Goud uit de grond

[p. 35]

Kwamina en haar verloofde

De eerste geluiden na de avondrust worden steeds luider. Het lijkt wel een orkest waar steeds meer instrumenten bijkomen. Het is nog donker buiten als de moeder haar kinderen wekt. Langzaam komt er beweging in de hangmatten en bedden, die gemaakt zijn van allerhande boomtakken en boslianen. De moeder wacht geduldig tot alle kinderen op de grond, zoals elke morgen weer, in een kring hebben plaatsgenomen.

Zij weet dat zij en haar man moeten zorgen voor hun opvoeding. Ze moeten hen voorbereiden op hun verdere levensweg. Ze moeten niet alleen werken voor hun meester, neen, ze moeten later ook hun eigen gezin weten te besturen. Ook moeten ze klaar gemaakt worden voor de maatschappij waar ze deel van uitmaken.

En wie moet ze dat dan leren? De meester denkt daar niet aan. Hij heeft alleen maar belangstelling voor zijn koren en tabak die hij verkoopt om rijker te kunnen worden.

[p. 36]

Moeder kijkt de kring rond. Ze zitten er allemaal al. Enkele wrijven hun ogen uit. Ze zijn nog slaperig maar het kan niet anders. Er is voor een praatuurtje geen andere tijd mogelijk, want over een uurtje zal de grote bel klinken dan moeten ze paraat staan voor de meester.

Zij schraapt haar keel en begint zoals elke morgen weer een verhaal te vertellen waaruit de kinderen iets moeten leren voor hun latere leven.

‘In het dorp hier ver vandaan, in Afrika waar ik vandaan kom, woonde een meisje dat wilde gaan trouwen. Ze had zelf een man ontmoet waarvan ze ontzettend veel hield.

“Moeder”, zei ze op een goede dag, “ik wil mijn vriend naar huis meenemen zo dat je kennis met hem kan maken.” “Goed”, zei de moeder.

Die avond zaten vader en moeder vol verwachting uit te kijken naar hun nieuwe aanstaande schoonzoon. Ze werden al een beetje ongeduldig toen hij kwam binnenlopen. Hij was gekleed in een hemd met lange mouwen waarvan de knopen tot de hals

[p. 37]

[p. 38]

dicht zaten. Een deftigere schoonzoon waren ze nog nooit eerder tegen gekomen. Hij gaf ze geen handdruk zoals het hoorde, neen, hij zwaaide alleen maar met zijn armen en maakte een lichte buiging. Daarna nam hij met zijn benen over elkaar plaats. Na een heel eenvoudig gesprek waarin hij vertelde wie zijn ouders waren en tot welke stam hij behoorde vertrok hij even stil als hij gekomen was. Ze zaten nog even stil bij elkaar.

“Hij maakt wel een goede indruk”, zei de moeder.

“Ja”, zei de vader, “maar het dorp waar hij vandaan komt is blijkbaar erg ver van hier verwijderd. We zullen zijn afstamming moeilijk kunnen onderzoeken. En van deze stam weet ik helemaal niets af.”

“Wel”, zei de moeder, ‘als je niets slechts van iemand afweet moet je maar aannemen dat het goed is.’

Kwamina, zoals het meisje heette, was erg blij. Haar vriend kwam vaker op bezoek. Hij kwam steeds in de vooravond en was altijd weer heel

[p. 39]

deftig gekleed. Het leek erop dat hij uit een rijke familie kwam. De andere meisjes van dit dorp waren jaloers op Kwamina. Geen van hen had een rijke vriend.

Op een goede dag zei Kwamina tegen haar moeder: ‘Moeder, ik wil trouwen.’

‘Goed’, zei de moeder, ‘maar je kent onze traditie toch? Jouw aanstaande man moet op het feest van de verloving naar de kreek toe met de oudsten van het dorp’.

‘Ja’, zei Kwamina, ‘dat heb ik al tegen hem gezegd maar hij vindt het een ouderwets gedoe.’

‘Dat kan waar zijn’, zei de moeder, maar wij komen er niet onderuit.’

Toen Kwamina's vriend die avond weer op bezoek was, vertelde ze hem wat haar moeder gezegd had. ‘Kom nou, schat!’, zei hij. ‘Jij bent toch wijzer dan je moeder. Je bent toch niet zo ouderwets? In deze moderne tijd houdt niemand zich aan tradities.’

