Logo DBNL
Lust-hof der zielen (1707)

Lust-hof der zielen

(1707)–Jacob Merler–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Leeringe ende onderregtinge van het H. Sacrificie der Misse in sig selve; volgens het H. Concilie van Trenten aen de XXII. Sittinge.

I. Capittel.

NAdemael onder het Oude Testament, volgens de getuygenis van den Apostel, om de swakheyt van het Levytsche Priesterdom, de volkomentheyt niet en was; soo heeft 'er behooren, Godt de Vader der barmhertigheyt dat soo schickende, een ander Priester opstaen na de order van Melchisedec, onsen Heere Jesus Christus: die magtig soude syn, soo vele 'er te Heyligen waren, die alle te voltoyen ende tot de volmaektheyt te brengen. Dien Godt ende onsen Heere dan, al schoon hy sig selven eens op den Autaer des Kruys, met tusschen-kominge van de doot, aen Godt den Vader stond te offeren, om aldaer de eeuwige verlossinge te bewerken. Om dat nogtans door de doot, syn Priesterdom niet moest worden te niet gedaen: soo heeft hy in het laetste Avond-mael, op die nagt als hy gelevert wierd; op dat hy aen syn uytverkoorne Bruyd de Kerk, soude naerlaten, gelyk de natuer der menschen ver-eyscht, een sigtbaer sacrificie ofte offerhande, waer-door dat bloedige, dat eens aen het Kruys te verrigten was, soude worden vertoont; en de geheugenis daer van tot het eynde des werelts soude blyven; en de Zaligma-

kende kragt daer-van soude moge toegevoegt worden, tot vergiffenisse van die sonde, die ook dagelyks onder ons begaen worden: soo heeft hy, sig verklarende Priester gestelt te wesen in der eeuwigheyt na de order van Melchisedec; syn Lighaem en Bloed onder de gedaenten van Brood en Wyn, aen Godt den Vader op-ge-offert, ende onder de tekenen van die dingen ook over-gegeven om te nuttigen aen de Apostelen, die hy als dan tot Priesters des Nieuwe Testaments aenstelde: en mede door dese woorden, Doet dit tot myn 'er gedenkenisse; de selve bevolen en hunne na-volgers in het Priesterdom; Dat sy het soude opofferen. gelyk de Catholyke of Algemene Kerk dat altyd soo verstaen en geleert heeft. Want na dat Hy ge-eeten had het oude Paesch-Lam, 't werk ter geheugenis van den uytgang uyt Egypten, de menigte Kinderen van Israël offerde; soo heeft hy tot een nieuw Paesch-Lam in gestelt, syn selven, om van de Kerk door de Priesters onder sigtbaere tekenen op-ge-offert te worden, ter gedagtenis van syn aenstaende doorgang uyt dese weereld; als hy door het uytstorten syns Bloeds ons heeft afgekogt, en onttrocken uyt de magt der duysternisse ende overgebragt tot syn ryk. En dese is ook die suyvere offerhande, welke door gene onwaerdigheyt of boosheyt van die se offeren, besmet kan worden; den welken, den Heere door Malachias heeft voorseyd, dat aen syn Naem, die groot soude wesen onder de Heydenen, sy suyver, op alle plaetse soude worden op ge-offert: en den welken den Apostel Paulus duydelyk te kennen

geeft, schryvende aen de Corinthianen, dat hy seyd: Dat sy, die door me-deeling van de Tafel der Duyvelen besmet syn, niet mogen deelagtig worden van de Tafel des Heere: door de Tafel, op beyde plaetse, den Autaer verstaende. Eyndelyk soo is het dese offerande, die soo ten tyde van de natuer als van de wet, afgebeeld wierd door verscheyde gelykenisse en verbeeldinge van offerhandens: als de welke, al het goet dat door die beduyt is, gelyk een voltoyinge en volmakinge van die alle, komt te behelsen.

II. Capittel.

ENde dewyl in dese Goddelyke offerhande die in de Misse verrigt word, die selve Christus vervat ende onbloedelyk op-ge-offert word, die sig selven op den Autaer des Kruys eens bloedig heeft op-ge-offert: soo leert het Heylig Concilie, dat die offerhande waeragtelyk is versoenende: en dat het door die geschied, dat, by aldien wy met een waeragtig hert ende opregt geloof, met eene vrese ende eerbiedigheyt, rouwig en boetvaerdig tot Godt komen; wy barmhertigheyt verkrygen ende genade vinden, daer wy hulp van doen hebben. Want den Heere door dese offerhande versoent synde, genade en de gave van boetvaerdigheyt verlenende; ook groote sonde en misdaden komt te vergeven. Terwyl het een en de selve Slagtoffer is; als ook den selven Offeraer, nu door den dienst der Priesteren; die, als dan sig selven aen het Kruys heeft op-ge-offert: de ma-

niere van de offeringe, alleen verscheyde synde. Van welke bloedige offerhande, seg ik, men de vrugten, door dese onbloedige overvloedelyk komt te genieten: verre van daer, dat aen die door dese, eenigsints word gekrenkt of te kort gedaen. Waerom die volgens de overleveringe der Apostelen ook wettiglyk word opgedragen, niet alleenlyk voor de sonden, straffen, voldoeninge en ander noodwendigheden der geloovige die leven, maer ook die in Christus gestorven syn.

III. Capittel.

ENde al schoon de Kerk gewoon is, somtyds eenige Misse te doen ter eere ende geheugenis van Heyligen: sy leert nogtans niet, dat men aen dese, de offerhande soude opdragen, maer aen Godt alleen die haer-liede gekroont heeft. Daerom seyd de Priester ook niet tot Petrus of Paulus, Ik drage u, de offerhande op: maer Godt dankgevende over hare overwinninge, versoekt hy hun voorspraeke; op dat sy voor ons gewaerdigen te bidden in den Hemel, der welker gedagtenis wy houden op der aerde.

