Och of uw woort, het gene levendig en kragtig, en doorsnydender is, als eenig twee-snydende swaert; door ging tot de verdeelinge der Ziele en des geests! och of het in my werke, gelyk het gewerkt heeft in uwe Heylige en Uytverkoorne; wiens dood kostelyk geweest is voor uwe oogen. Daerom worden sy nu versaet van den volheyt van uw huys; en gy geeft-se te drinken uyt den stroom van uwe wellusten. Och Heere! sy sullen u inder eeuwigheden loven. Geluckig syn de doode, die in den Heere sterven! och of myne Ziele stierf de doot der regtvaerdige, en dat myn uytterste gelyk waere aen het uytterste van dese!
| |
§. 4. Hoe by syn Leven, als dood te syn voor de weereld en aen de begeerlykheyt: de sekerste weg is, om wel te Sterven.
CHristus. Maer wat heeft myne Heylige geluckig gemaekt? is 't niet om dat sy gegean hebben door het vier en het water; en soo geleyt syn tot de plaets van ververschinge, alwaer nog dood, nog geschreeuw, nog eenige droefheyt meer wesen sel? want sy rusten nu | |
| |
van hun arbeyt en de werken, de welke sy in hun leven gedaen hebben, volgen haer na. Met reden wenscht gy hun lot te hebben; maer uwe begeerte soude beter steunsel hebben; waert dat gy tragte te leven, gelyk sy geleeft hebben. Waer 't dat gy, seg ik, u selven praemde om in te gaen door de enge poorte; en gewelt dede op het Ryke der Hemelen: want, de geweldige nemen dit in. Eenen goddeloosen Propheet wenste te sterven de dood der regtvaerdige; maer hy en wilde het leven van dese niet naervolgen. De vleeschelyke menschen willen ook wel sterven de dood van de geestelyke; mits sy weten, dat de dood der Heylige, kostelyk is voor myne oogen; daer de dood van de sondaren, de allerergste is: maer sy hebben een afkeer van het leven van dese. Dog is het niet eenen belacchelyken en sotten wensch; te willen sterven de dood van Lazarus, en te leven, het leven van den Ryken-vreck? wel te willen sterven; en qualyk, willen leven? kan men wel druyven plucken van de doornen, of vygen van distels? men gaet soo niet van de eene wellusten tot de andere; dat gy hier den buyk vult, en daer de Ziele. Wilt gy dan wel, en gelukkig sterven? siet den besten weg tot de dood, is, voor syne dood eerst aen de gebreken en aen de begeerlykheden te sterven. Ja het eenigste, en waeragtig leven, is, aen de weerelt, en aen het vleesch te sterven, en voor Godt te leven. Maekt u dan soo lank als gy leeft, gewoon, op dese manier te sterven: en gy sult de dood met eene meerdere ruste verwagten; tegen dat die eens komen sal.
| |
| |
Daer is ook sekere gelykvormigheyt in het gene de Lighamelyk-dood in het Lighaem, ende de Geestelyke, in de Ziele komt uyt te werken. Want daer de dood het Lighaem komt te overvallen, beneemt sy dadelyk het gebruyk der sinnen, als ook de begeerten tot alle wellusten: sy sluyt de oogen: sy stopt de ooren, sy maekt de tonge stom; sy scheyt iemant af van syne vrienden en bekende: sy verdooft en blust uyt alle de begeerlykheyt van dese weerelt. Kont gy dese en diergelyke dingen by uw leven niet van selfs doen, en dat op een verhevener en uytmuntender wyse, als dat gy sulke magt en gewelt, aen de Lighamelyke dood overlaet, over u?
Den Mensch. Maer wat dood is dat, ô Heere; als gy my gebiet vrywillig en Geestelyk te sterven?
Christus. Hoe? verstaet gy 't nog niet; en begrypt gy niet; dat, als gy naer de begeerlykheyt des vleeschs sult geleeft hebben, sult sterven: maer dat gy, indien gy door den geest de werken van het vleesch sult verstorven hebbe; sult leven? Straft uw Lighaem en breng 'et in bedwank: versterft uwe litmaten, die op der aerde syn. Doet den ouden mensch uyt met syne werken; en treckt den nieuwen aen: houd uwe tonge van het quaet: keert uwe oogen af, op dat sy gene ydelheyt en sien. En bemint de weerelt niet, nog het gene dat in de weerelt is. Vlugt vrienden en mede-gesellen, is 't dat sy u beletten met my vrient te wesen; want die vrientschap, is al te schadelyk; daer ik niet tusschen mag komen. Vergeet het ongelyk: | |
| |
vergelt de veragtinge niet: self swygt, als men u eenig verwyt doet, met weder-schelden, als of gy het niet kost weder-leggen: laet u geleyden volgens den wille van uwe Overste, gelyk eenen dooden: die niemant wederstaet: verliest uw leven in dese weerelt door eene salige dood; en gy sult die bewaren voor het eeuwig leven.
Indien gy dit onderhoud, gy sult voor eenen dooden geagt worden in dese weerelt, maer uw leven sal met my verborgen wesen in Godt. Daer sal in u niets groots schynen, voor de oogen der menschen: maer al uwe glorie sal inwendig wesen, dat is, in de getuygenis uwer Conscientie. Gy sult gaen, gelyk iemant die droevig is; maer gy sult een geduerig vermaek hebben: gy sult besittende syn als niet besittende. Gy sult dese weerelt gebruyken; als of gy-se niet en gebruykte. Dit is eygentlyk, sterven voor dat de dood komt.
Dog vlugt voor al, de sonde, en gy en sult geen reden hebben om eene quade dood te vresen: want de sonde is den prickel van de dood, hy en kan nog quetsen nog steken, daer geen sonde is. Men moet niet denken, dat iemant qualyk gestorven is, die te voor wel geleeft heeft. Oeffent u dan in de regtvaerdigheyt; en gy sult noyt van een quade of onvoorsienige dood bevangen worden: want een Godvrugtig en onnosel leven, is eene geduerige bereydinge tot de dood. Daerom, al schoon den regtvaerdigen haestig komt te sterven; hy sal in ruste syn.