‘Dat is waar’, zei ze, ‘maar dan zullen we niet kunnen trouwen. Tenslotte

[p. 40]

woon ik hier in het dorp en zonder de dorpstraditie is geen huwelijk mogelijk’

Omdat zowel haar moeder als haar vriend vasthielden aan hun eigen mening en daardoor niet tot overeenstemming kwamen had Kwamina veel verdriet. Hoe moest ze haar ouders overtuigen dat haar aanstaande echtgenoot zich niet aan de dorpstradities wilde houden en hoe moest ze hem overtuigen dat de bevolking van dit dorp haar huwelijk niet zou toestaan zonder aan de dorpstraditie te voldoen. Ze was radeloos. Steeds meer naderde de dag van hun verloving.

Op een avond terwijl Kwamina zachtjes met haar vriend zat te praten, vergaderde de dorpsraad in de kroetoe-oso en besprak het aanstaande huwelijk van Kwamina. Enkele mannen vonden het geen punt als ze een keertje de traditie over het hoofd zouden zien. Maar het grootste deel vond dat er geen uitzondering mocht worden gemaakt. Ze maakten een afspraak hem te verrassen als hij

[p. 41]

een avond kwam aanwandelen. ‘Is wel gek hè, dat dit heertje nooit overdag komt’, zei er eentje.

‘Morgenavond weten we wat meer, wacht maar’, zei een ander.

De volgende avond stonden ze verdekt naast de huizen opgesteld, terwijl enkelen rustig onder de grote boom dichtbij de rivier zaten. Vanuit de verte hoorden ze het geluid van het pagaaien van een boot. Ze keken elkaar aan.

‘Dat zal ons mannetje wel zijn’, fluisterde er één. Na enkele minuutjes kwam hij aanlopen.

‘Goedenavond heren’, zei hij en wilde doorlopen, maar het dorpshoofd liep naar hem toe en begon een praatje. Ineens stormden heel wat mannen op hem af. Hij verweerde zich maar kon ze niet aan. Ze sleurden hem naar de kreek en scheurden zijn mooi hemd van het lijf af om hem volgens de traditie een bad te laten nemen in de kreek. Wat zagen ze? Ze schrokken van de haren op zijn armen en borst, maar sleurden hem toch de kreek in. Nadat ze hem onder-

[p. 42]

gedompeld hadden lieten ze hem vrij. Heel even stonden ze naar elkaar te kijken. Toen keek hij naar zijn hemd waarvan de mouwen aan flarden langs zijn armen hingen.

‘Het was niet onze bedoeling om jouw mooi hemd te scheuren maar jij verzette ie tegen de traditie’, zei één van de basja's verontschuldigend.

‘Maar waarom wilde je niet?’, ging hij verder. Kwamina's vriend stond boos naar ze te kijken maar antwoordde niet.

‘Heb je misschien ander soort traditie in jouw dorp?’, vroeg een andere. ‘En hoe komt het dat je zoveel haren op je borsten armen hebt?’

Het scheen of hij wat wilde gaan zeggen, want hij deed zijn mond net open toen ze vanuit het bos een vreemd geluid hoorden. Ze keken allen die richting uit vanwaar het geluid vandaan kwam. Ze hadden hun jachtgeweren thuis gelaten en zouden het erg jammer gevonden hebben wanneer ze zo dichtbij huis wild zouden hebben kunnen schieten. En tot hun grote verbazing sprong Kwa-

[p. 43]

[p. 44]

mina's vriend op handen en voeten de kreek uit naar de wal toe en verdween als een bosbeest het dichte bos in.

Als versteend stonden ze na enkele minuten nog naar de bomen te kijken waarachter niets meer te zien viel. Het dorpshoofd verbrak de stilte.

‘Het was geen mens maar een bosbeest’ zei hij, ‘daarom heeft hij mij geen handdruk willen geven toen ik hem mijn hand toestak.’

Als verdoofd stapten ze één voor één de kreek uit.

‘Onze traditie heeft ons gered’, zei het dorpshoofd nog, terwijl ze naar hun hutten toe liepen.’

‘Tradities zijn door onze wijze voorouders bedacht’, zegt moeder terwijl ze opstaat. De kinderen volgen het voorbeeld.

Ze zijn net op tijd klaar want daar klinkt de eerste bel. Ze gaan zich wassen en even later eten ze de pap die vader klaar gemaakt heeft. Tijdens het eten denkt Frieda na over het verhaal dat moeder verteld heeft. Ze is al veertien jaar oud en moet

[p. 45]

straks ook gaan trouwen. Dan klinkt de tweede bel. Langzaam lopen ze hun huisje uit naar de vergaderplaats toe. Ze zijn gereed voor hun zware dagtaak.