|
| |
| |
[pagina t.o. 255]
[p. t.o. 255] | |
| |
| |
| |
Het Vierde Deel.
Verscheyde overweginge ende oeffeninge, om voortgang te doen in de deugd, ende Christelyke volmaektheyt.
Eerste Capittel.
Samenspraek tusschen Jesus Christus en den Mensch, over de middelen om Godvrugtelyk te leven.
§. 1. Versugtinge des menschs om te kennen den weg der Saligheyt.
Den Mensch. O eeuwige Wysheyt, myn Heer ende Godt, hoe wonderbaer is uwen Naem op de gansche aerde! Gy hebt het geheel-al, uyt niet geschapen door uwe Goddelyke arm. Gy hebt volgens uwe | |
| |
onmetelyke goedheyt, my daer ik niet en was, gemaekt naer uw beeld. En daer ik verloren was, hebt by my verlost, door uw eygen bloed. Gy hebt uw dierbaer leven self ter dood gegeven, om my het leven wederom te geven. Het ligt uws aenschyns hebt gy op my vast gehegt, op dat ik u soude erkennen voor myn opperste goed. Waerom tot u, ô mynen Godt, myn ziele snakt, als een hert naer de Fonteyne der wateren. Ach wanneer sal ik eens verschynen voor het aenschyn van den Heere! Want ik in dit verlaten, wegloos, en droog Landt; in dese schrikkelyke, woeste, en eensame plaetse, geen vaste, nog veylige weg genoeg en weet.
Gy dan, ô waeragtig ligt, dat verligt alle mensche, koomende in dese weerelt; verligt my ook, die sitte in de duysternisse en in de schaduwe des doots; om myne voeten te bestieren in den weg van Vrede en Zaligheyt. Verligt myne duysternisse: segt my, wat doende, ik het eeuwig leven sal besitten? Toont gy my, (die den weg Godts in der waerheyt leert;) den weg, door welken ik gaen moet: op dat ik tot u kome die myne Zaligheyt zyt, en myn leven!
Christus. Met reden zyt gy bedugt, om den weg te kennen, die leyt tot het leven: want daer is een weg, die den Mensch denkt goet te syn, welkers eynde nogtans leyd tot de doot. Maer den weg, die tot het leven leyd, is nauw en eng, en daer syn 'er weynig, die hem vinden. Dog den weg, die leyd tot het verderf, is ruym en breed: en hoe vele gaen'er helaes, in desen! Sy nemen de moey- | |
| |
te niet eens; als sy hun op eenen twee-weg vinden, of andere tusschen drayende wegen en onsekerheden; om te ondersoeken welk den regten weg is, of om een goede leydsman te verkiesen.
Daer door is't dat de Goddeloose als rondom swieren; en dat sy, den weg van vrede en waerheyt niet vindende, soo ellendig verloren gaen. Ik sal u dan kenbaer maken, ô mensch wat dat in sig goet is; te weten de regtveerdigheyt te oeffenen en de barmhertigheyt te beminnen, en u met een groote oplettentheyt te dragen in de tegenwoordigheyt van uwen Godt.
Den Mensch. Ik weet wel, Heere, dat den weg des Menschs, van hem niet alleen afhangt; nog dat hy het in syne magt heeft om die te bewandelen en syne paden te bestieren. hy heeft gansch geene kennisse van syn eynde: hy en weet nog synen uytgang nog ingang. Hy is eenen Vremdeling en Pelgrim hier op der aerde. Sonder u zyn wy als dolende Schapen, die geen Herder hebben. Soekt u Schaep: ô goeden Herder, geleyt my in uwe waerheyt: leert my, dat gy mynen Godt zyt en mynen Zaligmaker. Siet of den weg der Godloosheyt in my is; en leyt my op den eeuwigen weg.
| |
§. 2. Dat Christus den Weg tot het leven is, wien wy moeten naervolgen.
Christus. Wilt gy den weg weten, siet ik ben den Weg, de Waerheyt, en het Le- | |
| |
ven. Den Weg, door myn exempel, dat ik gegeven heb; De Waerheyt, door myne beloften; en Het Leven, door den loon. Die my volgt en wandelt niet in de duysternisse; maer hy sal het ligt des levens hebben. Ik heb u een voorbeeld gegeven, op dat gy myne voetstappen soud naervolgen, en doen soud, gelyk ik gedaen heb. Slaet dan uwe oogen op myn Leven; en doet volgens de model, die op den Berg gegeven is: dat is; Leert van my dat ik sagtmoedig ben, en ootmoedig van herte. Want ik ben niet gekomen om myn wille te doen, maer om te doen den wille van dien, den welken my gesonden heeft. In tegendeel ik ben gehoorsaem geweest aen myn Vader tot'er doot toe, ja tot de doot des Kruys.
Gaet gy dan ook, en doet van gelyken. Zyt ootmoedig en gehoorsaam. Indien gy wilt tot het leven gaen: onderhoud de Geboden. Het eerste en het meeste van dese is: Gy sult den Heere uwen Godt beminnen uyt geheel uw herte, en uw naesten gelyk u selven. Dien bemint my, den welken myne geboden kend en dese onderhoud. Want het betoog of proef van de liefde, is, het volbrengen des werks.
Den Mensch. Ey, myn Schepper: Reykt uwe regterhand dog uyt tot uw schepsel, op dat ik niet af wyke van den weg uwer Geboden. Och dat myne wegen bestiert worden om uwe Geboden te onderhouden! want van den Wet des Heere, moet myne wil afhangen. Maer, helaes, ik ongeluckig mensch: terwylen ik daer vermaek in heb volgens den inwendigen Mensch; soo gevoel ik een wet in myne lid- | |
| |
maten, die stryt tegen de wet van mynen geest; en maekt, dat ik het goet niet doe, het welk ik wille: maer in tegendeel het quaet, het welk ik niet wil. Soo seer syn de sinnen van den Mensch van jongs af genegen tot het quaet: en het lichaem, dat bederft, beswaert de Ziele! hoe sal ik u dan konnen beminnen, gelijk gy wilt en moet bemint worden, mits de mate van u te beminnen geen eynde heeft: want gy alle mate te boven gaet.
Christus. Myne Geboden zyn niet swaer, veel minder zijn sy onmogelijk. Mijn Jock is soet, en myn last is licht. Is 't dat gy my niet gelooft; een groote menigte van myn uytverkoorene, die my uyt geheel hun herte aengehangen hebben, sullen u daer van overtuygen. Ja self ook de Kinderen, en swacke en teere Maegde sullen u beschaemt maken. Siet hoe dese gerekent zyn onder de Kinderen Godts, en hoe hun lot gevallen is onder de Heylige. Sy hebben uyt eene liefde, die sy tot my hadden hun vleesch gekruyst, met de begeerlykheyt: sy hebben de weerelt met alle haere aenlokselen onder de voeten getreeden: sy hebben alle dreygementen en alle soorten van tormenten met een kloekmoedigheyt veragt: sy hebben den Duyvel kloekmoedelyk overwonnen; en soo myn Jock met vermaek omhelsende, hebben sy my, hun Verlosser uyt gansch haer herte gevolgt. Sult gy niet konnen doen het gene dat die, en dese gedaen hebben?
Den Mensch. Dese syn het die als wolken gevlogen hebben boven de aerde: maer ik, die krank en mank ben, kruype langs de selve.
| |
| |
Hun kragt is seer groot geweest, en hoe sal ik hun daer in, konnen naer volgen?
Christus. Let dan, ô Mensch, (ik spreke menschelyker wyse om de swakheyt van uw vleesch) op die de welke wys zyn om quaet te doen, en hun verheugen als sy quaet gedaen hebben. Let, seg ik, op de Kinderen van dese weerelt; siet: hoe neerstig en doende dat sy zyn, hoe verre dat sy loopen, en hoe sy sweeten: hoe vele pynen en moeyelykheyt dat sy onderstaen om de vergankelyke goederen van dese weerelt te verkrygen! Waerom dog kome dese kloeker te wesen, als de Kinderen des ligts? Waerom en kont gy uwe leden soo niet gebruyken voor de regtveerdigheyt tot uwe heyligmakinge, gelyk sy de hunne besteden voor de ongeregtigheyt tot hunnen ondergank? Beproeft het ten minsten, en doet een weynig arbeyt; en gy sult eene groote ruste vinden. Gy sult sien, dat het veel ligter is, den Hemel te winnen, als de aerde; my te dienen en te believen; als de weerelt. Gy sult ook de ellenden bevinden van die, de welke soo moeyelyke wegen wandelen: en dat sy geen kennisse hebbende van den weg der vrede: in hun leven veel druk, arbeyt en ongeluk ontmoeten. maer myne wegen, zyn schoon en vermakelyk. Wat bemint gy dan de ydelheyt, en soekt de leugentael? Waerom vermoeyt gy u in den weg der ongeregtigheyt? Hoe lang sult gy swaermoedig van herte zyn, Kinderen der menschen, met u bedriegelyke weegschalen? Wat sal 't u baten, dat gy geheel de weerelt wint, indien gy uwe Ziele verliest?
| |
| |
Den Mensch, Waer sal ik van u gaen, ô Heere, Gy hebt de woorden van het eeuwig leven. Uwe getuygenisse sijn ten hoogsten geloofbaer. Salig is den Mensch, den welken gy sult onderregt hebben, en in uwe wet onderwesen. Heere, toont my uwe wegen, en leert my uwe paden. Geleyt my in den weg van uwe Geboden, want ik dese soek te wandelen: dog maekt, dat ik verre ben van den weg der ongeregtigheyt.