Maer hoe wreed is de dood tegen die, de welke naer de weerelt geleeft hebben, en hunne begerelykheden? hoe steekt sy die met haren prickel, | |
| |
de welke wys syn om quaet te doen; en geen verstant gehad hebben van het goet? die nu hunne dagen in wellusten over brengen, en alsdan sien: hoe op het laeste van de blytschap, de droefheyt komt te volgen? want den Wyn, die te voore soet in liep, byt alsdan, gelyk een slange; en hy schiet syn venyn, gelyk een Basiliscus.
Den Mensch. Wie sal my geven, ô mynen Godt, dat ik dood ben voor de weerelt, en aen het vleesch, op dat ik, niet meer leve, als voor u, die voor my gestorven syt.
| |
§. 5. Dat een Christen mensch geen reden heeft om de dood soo seer te vresen.
Den Mensch. Ik weet wel, dat niemant geluckiger en met eene meerdere ruste sal sterven; als die, beter en Heyliger sal geleeft hebben. Ik weet nogtans niet: hoe den schrick van de doot my soo omringelt heeft, dat ik een schroom hem, en wil ontvlugten; dat ik nogtans wete, ik niet ontvlugten kan. Maer wat wonder; als ik bemerke, dat de Heyligste Mannen ook niet vry geweest syn van den schrick voor de dood.
Wat sal ik van u self, segge, ô mynen Saligmaker? heeft men niet gesien, dat gy ook een schrick gehadt hebt van de dood; als in 't Hofken, het sweet door de benaeuwtheyt van uwe herte geworden is als druppelen Bloed, de welke van u af-liepen, en als gy seyd: Dat uwe Ziele bedroeft was tot'er dood; en dat gy bad: | |
| |
Dat den Kelk van u soude weg-genomen worden.
Christus. Ik had alsdan uwe swakheden aengenomen; op dat gy soud moge sien, hoe veel dat ik voor u lyde, en dat ik in der waerheyt uwe krankheden op my genomen had. Schoon het soo seer de dood niet was, die ik schroomde, als wel de sonde, de welke ik moest uyt-wasschen door de dood, en die voor myne oogen was. Ik heb die vreese van de dood in my laten komen, op dat gy de dood soo veel min soud vresen: terwylen de verdiensten van myne dood, een eynde gemaekt hebben van uwe sonde, en den ingank geopent tot het leven.
Maer siet nu eens, welke de oorsake is, dat 'er vele van u, de dood vresen. Men vind verscheyde oorsake: maer, is 't dat gy-se allegader wel ondersoekt; daer is niet eene, die redelyk en genoegsaem is. Gy sult in tegendeel bevinden, dat het niet de dood is, die gy moet vresen; mits sy in haer selve niet quaet en is: maer dat gy een quaet leven moet vresen, als het meeste quaet; om dat naer het selve, volgt het eeuwig quaet. Men bevint ondertusschen, dat de Kinderen van dese weerelt, geheel averegts doen. Sy leven al gerust in hunne ongeregeltheden; en sy hebben een grooten schroom van de dood, als van het meeste quaet. Aldus, vresen ook de dwaese de welke in de duysternissen wandelen, daer niet te vresen is: en sy syn gerust; daer sy meest moesten vresen. Sy syn vervaert voor ydele gevaere, die sy hun inbeelden; en op de waeragtige, en passen sy niet. Want wat is de dood, die de menschen soo | |
| |
vresen; als, eene af scheydinge der Ziele van het lighaem? En wat is die dood, de welke sy niet en vresen; als, een af-scheydinge der Ziele van Godt: de welke soo veel meer te vresen is, als, het verlies van de Ziele meerder is, dan van het lighaem?
Maer segt my eens, ô mensch, wat is'er in de dood, dat gy vreest of vlugt? Is den dag van de dood niet beter, als den dag van de geboorte? Gelooft my, of immers belyd'et by ondervindinge: Dat den mensch, die van een Vrouwe geboren word, en eenen korten tyt leeft; vervult wort met vele ellenden: dat hy als een bloeme uyt komt; en gelyk eene schaduwe verdwynt, en noyt in de selve gesteltenis en blyft. Hy wandelt in het midden van de stricken, soo lank als hy leeft; dat is, hy woond in een weerelt; die versmagt is in het quaet; en in welken niet omgaet, als begeerlykheyt des vleeschs, begeerelykheyt der oogen, en hovaerdye des levens. Daer door gevoelt hy in syne litmaten een andere wet, die stryt tegen de wet Gods. O swaren en pynelyken stryt, dog seldsaeme en moeyelyke overwinninge!
Alle dese dingen syn aen myne vrienden altyt soo pynelyk en soo lastig voorgekomen, dat sy verlangden naer de dood, en verdriet hadden in het leven. Daer uyt quamen dese sugtende en kermende woorden: Eylaes, dat myne pelgrimagie soo lange duert! Myn leven ben ik moe, ongeluckigen mensch als ik ben, wie sal my verlossen van dit Lighaem des doods! Boven dien is het leven van den mensch niet anders, als eenen doorgang, eenen Kerker, en | |
| |
een ballingschap: en die de dood vreest; soekt nogtans, in alle dese te blyven. Wat een blintheyt, dat-men in den weg klaegt vermoeyt te worde, en desen niet wil eyndigen! dat-men gevangen sit in een duysteren Kerker; en uyt den selven niet wil komen! wat vremdelink is 'er, die, syn selven vindende in een vergelegen Lant, onder duysent perykelen en vyanden; niet en tragt om met den eersten wederom te keeren naer syn Vaderlant? wie en agt syn selven niet geluckig, als hy siet, dat syn ballingschap ten eynde loopt? niet te willen sterven; dat is, liever willen ellendig syn, als geluckig; een ballingschap stellen voor syn Vaderlant; de duysternisse, voor het ligt; de aerde, voor den Hemel.
