Naar de letter

Handboek editiewetenschap

16.2. Registers

Elk tekstverwerkingsprogramma kan een register samenstellen nadat de gebruiker zelf alle woorden, titels of namen die verwerkt moeten worden

[p. 405]

gemarkeerd heeft. De tijdsbesparing die hiermee behaald wordt is nog niet erg groot, omdat elke plaats opnieuw gemarkeerd moet worden. Dat betekent dat een editeur die het tijdschrift De gids in zijn register opgenomen wil hebben, alle misschien wel 50 malen dat het voorkomt, de registerfunctie moet oproepen en de code daarvoor aan het woord moet hechten. Wanneer het register vervaardigd wordt, verzamelt de computer deze plaatsen onder één hoofdwoord, zet ze in alfabetische volgorde en geeft in numerieke volgorde de pagina's aan waar het desbetreffende woord voorkomt. Het is niet mogelijk de woorden uit te splitsen over verschillende registers, bij voorbeeld een personen- en titelregister. Al is hier zeker sprake van enige tijdsbesparing, toch blijft het nogal omslachtig en in de praktijk worden veel registers dan ook nog steeds met de hand gemaakt als een boek al gezet en opgemaakt is met paginacijfers.

Grote winst leveren pas programma's op die in staat zouden zijn alle plaatsen waar een éénmaal gemarkeerd woord optreedt te verzamelen en in een register te verwerken. Voor zover mij bekend, bestaan die niet. Voorlopig kan een truc in tekstverwerkingsprogramma's enige uitkomst bieden. Wanneer de editeur na het afsluiten van de kopij het register maakt, kan hij woorden, titels of namen die hij wil opnemen, via de automatische zoek- en vervangfunctie voorzien van de noodzakelijke markering. Hij laat de computer zoeken naar de desbetreffende woorden en deze vervangen door dezelfde woorden voorzien van de indexcode. Een dergelijke bewerking is zowel mogelijk in WordPerfect als in het speciale editeerprogramma tustep.

Een andere mogelijkheid is te werken met een concordantie- of indexprogramma. Ook hier kan slechts via omtrekkende bewegingen het register samengesteld worden. Wanneer de kopij klaar is, worden de woorden die in het register moeten komen genoteerd. Vervolgens wordt aan het concordantie-programma de opdracht gegeven de plaatsen te zoeken waar deze woorden in de tekst voorkomen. De resultaten worden weer teruggehaald in het tekstverwerkingsprogramma. Nadeel van deze werkwijze is, dat de kopij als zetsel opgemaakt moet zijn. Wanneer achteraf blijkt dat de druk een andere bladzijde-indeling heeft dan de kopij, kunnen er lange reeksen verschuivingen in de verwijzingen ontstaan die dan niet automatisch bijgesteld worden.

Binnen tustep kan ook het concordantieprogramma opgeroepen worden. Hier worden paginaverschuivingen wel automatisch verwerkt.