IV. Capittel.

ENde gelyk Heylige dingen, Heyliglyk behooren bedient te worden; ende dit Sacrificie het Aller-Heyligste is: soo heeft de Catholyke of Algemene Kerk, op dat het selve waer-

diglyk ende eerbiediglyk soude opgedragen ende ontfangen worden; van over vele eeuwen opgestelt een Heylige Canon, of vasten regel die soo suyver is van alle mislag, dat daer niets in begrepen word, dat niet ten hoogsten, sekere Heyligheyt en Godsdienstigheyt smaekt, ende de harten tot Godt opregt van die offeren, want sy bestaet en uyt woorden des Heere self, en uyt overleveringe der Apostelen, en mede uyt Gods-dienstige instellingen van Heylige Pausen.

V. Capittel.

AEngesien ook de natuer der menschen sodanig sy, dat die niet gemackelyk sonder uytwendige hulp-middelen kan op-geheft worden, tot aendagtige bemerkinge van Goddelyke saken: soo heeft daerom de goedertierne Moeder, de Kerk, ingevoert eenige gebruyken, als te weten, dat sommige dingen in de Misse overluyd, andere in stilte soude uytgesproken worden. Sy heeft ook volgens Apostolische gewoonte, ende overleveringe daer by gevoegt, eenige Ceremonien of Kerkelyke dienst pleginge, als van Geestelyke segeninge, ligten, wierooken, klederen en veel ander diergelyke dingen: waer door de heerlykheyt van soo groote offerhande soude worde aengewesen; en de herten der gelovige, door dese sigtbare tekenen van Godsdienstigheyt en Godvrugtigheyt, soude moge worden opgewekt, tot beschouwing der aller-hoogste saken die in dese offerhande verholen syn.

Maniere op de Misse te hooren, volgens de Ceremonien en gebeden der H. Kerk.

DEn PRIESTER, niet tegenstaende CHRISTUS selve in het H. Sacrificie der Misse den voornamen Hogen-Priester is en Offeraer, als ook de Offerande self; bekleed alhier de plaets van CHRISTI Persoon op aerde. Hy is ook als den Mond, den Tolck en den Gesant der Christene. Hy spreekt Godt aen; bid, en looft hem. Hy draegt het Sacrificie op, voor de Saligheyt van al het volk; dog voornamentlyk voor die daer tegenwoordig syn, ende haer intentie vervoegen by de syne.

Het Priesterlyk en Kerkelyk gewaed, als ook geheel het beloop der Misse, dienen, om ons te kragtiger in te drucken het gansche Lyden CHRISTI, ende om den mensch op te wekken, tot allerley Heylige versugtinge.

Als voor eerst, Den geschooren KRUYN des Priesters, doet ons gedenken CHRISTI Doorne Kroon.

De AMICTE of den doek, die den Priester boven den hals doet: doet ons gedagtig wesen den doek daer de Joden het gebenedyde Aengesigt van CHRISTUS mede bedekt hebben.

De ALBE of het witte lange Kleed dat den Priester aen heeft; doet ons gedagtig wesen, het wit kleed 't welk Herodes CHRISTUS dede aendoen, om hem te doen bespotten.

Den GORDEL daer den Priester mede omgord is ; betekent de koorde met welke syn H. Lighaem gebonden wiert in het hofken.

Den MANIPEL: die als een band, den Priester, aen-syn linker hand heeft hangende, betekent de banden met welke JESUS handen syn gebonden geweest.

De STOOL; die den Priester om den hals ende voor, kruys-wys over de borst laet afhangen: betekent de banden welke men JESUS om den hals gedaen heeft, als hy syn kruys dragende, ging naer den Berg van Calvarien.

Den CASUYFEL of het Opper-klaad dat den Priester boven de Albe aendoet; betekent het purperen kleed 't welk CHRISTUS van de Soldaten wierd aengedaen in het huys van Pilatus. 'T KRUYS 't welk gestelt is van agteren op dese Casuyfel, vertoond ons dat houte Kruys het welke CHRISTUS gedragen heeft op syn gebenedye schouderen, en daer Hy, voor ons, onnosel is aengehangen.

De KELK wyst ons aen, dien Kelk die JESUS CHRISTUS in syn laetste Avond-mael gebruykt heeft; als ook, geeft te kennen, die bitteren Kelk van droefheyt, den welke JESUS CHRISTUS om onse Saligheyt heeft wille drinken.

Den CORPORAEL-DOEK, en de andere witte dwalen of doeken, welke op den Autaer gebruykt worden; betekenen de witte Lyne doeken, in de welke het H. Lighaem van CHRISTUS geleyt wierd.

Den AUTAER om daer-op aen Godt Sacrificie te doen; betekend ons CHRISTUS

die den Offeraer en Offerande self is, ende door wien, alle Offerande moet op-geoffert worden.

Het CRUCIFIX op den Autaer, vertoont ons de kruyssinge van CHRISTUS op den Berg van Calvarien.

De KANDELAREN en WAS KEERSEN, tot ver-eeringe van soo groot Mysterie; vermanen ons te wesen als Ligten door geloove en goede werken, ende brandende tegens de komste des Bruydegoms.

De ORNAMENTEN tot bekledinge des Autaers, die, gelyk ook den Casuyfel, op besondere tyden en Feest-dagen, van Coleure verandert worden.

Daer van geeft ons de WITTE COULEUR te kennen een Geestelyke blydschap, ons opwekkende tot danksegginge ende lof; als ook om in suyverheyt Godt te soeken. Daerom word die gebruykt op Kermis, Paesschen, in het Octaef van het H. Sacrament, als mede op de Feest-dagen van de H. Moeder Gods en der H.H. Confessoren.

De ROODE COULEUR word gebruykt op de Pinxter-dage, ende op de Feest-dagen der H.H. Martelaren en Martelaressen: ter gedagtenisse, den H. Geest sig vertoonde in vierige tongen, ende de herten der geloovige ontsteekte met vier en liefde: als ook om het uytstorten van hun Bloed, in de Martelaren.

