'Pidári'. Of de strijd van het licht tegen de duisternis in de Bataklanden

[p. 228]

Negende hoofdstuk.
Johannes wordt onderwijzer, en zijn moeder en zuster worden uit het blok bevrijd.

Toen Johannes nu aan de normaalschool te Prau sorat als kweekeling geplaatst was, werd hij door de zendelingen Schreiber en Leipoldt, en nadat de eerste naar Europa was teruggekeerd, ook door Staudte onderwezen, om zich de voor zijn later beroep noodzakelijke kennis en geschiktheid ten eigen te maken.

Dat viel hem geenszins gemakkelijk. Integendeel het kostte hem de grootste moeite; want den natuurlijken aanleg, om een groot geleerde te worden, bezat hij in het geheel niet. Die hoop had dan ook zijn leeraar en vaderlijke verzorger te Siboga volstrekt niet op hem gevestigd.

Hij had hem ook niet ter kweekschool gezonden, omdat hij zulke gaven in den jongeling meende ontdekt te hebben. Veelmeer hadden het oprechte geloof en de kinderlijke liefde tot den Heer, die Johannes gepaard aan groote trouw en diepen ootmoed deed blijken, hem daartoe gedreven. Het gebrek aan aangeboren aanleg mocht daarom geen beletsel zijn, den jongeling voor den dienst des Heeren op te leiden, daar hij de daartoe noodzakelijkste kennis zich toch wel kon toeëigenen.

De zendelingen zagen zich dan ook in hetgeen zij met billijkheid van hem konden verwachten, niet bedrogen. Met groote trouw en veel vlijt wijdde hij zich aan de studie en vergoedde daardoor, wat hem aan natuurlijke gaven ontbrak, zoodat hij bij zijn kameraden volstrekt niet ten achter bleef. En spande hij in

[p. 229]

wetenschap ook niet boven hen de kroon, in diepte van verstand van den goddelijken weg des heils en in kracht van inwendig geestelijk leven muntte hij zeker boven hen uit.

Toen hij den toenmaals driejarigen cursus doorloopen en het eindexamen met goed gevolg afgelegd had, konden de zendelingen hem met vreugde zijn ontslag van de kweekschool verleenen en als onderwijzer en evangelist in dienst stellen. Hij werd zijn pleegvader te Siboga als helper en medearbeider toegewezen.

Zoo kwam Johannes dan in het jaar 1876 weer naar Siboga terug, om nu voortaan aan het werk tot uitbreiding van Gods koninkrijk deel te nemen. Gelijk hij zich voorheen bij het leeren vlijtig en trouw had betoond, zoo deed hij het ook nu in den arbeid. Gods zegen rustte zichtbaar op hem.

Hij wist zich overal aanzien te verwerven en tevens zich bemind te maken. De bruine leerlingen in de zendingsschool hingen met groote liefde aan hem. De volwassenen in hunne dorpen, waar hij het evangelie verkondigde, zagen hem gaarne, ofschoon hij hen wegens hunne groote onverschilligheid omtrent het heil hunner ziel vaak moest berispen, wanneer hij hun het evangelie als den weg des levens aanprijzend op de nietigheid van het heidendom wees, en zij hem dan ten slotte zochten tevreden te stellen met het antwoord: ‘Ja, Goeroe, wij worden ook nog Christenen, maar er zijn eersten en laatsten.’

Zelfs op den pasar, waar hij dikwijls met de Mohammedanen disputeerde, die het daarbij tegen hem steeds verloren, zag men hem toch gaarne. Hij bezat in hooge mate de gave, met alle menschen te kunnen omgaan. Nooit betoonde hij zich lomp, beleedigend of hoogmoedig, maar wist de menschen steeds met takt te behandelen en was beleefd, vriendelijk en ootmoedig. Hij kon daarom toch ook wel eens boos worden,

[p. 230]

KWEEKELINGEN TE PANSOER NA PITOE.

