Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw

Bouwkunst

De bouwstijl in de Zeeuwse steden staat vóór de zeventiende eeuw sterk onder Vlaams-Brabantse invloeden ²⁴⁴. Een der wegen, waarlangs de Gothiek, in dit geval uit Normandië, de Noordelijke Nederlanden binnendrong, leidde via Brabant door Zeeland. Het eerste Gothische bouwwerk,

244 Voor het volgende zeer beknopte overzicht is geraadpleegd: F.A.J. Vermeulen, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandsche bouwkunst, I - III ('s-Gravenhage, 1928 - 1941); W.S. Unger, De monumenten van Middelburg (Maastricht, 1941); Voor-loopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. VI. De provincie Zeeland (Utrecht, 1922).

[p. 55]

tegelijk het oudste in de kuststreek, in deze landen is het westelijk deel van de Sint-Bavokerk van Aardenburg, waaraan men in 1243 begon te bouwen. Daarop komen, naar volgorde van ancienniteit, de kerken van Kadzand, Brouwershaven (± 1300), Kapelle (1427?), en de Maria Magdalenakerk van Goes (± 1500), alle onder Normandische invloed ontstaan. Bij deze invoering van de Gothische stijl vervulden bouwmeesters uit de Zuidelijke Nederlanden, en met name uit Brabant, een belangrijke functie, en in de eerste plaats ettelijke leden van het Mechelse bouwmeestersgeslacht Keldermans ²⁴⁵, waarvan op zijn minst drie opeenvolgende generaties in Zeeland gewerkt hebben. Andries Keldermans wordt in 1455 genoemd als werkzaam aan de bouw van het Middelburgse stadhuis ²⁴⁶, waaraan later ook zijn zoon Anthonis werkte, terwijl een zoon van deze, Rombout Keldermans, in het begin van de volgende eeuw de Vleeshal ontwierp, die in 1518 voltooid werd. Als Albrecht Dürer twee jaar later Middelburg bezoekt, tekent hij in zijn dagboek aan: ‘eine gute stadt, hat ein überschön rathaus mit einen köstlichen thurn, do ist an allen dingen viel kunst an’ ²⁴⁷. In al de Nederlanden zocht men de weerga, van dit majestueuze Renaissance-bouwwerk dan ook tevergeefs.

Andries Keldermans ontwierp ook de Sint-Lievensmonsterkerk en -toren (1454 - 1530) van Zieriksee, die verwante trekken vertoont met de Sint-Romboutstoren van Mechelen en eveneens tot de Normandisch-Gothische groep behoort. Zijn zoon ontwierp (na 1479) de Onze Lieve Vrouwenkerk met toren van Vere, waaraan later Rombout Keldermans werkte. De gevel van het Veerse stadhuis (1474) is een navolging van die van Middelburg, veel kleiner weliswaar, maar niet minder sierlijk met zijn beelden van de heren en vrouwen der stad. De Sint-Willebrorduskerk van Hulst (15de eeuw, 1517 voltooid) en de Onze Lieve Vrouwenkerk van Tolen ( ± 1450) zijn uit dezelfde Normandische school.

Behalve in Middelburg en Vere verrezen ook in Sluis (1396) en Tolen (± 1460) Gothische raadhuizen. Voorbeelden van late Gothiek zijn de Noordhavenpoort te Zieriksee (1559) en de huizen het Lammetje (1561) en de Gulden Struys (1561) op de Kade te Vere.

245 Zie over dit geslacht: Nagtglas, I, blz. 527 - 529.

246 Vgl. W.S. Unger, De bouwgeschiedenis van het stadhuis van Middelburg (Oudheidkundig jaarboek, l (1932), blz. 1 - 20).

247 Dürers Schriftlicher Nachlass auf Grund der Originalhandschriften und theilweise neu entdeckter alter Abschriften herausgegeben von K. Lange und F. Fuhse (Halle a. S., 1893), S. 143.