De VIOLETTE COULEUR word gebruykt in den Advent, den Vasten, en andere dagen als men sig ver-oodmoedigt om penitentie te doen, ende sig bereyd tot de naest-komende Feest-dagen.

De GROENE COULEUR gebruykt-men gemeenlyk op alle Sondagen, en andere dagen des Jaers die geen Feest-dagen syn. Om ons te vermanen, hoe dat wy als jeugdige Boomen in CHRISTO ge-ent synde, niet mogen dorre worden, maer dagelyks aengroeyen en bloeyen in allerhande deugden en goede werken.

Eyndelyk de SWARTE ornamenten worde gebruykt op den goeden Vrydag, den Aller-Zielen-dag, ende wanneer men voor de Overledene Misse van Requiem leest; om also tot een meerdere droefheyt, medelyden ende gedagtenisse des doots, opgewekt te worden.

De SCHILDERYEN en BEELDEN op, ende om den Autaer, stellen ons voor oogen de voornaemste geschiedenisse van onsen Godsdienst, ende Christi getrouwste Dienaers op aerde: om also onse behoorlyke aendagtigheyt en yver, te beter op te wecken.

Tot de Besondere Deelen in de Misse.

Als den Priester in het begin tot, en van den Autaer gaet.

ALs den Priester eerst regt tot den Autaer gaet; daer kan men sig verbeelden: Hoe Godt den mensch eerst geschapen heeft in regtvaerdigheyt, en onnoselheyt, door welke den mensch een vryen toegang hadde tot Godt.

En als den Priester korts daer naer komt tot beneden den Autaer; wort daer door betekent: Hoe dat den mensch niet lang gebleven is in

syne eerste onnoselheyt: als ook de diepte van onse miserien en bedorvenheyt.

En als hy hem eerbiedig neder-buygt voor den selven; wort betekent die neder-stortinge van Jesus Christus: die belast synde met de sonden van de gansche weerelt, in het Hofken van Oliveten is plat ter aerde gevallen, en in eenen stryt gekomen synde; Water en Bloed sweete. Gy sult op dien tyt, dit wat konnen overdenken; en by u selven seggen: Heere, Hoe soud ik nog konnen sonden bedryven, die u soo veel bitterheyt en smerten gekost heb!

Ten tyde van de Confiteor, en daer na.

HIer kan men oeffenen de belydenisse, en versakinge syner sonden met een opregt rouwig hert, ende kloppinge op syn sondige borst. Daer na met hoope tot vergiffenisse der sonde, gaet den Priester naer den Autaer, den welken hy dadelyk kust; het gene ons kan doen gedenke de versoeninge van het menschelyk geslagte met Godt; als ook hoe¸ van Judas verraden is door eenen kus: en men kan tot dien eynde seggen:

Geeft my, dat ik u nimmermeer verrade, ô mynen Saligmaker: en dat 'er niet sy op der aerde, het welk my soude konnen bewegen, om u te verlaten! Gy hebt u selven over-gegeven aen uwe vyanden, om my van de myne te verlossen: Geeft dan dat ik, u niet wederom in de handen van de selve levere; nog myn selven wederom werpe onder hun slavernye.

Ten tyde van de Kyrie Eleyson.

'T Kyrie Eleyson: dat is, Heere ontfermt u onser, word driemael herhaelt tot Godt den Vader: dan driemael tot Godt den Soone; en driemael tot Godt den H. Geest. Waer door wy vermaend worden, om met de nederigste eerbiedigheyt onsen toevlugt te nemen tot Gods barmhertigheyt in al onsen noot.

Den Lofsang der Engelen: Gloria in Excelsis.

GLorie sy Godt in den Hoogsten. En op de aerde, vrede aen de menschen die van goede wille syn.

Wy loven u: wy gebenedyden u: wy aenbidden u: wy verheffen u: wy bedanken u om uwe groote glorie. Heere Godt! Hemelschen Koning! Godt! Almagtigen Vader! Heere Jesu Christe! eenige gebooren Soon! Heer Godt! Lam Gods, Soon des Vaders die weg neemt de sonden des Weerelts, ontfermt u onser. Die weg neemt de sonden des Weerelts, ontfangt onse gebeden. Die aen de regterhand sit des Vaders, ontfermt u onser. Want gy syt alleen Heylig: gy syt alleen Heer: gy syt alleen de Allerhoogsten, ô Jesu Christe, met den H. Geest in de glorie van Godt den Vader. Amen.

Ten tyde van Dominus Vobiscum, en de Collecte of Oremus.

ALs den Priester segt: Dominus Vobiscum: het welk te seggen is: Den Heere sy met u lieden; en dat het Volk antwoort: En dat hy sy met uwen geest. Dit geeft ons te kennen, hoe dat om dese H.H. Mysterien behoorlyk te volbrengen, den Priester en de geloovige hun sterkte by den Heere moete soeken; en niets grooter malkandere konne tot wenschen; als dat den Heere met ons sy.

In het Gebedt, dat den Priester daer naer doet, vertoont hy aen Godt de verscheyde nootsakelykheden, begeerten, of gevaeren van het volk, en van de geheele H. Kerke in het gemeyn. Daerom is 't, dat hy, eer hy dat begint, segt, Oremus, dat is, Laet ons bidden; om die daer tegenwoordig syn te vermanen, dat sy hunnen geest, en hun herte soude vereenigen, om gesamentlyk dat Gebedt aen Godt te doen.

Ten tyde van den Epistel.

ALs men den Epistel singt, of leest; die by naer altyd getrocken is uyt de boeken der Propheten, ofte der Apostelen: kan men sig erinneren eenige leeringe van Gods Propheten en syne Apostelen; om sig daer na te voegen, ende te gedragen.

Ten tyde van het Evangelie.