Christus.Hoort naer myne woorden, want sy zyn, den geest en het leven. Ik leere u profytige dingen. Salig is den Mensch, die my hoort en myne Geboden onderhout, maer ydel syn de menschen, in welke de wet des Heere, niet en is. Siet ik sal u met korte en ligte woorden den weg leeren, den welken gy moet ingaen. Ik sal u geleyden door den weg van geregtigheyt: welke ingegaen synde, uwe voeten niet sullen bevangen worden; nog lopende, u nergens sult tegen-stooten. Hoort dan met aendagtigheyt naer myne woorden, en bewaert dese in uw' herte: want is 't dat gy myne Geboden wilt onderhouden, sy sullen u behouden.
Den Mensch. Spreekt ô Heere want uwen Dienaer luystert naer u: maer geeft my het verstand, op dat ik uwe Geboden leere, en uyt gansch myn herte onderhoude. Leert my uwen wille volbrengen, want gy mynen God syt: op dat ik niet zy eenen Knegt, den welken den wille van synen Meester wetende, en niet volbrengende, also verdiene veele slagen.
| |
| |
| |
§. 3. Dat men behoort te weeten, tot wat eynde den mensch geschapen is..
Christus. Gy moet voor al en dikwils by u selven overdenken, tot wat eynde dat gy geschapen zyt: want gy weet, dat men sonder kennisse van het eynde de middelen niet wel kan schikken. Peyst dan dat ô Mensch, waer toe gy geschapen syt: waerom gy gefatsoeneert syt naer myn eygen Beelt en gelijkenis: waer toe dat gy die edele gave van het gebruyk van de reden boven andere schepselen ontfangen hebt: waerom dat gy in dese weerelt gebragt syt, als op een groot theater; en ten laesten, waerom gy met so veel moeyte, en arbeyd in myn leven, en door myn dierbaer bloed, verlost synde; ook daer-en-boven van so veele H.H. Sacramenten ende hulp middelen van gratie, voorsien syt geworden?
En heb ik niet te vergeefs, alle de Kinderen der menschen geschapen? En waer toe heb ik hun alle die voordeelen gedaen, naer Ziele en naer lighaem? of is dit geweest, om dat sy rijkdommen soude vergaderen? Om dat sy hun glorie en eere soude soeken op de weerelt? Om dat sy groote en pragtige Huysen soude bouwen, gelyk of sy in der eeuwigheyt moesten op der aerde blyven? Om dat sy het een Huys voor, en het ander naer koopen; en den eenen Akker voegen by den anderen? Om dat sy niet soude in het hooft hebben, als van hunne Pagt- | |
| |
hoven, Paerden, en Ossen, die sy gekogt hebben? of mogelijk om dat sy hen souden in 't purper kleeden en syn Lynwaet; ende dagelykx goede çier maken? oft om dat sy soude hun voldoeninge nemen in de ledigheyt, in het spel, te eten en te drinken; en te denken, dat hun welvaren gelegen is, in hun leven met voorspoet over te brengen? ô goddeloose gedagten, ende te ongelijk naer myne overgrote mildadigheyt! Ik heb den mensch, tot een verhevender oogwit en eynde geschapen; als ook verlost. Ik heb wel verhevender insigten gehad, als ik den Mensch geschapen hebbe.
Den Mensch. Looft den Heere, ô myne ziele. Heere ik sal u loven myn leven lank. Want wat is dog den mensch, dat gy hem gedagtig syt? of waerom hebt gy u hert op hen gevestigt, gy die niet van noode en hebt? of hebt gy ons misschien geschapen, om dat gy onse goederen van node had? maer wat hebben wy, dat wy niet ontfangen hebben? U is de gansche weerelt: en al dat 'er in is, behoort u toe. Gy hebt ons geschapen, om dat gy ons soud betoonen de rijkdommen van uwe goetheyt, en van uwe glorie. Want aengesien uwe nature is de opperste Goetheyd; so betragt dese geen saek so seer, als dat sy haer mag mede deelen, en uytstorten. Wie sal konnen uytspreken, ô Heere; de wonderheden van uwe magt, wijsheyt, en goetheyt? Wat sal ik den Heere weder geven tot vergeldinge, voor al dat hy my gedaen heeft? Looft myne ziele den Heere, en | |
| |
wilt nimmermeer syne weldaden vergeten. Dat myne tonge aen myn gehemelte vast cleve; indien ik myn Schepper niet gedenke.
Christus. Og oft gy wijs waert en verstant had, om, uw' eynde en het weldaet van uwe scheppinge te konne waerderen, gelijk het behoort! Hoort dan en begrypt het wel, want ik heb u verstant gegeven, en myne oogen op u gevestigt; op dat gy niet en soud syn gelijk een peert of muyl, de welke geen verstant en hebben, om Godt, hunnen Schepper te kennen. Ik heb u, seg ik, een verstant gegeven, op dat gy my uwen Heere en uwen God soud kennen: eenen wille, op dat gy my soud beminnen en de hemelsche dingen alleen soud betragten: eene memorie, op dat gy my, en myne weldaden altyt soude gedagtig wesen: een tonge, op dat gy my soud verkondigen: en ten lesten alle de sinnen, en de kragten van ziele en lighaem; op dat gy alle dese soud gebruyken tot de eere van mynen naem: en als gy dese pligten wel sult volbragt hebben; sal ik self, dan uwen loon wesen. Ik ben uw operste goet: als gy dit sult bekomen hebben, sullen uwe begeerten volkomentlijk voldaen wesen. Want een ziele, die bequaem is tot het operste goet; en kan niet vervult worden, met iet dat minder is, als het opperste.
Siet, ô mensch; dit is het eynde, daer gy toe geschapen syt; daerom is 't dat gy in de weerelt gestelt syt als eenen vremdelink en als eenen Pelgrim, den welken hier geen blyvende stad en heeft; maer op dat gy naer eene | |
| |
toekomende soeken soud. Daerom syt gy gestelt in dese loopbaen; op dat gy door neerstelijk te loopen en te stryden; den prijs soud bekomen, en de kroone van Regtvaerdigheyt.
Maer hoe blint en ongelukkig syn die, de welke dit niet begrypen nog verstaen; en daerom nergens minder voor besorgt syn, als voor het gene daer sy toe-geschapen syn, en soo bedugt voor het tijdelijk alleen; als of sy geen ziel en hadden. Sy brengen geheel hun leven met die dingen over, dewelke de Heydenen die geen kennisse van Godt hebben, betragten ja het gene dat de beesten; die geen kennis van een ander eynde hebben, soeken. Daer door is't dat sy ook, gelyk de beesten verrotten in hun vuyligheyt. Sy syn soo bedorven en grouwelijk in hunne driften, dat sy leven gelyk of 'er geenen Godt en waer, en gelyk of den Allerhoogsten geen kennisse en had, en gelyk of de menschen sterven als de beesten, en hun eynde, gelyk ware. Soo selden, of by na noyt, denken sy op den hemel en op het goet, dat hun belooft is.
Den Mensch. 'T is waer, ô mynen Godt, dat gy in ons, ingedrukt hebt het ligt van uw' aengesigt. Want te gelyk nevens het ligt van onse reden of verstand, te same in onse ziele geprent syn, de blyk-tekenen van uwe goedertierentheyt, liefde en weldadigheyt. Waer over myn hert sig ook komt te verheugen; als mede uyt de beschouwinge van die goederen die gy bereyt hebt voor de gene die u beminnen, en dese uwe gaven wel gebruyken. Want gy syt myn lot en myn erfdeel: gy syt het, die my myn erfdeel sult verleenen: ook wat heb ik in | |
| |
den hemel, of wat wensche ik op der aerde, behalven u, ô Godt, myns herte, en myn erfdeel in der eeuwigheyt.
| |
§. 4. Dat men Gods eere, in al ons doen moet be-oogen.