Den Mensch. Ik weet, ô Heere, dat ons leven inder waerheyt niet is als een oorlog, of eene bekoringe, en eene gedurige worstelinge op de weerelt. Eylaes dat myn pelgrimagie soo verlengt wort onder soo vele perykelen, stricken, en listen van de weerelt, van het vleesch, en van den duyvel! wat heeft den mensch met lang te leven, als dat hy lang gepynigt wort, 't sy door het gevoelen of door de vrese van qualen? want daer en is niet als stryt van buyten, en vrese van binnen. De dagen van onse pelgrimagie syn weynig en vol quaet: en ondertusschen is onse blintheyt soo groot; dat wy wenschen lang te leven: een schroom hebben van de dood; en geduerig willen uytstellen het gene wy noyt en konnen ontvlugten. Daer nogtans de dood den pael-steen is, of moet syn, van onse ellenden; het eyn- | |
| |
de van onse sonden; de deure van het leven; den ingang van het Vaderlant, en het genieten van uwe tegenwoordigheyt.
Wy syn ellendig soo lang, als wy leven; dog soo veel te ellendiger; om dat wy noyt, of selden beter worden naer gelyken dat wy opwassen in jaren; dat wy onse ellenden niet en kennen; ja dat wy de selve beminnen. Doet myne oogen open, bid ik u, op dat ik sien mag, waer ik ben: te weten in een ballingschap, en waer naer ik verlange moet, te weten, naer het Vaderlant: en dat ik voortaen niet meer vrese te sterven, maer liever wensche ontbonden te syn, en met u vereenigt te wesen. Want ik ben, nog ik sal nergens wel syn, sonder u. Wanneer sult gy my eens leyden uyt dese Kerker? wanneer sal ik verlost worden van dit Lighaem des doods?
Christus. Daer syn'er ook vele, die de dood vresen, om dat sy in de weerelt verheven syn; dat sy overvloet van goederen hebben, en veel vermaek: sy noemen die geluckig, de welke diergelyke dingen genieten. Maer hoe bitter is de gedagtenis van de dood aen eenen mensch, die overvloet heeft van goederen; en in alles voorspoet; die nog sterk is om spyse te nemen! Maer ô mensch, die dwaes syt, en swaer van herte, en krank van geloove! is het u hart, te verlaten de goederen der aerde; die den Hemel en opperste goet verwagt, en een staet was-er in alle goederen volkomentlyk sullen besloten wesen; nog ooge en heeft het gesien, nog oore gehoort, nog het en is in het menschelyk herte niet gedaelt, het gene ik bereyt gemaekt heb, | |
| |
voor die my beminnen: ja ik self sal wesen hun glorie, hun erfdeel, hun vermaek, en hunnen loon, groot boven maten.
Den Mensch. Ik geloove, de goederen van den Heere te sien inde aerde der levende, alwaer wy sullen versaet worde van den overvloet van uw huys, en daer eenen dag beter sal wesen, als duysende. Maer eylaes: waer van is myn geloove soo flaeuw, dat een brock aerde, myn begeerte belet tot den Hemel? waerom en versugt myn herte tot u niet, ô Godt, gelyk een hert tot de fonteyne der wateren? of gelyke een werck-man verlangt naer het eynde van syn werk? Aengesien dat gy, ô mynen Godt, myn erfdeel syt op de aerde der levende: aengesien dat gy myn lot syt, die my herstelt in myn erfdeel: vermeerdert in my het geloove; ontsteekt myn herte, verhoort alle myne begeerten.
Christus. Let dan daer wel op; dat gy, door de dood, veel meer goederen krygt, als verlaet. Voorseker dat de dood voor myne gelovige geen verlies en is, maer eene winste: want voor een leven, dat kort is, broos, en van alle kanten vol ellenden; krygen sy een gelukkig en onsterffelyk, hetwelk noyt aen eenige pynen sal onderworpen wesen. Voor de swacke goederen van de weerelt, winnen sy de goederen des Heeren in de aerde der levende. Voor de ydele wellusten van het Lighaem, worden sy versaet uyt den stroom van de eeuwige genoegten.
Wat houd u dan nog in de weerelt? misschien uwe ouders, bloet-verwanten, vrienden, en be- | |
| |
kende, die gy niet wel kont verlaeten? maer let toe, waer dat gy henen gaet, als gy sterft: te weten tot het Hemelsch Vaderlant, alwaer gy verwagt wort van een ontallyken hoop van vrienden, van HH. Engelen, van Apostelen, van Martelaren, van Maegden, en met een woort van alle myne uytverkoorne; welkers aengesigt en geselschap u veel aengenamer wesen sal, als alle vrientschap van dese weerelt. Hoe verlangt gy nog niet meer, om in dat geselschap te komen? Vergeet dan uw Vaders huys; vertrekt uyt uw Lant, en uyt uw maegschap; mits uw lot is op de aerde der levende. Wilt gy niet geleyt worden in een Lant, het welk vloeyt van melk en honing; en met my, niet wesen in het Paradys?
Wat vreest gy dan uyt de weerelt te gaen? myne uytverkoorne hebben blyde geweest, als sy de tydinge van de dood ontfingen, en dat sy haest souden vertrecken uyt dese wooninge. Siet dat uytverkoren Vat: hoe hy versogt ontbonden te syn, en met my te wesen; en hoe hy de dood hield voor een gewin.
Den Mensch. Waerom soude Paulus niet wenschen, ontbonden te wesen: hy had eenen goeden stryt gestreden, hy had den loop ge-eyndigt, en het Geloove behouden: voorts wist hy, dat de kroone de regtvaerdigheyt voor hem weg geleyt was; de welke gy, als een regtvaerdigen Regter, hem sou geven, ja hy was seker, dat hem niet van u, soude af-scheyden. Voor my, ik wensche niet ontbonden te syn, maer ik vrese; om dat ik eenen Sondaer ben, en wete, dat de dood vande sondaren, de ergste is.
| |
| |
En hoe en soude sy niet de ergste wesen, aengesien voor hun geen leven volgt. Ik schroome uyt te gaen, en ik beve aen de have te kome, uyt vrese dat'er niemant sal wesen, om my de hant te geven: want hoe soud ik gerust konnen uyt gaen, ten waer dat gy, ô Heere, mynen ingank en mynen uyt-gank bewaerde? eylaes als gy my niet en helpt, verlost en behoud; ik moet den roof en den spot wesen van de moordenaers, die my sullen aenvatten. Voorwaer de doode syn geluckig, de welke in den Heere sterven: maer eylaes, ô Heere, den mensch en weet niet, of hy liefde of haet waerdig is, en wat lof dat hem vallen sal naer de dood? en hoe en soude hy de dood niet vresen en vlugten, welkers uyt-val voor hem soo onseker is.