HEt Missael-boek word van de Zuyd-zyde des Autaers overgedragen tot de Noord-syde, om te betekenen dat de verkondiging des H. Evangelie van de Joden om haer ongeloovigheyt is overgevoert tot de Heydene. Gelyk op 't eynde der Misse, het Missael-boek wederom gebragt wordende aen de Zuyd-syde; betekend, dat op 't eynde des weerelts, de verkondiging des Christen Geloove (de Gelovige Heydene dat misbruykt hebbende) eens wederkeeren sal tot de Joodsche natie, die het selve dan met den geloove sal aen-nemen.

Met staet op, als men het Evangelie leest; om te betoonen, dat men bereyd is naer het selve te leven. Elk segent dan ook syn voorhooft, syn mond, en syn borst, met het teeken des H. Kruys: om daer mede te kennen te geven, dat men dese H. Leeringe wil in het herte dragen, in den mond hebben, en sonder beschaemt te syn, belyden. Als ook om daer mede van ons herte, van onsen mont, en van geheel ons Lighaem af te weeren de kragt der Duyvelen, de welke tragten weg te nemen dat saet uyt ons herte. Men kan Jesus Christus aenspreken met dese woorden.

ô Heere, gy syt Gods wege gekomen, als den eenigen Meester; die ook nog niet op en hout van ons door de schriften van uwe Evangelisten te onderregten: geeft my, het verstant om uwe Heylige wet te begrypen, en een vie-

rige begeerte om het gene dat gy my leert in het werk te leggen: op dat myn leven het Geloof niet ont-eere, dat ik met myne tonge belyde.

Den Credo onder de Misse.

IK geloove in eenen Godt. Almagtigen Vader, maker van Hemel en Aerde: en allersienelyke en onsienelyke dingen. En in eenen Heer Jesum Christum, den eenigen geboren Soone Gods, en uyt den Vader voor alle Eeuwen geboren. Godt van Godt, Ligt van 't Ligt. Waeragtig Godt van waeragtig Godt, geboren en niet gemaekt, van een substantie met den Vader, door wien alle dingen gemaekt syn: die om ons menschen, en om onse Saligheyds wille nedergedaelt is uyt den Hemel, en het vleesch heeft aengenomen van den Heyligen Geest uyt de Maget Maria, en is Mensch geworden. Hy is ook voor ons gekruyst onder Pontius Pilatus: hy heeft geleden, en hy is begraven, en hy is volgens de Schriftuur den derden dage verresen; en hy is opgeklommen ten Hemel. Hy sit ter regter-hand des Vaders. En hy sal weder komen met glorie om te oordeelen levende en dooden; wiens ryk geen eynde sal hebben. En in den H. Geest, Heer, en levendig makende: die uyt den Vader, en den Soon voort komt. Die met den Vader en den Soon samen aengebeden, en geglorificeert word. Die door de Propheten gesproken heeft. En een H. Catholyke, en Apostolyke Kerke. Ik belyde een Doopsel tot vergiffenisse der sonden. En ik verwagte

de verryssenisse der dooden, en 't eeuwig leven. Amen.

Ten tyde van het Offertorium.

WAnneer den Priester het Brood en den Wyn gereed maekt ende aen Godt opdraegt, om te moge dienen tot een soo Heylig en Goddelyke offerande: soo kan men bidden, dat den Heere onse herten ook wil Heyligen en suyveren, om te wesen Heylige Vaten en waerdige offerande, die met Jesus Christus aen den Hemelschen Vader opgedragen moge worden.

Ten tyde van de Hande-Wassinge ende Orate Fratres.

HEt wasschen van de handen vertoont ons, met hoe groote reynigheyt van Ziele dat wy die groote Mysterien moeten handelen: en dat wy Godt moete bidden, dat hy ons ook van onse minste vlecke, believe te suyveren.

Als den Priester segt: Orate Fratres, dat is, Bidt Broeders; schynt hy, gelyk als te mistrouwen van syn eygen selven, en syne krankheyt te belyden, en daerom vraegt hy den bystant der gebeden van alle die daer tegenwoordig syn: op dat sy alle te samen soude, dat Sacrificie aen Godt op-dragen. Die in de Misse syn moeten dan wel toe letten, dat sy ook Godtvrugtelyk volbrengen, het gene dat men van

hun versoekt: te weten dat sy aen Godt, den Priester self nevens het Sacrificie, ootmoedelyk opdragen; op dat dit mag wesen tot Saligheyt van de gansche weerelt. Sy konnen dan seggen.

Dat den Heere u hulpe sent van syn H. plaetse; dat hy u bescherme van Sion; dat hy alle uwe Sacrificien gedagtig sy, en dat uwe Brand-offeranden aengenaem syn! Dat den Heere het Sacrificie, dat gy gaet doen, uyt uwe handen aenneme tot glorie en lof van synen Naem, tot uw eygen bate, en tot voordeel van geheel de H. Kerke! Dat uwe Priesters met geregtigheyt bekleet worden, ô Heere! Och of dien, den welken ik nu sie aen den Autaer, om voor ons te bidden, en u vergiffenisse te vragen voor onse sonden; Heylig waere: om dat gy self, wiens bedienaer hy is, Heylig syt: op dat de reynigheyt van leven hem waerdig make, om aen uwen Autaer te dienen.

Tot Sursum Corda; dat is, De herten om hoog: met het antwoord: Wy hebbense tot den Heere.

ALs den Priester naer by komt aen de Daet, in welke eygentlyk het Sacrificie bestaet, begint hy dit met eene Voor-reden, in welke hy het Volk vermaent tot soo eene aendagtigheyt en eerbiedigheyt gelyk sulke groote Mysterien vereyschen. Daerom moeten wy, als hy ons opwekt, dat wy onse herte soude om hoog heffen, versaken alle aersche gedagten en sorgen, om

met het herte voortaen nergens te wesen, als in den Hemel. Wy moeten dan toe sien, dat wy niet en liegen, seggende, Dat wy het herte tot den Heere hebben; en onse gedagten ondertusschen leenen tot eenige beuselingen.