[p. 231]

wanneer de antwoorden der tegenstanders daartoe aanleiding gaven, maar daarbij voelde men, dat ook zijn toorn het goede bedoelde. Zijn geheele wezen legde er getuigenis van af, dat het Christendom hem volle ernst was, en de liefde van Christus hem dreef, de zielen der menschen voor het koninkrijk Gods te werven. Het ontbrak hem daarbij ook niet aan oorspronkelijken humor, zoodat hij vaak dezulken, die hem op minder betamelijke wijze weerspraken, met een snedig antwoord wist tot zwijgen te brengen.

Het redenaarstalent, dat den meesten zijner volksgenooten niet ontbreekt, was bij hem zeer sterk ontwikkeld. Zijn toespraken en preeken waren eenvoudig en gemakkelijk te begrijpen, daar zij steeds op zeer populaire wijze gehouden werden. Hij had dus juist voor den dienst van evangelist uitstekende talenten, en ik beken gaarne, veel van hem te hebben geleerd.

In Siboga zelf vond hij voor het evangelie bij de voor geestelijke dingen zeer ongevoelige bevolking weinig belangstelling. Zooveel te meer echter droeg zijn woord vrucht bij de heidenen in de bergachtige omstreken. Zendeling Ködding stichtte er met zijn hulp verscheidene filiaalgemeenten, inzonderheid te Loboe Singkam, Sitonong en Sipan.

Gedurende al die jaren echter, sedert Johannes van Si Rau was gevlucht, bleven zijn moeder en zijn beide zusters aldaar in gevangenschap en zuchtten nog steeds in het blok. Want na zijn ontvluchting had het kwaadaardige dorpshoofd ook de jongste zuster met de voeten in dat heidensch instrument vastgelegd, omdat hij haar niet zonder reden verdacht, bij de ontvluchting van haar broeder de noodige hulp te hebben verleend.

Johannes was dus reeds van de normaalschool teruggekeerd en als onderwijzer en evangelist werkzaam, terwijl die arme gevangenen het nog steeds in hun ellendigen toestand moesten zien uit te houden. Dat was hem, zooals van zelf spreekt, een groot verdriet

[p. 232]

en een aanhoudende oorzaak tot zorg en kommer, waardoor de zon van zijn geluk steeds omfloerst werd.

Hij droeg dit leed echter niet alleen. Zijn pleegvader droeg het met hem, en niet minder werd het door diens echtgenoote gedragen, sedert deze in het jaar 1874 haar gemaal ter zijde was getreden en daarvan kennis had gekregen.

Wij zagen het reeds boven, hoe alles, wat door bloedverwanten en betrekkingen tot bevrijding der slachtoffers van de wraakzucht van het dorpshoofd werd beproefd, schipbreuk geleden had, omdat de booze man niet alleen een hoog losgeld voor zijn gevangenen eischte, maar ook tevens den erfgenaam van den vermoorden Ama Laboe wilde dwingen, van de nalatenschap zijns vaders afstand te doen.

Daarmede deed hij het onrecht ten top stijgen. De bloedverwanten, daarover ten hoogste verbolgen, trokken zich terug. Zij konden als voogden van den onmondigen Johannes op die eischen niet ingaan. Zoo was de zaak hangende gebleven jaren lang.

Thans echter was Johannes nagenoeg volwassen en kon als mondig gelden, zoodat hij zonder de tusschenkomst zijner bloedverwanten in de zaak kon handelen en beslissen. Daarom besloot zijn pleegvader, de hulp van het bestuur tot bevrijding der gevangenen in te roepen. Dit besluit werd ten uitvoer gebracht.

De resident, wien de zendeling de zaak blootlegde, betoonde zich zeer vriendelijk en wilde gaarne zijn hulp verleenen, om haar op een bevredigende wijze op te lossen. Dat was echter niet zoo gemakkelijk.

De landschappen Nai Pospos en Pasariboe behoorden weliswaar reeds sedert vele jaren in naam tot de bij het gouvernementsgebied ingelijfde streken, maar zij waren in werkelijkheid nooit onder geregeld bestuur gebracht. Het gezag der regeering stond er dus nog op zeer losse voeten.

[p. 233]

De heidensche hoofden bestuurden hun land geheel naar eigen willekeur en waren met elkander voortdurend op voet van oorlog. Het oude Bataksche ‘pidari’ zwaaide er ongestoord den schepter; daden van onrecht en geweld en het afschuwelijke menscheneten waren er nog aan de orde van den dag.