Christus. Om die redenen en moet gy niet bevreest syn, van te sterven; maer wel, van qualyk te leven. Waerom wilt gy vlugten het gene dat gy evenwel niet en kont ontvlugten, en soo leven; dat gy niet sonder perykel syt? dog ik heb begeert, dat gy met vrese, en al bevende uwe Saligheyt soud uyt-werken; dat gy soud tragten in te gaen door de Enge Poorte, en betreden den nauwen weg, den welken leyt naer het leven. Daer en is niet, dat soo seer de vrese des doods vermindert; als te leven in eene geduerige vrese Gods; en uyt eene hope van de toekomende wellusten, de tegenwoordige te veragten. Straft dan ook met Paulus uw Lighaem, en brengt het in bedwank. Siet de weerelt was aen hem gekruyst, en hy aen de weerelt; en hoe en soude hy niet gaern ster- | |
| |
ven? gelooft my, dien sterft niet ongewillig; den welken te vooren dood is aen syne gebreken en aen de weerelt. Want wat kan de dood iemant af-nemen, die niet in de weerelt en bemint, maer synen schat heeft in den Hemel?
Maer luystert naer iet, daer gy nog meer sult over verwondert syn: Sulke menschen en moete self niet vervaert syn van een haestige en onvoorsienige dood; die de menschen nogtans soo vresen. En waerom dog? is het, om dat sy quaet is? geensins niet, maer, om dat sy dese gemenelyk onbereyt vint, en al te seer verwart in gebreken en tydelyke dingen. Want voor die sy bereyt vint; en is dood niet alleen niet quaet; maer die spoedige doorgang uyt de ellende van dit leven tot het eeuwig goet, en tot de eeuwige ruste, is ook sagter.
Hoe gaern en gerust sterft dien, den welken geen aengekleeftheyt heeft aen de weerelt! hoe bereyt is dien om in te gaen den weg van alle vleesch, die de begeerten des vleeschs getragt heeft onder de voeten te vertrappen! aen sulk een mensch sal de dood niet swaer nog onaengenaem wesen, maer sy sal voor hem syn, gelyk eenen soeten slaep, door welken de vermoeyde leden naer den arbeyt verquickt worden. Daer door is het, dat men van myne vrienden segt, dat sy, in den Heere, sterven. Want mits sy in hun leven my altyt hadden tot haer eynde, en wit, tot welk sy haere werken stierden; soo hebben sy, stervende, ten laesten dat wit geraekt, en syn gekomen tot hun eynde; dat is, tot my. Aldus rusten en slaepen sy vreedsamig, daer noyt rouw nog gekryt, nog | |
| |
vermoeytheyt meer wesen sal, want die dingen voor by syn. En daer door is het, dat hun dood met regt, eene ruste genoemt wort.
Want mits het leven van den mensch eenen gedurigen stryd is op der aerde; en dat gy kloekelyk moet worstele, tegen de Princen van dese duysternissen: soo is het sterven, myne Uyt-verkoorne immers een vrede, aengesien alle hunne oorlogen en stryde, met hun dood ophouden; en dat, om dat sy vromelyk gestreden hebben, onder mynen standaert, en my gevolgt als hun opperhooft; die door myne doot, die van haer, overwonnen heb, en door myne Verryssenisse, hun leven herstelt. Aldus genieten sy inder eeuwigheyt den vrede en den loon van haer overwinning. Ten gaet soo niet met de Goddeloose: want naer dat dese eenen langen vrede sullen gehadt hebben in hunne rijkdommen en sonden; soo sullen sy ontstelt worden met een schrikkelyke vreese; en sy zullen moeten worstelen tegen de eeuwige pynen der helle.
Den Mensch. Och of ik u nu mogt seggen ô mynen Godt! laet nu uwen dienaer weg gaen in vrede, want myne oogen hebben gesien, of immers myne ooren hebben gehoort, uwe heylige woorden. Want waerom soud ik voortaen vervaert zyn van te sterven, als ik tot mynen Vader gae? waerom en soud ik niet geern dit aerden en ingevallen huys verlaten; mits ik weet, dat, soo ons aertsch huys gebroken wort; wy een ander gebouw van Godt te verwagten hebben, een huys niet met handen gemaekt, maer eeuwig in de Hemelen. Ach wanneer sal | |
| |
ik verlost worden van dit lichaem des doots? wanneer sal ik komen verschynen voor het aenschyn des Heeren?
| |
§. 6. en 7. Hoe dat, die Testamenten te maken hebben &c. nog gesond synde, daer voor behoore te sorgen. Als ook, dat men syn goederen meer by syn leven, behoort te besteden aen den Armen, als naer syn doot.
Christus. Maer om geruster en met minder moeyelykheyt te sterven, beschikt uw huys in tyds, terwylen gy gesond van herte, en van sinnen zyt. Hier op slaet het ook, dat die eenig Testament te maken heeft, sulks by tyds doet: dat men wederom geve, het gene iemand niet toe behoort: dat men maekt dat syne rekeningen effen syn &c. Het is gevaerlyk soo voor ziel als lichaem, dat men dese dingen tot het laetste toe uytstelt. Want als gy op het sterven zyt, sult gy door het gewelt en de moeyelykheden van de siekte, door de ydele hope van een langer leven, by gebrek van sinnen en oordeel; daer toe min bequaem zyn. Hoe vele zynd'er, die daer in dwalen: (en wie twyfelt, of het is een bedrog van den Duyvel;) de welke of door onagtsaemheyt, of door dien sy sig verbeelden, dat'er iet doodelyks insteekt; dit uytstellen tot op het leste van hun leven, en dan maer eerst beginnen om van de aertsche dingen te gaen schikken; als sy de aerde gaen verlaten, en als sy beter souden besorgt zyn voor den Hemel en voor de Zaligheyt. Want | |
| |
de sorgen, de welke men alsdan buyten tyde heeft; trekken het gemoet af van Godt; sy beletten de bekommeringe voor de Zaligheyt van de Ziele; en sy wentelen hun geest in de sorgvuldigheyt van de weerelt. Alsoo verliesen sy ellendelyk, den korten en seer kostelyken tyt, die sy noch hebben, en die sy alleen moesten besteden, om Godtsalig te sterven.