Den Sanctus, of Heylig, Heylig, Heylig: is den lof-sang de welke de Engelen met groote vierigheyt tot de H. Drievuldigheyt gestadig singen in den Hemel. Daer agter word gevoegt, 't geen de Kinderen der Hebreen songen, tot Christus op den Palmen-Sondag: waer door wy vermaend worden, dat wy met gebenedydinge en lof moeten gaen, tot dese hooge Mysterien.

De Prefacie, of Voor-reeden.

LAet ons dank seggen aen den Heere onsen Godt. In der waerheyd, dat is waerdig en regt, billik en salig, dat wy u altyd en over al dankseggen. Heyligen Heer! Almagtigen Vader! Eeuwigen Godt! door Christus onsen Heer: door den welken de Engelen uw Majesteyt loven, die Heerlykheden aenbidden, de Magten voor beven, die de Hemelen, en de Kragten der Hemelen, en de Salige Seraphynen met eenpaerlyke vreugd te samen vieren: met de welken wy bidden dat gy onse gebeden te samen gelieft aen te nemen, seggende met een ootmoedige belydenisse.

Heylig, Heylig, Heylig.

Heer Godt der Heyr-kragten; Hemel en Aerde syn vol van uw glorie, maekt Salig in den

Hooge! gebenedyd is hy, die komt in den naem des Heeren: maekt Salig in den Hooge!

Met den aenvang van den Canon.

HIer nu begind den Canon of de Vaste en on-veranderlyke regel die gehouden word in het H. Sacrificie. en syn de voornaemste deelen daer van, de Consecratie ofte Heyligmakinge, de Elevatie ofte Opheffinge der H. Hostie met de aenbiddinge des selfs: en de Communie ofte nuttiginge.

Tusschen dese komt den Priester den Autaer te kussen, eensdeels uyt eerbiedigheyt, gelyk als men kust het Evangelie boek; als mede om te kenne te geven, dat Christus (die door den Autaer betekend is) onsen Middelaer is, door wien wy menschen, met Godt de Vrede en de versoeninge verkregen hebben.

Den Priester gebruykt ook vele segeninge met het teeken des H. Kruys. Die menigte kruysinge betekenen dat overvloedig Lyden Christi; als ook, om menigvuldige segeninge van den Heere te verwerven door het Kruys en Lyden Jesu Christi. men kan bidden:

ô Vader der genade ontfangt goedertierelyk dese Offerande, de welke uwen dienaer u gaet opdragen. Aensiet uwen welbeminden Soone, en sy het Sacrificie indagtig, met het welk hy syn leven ge-eyndigt heeft. Stort uwe genade over de H. Kerke, en de Herders de welke dese bestieren; over onse Overigheden, bloed-verwanten weldoenders, en vrienden: ook over al de ge-

ne die my bedroeft hebben, of ik haer: eyndelyk over alle, die welke gy aen myne sorge bevolen hebt; en de gene die gy wilt dat ik bestiere in den weg der Saligheyt. Dat dese u allegader behagen, elk in synen staet; dat sy u allegader beminnen, eeren en vresen!

Ten tyde van de ELEVATIE.

ALs men het H. Sacrament opheft, moet men sig Jesus Christus voor oogen stellen, als hangende aen het Kruys, en hem aenbiddende seggen.

Gy hebt geseyt, ô Mynen Godt, dat, als gy boven der aerde sult verheven syn, gy het al tot u sult trecken. Trekt my nu tot u, ô mynen Godt: en, is 't dat ik wat graeg ben om tot u te komen, trekt my met een soet gewelt derwaerts! Dat al myn vermaek sy, den gekruysten Christus te kennen en te soeken: dat al myne glorie sy in het Kruys van mynen Saligmaker !

Ik sla op myn borst met den Publicaen, ô mynen Godt; dat het niet en sy sonder oplettentheyt nog uyt eene enkele gewoonte! Maekt dat myn herte vermorselt sy inwendig, terwylen ik op myn borst sla van buyten! Dat dit my verwekt om myne sonden te kennen, my selve te berispen, ende te bestraffen.

Als men den Kelk op heft. Het Bloed van uwen Soone roept vande aerde tot u, ô Hemelschen Vader; niet om u te bewegen tot vrake, maer om u te pramen, om ons te ver-

geven. Dat het dierbaer Bloed van uwen Soone, de Medecyne worde van onse qualen.

Naer de Elevatie; met den Priester.

WAerom wy Heer uwe Dienaers, als ook uw Heylig volk, gedagtig synde het Salig lyden van den selven uwen Soon Christus onsen Heer, als ook syn verryssenisse, daer en boven syn glorieuse Hemelvaert; soo offeren wy uwe heerlyke Majesteyt van uw giften en gaven, een suyvere Offerande, een Heylige Offerande, een onbevlekte Offerande, het Heylig Brood des eeuwigen levens, en den Kelk van de altyd-duerende Saligheyt.

Wilt dan uw genadig en helder gesigt hier op slaen, datse u aengenaem syn, gelyk gy gewaerdigt hebt voor aengenaem te ontfangen de giften van uw Kint den regtvaerdigen Abel, en de Offerande van onsen Aerts Vader Abraham, en die u op geoffert heeft uwe Opperste Priester Melchisedech, als een Heylig Sacrificie, en een onbevlekte Offerande.

Wy bidden u ootmoedelyk ô Godt, laet dese Offeranden door de handen van uwen Heyligen Engel brengen op uw verheven Autaer, in de tegenwoordigheyd van uwe Goddelyke Majesteyt, op dat wy altemael, die van desen Autaer deelagtig synde, het Allerheyligste Lighaem en Bloed van uwen Soon sullen genuttigt hebben, met alle Hemelsch segen en gratie mogen vervuld worden, door den selven Christus onsen Heer. Amen.

De gedagtenis voor de overledenen &c.

