Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeventiende eeuw
(1943)–P.J. Meertens–
Auteursrecht onbekendBoekdrukkunstHoe weinig in de voorreformatorische eeuw het wetenschappelijk en letterkundig leven op de Zeeuwse eilanden te betekenen had, blijkt ook uit het feit dat vóór de overgang van het gewest maar één enkel boek op Zeeuwse bodem is gedrukt, nl. een van de talrijke uitgaven van ‘Der sielen troest’ Ga naar eind178, die in September 1478 bij Pieter Werrecoren Ga naar eind179 te Sint-Maartensdijk van de pers kwam. Houdt de aanwezigheid van deze drukker mogelijk verband met de nabijheid van het kasteel van Sint-Maartensdijk? Er zijn evenwel niet de minste aanwijzingen dat hier, hetzij bij het leven van de in 1470 gestorven Frank van Borselen, de weduwnaar van de ongelukkige Jacoba van Beieren, hetzij daarna ooit sprake is geweest van enig kultureel leven op dit slot. Zo blijft het verblijf van deze ene Zeeuwse drukker, de drukker | |
[pagina 47]
| |
van één enkel boek, volkomen een raadsel. Noch in Middelburg, noch in Zieriksee vinden we ook maar enig spoor van een drukkerij. Toen deze op het laatst der vijftiende eeuw alom in de Nederlanden verrezen, zal het kulturele leven in Zeeland nog te weinig betekend hebben om aan een drukker bestaansmogelijkheden te bieden, en later zal, althans in Middelburg, de Spaansgezindheid van het stadsbestuur en de nabijheid der abdij de drukkers afgeschrikt hebben om zich hier te vestigen. Zo werd vooral Antwerpen de stad, waar de in Zeeland wonende publicisten als Jason Pratensis, Levinus Lemnius en Jan Reygersberch van Cortgene hun boeken ter perse legden. Hier verschenen ook, bij bekende drukkers-uitgevers als Michiel Hillen van Hoochstraten, Willem Vorsterman en Jacob van Liesvelt, ongeveer tussen 1520 en 1540, de verschillende uitgaven van de Zeeuwse keuren. Hier ook drukte Vorsterman voor rekening van de Zierikseese boekbinder Reynier Cornelissen omstreeks 1525 de ‘Accordaten’ Ga naar eind180, overeenkomsten tussen de wereldlijke en kerkelijke overheid inzake de geestelijke jurisdictie in Zeeland. Hier vinden we ook enkele drukkers, die blijkens hun naam van Zeeuwse afkomst waren: Matthias van der Goes , die er van 1481 tot 1491 werkte, en Henrick Peetersen van Middelburgh († 1549) Ga naar eind181, van wie uit 1530 en de volgende jaren verscheidene uitgaven bekend zijn, o.a. de befaamde Bijbeluitgave van 1535. Bij zijn weduwe, die de drukkerij tot omstreeks 1560 aanhield, verscheen in 1551 Reygersberchs ‘Cronycke van Zeelandt’. Jacob Bellaert van Ziericxee was te Antwerpen uit een daar ter stede welbekend geslacht geboren, maar vestigde zich te Haarlem, waar hij in 1485 het bekende encyclopedische werk van Bartholomeus Anglicus, ‘Van der proprieteiten der dinghen’ in het licht gaf. Mauricius Yemantssoen van Middelburch Ga naar eind182 gaf tussen 1477 en 1487 te Delft in samenwerking met Jacob Jacobssoen van der Meer een aantal boeken uit, o.a. het eerste Oude Testament in de volkstaal (1477). Cornelis van Zierikzee bezat van 1489 tot 1517 een drukkerij te Keulen. Hun namen zijn het bewijs, dat het de Zeeuwen ook op het gebied van de boekdrukkunst noch aan kunde, noch aan initiatief heeft ontbroken, en veilig kunnen we aannemen dat slechts redenen van politieke en economische aard hen er van weerhouden hebben, zich in het land van hun geboorte of herkomst te vestigen. |
|