Voorts in het maken van een Testament, draegt daer besonder sorg voor, dat het regtmatig, Godsdienstig of deugdelyk, en niet duyster maer klaer sy: op dat het niet mag dienen om geschillen te zaeyen, maer om die weg te nemen, ende tot vreedsamigheyt. En voor al schikt soo van de goederen, aen u door my geschonken; dat gy ook toond, dat ik u daer over niet gestelt heb als Heer, maer tot een Bedienaer om die wysselyk uyt te reyken. Sekerlyk soo gy op my, geen agt slaet, van wien gy het al hebt; soo syt gy te ongeregtig ende te ondankbaer. Is 't dat gy voor u selven ondeugend zyt, en spaersaem voor uw eyge ziel; voor wie sult gy goed wesen? Het allerbeste is: Dat gy de tydelyke goederen soo besteed, dat gy daer door niet moogd verliesen, ja, dat gy daer mede komt te winnen, de Eeuwige.
Den Mensch. Ik ben naekt gekomen uyt het lichaem van myne Moeder, en ik sal naekt wederom heenen gaen. Ik hebbe in de weerelt niets gebragt; buyten twyvel ik daer ook niet kan uytdragen. Wat sal het my dan in de ure van myne doot baten, gout of silver of de ganse weerelt te besitten; soo ik myne Ziele ver- | |
| |
liese? och of ik met myn goet, myne ziele mogt verlossen! maer gy ô Heere, en hebt myne goederen geensints van noode: immers gout, silver, de aerde, en al dat 'er in is, het behoort u al toe. Wat sal den mensch aen Godt geven, die het al heeft, en geeft?
Christus. Daerom sult gy altyt arme met u hebben. Ik houde, gelyk aen my gedaen, al het gene dat gy doet aen eenen van myne minste. De handen van de arme zyn myn schatkist; dat gy daer in legt, sult gy vinden. Maer de ryke menschen sullen haeren slaep slaepen; en niet vinden, in hunne handen. Doet dan goed aen uwen vrient voor uwe dood; en geeft aen de arme, naer uw vermogen. Maekt met den Mammon der ongeregtigheyt, de arme tot uwe vrienden; op dat sy, als gy te kort sult schieten, in de eeuwige wooninge u moge ontfangen.
Maer, ô blinde en dulle gierigheyt van de menschen! sy vergaderen schatten; en sy weten niet, voor wie. Sy sullen naer hun dood, een erfgenaem hebben, die sy niet weten of hy wys of sot sal wesen: die een Heer sal syn, met hun arbeyt; en verteren, daer sy soo om gesweet hebben. Is 'er wel iet dwaser? en nogtans houden sy niet op, van te arbeyden: hunne oogen syn noyt versaet met rykdommen: en sy peysen soo veel niet, dat sy eens seggen: Voor wie arbeyd ik, en doe myne Ziele, te kort? En siet, daer komt eenen vremdelink, die verslint al, dat door de gierigheyt by een vergadert is, en ontrocken aen den noot van de arme. Dit selve gebeurt soo, door myn regtvaer- | |
| |
dig Oordeel, op dat die Gieregaerts, de welke de rykdommen soo bemint hebben, self geen genot 'er van souden hebben; en niet, als quellingen en overvloedige sorgen, om de goederen te vermeerderen en te vergaderen, en hunne rykdommen in het leste voor ander agter te laten.
Den Mensch. Maer soud het niet genoeg wesen, ô Heere, waert dat sulke menschen groote almoesse deden naer hun dood; dat sy groote goederen aen de Kerken gaven, en treffelyke graf-stede of werken lieten opregten?
Christus. Wat is dat anders, dan, gelyk als de mage soo overlast is, dat'er niet meer in en kan; het overtollige met een walge uytwerpen? wat is dat te agten, datmen geeft het gene men niet kan mede-dragen, nog voorder gebruyken; en het welk men, 't sy datmen wil of niet, evenwel moet verlaten? alle aelmoesse, is my wel aengenaem, dog met dit onderscheyt; dat eenen penning van iemant, die nog leeft en gesont is, my dikwils aengenamer is; als hondert van iemant, die gaet sterven. Want ik en lette soo seer niet op het gene dat men geeft; als op het herte, of op de liefde, waer mede men het geeft. Dog hoe veel klaerder blykt dese niet in die gesont syn, als in die op sterven leggen: en die den noot, dat sy hun goet moeten gaen verlaten, meer milde maekt, als eenen vryen wille, en als eene vrywillige barmhertigheyt. Siet dan toe, dat gy niet bedrogen, nog verleyt en wort door de gemeyne dwaelinge der menschen, te weten, dat sy liever hebben door eens anders, als door hunne eygen handen te wille geven.
| |
| |
Hoe vele weet ik 'er, die de arme, de welke sy dagelykx sagen, voor by gongen, ja self hun stuers en onbeleeft, tegen dese hielden: die nogtans Testamenten maekten, in welke sy schynden te hebben wille sorgvuldig syn; op dat de arme naer hun dood, ja self vele eeuwen lang souden gespyst en geholpen worden. Maer meynt gy, dat sulke daer toe gedreven worden uyt een opregt insigt, en in hun hert geraekt syn geweest, om de arme te besorgen? dat sy de werken van liefde en barmhertigheyt om mynen 't wille, ter harte genomen hebben? Ik segge (want ik wete, wat in den mensch omgaet): die met sulk eene gierigheyt, in hun goed blyve sitten, dat sy by haer leven onbarmhertig syn en spaersaem over de armen, maer als sy gaen sterven, dan eerst mildadig en goedhartig worden: dat sulke, seg ik, het ook dan nog niet soude geven; mogten sy self, haer goederen langer blyve besitten. Maer wat raed: om dat sy, die sonder goede lof en met een quade naem (gelyk de gierigaerts eygen is) geleeft hebben in haer tyd; ook niet anders dan konne mede-dragen: soo soeken sy nog, na haer dood op die manier een goede naem en faem agter te laten.