WEest ook, ô Heer! gedagtig uwe Dienaers, en Dienaressen N.N. die ons met het teken des Geloofs voor-gegaen syn, en rusten in den slaep des vredes.

Wy bidden u dat gy dese, en al die in Christo rusten, de plaets der verkoelinge, van ligt en vrede wilt geven, door den selven Christus onsen Heere. Amen.

Geeft ook aen ons sondige menschen, uwe Dienaren, die op de menigvuldigheyd van uwe barmhertigheden betrouwen, deel en gemeynschap met uwe Heylige Apostelen, en Martelaren, en alle uwe Heyligen: Onder welk ons geselschap, bidden wy, wilt ons aennemen, niet siende op de verdiensten, maer gevende quydscheldinge, door Christum onsen Heer. Amen.

Tot de tweede Elevatie.

Den Priester spreekt met verhevender stemme: Omnis Honor et Gloria. Dat is: U sy alle eer en glorie, en heft de H. Hostie met de Kelk teffens om hoog. Want Godt geen meerdere eere geschied, als door de opdraginge van syn Eenig-geboren Soon, onsen Middelaer, en Saligmaker; door wien wy ook, alle onse begeerte tot Godt moete senden.

Ten tyde van den Pater Noster.

MEn sal met een groote aendagtigheyt lesen den Vader ons: waer in volkomen begrepen is, het geen een Christen Mensch, van Godt te versoeken heeft, en men kan ook seggen:

Al is 't, dat wy niet verdienen uwe Knegten genoemt te worden; derven wy evenwel u, onsen Vader noemen, en ons loven uwe Kinderen; want gy ons de genade gedaen hebt, van ons aen te nemen door uwe Soone, den welken ons self vermaent, dat wy u met dien naem soude aenroepen. Kent de stemme van uwen Soone, ô Hemelschen Vader, die ons dat Gebedt self heeft voor-gestelt: geeft ons door hem, het gene dat wy door hem versoeken, en het welke hy ons ook, heeft leeren vragen. Geeft my dan, dat ik u mag beminnen, u mag ontsien, en eeren als mynen Vader, alle de dagen myns levens!

Ten tyde het breeken van de H. Hostie.

HEt breken der H. Hostie in twee deelen, moet ons doen gedenken; hoe de H. Ziele van Jesus Christus gescheyden is geweest van syn H. Lighaem. Waer van, 't eene deel op de Patene geleyt synde, van het andere een klyn stuxken gebrooken word, dat den Priester in de Kelk laet vallen; om te betekenen, dat na de Doot des Heere, syn gebenedyde syde nog ge-

weldig, is geopent door eene Lancie, ende Water en Bloed, daer uyt, geloopen is.

Tot den Agnus Dei.

MEt dese woorden, Agnus Dei, of Lam Gods die weg neemt de sonden des weerelts, welke St. Jan Baptist gebruykt heeft, als hy den Heere met den vinger aenwees; smeekt den Priester, dien selven Christus tot driemael, dat hy sig over ons ontferme; en vraegt, ten derden reyse: Geeft ons vrede. Men kan daer ook by voegen:

Het eerste woord, ô mynen Saligmaker, dat gy aen uwe Discipelen geseyt hebt, (als gy van de doot Verresen waert,) is geweest, om hun den Vrede te geven, die wy sonder nu noyt kosten hebben. Dat woort ô Heere, is ons ten uytersten aengenaem. O Hemelsch Lam: neemt onse sonden weg, de welke ons van u scheyden: op dat wy met u den vrede hebben in dit leven, en dat wy daer naer, in het ander overgaen tot dien onbegrypelyken vrede, die alle sinnelijke gevoeligheyt, en alle gedagten te boven gaet.

Tot Domine non sum Dignus, en de H. Communie.

DEn kus van vrede is een betoog van vereeninge en liefde, waer mede in het begin van de Kerke de Geloovige elkanderen omhelsden, eer sy de H. Mysterien ontfingen, seggende: Den vrede sy met u. Om aldus met een meerder betrouwen te konnen gaen tot dit Sa-

crament van vrede; naer dat sy ook onder malkandere alle haet en gevoelen, afgeleyt hadden. Dog om dat in volgende tyden daer uyt, eenig misbruyk gekomen is, heeft-men in plaets van dien Heyligen kus, den welken de Geloovige elkanderen gaven, eenig ander instrument, gebruykt 't welk sy dan noemde Instrumentum Pacis, en nu, het Peys.

Het welke nu den Priester, ende ook aen die daer tegenwoordig syn, somtyts voorgedragen word om te kussen: tot leringe, als dat de ware vrede en liefde haer beginsel van Christo moet nemen: ende dat, eer wy komen tot het nuttigen van dit Aller-H. Sacrament; een ver-eeniging, den vrede ende eendragt met ons even-naesten moete maken ende onderhouden.

Den Priester herhaelt ook tot driemael de woorden van den ootmoedigen Honderste Man: Heer ik ben niet waerdig dat gy komt onder myn dak: maer segt alleenlyk met een woord en myn Ziele sal gesond gemaekt worden. Aldus sig selve ende geloovige vermanende, tot verklyninge haers selfs ende tot grootmakinge des Heere, om waerdiglyk te ontfangen het Lighaem des Heere.

