Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL Logo
DBNL Logo

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taal
    • Limburgse literatuur
    • Friese literatuur
    • Surinaamse literatuur
    • Zuid-Afrikaanse literatuur
  • Selecties
    • Onze kinderboeken
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • E-books
    • Publiek Domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Gebruiksvoorwaarden
    • Hergebruik
    • Disclaimer
    • Informatie voor rechthebbenden
  • Over DBNL
    • Over DBNL
    • Contact
    • Veelgestelde vragen
    • Privacy
    • Toegankelijkheid
Wat wonders, wat nieuws! De zeventiende eeuw in pamfletten

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0,71 MB)






Genre
non-fictie

Subgenre
non-fictie/pamflet-brochure


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

 

Wat wonders, wat nieuws! De zeventiende eeuw in pamfletten

(2002)–Marijke Meijer Drees, Els Stronks

Vorige Volgende
[p. 23]

Neêrlands beste dichter gezocht (1630)aant.

d'Amsterdamse Academie aan alle poëten en dichters der Verenigde Nederlanden, liefhebbers van de gouden vrijheid.
 
Apoll', op Helicon gezeten,1
 
vraagt al zijn heilige poëten,
 
wat best' en ergste tongen zijn,3
 
of waarheid zalig maakt of schijn?
5
Of dwang van vrome christenzielen5
 
niet dient om Holland te vernielen?
 
Of vrijheid dan niet was de schat,
 
waarom men eerst in oorlog trad?
 
Of ook in goed bestuurde steden
10
een oproerkraaier wordt geleden?10
 
Of huizenplund'ren steden sticht?11
 
Of d'eed geen burgerij verplicht?12
 
En of zich leraars niet verlopen,13
 
wanneer ze deze band losknopen?14
15
Wiens antwoord 't kortst' en bondigst' is,
 
en klaarst' in deze duisternis,
 
die zullen d'Academieheren
 
met ene prinsenroemer eren,18
 
waar Pallas, met haar diamant,19
20
in sneed de veldheer van het land,20-21
 
die met 's-Hertogenbosch ging strijken,
 
waar Maurits tweemaal af moest wijken.22

IJver

[p. 24]
Amsterdamse Kakademie of guitschool, aan alle opeters en dronkaards, liefhebbers van de volle kannen.
 
Al-vol, op hele ton gezeten,1
 
vraagt al zijn dronken, kale neten,
 
wat best' of ergste tongen zijn?
 
Of water dronken maakt of wijn?
5
Of drinkensdwang van Bacchusfielen5
 
niet dient om vol-kan te vernielen?6
 
Of zuiperij niet was de schat,
 
waarom hij eerst ontstak zijn vat?8
 
Of ook in goed bebierde steden,
10
een bierverzaker wordt geleden?
 
Of huisverdrinken 't lach ontsticht?11
 
Of eet' tot drinken niet verplicht?
 
En of zich dronkaards niet verlopen,
 
wanneer z'om bier de broek verkopen?
15
Wiens slempmaal 't slofst en slompigst is,15
 
en lijkt op dronkaards drek en pis,
 
die zullen d'Kakademie heren,
 
met een besmeurde pispot eren,
 
waar Bacchus met zijn dronken hand,
20
in sneed de vuilste fielt van 't land,20
 
die zo bespogen heen gaat strijken,21
 
dat Mors'bel voor zijn stank moet wijken.22
Anagram
 
Nu is, Joost van Vondelens,
25
wijs en heilig denkend mens,
 
in uw naam bevonden,
 
zo je ziet,
 
dat je hiet,
[p. 25]
 
SOTJE VOL VAN ZONDEN.
 
 
30
Nacta est patella suum operculum.
 
 
 
Nu is de slimme pot gedekt,31
 
nu is de schimper weer begekt.
Antwoord op het vraagdicht van de Amsterdamse Academie door Joost van den Vondel
 
De beste tong die stemmen smeedde,
 
zong Gode lof, de mensen vrede.2
 
Wie zwijgend meest zijn deugd betoont,3-4
 
is die met vuur d'apostel kroont.
5
De snoodst' op aarde deed de mensen5
 
naar Gods verborgen wijsheid wensen.
 
De booste sprak in 't hemelrijk:7
 
‘Mijn macht zij d'hoogste macht gelijk.’
 
In hen sticht God Zijn heerschappijen,
10
die met hun doen 't geloof belijen.
 
Schijn, als een drog- en dwaallicht, leidt
 
wie haar maar volgt naar duisterheid.
 
De vrome zielen te belagen,
 
kan Hollands zachte grond niet dragen.
15
De Roomse geus het smekend blad,15-17
 
in Brussel ondertekend had,
 
zo goed als d'ander, en verzocht er
 
's lands vrijheid bij, aan 's keizers dochter.
 