ô Ellendige! wie heeft uwe oogen soo betovert, dat sy dat bedrog niet en sien? daer en kan geene meerdere blintheyt gevonden worden onder de Son. Gy maekt het wel goed voor de oogen van de menschen: maer sult gy ook de myne bedriegen, de welke, klaerder synde als de Son, doorstralen het binnenste van het hert? Is 't dat, die het goet van dese weerelt be- | |
| |
sit, uwe broeders siet gebreck lyden, en uw ingewant van barmhertigheyt voor dese sluyt; hoe blyft de liefde Gods in u? Is 't dat seg ik, de arme u niet en bewegen, welkers ellenden, hongers-noot, en naektheyt gy met uwe eygen oogen siet; wie kan gelooven, dat gy beweegt wort door het gebrek van die arme, de welke gy noyt sult sien? Komt dog de tegenwoordigheyt van een voorworp, niet kragtiger de oogen en sinnen te bewegen, als de enkele inbeeldinge? of betrouwt gy misschien meer op de oogen en op de handen van andere; als op de uwe? ô, Hoe wel soude de noot der arme, versorgt wesen: waert dat elk ryk mensch liever onderhield, de armen van syn eygen tyd; als wel, die naer syn dood sulle volgen!
Den Mensch. Maer hebt gy ons voor desen niet vermaent, ô Heere, dat wy van onsen overschot, soude aelmoessen doen? Waer 't nu dat ik by myn leven te mild was aen den armen, en daer naer, ik het self van doen mogt hebben: soude dat wel en wysselyk gedaen wesen? Ik sal dan liever geven, als ik seker weet, dat ik genoeg heb; en er seker wat sal overschieten: dog men kan dat niet weten, ten sy men op syn sterven is.
Christus. Meynt gy, dat dien, den welken het gevogelte des Hemels spyst; die de vier voetige dieren het voedsel geeft, en ook de jonge der raven, die hem aenroepen: u sal verlaten, als gy uyt eene liefde, my spyst in myne litmaten? gy kranke van geloove, waer aen twyffelt gy? dog dit is de voorsigtigheyt des vleeschs, en van de kinderen deser weerelt: | |
| |
maer de Godvrugtige, de welke de kennis hebben, van op Godt te betrouwen, syn mildadig tot de arme; en nogtans versekert, en gerust, dat sy geen gebreck sullen lyden. Heb ik immers niet geseyt, Geeft, en u sal gegeven worden. Die aen de arme geeft; en sal geen gebreck hebben. Die den armen barmhertigheyt doet; leent aen den Heere: die hem ook het geleende sal wedergeven. Die spaersaem zaeyt, sal spaersaem maeyen. Die in segeningen saeyt; sal ook in segeningen maeyen. Dog die het saet aen den Zayer verleent; die verleent ook brood tot spyse: en hy sal u gesaysel vermenigvuldigen.
Wat syt gy dan beanxtig, daer gy sodanige beloften hebt? Dat gy te doen had met eenen Jood, of woekeraer; en dat gy synen hantschrift had: gy soud daer mede gerust syn: en siet, ik onderteekene myne beloften met myn eygen hantschrift, dat is, met myne H. Schriftuer; en gy mistrouwt nog!
Maer dat het soo sy; dat ieder een mag voorsien, dat hy self geen gebrek en lyt, maer aelmoessen te geven. Ik en verwyse geene redelyke voorsienigheyt: nog ik gebiede ook niet, dat gy het al, op eenen keer soud weg geven. maer hoe vele syn'er dog, die de rekening van 't geen sy nodig hebben tot hun staet ende verteeringe, opmaken volgens den rigt-snoet van goede reden; en niet soo seer volgens den drift van eyge sinnelykheyt des vleeschs? Daer van vind men soo vele overdadige voor haer eyge selve, en quistige in onnutte en onnodige dingen; en nogtans ook spaersaem, over de ar- | |
| |
me en behoeftige. Maer voor u: Zyt so barmhertig, als gy vermoogt. Hebt gy veel; geeft overvloedig. Hebt gy weynig; tragt ook van dat weynige, met goedhartigheyt iet mede te deelen.
Wat die dingen aengaet; die gy aen een ander wilt overlaten om voor u te doen: soekt dat maer, self te doen. Want (gelyk den Godvrugtigen Joan. Lansbergius seyd): Komt gy stervende, ter helle te dalen: wat kan u dan baten die beschicking in u Testament, de pragt van u uytvaert, de aelmoessen ende de Heylige Offerande naer uw dood self? Doet my van alle dese dingen liever een Sacrificie, terwylen gy nog leeft: op dat gy niet alleen verlost mag worden van uwe sonden; maer daer door soo op wassche in deugde, dat gy niet en komt in de verdommenis; maer door mynen bystant vry synde van sonden, tot het laeste toe mag volherden in goede werken.
Doet nu dan, ô allerliefsten, al dat gy kont; en betrouwt op geen vrienden of naeste; nog en stelt uwe Saligheyt niet uyt tot een toekomende tyd. Want de menschen sullen u al eer vergeten hebben, als gy wel meynt. Het is beter nu in tyds te voorsien, en iet goets voor uyt te senden; als te betrouwen op een anders bystant. Is 't dat gy nu, voor u selven niet besorgt syt; wie sal dog daer naer voor u besorgt wesen?
Koopt dan uwe sonden nu af met aelmoessen, terwylen gy nog gesont en jeugdig syt. Eene toortse die voorgaet, ligt iemand meer in duysternisse; als vele, die van agtere komen. Geeft | |
| |
van het uwe, terwylen het u nog toe behoort. Want naer uw dood, sal het uwe, iemant anders toe-behooren, en een ander daer over meester wesen, en het sal ook soo opregtelyk niet uytgekeert worden, als gy wel meynt.
Al dat de weerelt raekt, blyft in de weerelt; de gedane barmhertigheyt alleen gaet mede met de overledene. Is 't dat gy dese nu veronagtsaemt; soo sullen mogelyk uwe sonden u geleyden, en brengen ter plaetse; daer de aelmoessen, die naer volgen, of andere middelen, u niet sulle konnen uyt-halen. Maer een aelmoesse, die in tyd gedaen is, verlost u van de sonde, en van de dood, nog sy laet de Ziele niet gaen in de duysternisse, maer doet haer de genade vinden, en het eeuwig leven. Voorwaer dien is geluk-salig, den welken hem over den armen en ellendigen, verstandelyk draegt: den Heere sal hem op den quaden dag bevryden. Daerom seyde een myner Dienaren met een goed betrouwen, en gelyk ook waer is. Ik heb noyt gelesen; Dat die gaern ge-oeffent heeft de werke van barmhertigheyt; een quade dood gestorven is. S. Hieronymus.