Christus. Terwyl gy nu kennisse hebt van het eynde waer toe gy geschapen syt, te weten, om my te verheerlijken: weest besorgt, dat gy in al u doen, hier op toe-legt, en dit u, als tot een doelwit voorstelt. Dat is: dat gy alle uwe werken bestiert, Tot Meerder Eere en Glorie van Myn Naem. Want de oeffeninge van een suyvere en regte meyninge, is gelijk een kort begryp van alle godvrugtigheyt en volmaektheyt. Indien uw' ooge reyn is, soo sal geheel u lighaem verligt wesen. 'T sy dat gy dan eet, 't sy dat gy drinkt, oft iet anders doet, let toe, dat gy het al doet tot myn'er eere. 'T is seker eenen kleynen arbeyt, van welken nogtans groote vrugten voort komen. 'T is een weynig saet, maer daer komt eenen wonderlyken oegst van. 'T is een ligte konste, maer sy maekt gout van loot en ander slegt metael: dat is, dat sy weet de liefde en gratie Gods te trekken uyt alle werk, dat andersints maer slegt en onprofytig is. Want door het goet voornemen worden uwe werken, de welke van hun selven onweerdig, onverschillig, en alleen natuurlijk syn; deugdelijk en verdienstig: nog sy verliesen enig tydelijk gewin: en also vallen sy voor u ook ligter, en vermakelijker; en my veel aengenamer.
| |
| |
Helaes hoe vele worden 'er berooft van den loon van hun arbeyt by gebrek van eene regte meyninge! sy en laten nogtans hun selven niet te streelen, als een volk, dat regtveerdige werken gedaen heeft; nemende hun behagen in de menigte van hunne werken, die sy nogtans doen met een kleyne genegentheyt voor myne glorie of uyt ware Godtvrugtigheyt: maer enkelijk om gesien te worden van de menschen, als om den loon van den Hemel te verkrygen. Maer als den tyt daer sal syn; sal ik op dien grooten dag de regtvaerdigheden oordeelen: en ik sal Jerusalem ondersoeken met het ligt van myn Lampen. Als dan sal ik de verholende duysternissen verligten, en de gedagten der herten kenbaer maken.
Hoe veel, dat nu lieffelijk schynt te wesen en soet, sal dat bitter syn! hoe veel, dat nu een luyster heeft, sal dan vuyl en duyster wesen! want wat sal het meeste deel voor my konnen by brengen, die ieder een sal oordeelen, en vergelden naer syne werken; besonderlijk volgens de heymelijke voornemens, de welke sy in hunne herte sullen gehadt hebben? wat dog sal, seg ik, het meeste deel konnen by brengen, dat eenigen loon of eere verdient? In der waerheyt vele sullen al te voren hunnen loon ontfangen hebben Sy sullen al gevonden hebben, het geven dat sy sogten, te weten de glorie van de weerelt, de eere van hun naem, het gemak van het vleesch, de rykdommen, het vermogen, de waerdigheden. Wat sal 'er dan overschieten dat ik soude beloonen? Want de gene selfs, die | |
| |
eenige werken doen, niet tegenstaende het ook Godvruchtige werken heeten, gedreven meer door hun eygen bate en eere, als door begeerte van myne glorie en om my te behagen; sulke dienen, my niet, maer hun selven. En soude soodanig van my hunnen loon komen vragen? Wat slegtigheyt van de menschen, die hun selven ook verteeren door een sotten en ydelen arbeyt. Sy zayen veel, en sy brengen luttel in: sy eten, en sy worden niet versaet: sy drinken, en sy worden niet gelaeft: sy halen hunnen loop op, sy steken desen in een sak, die van onderen, open is. Maer zyt gy voorsigtiger, ô Mensch: en sie toe, dat gy ook met veel te doen, niet op niet uytkomt, en selfs den loon van uwen arbeyt verliest. Waerom geeft gy uw Gout uyt, sonder daer eten mede te koopen? waerom geeft gy uw Silver uyt, sonder daer voor u behoefte te hebben? hoe lank sult gy langs twee kanten mank gaen? is 't dat ik, den Heere uwe Godt ben; volgt my uyt gansch uw herte. Is 't dat gy liever iet anders hebt, of dat meer bemint, als my: waerom glorieert gy in mynen Naem: wat draegt gy myn leverey? Is 't dat gy lust hebt te dienen: my te dienen is regneren. Is 't dat gy de eere soekt: het is eene groote eere, den Heer te volgen: want ik sal de gene die my volgen, eere aendoen; en die my veragten, sullen beschaemt blyven. Is 't dat gy loon begeert; vraegt desen van my alleen: en van wie kont gy meerder ontfangen? want geen ooge heeft gesien, nog oore gehoort, nog het is in het hert van den Mensch gedaelt, het gene dat ik heb bereyt, voor die my beminnen. Og oft | |
| |
gy u dese vergeldinge dikwils voor oogen stelde! sekerlijk dat u geen arbeyt, soude moeyelijk vallen. Want de hope van den loon, is den troost van den arbeyt. En siet. Ik sal self uwen loon wesen, groot boven mate.
Den Mensch. Gy syt, waerdig ô Heere, dat alle uwe Schepselen, u eere, en glorie geven. Waerom is 't dan, dat ik u ook niet en love; ik, die geschapen ben naer uw eygen Beelt: ik, die afgekogt ben met eenen soo dieren prys, ten eynde ik met Ziele en lighaem, u soude eeren? Wie plant 'er eenen Boom of Wyngaert, die van de vrugten niet soekt te eeten? Gy hebt my gefatsoeneert, ô Heere, gy hebt my geplant in dese aerde. Gy hebt desen Wyngaert, dat is myne Ziele over gevoert van Egypten; om haer te stellen in sulk eenen staet N. in sulk eenen roep N. in sulk een bedieninge N. dat het dan verre van my sy, u wilde Druyven voort te brengen; naer dat gy nu soo lang, goede Druyven van my verwagt hebt. Og of myne Ziele waer gelijk eenen vogtigen en vrugtbaren Acker; dat is, dat ik goede deugden voortbragt! dat verre van my syn die onvrugtbare Bloemen, die welke nergens toe en dienen, als om de oogen te behagen: dat is die valsche deugden en werken, de welke niet en hebben, als eenen schyn van goet, en die sullen dorre worden gelijk Hoy. Trekt uyt myn herte al dat quaet kruyt, het welk niet geplant en is van den Vader der waerheyt, maer uyt ydelheyt en hoveerdigheyt.
Laet my liever syn, ô mynen Godt, gelijk eenen Boom, die geplant is langs eenen Water- | |
| |
stroom, den welken op synen tyt syn Vrugten voortbrengt: op dat gy komende, en geen goede Vrugten van opregte deugt op desen vindende; den selven niet en vervloekt, doet afkappen, en in 't vier werpen.
Tot u dan versugt myn Ziele ô Heere: tot u, die in de Hemelen woont, syn myne oogen geslagen: geeft my, dat ik de selve noyt van u mag aftrekken, om dese te keeren naer de aerde: en dat ik niet verkiese, liever te werken voor drek en vuyligheyt, als voor uwe glorie voor de eere van uwen Naem, en myne eeuwige Saligheyt. Hoe kan het my lusten, eene ydele glorie te soeken; daer my eene eeuwige belooft is. Uwen Apostel sag het al voor drek aen, om u te winnen, en met reden: want wat hebben wy van alle de dingen des weerelts, als sy voor by syn; als dat, wy beschaemt syn, dat wy dese bemint hebben? Hoe sullen wy eens wenschen, dat wy wat meer voor u gearbeyt hadden, als voor de ydelheyt! siet ik drage u door een eeuwig verbont, myn herte op, ô Heere, en alle myne werken. Geheyligt sy uwen Naem: dat gy gelooft zy in alle eeuwigheyt.
Christus. Let dan wel toe, dat gy geen verkeerd goet en soekt: soekt uw eygen goet, ô Mensch. Daer is goet, 't welk goet is voor een ander, maer gy hebt uw besonder goet. Daer en is eygentlijk geen goet, als den oppersten Godt: wat ontbreekt u dan meer, als gy het opperste goet hebt? daer is een minder goet, 't welk aen andere schynt goet te wesen. Wat is het goet van een beeste anders, als den buyk te vullen, geen gebrek te hebben, te slapen, | |
| |
hun leven te behouden, gesont te syn, haer jongen voort te brengen, &c. Soekt gy ook sulk een goet of hemel; die een mede erfgenaem syt van den Soone Gods? Wat mag gy u vergenoegen, met een deel-genoot te wesen der beesten? Heft uw hoope hooger op; te weten tot het goet van alle goet. Aldus den H. Augustinus
Den Mensch. Het is my goed, vast gehegt te wesen aen het operste goet, te weten aen u, ô mynen Godt: en al myne hoope, op u te stellen. Ik sal u uyt 'er herten sacrificie op dragen, ô Heere: ik sal uwen Naem loven, want die goet is. Want wat is 'er voor my in den Hemel, en wat begeere ik van u op der aerde?