Het sal ook seer voordeelig te wesen, om met meerdere vrugte Misse te hooren, dat men niet na-laet, ter dese tyd de Geestelyke Communie te oeffenen. Dat is, dat men, terwyl den Priester en andere Communiceren; ook een rouwig hert, een levendig geloove, hoope en liefde in sig verwekke: en dat men wensche, door de kragt van het H. Lighaem en het H. Bloed van Jesus Christus, sodanig in Christo

ver-eenigt ende in-gelyft te worden; dat wy als eenen Geest met Christo mogen hebben, en noyt van Hem gescheyde moge worden. Men kan ook gebruyken het volgende Gebedt:

Ik ben hier als eenen armen, en als eenen Bedelaer voor de Tafel van soo grooten Konink, te weten voor de uwe, ô myn Verlosser. Als is 't dat ik weet, dat gy van den Hemel gekomen syt, om ons te komen besoeken; de kennisse even-wel, die ik hebbe van myne krankheyten ellenden weerhoud my met de daet, om u Heylig-Lighaem te ontfangen. Daerom seg ik alleen met den Hooft-man over hondert: Heere ik ben niet waerdig, dat gy onder myn dack komt; dog komt onsienelyker wyse in myne Ziele! Suyvert dese van alle gebreken, en verciert-se met alle deugden. Laet my ten minsten gelyk de kleyne hondekens, de bryselingen eten, die van uwe Tafel vallen! ô mynen Godt; is 't dat voor desen het aensien alleen van een koperen Serpent, geneesde; hoe en sal ik van de beten niet genesen worden, de welke ik van het helsch Serpent gekregen hebbe, u met een levendig geloove aensiende? Dat Serpent was voor desen, niet als een af-beeldsel, van welk gy de daet en de waerheyt syt. Is 't dat het raken alleen van den boort van uwen Rock ongeneeslyke siekten geheel geneesde; wat en moet ik nu van u niet hopen, ô mynen Godt? De schaduwe alleen van uwen Apostel, geneesde ontallyke menschen; en sal uwe eyge tegenwoordigheyt, ô mynen Saligmaker, het selve niet doen met myne Ziele?

Ten tyde, van Ite Missa est: dat is, Gaet henen: de offerande is gesonde, te weten tot Godt.

O Hemelschen Vader; de offerande, de welke gy ons gesonden hadt op der aerde, is nu tot u gesonden naer den Hemel: Dat sy u aengenaem sy, ô mynen Godt! dat dien Soone, in welken gy u wel-behagen hebt, nu onsen Middelaer en Advocaet sy, by u! Gedenkt syne sagtmoedigheyt en goetheyt: en geeft ons het gene dat wy in synen Naem, vragen. Ik bid u, dat dit Sacrificie u aengenaem sy: dat het u diene tot de glorie van uwen H. Naem; en tot de Saligheyt van alle geloovige, soo levende als doode.

Ten tyde van de Laetste Segening.

Soo den Priester den laesten segen geeft, moet men sig diep verootmoedigen, en gelyk met een betrouwen verwagten den segen van Godt self. Men kan, maken het teeken des H. Kruys, seggen: Dat den Heere onsen Godt, die vol van genade is, en Almagtig; den Vader, den Soone, en den Heyligen Geest, ons segene en bewaere!

Tot S. Jans Evangelie.

DEn Priester leest dit Evangelie, waer-in Christus onsen Opper-Priester erkend en beleden word, Godt ende Mensch.

Tot eerbiedigheyt en danksegginge valt den Priester, en de geloovige op hun knien, als gelesen word; En het Woord is Vleesch geworden. hebbende den selven sin, van het geen gelesen word in het Credo: Ende hy is Mensch geworden: wanneer men ook syn knien ter aerde buygt. Het luyd, als volgd.

In 't begin was het Woord, en het Woord was by Godt, en Godt was het Woord. dit was in 't begin by Godt. Alles is door hem gemaekt, en sonder hem is 'er niet gemaekt, van al het gene dat 'er gemaekt is. In hem was het leven, en het leven was het ligt der menschen: en het ligt schynt in duysternissen: en de duysternissen hebben dat ligt niet begrepen. Daer is een mensch gesonden geweest van Godt, wiens naem was Joannes. Dese is tot getuygenisse gekomen, om getuygenisse te geven van het ligt, op dat sy allen door hem souden gelooven. Hy was het ligt niet, maer op dat hy getuygenisse soude geven van het Ligt. Daer was een waer Ligt, dat alle mensch verligt, die in dese weerelt komt. Hy was in de weerelt, en de weerelt was door hem gemaekt; en de weerelt heeft hem niet gekent. Hy is in syn eygen gekomen, en de synen hebben hem niet aengenomen. Maer soo menig als hem aengeno-

men hebben, die heeft hy de magt gegeven om Kinderen Gods te worden; dien, die in syn Naem gelooven. Die niet uyt den bloede, nogte uyt den wil des vleeschs, nogte uyt den wil des mans, maer uyt Godt gebooren syn. En het Woord is Vleesch geworden, en het heeft in ons gewoond, (en wy hebben syn Heerlykheyd gesien, een Heerlykheyd als van den eenig gebooren des Vaders) vol van Genade en Waerheyt. R. Godt sy dank!

Gebed naer de Misse.

GY hebt nu, die hier vergadert waren, om u hunne dienst te bewysen, in uwe tegenwoordigheyt verdragen, ô mynen Godt: vergeeft my de fouten, de welke ik bedreven mag hebben, door de verstroyingen van myn gedagten ten tyde van dit Sacrificie; op dat den vyant tegen my niet roeme, nog sig verheffe, over dat ik, in soo een Heylig werk, nog niet gelaten, heb u te mishagen.

Laet my toe, alle schepselen te nodigen, om u te loven, ô mynen Godt! dat alle de werken van uwe handen u glorie geven! Gebenedyt myne Ziele den Heere, en dat al dat in my is, synen H. Naem love! Ik bedanke u, ô mynen Godt, over uwe barmhertigheden. Maekt, dat ik voor u alleen leve, en dat ik u diene al het overig van myne dagen. Ik drage u alle myne werken op: en ik vrage u vergiffenisse over alle myne misdaden. Gy siet myne onvolmaektheden N.N. Ik ben bereyt dese te beteren, en daer toe te gebruyken dese middelen N.N. ô

mijnen Godt, gy syt mynen toevlugt en myne hope; maekt, dat ik u beminne, uyt geheel myn herte!

Van verscheyde andere maniere, om Godtvrugtelyk Misse te hooren.