Den Mensch. Het is waeragtig, Heere; al dat gy geseyt hebt; en ik en weet daer niet tegen te seggen: al is 't dat den gierigaert, en die niet betragte als hun op de weerelt te verheffen, dit niet gaern hooren; en met droefheyt, seggen in hun herte: Dit syn harde woorden, en wie dan dese begrypen? gelyk dien ryken deed; aen den welken als hy u vraegde: Wat hy moest doen om volmaekt te wesen; Gy antwoorde: Dat hy soude verkoopen al dat | |
| |
hy hadde, en het aen den arme geven, en u volgen.
Christus. Daer uyt kont gy oordeelen, hoe moeyelyk dat het is voor eenen ryken, in den Hemel te geraken. Wee aen de ryke, de welke hier hun troost hebben, en nog hard syn tegen hun even-mensch. Daer en is niet erger, als het gelt te beminnen: want sulke souden ook om het geld, hun Ziele verkoopen. Wilt gy geluckig wesen? Die is het, die het gout niet naer en loopt, en die syn betrouwen niet en stelt op gout nog op schatten! 'T is waer daer syn'er wynige soo op der aerde; maer syt gy, eenen van die weynige. Vergadert (seg ik) gy voor u, schatten in den Hemel; daer gy vry syt van dieven, en van motten. Laet andere, schatten vergaderen op de aerde soo veel, als het hun lust: dat sy haere naem verheffen in dese weerelt; syt gy maer te vreden, dat uwen naem geschreven is in den Hemel. Self de gedagtenis van die, de welke met haer goederen, hun naem hebben willen verbreyden op de weerelt, gelyk de Groote; is voor by gegaen, gelyk een gedruys. Het en gaet soo niet met Mannen van barmhertigheyt, welkers Godvrugtige werken niet te niet gaen. Hun gedagtenis is in segen; en de gansche vergaderinge der Heylige, sal van hunne aelmoessen vertellen.
Den Mensch. Neygt myn herte, ô Godt, tot uwe bevelen, en niet tot gierigheyt. Keert myne oogen af, op dat-se geen ydelheyt aen en sien: maer geeft my, dat ik sien mag, en kennen die allerydelste ydelheyt; te weten: Van voor een korten tyt overvloedig te hebben; en | |
| |
en in der eeuwigheyt gebreck te lyden. Van, Eenigen lof te soeken voor een oogenblik; en daer door een eeuwige schaemte te vergaderen.
| |
§. 8. Dat wy om den Heere genadig te vinden in onse Dood, het voor-af moete vergeven aen die ons beledigt hebben.
Christus. Het is een groot werk van barmhertigheyt, en ten uytersten nootsakelyk om wel te sterven; dat men niet alleen, mildelyk en geeft aen de arme; maer ook uyten herte vergeeft, aen syne vyanden. Want als den eenen mensch tegen den anderen, gramschap houd; hoe sal hy by Godt vergiffenisse moge soeken? Sult gy soo scherp opwegen eenig ongelyk dat uw even mensch u heeft aengedaen; daer gy my, met oneyndelyk swaerder beledigt hebt? Hoe soud' et met u gaen, waert dat ik u in 't kort daegde voor myn Regter-stoel, om alle uwe werken, met lampen te doorsnuffelen? soud gy het konnen onderstaen? soud gy op duysent een konnen antwoorden? Toont dan barmhertigheyt, de welke gy alsdan gaern soud vinden; nu ook aen uwen Broeder: want, met de mate daer gy mede gemeten sult hebben, sal-men u wederom meten. Hoe kont gy verwagten, dat ik voor u een genadigen Regter sal wesen, daer gy soo ongenadelyk en onversoenelyk handelt met uwen naesten? Let eens wel, op beyde dese schulden: te weten, Wat gy my schuldig syt, en wat uwen even-naesten, u schuldig is. Wat een verschil is hier niet?
| |
| |
Waert dat gy dit wel overpeysde, sekerlyk gy soud met hem handelen, gelyk gy wenscht, van my gehandelt te worden. Vergeeft dan uwen naesten, die u misdaen heeft: en ik sal u ook biddende, dan vergeven. Dog voor die geen barmhertigheyt doet; staet ook een oordeel sonder barmherticheyt voor de deur.
Den Mensch. Ik belyde, ô Heere, dat wy u dagelykx in vele dingen vergrammen: maer spaert my, ô Heere, nog en gaet in het regt niet met uwen Dienaer, want niet alle die leeft, sal voor uw aensigt geregtvaerdigt worden. Indien gy op onse ongeregtigheden agt wilt nemen, ô Heere; wie sal 'er bestaen! Vergeeft my myne schulden: ik vergeve het uyter herten om de liefde van u, aen myne schuldenaren. Want soo hebt gy my self geleert: als gy aen het Kruys stervende, voor uwe vyanden en beulen, den Vader gebeden hebt; en voor ons alle, hebt willen sterven, daer wy nog, uwe vyanden waren.
| |
§. 9. Hoe dat wy, na het voorbeeld van Christus Leven en Dood voor den Mensch, het onse ook voor den Heere moete geven.