Christus. Ik en verbiede u evenwel niet, dit tegenwoordig goet ondertusschen te gebruyken, terwylen gy hier verwagt naer dat groot goet: want ik heb hier dit selve niet te vergeefs geschapen. Weet nogtans, dat die niet anders behooren gebruykt, bemint en gesogt te worden; ten sy voor soo veel als die u konne dienen, voor middele, om tot uw eynde te geraken. Gelukkig is hy, die uyt alle de schepselen opwekt syne liefde tot den Schepper; en die van de schepselen, die welke andersints dienen tot schrikken voor de voeten der dwase; een ladder voor sig maekt naer den Hemel.
Den Mensch. Ik bemerke, ô Heere, dat alle die dingen geschapen syn om den mensch; en dat sy al, schoon syn, en seer goet. Maer hoe verre gaet gy, die den Schepper syt van alle, de selve te boven in schoonheyt, goetheyt, en minnelijkheyt? is 't dat eenen druppen en een | |
| |
sprankel goets soo bemint wort; hoe veel te meer moet gy bemint worden, die de Fonteyne self syt, en eene woeste Zee van goetheyt? og oft myne Ziele, u boven al beminde; en niet anders, als om u!
§. 5. Hoe men, sig selven moet versterven; en syn hert en sinnen, met sorgvuldigheyt bewaren.
Christus. Uwe begeerten syn wel goet, dog te vergeefs versugt gy tot myne liefde, ten sy dat gy u selven haet: want de liefde tot de schepselen, en tot den Schepper komen samen niet wel over een. Oversulkx, die syn leven bemint, sal het selve verliesen: en die syn leven haet in dese weerelt, sal dit bewaren voor de eeuwigheyt. Aldus, is 't dat gy naer het Vleesch sult geleeft hebben, soo sult gy sterven; maer indien gy door den geest, de werken van het Vleesch sult verstorven hebben; soo sult gy leven. Sonder dien Saligen haet van u selven, kont gy myn leerlink niet wesen. Versterft dan uwe begeerten, uwe sinnen, en uwe litmaten; nog doet niet al dat u lust.
Voor eerst bewaert met alle neerstigheyt uw hert: want uyt het hert komt het leven voort. Ik heb u een seer kostelijken schat ter hand gestelt; maer gy draegt desen in een broos vat, dat meer perykel leyt, als eenig glas: dat is, gy draegt het gesloten in de kist van uw herte; 't welk onderworpen is aen vele vyanden, die dit belegeren, en veel gewelt en listen gebruy- | |
| |
ken, om het selve in te nemen Ondertusschen verraet gy dit somwylen self: en gy brengt het in gevaer, met uwe sinnen qualijk te bewaren, en over al te laten vliegen.
Hoe luttel syn 't die soo wel toesien op al hun handel, dat sy met hun tonge niet en sondigen? geene tonge en kan uytspreken, hoe groote schade, dat eene tonge alleen doet. Indien iemant syn selven inbeelt, dat hy Godt wel dient, daer hy nogtans syne tonge niet betoomt; den Godsdienst van soodanigen is van geender weerde. En weet gy self niet by veel ondervindinge; dat met arbeyt en moeyte den inwendigen smaek van myne liefde verkregen word; en dat ondertusschen den selven door weynige ydele woorden, op eenen stont kan vervliegen. Let dan toe, hoe nootsakelijk dat het is tot de Godvrugtigheyt, dat men syne tonge bedwingt. Maer daer syn 'er weynige, die dit voor goet bepeysen: al is 't dat sy ondervinden, dat in veel spreken geene sonden ontbreken: en dat ik, die de eeuwige waerheyt ben, self geseyt heb: Dat men in 't laeste Oordeel van elk ydel woord, sal moete rekeninge geven.
Behalve de tonge, moet men ook de andere sinnen wel bewaren; 't welk veel doet om voortgank te hebben, in myne liefde, en om in de selve tot het eynde toe, te volherden. Hoe vele Zielen hebben schaden geleden door hun oogen! Neemt voor exempel, Eva, Dina, David, en vele andere. Want dien is gelukkig, en wys, den welken door eens anders ongeluk, het syne ontvlugt; of hem spiegelt in eens anders ongeval. Keert dan uwe oogen af, op dat sy gene | |
| |
ydelheyt en sien: of immers maekt gelijk Job een verbont met uwe oogen, op dat 'er door de selve in uwe Ziele niet en geraekt eenige blinde liefde, of eenige schadelijke beweginge. Het sal u veel gemakkelijker syn, dese daer niet in te laten; als de selve daer uyt te dryven, als gy se binnen gelaten hebt.
Omringelt uwe ooren ook met een doorne hage: op dat Beesten, die het herte verwoesten, gelijk syn Agterklappers, boose en vuyle tongen, daer niet in geraken. Als gy sit, om te gaen eten, stelt het mes op uw keel.: dat is, bedwingt de gulsigheyt, nog volgt uwe lusten niet met op alle spys te vallen: en let ook, dat uw eeten, niet meerder komt te strekken tot wulpsheyt van uw natuur, dat wel tot de noodsakelijkheyt van dien. Ja ontrekt liever een gedeelte der spyse aen uw keel, om die in myne Ledematen, aen my te geven.
Overlegt hoe groote genoegte, dat ik om uwen wille verlaten heb; hoe vele bitterheden dat ik aengenomen heb. Weygert daerom ook aen uw vleesch verscheyde dingen, de welke aen het selve wel aengenaem syn, maer schadelijk aen de Ziele. En om u te beter te onthouden van de verbode dingen; breekt dikwils uwe lusten in die dingen, die welke geoorloft syn. Gedenkt, dat ik veel vreugt bereyt gemaekt heb voor de gene die dese vergankelijke dingen uyt een liefde tot my, sullen veragt hebben.
Den Mensch. Ik stae rood van schaemte, ô Heere; als ik sie, dat gy in den arbeyt geweest hebt van uwe jonkheyt af; over al verkiesende dat bitter en hard is: en dat wy, die den naem | |
| |
van Christene voeren, soo seer afwyken van het exempel, dat gy ons gegeven hebt. Want wat hebt gy ons anders u leven lank geleert, terwylen gy in plaets van genoegte, die gy kost genieten; een Kruys en versmaetheyt verkoren hebt: als, de tegenwoordige wellusten versaken, ons selven verloochenen, ons Kruys dragen, en u naer volgen? nogtans gy hadde wetenschap om het quaet te konne verwerpen, en het goet te verkiesen. Mits gy dan verkoren hebt het gene hart en bitter was aen het Vleesch; hebt gy ons daer door geleert, wat dat voor ons het beste en het profytigste is; en wat, dat wy moeten verkiesen.
Maer helaes! hoe luttel menschen volgen u daer in, naer. Elk soekt sijn eygen baet: dat is, elk soekt het gene dat aengenaem is aen het vleesch. En de Christene self syn niet eens beschaemt, van, onder een Hooft gekroont met doornen, lustige en weelderige Ledematen te wesen. Wy syn uwe Discipelen en Dienaren, en willen daer voor gehouden worden: maer eylaes, wy syn gedienstiger om de weerelt en den Prins van den selven te dienen; en meer besorgt om de begeerten van het Vleesch te volbrengen! ô Heere voor u is al myne begeerte: en myn sugten en is voor u niet verborgen.