En thans, nu wij reeds weer een kwarteeuw verder zijn, is daarin nog maar heel weinig verandering gekomen. Het land is bovendien moeilijk toegankelijk. Aan de westzijde beschutten breede maar ondiepe stroomen en moerassige oerwouden het beter dan een hooge sterke muur tegen elken vijandigen inval, terwijl van de oostzijde slechts zeer smalle en steile voetpaden door bergen en bosschen toegang verleenen.

De resident moest daarom zeer voorzichtig te werk gaan, om den boosaardigen radja van Si Rau niet tot verzet te prikkelen of tot een beleedigend antwoord uit te lokken. Zulks toch zou onvermijdelijk een tuchtigingsexspeditie hebben veroorzaakt, die de regeering meer zou gekost hebben, dan haar die paar gevangenen waard waren.

Hij zond daarom eenige van regeeringswege aangestelde en bezoldigde hoofden naar Si Rau, om met den radja over de loslating der gevangenen te onderhandelen. Het gezantschap ging en werd te Si Rau behoorlijk ontvangen, maar de radja bleef zijn vroeger gestelde eischen volhouden.

Na lang praten gelukte het echter den gezanten toch, een groote vermindering van het losgeld te bewerken, indien Johannes afstand wilde doen van zijn eisch op teruggave der van zijn vermoorden vader geroofde goederen; de radja wilde in dat geval zich met 150 Spaansche matten tevreden stellen. Met deze boodschap keerden de gezondenen terug.

Op aanraden van den resident besloot Johannes toe te geven. Zendeling Ködding beloofde hem, het noodige geld voor de lossing der gevangenen met be-

[p. 234]

hulp van eenige goede vrienden te willen bijeenbrengen. Zijne bede vond bij eenige bekenden in Duitschland en te Padang en Siboga gereeden ingang. Na verloop van een paar maanden konden de gezanten dus weer naar Si Rau gaan, om de gevangenen uit het blok te bevrijden en naar Siboga mede te voeren.

Het was een dag van groote vreugde en blijdschap niet alleen voor Johannes persoonlijk, maar ook voor de geheele kleine zendingsgemeente te Siboga, toen er een scheepje over zee kwam, dat de moeder met haar beide dochters na jaren lange gevangenschap in het blok tot de vrijheid en tot den zoo lang van haar gescheiden zoon terugbracht.

De arme vrouw moest van het strand naar den een half uur gaans verwijderden zendingspost gedragen worden. Zij was geheel krom en stijf geworden, en bleef, ofschoon zij na veel wrijven en kneden het gebruik harer ledematen herkreeg, toch haar leven lang de sporen van het lang doorstane leed aan zich dragen. Na acht lange en bange jaren in het blok te hebben uitgehouden, was zij thans echter vrij, en dat was voor het oogenblik genoeg om haar gelukkig en blijde te doen zijn.

Gelijk voor Johannes droeg ook voor haar en haar beide dochters het lijden een nog betere vrucht. Christelijke liefde had hun de lichamelijke vrijheid hergeven en uit de geweldige hand van een slecht mensch verlost; maar de liefde van Christus wilde hen daardoor op den weg leiden, langs welken zij tot geestelijke vrijheid en verlossing van zonde en eeuwigen dood zouden komen.

Te Siboga kwamen zij onder het geklank van het evangelie, dat zonder den diepgaanden lijdensweg, dien zij hadden betreden, zeker nooit tot hen zou zijn doorgedrongen. Thans vond het bij hen een door lijden toebereiden en vruchtbaar gemaakten bodem des harten. Zij luisterden met graagte naar het woord des

[p. 235]

levens en leerden den Heer kennen en liefhebben, zoodat zij in zijne gemeente konden worden opgenomen.

Bij den heiligen doop ontving de moeder den naam Na Toeroet en de beide dochters werden Si Dimpan en Si Santoen genoemd. Waren zij in het heidendom rijk geweest naar de wereld, maar door geweld en onrecht arm geworden en in de diepste ellende gestort, thans vonden zij een schat, dien geen mensch ter wereld hun weer kon ontrooven, en die hen voor eeuwig gelukkig maakte.