CHristus. Ik heb u nu de maniere geleert, ô mensch, om wel en Saliglyk te sterven. Neemt dan de onderwysinge aen; op dat als den Heere vergramt mogt worde; gy niet verloren gaet met van den regten weg af te wyken. Daer is u nergens soo veel aengelegen, als: dat gy de wetenschap hebt, om wel te sterven: | |
| |
want, naer gy sult komen te sterven, daer uyt sult gy of eeuwig gelyk-salig of eeuwig ellendig wesen. Dog hier toe, dat gy wel sterven moogt: is 'er niet soo nootsakelyk, als wel te leven. Om dese twee dingen; heb ik myn leven en dood voor u besteed. Ik ben drie-en-dertig jaren en meer, op de aerde gesien geweest; en heb met de menschen omgegaen; u toonende een voorbeeld, hoe gy myne voetstappen moet naervolgen. Ik heb door vrese en benautheyt van de dood, bloed gesweet; om dat gy de dood niet soud hebbe te vresen. Ik heb ten laesten onderstaen de dood self: op dat gy soud' vry wesen van de schult van de eeuwige dood; daer gy pligtig aen waert. Siet, ô mensch, hoe seer ik uwen Godt voor u, gearbeyt heb. Seker dat ik met geheel den Hemel en de gansche aerde te scheppen, soo veel arbeyt niet onderstaen en heb. Want sprak dan maer; en het was 'er: geboot het maer; en het stont 'er geschapen. Maer om u te verlossen heb ik tegenspraek geleden in myne Woorden, verspieding in myne werken, bespottinge in myne tormenten, en lasteringe in myne dood; en dit al, om uwen 't wille. Siet, hoe ik u bemint heb! Let dan ook toe: hoe gy moet leven en sterven; op dat eenen soo grooten prys van verlossinge niet verloren gaet; en al mynen arbeyt voor u, niet vrugteloos en sy.
Den Mensch. Voorwaer hy verdient te sterven, ô Heere, die voor u weygert te leven. Wat sal ik den Heere vergelden voor al dat sy my gedaen heeft? al had ik alleen alle de levens van alle de menschen; alwaer dat ik al- | |
| |
leen lyde alle de tormenten; die sy al te samen oyt geleden hebben, lyden, of sullen lyden: wat soud dit wesen, vergeleken by het gene dat gy voor my geleden hebt? soo veel de Hemelen hooger syn als de aerde: soo veel verhevener is geweest uw Leven by het onse; en nogtans soo hebt gy dit ten besten gegeven voor het onse. Al gaf ik u dan, ô Heere, al dat ik ben, al dat ik kan; soud dit wel meer wesen, als eene kleyn sterreken vergeleken by de Sonne; als eenen druppel water, vergeleken by een gansche riviere; als een kleyne steen, vergeleken by eenen ganschen berg? Wat gelykenis is'er tusschen het eyndige, en het oneyndige? Ik en heb niet, als twee myten; te weten, myne Ziele, en myn Lighaem: of laet ik liever seggen, een myte; te weten, myne Wille: en sal ik desen niet geven, om te volbrengen den wille van dien; den welken, soo Groot synde, syn selven ten besten gegeven heeft voor my, die soo kleyn ben: die my met soo vele weldaden voorkomen heeft; en om my geheel af te koopen, syn selven geheel gegeven heeft?
Onderwerpt dan, ô Jesu, aen u, dat weynig, dat gy my gelieft hebt te maken; en ontfangt, bid ik u, het overig van de jaren, die ik nog te leven heb. En rakende de gene die ik verloren heb, al levende; om dat ik een verloren leven geleeft heb: en wilt, ô Heere, een vermorselt, en vernedert herte, niet verstooten. Myne dagen syn verdwenen als eene schaduwe, en sonder vrugt voor by gegaen: het is onmogelyk dat ik de selve wederom roepe.
| |
| |
Doet my de gunste, dat ik-se mag overdenken in de bitterheyt van myne Ziele. Voor het laeste dan vraeg ik u; dat ik Godsaliglyk mag sterven; op dat ik de barmhertigheden des Heere, in der eeuwigheyt mag loven.
Christus. Ik en sal een gekraekt riet niet verbreken; en een lemmet dat nog rookt, niet uytblusschen. Zyt maer getrouw tot 'er dood toe. Want ik heb geen vermaek in het verderf van die sterven. Beveelt uwen handel aen den Heere: betrouwt op hem; en hy, sonder wie niet een hair van uw hooft en sal verloren gaen; sal het, wel maken.
| |
§. 10. Een volkomen overgevinge des Menschs, van syn Leven en Dood, in de handen des Heere.
DEn Mensch. Ik sal nu in vrede slapen en rusten, ô Heere, nu ik wete uwe soo groote liefde; nog wil meer benauwt wesen door eene liefde tot het leven, of door eene vrese, van te sterven. Gy hebt myn welvaeren in uwe handen: neemt al myne sorge, op u; mits gy voor my besorgt syt; en dat alle de hairen van myn hooft, voor u, getelt syn. Gy hebt my palen gestelt, daer ik niet sal mogen over gaen.
Gy syt den Heere, doet dat u goet dunkt voor uwe oogen. En wie ben ik om te seggen: Waerom doet gy dit soo? Uwen wille sal dan den mynen wesen. Is 't dat gy wilt, dat ik leve, myn hert is bereyt, ô Godt; maer vermeerdert in my uwe gratie, op dat ik u ge- | |
| |
trouwer diene. Is 't dat u gelieft, dat ik sterve; ik ben daer toe ook bereyt: maekt maer, dat mynen geest aengenomen word in vrede. Gy, ô Christe, syt myn Leven; en het Sterven, is my een gewin. Indien my gegeven wort, nog langer te leven; ik sal leven voor u, dat is, tot uwer eere en glorie. Is 't dat het u gelieft, dat ik sterve; de dood sal voor my een gewin wesen: want ik u dan besitten sal; en dien genieten, den welken myne Ziele bemint, en die sy tot nu toe gesogt heeft. Al ging ik dan in het midden van de schaduwe des doods, ik en sal geen quaet vresen; om dat gy, met my syt. Ontfangt my dan volgens uwe toesegginge; (want gy hebt geseyt; Ik en wil de dood van den Sondaer niet): en dat ik leve; nog laet my over myne verwagtinge, beschaemt blyven. Dese genade ook alleen, vrage, en verwagte ik van u, ô Heere: dat, als het u sal gelieven, dat ik sterve, 't sy heden, 't sy morgen, 't sy in het midden van myne jaren, 't sy in een hoogen ouderdom; ik altyt, in uwe gratie mag sterven. Verligt myne oogen, op dat ik noyt in den slaep des doods en valle, en dat mynen vyant niet seggen mag, ik heb hem overmeestert. Myne Ziele beveel ik, Heere, in uwe handen: gy hebt my verlost, ô Heere, Godt des waerheyts! ik ben den uwen, Heere, 't sy levende, 't sy stervende, dat uwen wille in my geschiede: en laet my nimmermeer , van u afgescheyden worden, ô mynen Godt, mynen al!
|
|
Auteursrechtvrij