Christus. Volgt dan voortaen myne voetstappen naer; en draegt de verstervinge van myn Kruys gedurig in uw lighaem. Temt dan straffelijk uw Vleesch; en breng-het onder bedwang. Siet myne uytverkoorne aen, die deugdelijke Mannen, hoe sy in dese weerelt hun leven veragt hebben om dat in der eeuwigheyt te behou- | |
| |
den: en dit was eygentlijk, het selve beminnen Og of gy ook wel verstont, dat de weerelt en de lusten van de selven, voor by gaen. en hoe uw leven ook voor by gaet gelijk eene schaduwe, en gelijk een damp, die men maer een weynig tyts en siet? Wat en sult gy dan niet wenschen gedaen te hebben? Wat sult gy dan hebben van al uw vermaek en van alle uwe genoegten, als persinge en pyne? hoe sullen die, de welke hun nu verheugen in de ergste dingen, en hun genoegte stellen in doornen; als dan sugten, als sy, hun bedrogen vindende, op het laetste van de blytschap, droefheyt sullen erven! want op het eynde, sal men naekt sien, hoedanig dat de werken van den Mensch sullen geweest hebben: en het quaet, daer hy op de leste ure sal mede bevangen worden; sal hem doen vergeten alle de voorgaende wellusten Dat gy maer het minste gevoelde van de bitterheyt, met welke hunne wellusten eyndigen; gy soud sekerlijk roepen: Dat de doot in de wellusten van het Vleesch is: gy soud daer nooyt willen aenkomen: gy soud niet willen eten van die doodelijke spyse, nog drinken van dien vergiftigen Wyn, den welken nu soetelijk inloopt, als men hem drinkt; maer die daer naer, sal byten gelijke een Serpent, en syn venyn sal schieten, gelijk eenen Basiliscus: als wanneer eens alle de Sondaren des weerelts sullen drinken, het schuym van mynen Kelk: want Vier, Sulpher, en Storm-wint sal hun dan, ten deele vallen.
Waert dat een Genees-Meester u gebode, als gy siek syt, dat gy soud afstant doen van eeni- | |
| |
ge spyse, alwaer dese aengenaem van smaek: gy soud seker uyt een liefde voor u leven, en van uwe gesontheyt, gehoorsamen. Hoe veel te meer moet gy my nu gehoorsaem syn om het welvaren van uwe Ziele en eeuwige Saligheyt? hoe lank sult gy dan als een kleyn Kint de kinderagtigheyt beminnen; en gelijk eenen Sot, soeken het gene dat u schadelijk is.
Den Mensch. Gelooft moet gy syn in der eeuwigheyt, ô Heere, om dat gy my soo vermaent; op dat ik ook myn hant niet en soude steken aen den vergiftigen beker van Babylonien. Dat myne Ziele weygere voortaen alle vermaek! ik sal u gedagtig wesen, ô Jesu, en daer sal my, geen vermaek ontbreken: want gy hebt uw regterhand vol genoegten; en uw vermaek is, met de Kinderen der menschen te wesen.
Dat ander dan hunne Trommels en Citers laten hooren; dat sy lekker eten, sagt gekleet syn: en over al, geven tekenen van vreugt: ik sal my in den Heere verheugen. Myn eenige en meeste vermaek sal wesen, dat ik om u geen ander vermaek en begeere, op dat ik te beter mag smaken: Hoe soet dat gy syt, ô Heere, mynen Godt. Gy sult dit niemant laten proeven, ten sy dat hy gespeent is, en vervremt van de boesemen der aerdsche wellusten. Gy sult uw Manna niet geven uyt den Hemel, ten zy dat al de spyse van Egypten verteert is. want het ongeoorloofd is, het Hemelsche en Aertsche, samen te genieten.
Ik begrype ondertusschen (want waerom soud ik iet versteken voor u, die weet het binnenste van myn herte): ik begrype, ô mynen Godt, | |
| |
hoe geweldig schadelijk, dat de welluste syn: die ook de Cederboomen van Libanus komen neder te vellen, en doen vallen de Sterren uyt de logt. Ende ik die soo krank ben; wat sal ik ergens in, derve vermetende syn?
| |
§. 6. Hoe men, sig selven moet mis-trouwen en syn sterkte by den Heere soeken; en daerom, geduurig bidden
Christus. Het eerste beginsel van Wysheyt en Saligheyt, is te kenne uwe eygen krankheyt; en dat gy niet bequaem syt, om uyt u selven iet goets te peysen, veel min te doen; maer dat, al uwe bequaemheyt daer toe, van my komt. Gy en kont sonder my niet doen: want gelijk den rank geen vrugt en kan dragen uyt haer eygen selven; ten sy dat sy aen den Wijngaert blyft: also gy ook niet; ten sy dat gy in my blyft. Ten sy den hamer bestiert wort door de hant van den Constenaer, en de penne door de vingeren van die schryft: wat sullen, dese beyde uytwerken.
Den Mensch. In der waerheyt, ô Heere, ten sy dat gy het Huys opbouwt; te vergeefs arbeyden alle, de welke daer aen bouwen. 'T is te vergeefs dat wy een tooren soeken op te bouwen, daer wy de kosten toe, niet hebben. Maer gy Heere werkt het gene dat de Saligheyt aengaet, in ieder een. Ik kan niets sonder u; maer ik kan het al, in u, die my versterkt.
Daerom worden te regt van my verlaten, | |
| |
sulke hovaerdige kinderen die betrouwen op hun eygen magt, en die komen te roemen in hunne groote rykdommen: op dat sy, aen haer selven over gelaten synde, moge ondervinden; hoe sy niets konnen, nog syn, sonder my: ik ben het alleen, die geve, het te willen, het te konnen, en het te volbrengen.
Den Mensch. 't Is in u, ô Heere, dat wy leven, dat wy ons roeren, en dat wy syn. Gy syt myne sterkte en mynen lof, ô goeden Jesu. Gy alleen, syt de oorsake van myne Saligheyt: daerom en sal ik op myne boge, niet hopen; nog myn Swaert, sal my niet behouden. Niet onse hooveerdige hant, maer de regterhant des Heere, sal de kragt geven.
Christus. Weest dan nergens voor bekommert; maer vertoont in alles, uwe begeerten aen Godt, met bidden en smeeken. En steunt niet, op een swak riet, maer op uwen beminden: werpt al uwe sorge op hem, en gy sult gewaer worden de veranderinge der regterhant van den Allerhoogten, die alleen wonderlijke groote dingen uytwerkt. Gy hebt somtyts wel gesien, dat sommige luttel voortgank gedaen hebben, en ook gevallen syn: weet voor seker, dat dit gebeurt is om het betrouwen dat sy hadden op hun selven, en by gebrek van my te bidden. Daerom is 't dat ik u self dikwils vermaent heb, en ook mynen Apostel; dat gy altyt en sonder op houden moet bidde, en den moed noyt en moogt verloren geven. Al is 't dat dit aen vele schynt moeyelijk te wesen; nogtans, hoe ligt en gemakkelijk dat dit te doen is; weten die wel, de welke ook terwylen sy | |
| |
besig syn met spreken, iet te doen, of te handelen met de menschen; sonder moeyte, gewoon syn hun geest op te heffen tot Godt. Ook self syn oogen maer eens na den Hemel te slaen met een innerlijke sugt des herte; houde ik, voor een vierig gebed, dat myn hert op syn teerst, komt te raken. Want de genegentheyt en sugt des herte moet dog de bron syn, waer uyt voort komen dese gebeeden; als van droefheyt over syn sonden, Versakinge van weereltsche ydelheyt; Verdriet over het tegenwoordig leven; Verlangen naer het toekomende: Dankbaerheyt voor myn oneyndelijke weldaden; Verwonderinge over de werken Godts; Betrouwen op Godt; Iever tot de Goddelijke eere, als ook van Liefde tot my, door welke de Ziele haer tragt te vereenigen met haeren beminden.
Het vier van dese bewegingen, wort meest onsteken in Godvrugtige overdenkinge; dat over sulks geduerig moet onderhouden worden door Schiet-Gebeden; waer toe een bequame stoffe verleenen, de overweginge van allerhande Christelijke deugden en saken. Weest dan niet gelijk de dwase die geen kennisse hebben van Gods werken, nog die regt begrypen: maer volgd den Koninglyken Propheet na, die soo dikwils met vierige, schoon korte, versugtinge tot my riep.
Gy hebt my verblyd, ô Heere, over uwe daden: ik sal my over de werken uwer handen verheugen.
| |
| |
Hoe treffelijk syn uwe werken Heere: gy hebt
alles met wysheyt gemaekt: het aerdryk is
Och of mynen handel soo bestiert werde, dat
ik uwe geregtigheden bewaren mag?
Eylaes dat myne Pelgrimmagie soo lank duert;
dat ik soo blyve woonen onder de Inwoonders
van Cedar: myne ziele is lank in Ballingschap!
Gelyk een hert sugt naer de wateren der Fonteynen:
soo sugt myne ziele tot u, ô Heere.
Myne ziele is dorstig naer den magtigen en levenden
Godt; wanneer sal ik voor Godts aenschyn komen verschynen?
Verligt myne oogen, op dat ik in den slaep des
doots niet en valle: en dat mynen vyand
niet seggen mag: Ik heb hem over-meestert.