WIe soude genoeg konne opstellen alle de Godsdienstige oeffeninge, ofte ook agterhalen alle de H. gesteltenisse des gemoets, waer mede een Christen Mensch behoorde aengedaen ende bekleed te wesen, om enigsints te be-antwoorden de on-eyndelyke Liefde in dit wonderbaer Mysterie? Indien iemand sig verbeelde tegenwoordig geweest te syn op den Berg van Calvarie; wanneer Jesus Christus op een soo bloedige en lydende wyse, sig voor de misdadige weerelt aen syn Hemelschen Vader heeft op-gedragen: wat gedagten, wat hert, wat oeffeninge, soude hy niet oordeelen, dat op hem sou passen? Het is nu, gelyk wy het H. Concilie van Trenten te voren hebben hoore spreken: Dat in dese Goddelyke offerande, die in de Misse geschied, die selve Christus vervat ende on-bloedelyk op ge-offert word; die op den Autaer des Kruys sig selven eens bloedig heeft op-ge-offert. Want het een en de selve Slagt-offer is; als ook den selven Offeraer, nu door den dienst der Priesteren; die, als dan sig selven aen het Kruys heeft op-geoffert: de maniere van de offeringe, alleen verscheyde synde. Soo dat ook diergelyke Heylige overweginge ende gesteltenisse, ten tyde van

het H. Sacrificie der Misse, komen ver-eyscht te worden.

Wie moet hier dan niet aenbidden de Heyligheyt van Gods H. Regtvaerdigheyt, die geen quaet on-gestraft laet; en syn eenige Soone self, als borge voor den sondaer, niet gespaert heeft!

Wie sal niet schroomen over het groot quaet en grouwel der sonde!

Wie sal konne vergelden die on-eyndelyke liefde en schatten van Gods goedheyt, in het senden van syn eenig-gebooren Soone tot onse verlossinge!

ô Aenbiddelyke Vond der Goddelyke Liefde; sonder de welke alle mensch regtvaerdiglyk had moete verloore gaen; soo om de H. Strengheyt van Gods Regtvaerdigheyt, als om de onbequaemheyt van den sondigen Mensch, tot versoeninge van Gods Regtvaerdige gramschap!

Wie sal ook agterhalen den H. Yver van Jesus Geest, tot versoeninge van syn Hemelschen Vader voor den Mensch!

Wie alle syne H.H. Deugden: wie syn geduerig Gebedt: syn Vernietiging en geduerige Onderwerpinge aen den wille syns Vaders!

Wie sal niet verstelt staen over soo wonderbare H. gesteltenisse van Jesus Hert en Geest: die alle beschimpinge en versmadinge, soo veel droefheyt en tormenten, ende eyndelyk soo schandelyke Doot: niet gedwongen, maer goedwillig, ja, met voorwetinge en voorsegginge 'er van; voor den sondaer heeft wille onderstaen!

Wat dankbaerheyt genoeg, sullen wy bewysen aen dat onnosel Lam, dat om onse sonden, onnosel is geslagt! Dat de doot voor alle, gesmaekt heeft; ende weg-genomen, de sonden des weerelts!

Wat eerbiedigheyt sulle wy betoonen aen onsen Heer en Koning; die ook Regter gestelt is over levende en doode!

Hou souden wy oyt mogen vergeten, het werk van Jesu soo heerlyke ende aenbiddelyke versoeninge, des menschs met Godt synen Heere!

Wie moet sig, daer wy ook dagelyks sondigen, niet geduerig keere tot Jesus Christus onsen Middelaer, Hoogen-Priester, en geduerige Voorspraek by syn Hemelschen Vader!

Wat offerande van aller-waerdigste aenbiddinge, aller-nederigste verootmoediginge, ende aller-eerbiedigste op-offeringe; heeft 'er oyt of kan 'er in der eeuwigheyt behagelyker wesen aen den Hemelschen Vader, als van de Doot en Slagtinge van syn Wel-Beminde Soon!

Wie sal met eenen yver; sig niet soeke te ver-voegen, en dagelyks by te woonen het H. Sacrificie, en dagelyks by te woonen het H. Sacrificie der Misse: dat levende en waeragtig vertoog van Jesu eens bloedige offerhande: alwaer Christus Jesus, onder Mysterieuse gedaente daer waerlyk tegenwoordig, de geheugenis syner onderdanigheyt tot de doot des Kruyces, op eene onlydelyke wyse, soo veel als hernieuwt en altyd-duurende maekt!

Wie sal niet wenschen, met Jesus, wiens Priesterschap dog eeuwig dueren sal; dese onbevlekte offerande, sonder dat sy met eenig

schynsel meer bedekt sal wesen, in den Hemel te blyve agter volgen, voor alle eeuwigheyt!

Daer van sien wy, hoe de gebeden der H. Kerk tot verrigtinge en by-wooninge van dit Aller-H. Sacrificie; zyn als eene Vergaderinge of Versamelinge van allerley eerbiedige oeffeningen ende Godsdienstige versugtingen.

Soo dat de God-minnende Zielen, om God-vrugtelyke Misse te hooren, ook als Geestelyke byen uyt alle de deelen van desen Lust-hof sulle konne versamelen, verscheyde wel-riekende bloemen en kruyden; dan van Ver-ootmoediging syns herte, Belydenisse van schuld: Hoope in den Heere: vernieuwinge van syn Geloove, Lof, en danksegginge: ook verscheyde Lesse en Leeringe van Jesu Christus: Heylige overdenkinge van syn H. Leven en Lyden: Godt-vrugtige bereydinge tot eene Geestelyke Communie; ende allerley andere Christelyke gebeden ende oeffeninge: want sy meest alle, hier kome plaets te hebben. Besonderlyk, als men syn intentie of insigt ondertusschen sodanig heeft, dat men door dese oeffeninge van gebeden en meditatien, de opperste Goddelyke eere aen Godt soeke te bewysen, ende ten dien eynde dit H. Sacrificie op te offeren.


Vorige Volgende