De muiter die gerustheid haat,
20
loost altijd een geschikte staat.20
 
Waar d'ene burger 's anders muren
 
bestormt, de stad kan 't niet verduren.
[p. 26]
 
Geen aardse god, of hij wordt bij23
 
een eed verknocht: meer schutterij.24
25
Welk' leraars ook die band ontlitsen,25
 
die kerven 't snoer der zeven flitsen.26
Antwoord aan de Amsterdamse Academische vragers
 
Dit's antwoord op uw slimme streken:1
 
de ergste tongen leugens spreken,
 
de beste, dat geen loze schijn,
 
maar waarheid Gods ons heil moet zijn.
5
Geen dwang zelfs kan de christenzielen,
 
maar wel hun goed en romp vernielen.
 
De ware vrijheid was de schat
 
waarom men eerst in oorlog trad.
 
Och nee, in goed bestuurde steden
10
geen oproerschrift toch wordt geleden,
 
geen burgerbannen steden sticht,
 
geen burgerlozen eed verplicht,
 
en zich de leraars niet verlopen
 
wanneer ze deze band ontknopen.
15
Onheil'ge dichters, bondig is
 
dit antwoord, zonder duisternis.
 
Dus wilt mij, Academieheren,
 
met ene prinsenroemer eren
 
waar Pallas met haar diamant
20
in sneed drie veldheren van 't land:
 
prins Willem, die de grond eerst leidde,
 
prins Maurits, die 't heeft opgebouwd,
 
prins Hendrik, die het gaat verbreiden,
 
en maakt dat elk zijn eer behoudt.

Vyer25

1
Helicon Griekse mythologische dichtersberg
3
ergste slechtste
5
dwang...christenzielen de vervolging van remonstranten
10
oproerkraaier Smout cum suis; geleden geduld
11
huizenplund'ren verwoesting van remonstrantse huizen bij de Montelbaanstoren, op 13 april 1626
12
d'eed...verplicht de belofte van trouw die burgers aan hun Amsterdam hadden afgelegd. De contraremonstranten probeerden aan die belofte te ontkomen omdat remonstranten deel uitmaakten van de schutterij; het Amsterdamse stadsbestuur schorste daarop in februari 1629 de schutters die hun eed weigerden te vernieuwen, en koos daarmee in contraremonstrantse ogen de remonstrantse zijde
13
leraars...verlopen predikanten niet buiten hun boekje gaan
14
deze band de belofte van trouw, gedaan ten overstaan van prins Maurits in april 1628
18
prinsenroemer vorstelijk drinkglas
19
Pallas godin van de wijsheid; hier verwijzing naar Anna Roemers Visscher, die in de roemer de naam van Frederik Hendrik (‘veldheer van het land’) graveerde
20-21
veldheer...strijken Frederik Hendrik, veroverde in 1629 Den Bosch
22
waar...wijken het was Maurits eerder tot tweemaal toe niet gelukt Den Bosch in te nemen.
1
Al-vol verbastering van Apollo; hele ton verbastering van de dichtersberg Helicon
5
Bacchusfielen schooiers horend bij Bacchus
6
vol-kan verbastering van Holland, het meest toonaangevende gewest in de Republiek
8
ontstak opende
11
't lach ontsticht het lachen doet vergaan
15
slempmaal overdadige smulpartij; 't slofst en slompigst het meest slonzig en zuiperig
20
fielt schurk
21
bespogen ondergekotst; heen gaat strijken op de loop gaat
22
Mors'bel vieze knoeipot; Nacta est patella suum operculum De schotel heeft zijn deksel gevonden
31
slimme sluwe.
2
zong...vrede refereert aan de zang van de engelen in de kerstnacht
3-4
Wie...kroont Wie niet veel spreekt maar het goede doet, wordt door de apostel met het vuur van de Heilige Geest gekroond
5
snoodst' de slang, die Eva en Adam tot ongehoorzaamheid aan God verleidde
7
booste de gevallen engel Lucifer
15-17
De Roomse geus...d'ander zowel rooms-katholieke als protestantse lagere edelen (‘geuzen’) hadden in Brussel het smeekschrift aan de Spaanse kroon ondertekend (1566)
20
loost...staat die (muiter) wordt door een goed bestuurd land altijd weggewerkt
23
aardse god wereldlijk bestuurder
24
verknocht gebonden; meer schutterij des te meer nog is de schutterij aan een eed gebonden
25
ontlitsen losmaken
26
kerven...flitsen doorsnijden de band die de zeven pijlen (provincies) van de Republiek bijeenhoudt.
1
slimme sluwe
25
Vyer vuur, als variatie op het ‘IJver’ van het openingsgedicht.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

Joost van den Vondel

Maria Tesselschade Roemer Visschersdr


Nederduytsche Academie


1630