O Heere myne sterkte, ik sal u beminnen, den
Heere is myne vastigheyt, mynen toevlugt,
Den Heere is mynen Bestierder, en daer en sal
my niets ontbreken: hy heeft my op een goede
Dat den Naem des Heeren gebenedyt zy, van
nu tot in der eeuwigheyt.
Een sake heb ik van den Heere versogt, en ik
salse blyven versoeken: dat is, te mogen blyven
woonen in het Huys des Heeren, alle de
| |
| |
| |
§. 7. Hoe voordeelig het sy, in al syn doen, te wandelen als onder Gods oogen.
Christus. Gy sult dan nog, besorgt wesen voor een sake, de welke u niet min dienstig sal sy om voorgank te doen in de Godvrugtigheyt: te weten dat gy geduerig in uw herte draegt myne tegenwoordigheyt: en uwe werken soo doet, al of ik altyt voor uwe oogen waer. Wandelt dan als onder myne oogen: en syt volmaekt in al dat gy doet. Dog is 't dat gy wilt quaet doen; soekt eerst een plaets daer ik u niet kan sien: en doet dan gerustelijk het gene dat gy voor hebt. Weet gy niet, dat ik den Hemel en de Aerde vervulle, en dat het al naekt is, en open staet voor myne oogen? want myne oogen syn klaerder als de Sonne, en sy sien over al, de goede en de quade aen. Waer by komt het, dat'er vele als een ongetoomt Paert of Muyl hun onbedagtelijk laten vervoeren, tot alle slag van ongeregeltheyt? Waerom is 't dat de Kinderen der menschen het quaet bedryven sonder eenig agterdenken? sekerlijk dat dit komt, om dat sy geen geloove hebben van myne tegenwoordigheyt, en dat sy Godt niet voor oogen hebben. Dog hebt gy; in al dat gy doet, den Heere in uwe gedagten: my, seg ik, die uwe paden sal bestieren. Let eens: hoe veel dat de tegenwoordigheyt van een deugdelijk en aensienlijk Man, doet; om iemant in syn pligt, ende in sedigheyt: te houden. Hoe sorgvuldelijk en nauwkeurig, doet gy alles niet in syne tegenwoordigheyt, om als dan niet quaets | |
| |
of onbetamelijk te bedryven. En soud gy in myne tegenwoordigheyt durven doen. Dat gy niet soud durven doen inde tegenwoordigheyt van een Mensch? Ontsiet gy mogelijk, meer de oogen van een mensch, als die van Godt; dîe uwen Heere, en uwen Regter is, den welken de magt heeft om uw Lighaem en uwe Ziele, te werpen in het eeuwig vier?
Den Mensch. ô Heere, Waer soud ik my van voor uwen Geest gaen verbergen? waer soud ik uw aenschyn konnen ontvlugten, die ook myn binnenste doorsiet, en doorgront de nieren en myn hert? Maer eylaes, waerom leve ik soo niet gelijk betaemt, voor die dit gelooft! ô dwaesheyt van ons hert. Wy spreken, wy handelen, wy leven soo; als of gy u alleen onthield omtrent de as-punten des Hemels; en geen oog en had op 's menschen doen. Ik ontsie die eenen mensch is, gelijk ik; dat is, den eenen Worm, den anderen: en ik ontsie mynen Godt niet, den Koning van Hemel en Aerde, de Regter van alle de Koningen van dese weerelt! syt my genadig, ô Jesu, Soone van David: en wat begeere ik dog, als dat ik u altyd sien mag ontrent my, ja in my: want gy niet verre van yder van ons syt. Zyt my dog aen de regterhant, op dat ik niet beroert worde. Wat een dringende pligt heb ik niet, om altyd wel te leven, ja om Heylig te leven; mits ik geduerig ben in het gesigt van mynen Regter, die het al siet.
| |
| |
| |
§. 8. Hoe veel 'er aenhangt, dat men syn dingen op order doet, en syn tyd niet verquist.
Christus. Zyt dan besorgt, dat gy alle uwe werken eerlijk, en op order doet: want iemant die weet, dat een aensienelijk Persoon op hem let, en syn werken op neemt; sal sig wel wagten van iet onbedagt of ongerelt te doen, daer hy dien Persoon soude mede konnen vergramme. Wat sult gy dan voor my doen, terwylen ik in al uwen handel tegenwoordig ben, en desen af sie? verdeelt dan voor eerst uwe werken op een seker order, ja schikt soo veel als het mogelijk is, alle de uren van den dag: en siet; wat dat gy ieder ure doen moet: en doet dat dan ook wel.
Dunkt u dat sulk een vermaning te naeuwsiende, ende van te kleynen belang is? Maer weet, dat al het gene dat van Godt is syn order heeft. Weet gy niet, hoe grooten Lief-hebber dat ik ben de van de goede order: die het al op syn order, met syn gewigte, en mate geschapen hebbe? maer de Satan mynen vyant heeft eenen afkeer van de goede order; en hy is den oorspronk van de ongeregtigheyt: te weten daer alleen heenen siende, daer geen order en is, en een wooninge is van een gedurigen schrik. Daerom is syn gewoonelijk bedrog; dat hy u, als gy besig syt met eenig Godvrugtig werk; iet anders in geeft om te doen; om u van dat goet werk af te trekken. Dog om syne listigheyt te ver-ydele; peyst op geen ander | |
| |
werk, als daer gy mede besig syt. Laet de sorge van andere dingen daer: of immers stelt dese, voor eenigen tyt uyt. Doet alles op synen tyt; schikt u naer de saken volgens dat sy syn. De gewigtigste en de nootsakelijkste saken; gelijk syn, die myne eere en uwe Saligheyt raken; vereyschen het beste en het meeste deel van den tyt. Wagt u van den ongeregelden handel van vele; die de meeste sorge hebben voor de geringste dingen; en de minste sorg, voor de gewigtigste. Die, naer dat sy het beste deel van den tyt besteet hebben voor de saken van de weerelt en voor de sorge van het lighaem; den onbequaemsten tyt voor my laten. O slegte schatters van saken! daer door is 't, dat sy altyt ontstelt en als buyten sig selve syn, gelijk iemant, die dronke is; en dat al hun verstant versmagt ligt.
Voor u, gaet dog soo niet te werk; maer legt uwe saken voorsigtelijk en Godvrugtelijk: aen soekt eerst ende voor al het Ryke Godts en syne regtveerdigheyt, also sult gy besitte een groote kalmte en ruste in uw gemoed. Want de order veroorsaekt den vrede; sy geeft kennisse, wat en wanneer men iet doen moet: sy wederhout de lossigheyt van de gedagten: sy vervordert en voltrekt het werk: sy verjaegt de ledigheyt: mits den gestelden tyt, iemant vermaent van syn pligt; en elk uur, om syn besonder werk roept.
Den Mensch. Al dat gy segt, is regvaerdig ô Heere, en myd seer aengenaem: maer wat middel om dit uyt te werken? gy weet self, ô mynen Godt, hoe veel tyt, dat ook dikwils | |
| |
tegens onsen dank ons benomen word, door dagelykse besigheden, het besoek van vrienden, en andere nootsakelijkheden van dit leven. Immers gy siet, ô Jesu: gy siet, hoe het lighaem, dat aen de bedorventheyt onderworpen is; de Ziele beswaert: en hoe dese aerdsche Tente, den geest neder-drukt, als hy op de Hemelsche dingen peyst.
Christus. 't Is dit, het welk my ten uytersten mishaegt, dat 'er soo luttel syn, die de waerde weten van den tyt, den welken ik de menschen genadelijk late om boetvaerdigheyt te doen, om meerder gratie hier te verkrygen, en de glorie hier naer te bekomen in den Hemel. Siet den kostelijken en on-weder-roepelijken tyt looft weg: en daer is niemant, die het met 'er herten bepeyst. De dagen van Saligheyt gaen voor by: en niemant en beklaegt sig; dat de gelegentheden van goet te doen, die noyt sullen wederom keeren; verloren syn.
Vlugt gy dan soo seer als gy kont die tyt dieven; te weten sulke Vrienden, het klappen, en veel onnuttige bekommeringen Dewyl de dagen boos syn; koopt den tyt af om desen aen beter Vrienden te geven; aen my, te weten, en aen uwe Ziele. Is dit te lastig of te swaer, dat ik u op-leg? Overdenkt eens hoe veel tyt, dat 'er besteet wort voor het lighaem, tot eeten voor den slaep, in maeltyden, met u somwylen te vermaken &c. En soud gy soo veel niet wille geven aen Godt, aen uwe Ziele, aen de eeuwigheyt? eylaes hoe verquisten de menschen den tyt, voor de ydelheyt; en hoe spaersaem, sy daer in syn met Godvrugtige werken, | |
| |
voor welke sy te regt, al hunnen tyt moesten besteden!
Behalven dit vermane ik u, myn Soone, dat gy niet te veel dingen aentrekt; want als gy met vele dingen bekommert syt, sult gy die alle, niet wel konnen doen. Die weynig de doen heeft, sal wysheyt bekomen. Want uw hert is eng, en uwen mantel kort; het kan 'er geen twee dekken. Iemant ook die het verstant te seer belemmert heeft, kan geen goed begrip hebben. En hoe soud gy, soo overlast synde, met veele saken; tot de ware Godtvrugtigheyt konne geraken? gy siet somwylen menschen, die soo veel te doen hebben; maer kost gy eens geraken in het binnenste van hun Conscientie! gy soud bevinden: hoe ellendig dat sy gescheurt worden, gelijk tusschen distelen en doornen:
en hoe dat tusschen die saken en de sorgvuldigheden, den geest allenskens verdooft; de bewegingen dorre worden; en de smaek van de geestelijke dingen ongevoelijk verdwynt. Soo geraekt men allenskens tot eene verhertheyt des herte: van daer tot eene vervreemtheyt en afkeer, en eyndelijk tot een veragtinge van Godt; en soo ten lesten tot den eeuwigen ondergank. En wat wonder? de vremdelingen hebben alle hunne kragten verteert; en sy hebben dit niet gewaer geworden.
Wilt gy wys worden door eens anders ongeluk, ('t welk in der waerheyt het werk is van wyse lieden) stelt de bekommeringen een weynig ter syden, overdenkt: Dat ik uw Godt ben, die meer, verdiene van u gedient te worden als iet dat 'er is. Wat sal het u baten, dat gy u on- | |
| |
stelt met vele dingen; als gy my veronagtsaemt: en dat gy de gansche weerelt wint: als gy uwe Ziele verliest? maer gy sult my seggen, dat gy geroepen syt tot den arbeyt; en dat gy uwe dingen niet moogt laten verloren gaen. Ik stae u dit toe: ik en wil ook niet, dat gy die dingen agterlaet daer gy toe geropen syt: maer weest ten minsten besorgt, dat gy niet, dan in voordeelige, eerbare en noodsakelijke dingen, uw tyd doorbrengt. Dit doende, sult gy haest gewaer worden, dat het u niet aen den tyt ontbreekt, maer dat gy u tyd onnodig verquist. Vertrekt u ten minsten wat meer in stilte; en overdenkt wel: aen wie gy meest verpligt syt: voorseker aen den Heere, die u de meeste weldaden gedaen heeft.
Klimt dan, ten minsten alle dagen eens, op den Berg gelijk Moyses, om met my te spreken. Vertrekt u een weynig van de menschen: gaet in uw Kamer, begeeft u, gelijk uyt een tempeest komende, tot de Have van ruste: en spreekt my in het heymelijk aen, met geslotene deuren: en ik sal, als ik u daer alleen heb; u inwendig aenspreken van die dingen, de welke tot den vrede dienen. Weet gy niet, dat die Godvrugtige heldinne Judith op het hoogste van haer huys een bidt plaets had, in het welke sy met hare Dienst-maegden dagelijkx gewoon was te gaen bidden? heeft dit eenig beletsel gedaen aen haren raet en aen hare saken? daer en is in tegendeel niemant van de Mans self soo voorsigtig en gelukkig geweest: niemant van de Princen des Volks heeft sulk een dienst en soo veel heyl gebragt aen geheel dat Lant.
| |
| |
Is 't dat gy, in dit dagelijks vertrek soekt eenige profytige oeffeninge te hebben; dese sullen u ligtelijk te voore komen, als gy wat meer kennisse met my sult gemaekt hebben; en wat minder handelt met de menschen. Bidt: Leeft. Als gy bidt, gy spreekt my aen, en als gy Godtvrugtige dingen leest; dan spreke ik u aen. Wat kan 'er dog waerdiger, eerlijker, profytiger, en vermakelijker syn, voor eenen Mensch?
Den Mensch.. Ach hoe luttel is het; ô Heere, dat gy van ons vraegt: sekerlijk wy syn schuldig u te geven al den tyt van ons leven. Want gelijk 'er niet eenen oogenblik is, op welken wy uwe weldaden niet genieten; soo moesten wy ook niet eenen laten voor by gaen, sonder u te loven, en sonder u gedagtig te wesen. Och of ik volbragte het gene dat gy my geleert hebt: om geheel myne leven over te brengen volgens uwe gegeven raed! och of ik my soo bekommerde met andere dingen; dat ik u niet en vergete: en dat de liefde van uwe glorie, en van het opperste Jerusalem, myn voornaemste vermaek waer!
| |
§. 9. Dat men niet wijs moet syn in syn eygen oogen, maer sig voorsien van een Geestelijken Leydsman.
Christus. Wagt u ook, dat gy niet wys en syt in uwe eygen oogen: want soo soud gy ligtelijk vallen. Dog, Wee die alleen is: want hy heeft niemant om hem op te helpen, | |
| |
als hy gevallen is. Verhandelt uwe sake met wyse persoonen. Daer en is niemant, die soo wys is, of hy heeft somwylen nog raet van noode, en iemant die wyser is. Den wysen, die naer een ander hoort, sal wyser worden: maer de dwase, veragten de wysheyt en de onderwysinge.
Hoe vele worden 'er bedrogen door hun eygen liefde? hoe vele syn 'er blint in hun eygen sake; en eens anders maer te klaer sien! wie was 'er Heyliger en aengenamer aen my, als David? hy is nogtans daer naer gevallen, en hy heeft een groote sonde bedreven. En (daer hy wel straffelijk wist te verwysen den genen die het Schaep, soude genomen hebben); soo had hy geen kennisse van syn eygen sonde; voor dat hy opentlijk door mynen Dienaer Nathan berispt wiert. Ook mynen dienaer Moyses, al is 't dat ik hem aensigt aen aensigt toesprak; luysterde nogtans geern en met vrugte naer den raet van synen Schoon-Vader Jethro, niet tegenstaende dese een Heydens mensch was. Soo luysterde ook Paulus ootmoedelijk naer Ananias: den Besnedenen van de Koninginne Candaces, naer Philippus; en den Hooft-man Cornelius, naer Petrus.
Maekt gy dan ook eenen getrouwen Leytsman te hebben, die goede kennisse heeft van de listigheyt des Duyvels: die gy te rade gaet, in uwe twyfelagtigheden: die gy kenbaer maekt de verholentheden van uw hert; en wien gy gerustelijk op volgt. Ook indien hy u bestandige en sware dingen voorleyt, in plaets van | |
| |
vleyende en gemakkelijke: en schouwt of haet, hem daerom niet. Want de wonden van iemant die u bemint, zyn beter, als de bedriegelijke kussingen, van iemant, die u haet. Wagt u van sulke naer te volgen, de welke de ongeregtigheyt beminnen, en vervolgens hunne Zielen haten; en daerom niet dan sagte Meesters soeken, die hun aen de ooren kittelen, en hunne ooren-af-keeren van de waerheyt. Wagt u, seg ik, van die te gelooven, de welke niet en spreken, als aengename woorden, en die al seggen: Zyt gerust: Zyt gerust; daer gy niet en moogt gerust wesen. En is den Medecyn-Meester het verlies niet van de sieken die hy spaert? aldus die u gelukkig noemen, bedriegen u.
Siet dan toe aen wie dat gy uwe Ziele betrouwt. Als gy in 't midden van den nagt, moest gaen reysen door eenen onbekenden weg: soud gy wel willen eenen Leytsman hebben, die den weg selfs niet en weet? Soud gy willen eenen onervaren Medecyn-Meester hebben, die met u te sparen, u soude aen de doot helpen? ja self wie soude syn Paert, of syne Beesten betrouwen, als aen iemant, die ervaren en getrouw is. En kan u dunken dat 'er luttel aen gelegen is aen wie dat men syne Ziele betrouwt? is 'er iet claerder, als dat men dese niemant beter en mag betrouwen, als aen die eerst wel sorge draegt voor syn eygen? is 't dat den eenen blinden, den anderen leyt; sullen sy niet alle beyde in den Put vallen? die voor sig selven niet deugt, voor wie sal hy goed wesen?
Den Mensch. Ik belyde ô Heere, het is menschelijk, bedrogen te worden, en te dwalen.
| |
| |
Och of gy my voorsaegt van eenen Leytsman, die den iever Godts heeft benevens behoorelijke wetenschap! die bequaem is te onderregten in den geest van sagtmoedigheyt en goetheyt; die syn eygen bate niet en soekt, maer de bate van Jesus Christus: die seg ik, uyt eene liefde tot u en van synen naesten, my niet en spare, ô Heere: op dat gy, ons alle beyde spaert. Dat den regtvaerdigen my berispe en bestraffe uyt goedertierentheyt: maer dat den balsem van den Sondaer my niet en balseme. Maekt ook, dat ik sodanigen Leydsman niet aenhoore als eenen mensch; maer u, door hem hoore spreken tot my. Want van waer de waerheyt komt, sy komt altyt van u, die syt de eerste waerheyt.
| |
§. 10. Hoe dat het als noodsakelijk is, dat men dagelijks syn Conscientie ondersoekt.
CHristus. Daer is nog een ding, dat gy alle dagen moet tragten te onderhouden, of gy sult in de andere verloren arbeyt doen: te weten, het dagelijkx ondersoek van uw Conscientie. het welke van sulk een gewigte is; dat sonder het selve, een Godtvrugtig en Geestelijk leven niet lank kan bestaen, nog hope is van eenen vasten voortgank in de deugt: Want, terwyl het beginsel der Saligheyt is de kennisse van de sonde: hoe sal iemant voor goet denken op beternisse van leven, op leetwesen des herte of op voortgank in de deugt; die self geen sorge draegt, om syne gebreken eens te kennen? hoe sal iemant, die niet weet, waer in hy my | |
| |
vergramt heeft; besorgt syn, om van my vergiffenisse der sonden te bekomen? hoe sal iemant, die syn siekte niet en kend; tragten om genesen te worden? in tegendeel sulk een Mensch roemt sig, als of hy gansch gesont waer: en hy neemt een behagen in sig selven, al of hy een Mensch waer, die deugdelijk is, en die niet misdaen heeft: voorgevende dat hy ryk is, dat hem niet ontbreekt: en ondertussen hy weet niet, dat hy ellendig is, jammerlijk, arm, blint, en naekt.
O mensch waert dat gy u selven, soo inwendig ging besien; gy mogte over u selven, mishagen vinden; dog gy soud my daer mede behagen. Maer om dat gy u selven niet en kent; soo behaegt gy aen u selven, dog gy mishaegt aen my. Hoe vele syn 'er die veel weten; en geene wetenchap hebben van hun eygen selven! ondertusschen is het al ydel en veragtelijk, dat niet en helpt tot de eeuwigheyt. Dog, wat 'er zy van de andere: gy, ô Mensch (indien gy wilt wys syn) let wel op al uwen handel, en hebt medelyden met uwe eygen Ziele. Het is den kostelijksten en waerdigsten pant, die gy in de weerelt hebt: is 't dat gy desen verliest, en de gansche weerelt wint; wat sal 't u baten.
Den Mensch. Eylaes wy misdoen ô Heere, allegader in vele dingen. Maer wie weet, of overweegt syne misdaden? Voorseker is 't dat wy seggen, dat wy geen sonde hebben; wy verleyden ons eygen selven, en de waerheyt en is in ons niet. Hoe groot is dog de plomheyt van ons herte, die de oorsake is, dat wy op | |
| |
onsen handel niet beter letten, nog toe sien, waer in ons hert ons berispt. Dog om dat wy als afgebrande Conscientie hebben; soo versteken wy onse sonden; en houden ons als Volk, het welk wel leeft: en daer door syn wy niet besorgt, om voortgank te doen in den weg des Heere.
Christus. Waert dat gy u selven wel oordeelde; gy en soud niet veroordeelt worden: maer om dat gy uw eygen regt-bank ontvlugt; soo valt gy in een straf oordeel. Daerom vermane ik u; dat gy, indien gy misschien op den dat iet quaets in het herte hebt, of eenig quaet opset of gedagten in uwe sinnen; gy u in d' eenigheyt begeeft, om u hert te vermorselen met een inwendige droefheyt, en een vast voornemen maekt van beternisse.
Eylaes hoe luttel syn die besorgt voor hun selven; de welke, als sy den geheelen dag onder de bekommeringen, tusschen de sorgen van de weereltsche saken, en het gewoel hebben overgebragt: s' avonts, soo vermoeyt, en slaperagtig gaen, om te rusten; dat het hun te veel is, een weynig tyts te besteden voor het Gebedt, en tot het ondersoek van hun Conscientie! wat sal ik nu seggen van die, de welke s' morgens vroeg opstaen om te loopen naer de Herberge, en daer te blyven sitten tot den avont toe, en tot dat den Wyn, hun bevangt? die den dag overbrengen met schencken en drinken, brassen, spelen, mallen, en klappen: ende s'avonds, gelijk een Holophernes, of als beesten, in hun bedde vallen, en soo blyve leggen als versmagt door den drank en slaept. ô dwase! waert dat de doot u dien selven nagt | |
| |
het hooft af hieuwt; waer soude uwe Ziel varen? sal den Boom niet blyven liggen, daer hy gevallen is? waert dat, naer dien slaep, den langen en den eeuwigen slaep volgde; wat souden sulke ryke menschen dan in hunne handen vinden? Hoe soud het gaen, waert dat die ongelukkige nog nat synde van den Wyn, soo, voor den Regter gebragt wierden? hoe schrikkelijk sal het voor soodanige wesen te vallen in de handen van den levenden Godt! verstaet dit wel, gy al, die Godt vergeet; op dat gy niet aengevat wort, en niemant u sal konnen, uyt syne handen trekken.
Den Mensch. O Heere, verligt myne oogen, op dat ik in den slaep des doots niet valle; en mynen vyant niet segge mag: Ik heb hem overmeestert. Ik belyde, dat het geen menschelijk, maer een beestelijk leven is, aldus den dag te beginnen en over te brengen, sonder op Godt te denken, sonder wien nogtans wy niet eenen stont konnen leven, nog bestaen, nog ons roeren. Doet my de genade, dat ik noyt op myn bedde klimme, nog my begeve tot den slaep: ten sy naer dat ik eerst, in de bitterheyt van myne Ziele, overdagt hebbe; hoe ik dien dag heb over gebragt: en dat ik my met u versoen, ende aldus met een vermorselt en een verootmoedigt herte, dat gy nimmer meer en verstoot; gansch in vrede mag gaen slaepen en rusten.
Christus. Doet het soo ô Mensch; en gy sult leven. Ondersoekt u selven, besonderlijk des avonts, voor goet en scherpelijk. Brengt gelijk voor een Regter-stoel, alle uwe gedagten, | |
| |
woorden, en werken; en erkend waer in gy misdaen hebt met eenig quaet te doen of eenig goet agter te laten. Let wel toe: of gy getragt hebt de Zalige vermaningen, die ik u tot nu toe gegeven heb; in het werk te leggen; en bestraft u selven, daer in gy u bevint, misdaen te hebben. Zyt in uw herte bedroeft; en legt, u selven eene straffe op: en maekt een voornemen van den volgenden dag, beter te doen. Versoekt daer toe myne gratie; en voornamentlijk bedankt my ook voor de weldaden, die ik u dien dag bewesen heb. Eyndelijk beveelt my, uwe ziele en uw lighaem. Alsoo sult gy veyliger, en geruster slapen.
Andersints wat een groote stoutigheyt is het niet: ja eene perykeleuse vermetentheyt; dat men, met een Conscientie, die met sonden belast is: my vergramt hebbende, en met my nog niet versoent synde; te durven slapen gaen.
Weest ook versekert: ten sy dat gy besorgt syt, om dit ondersoek 't welk ik u nu voorstelde, alle dagen naerstelijk te doen; dat gy sult gedurig, in het selve moeras blyven steken. De selve gebreken sullen vele maenden, ja vele jaren, in u blyve leven: sy sullen self sterker worden, en soo aengroeyen; dat gy daer na niet magtig sult wesen, om die te overwinnen. Om dat gy die distelen en doornen, de welke dese als eene vervloekte aerde, dat is onse bedorve natuer, gedurig voortbrengt; veronagtsaemt hebt uyt te roeyen met den egge of yser van eene salige onderregtinge en dagelijkse ondersoekinge.
Den Mensch. Ik sal u loven ten allen tyden ô mynen Godt; uwen lof sal geduerig in | |
| |
mynen mont wesen. Gebenedyt syt gy ô Heere, die my van myne jonkheyt af onderregt hebt: en Och of gy, my in mynen lesten ouderdom ook niet verlaet. Och dat myne paden bestierd moge worden, om alle dese uwe vermaninge, na te komen. op dat ik niet, als een Knegt, die den wille van synen Meester wetende, en den selven niet volbrengende; verdiene scherpelijk gestraft te worden.
|
|
Auteursrechtvrij
