De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

VIII. Hoofd-stuck.
Beschrijvingh der Walvisch-vanghst.

⁺ EErstlijck staet hier aen te mercken, datmen, wanneer 't een goede Walvisch-vanghst is, veele Wit-visschen verneemd. Doch alsmen veele Zee-honden siet, heeftmen geen goede Walvisch-vanghst te hoopen. Want men seght, datse de Spijs der Walvisschen verslinden: Welcke dan, soo een magere Herbergh vindende, een beeter plaets soecken; als by Spitsbergen; daermen aen 't Land aldermeest verneemd de kleyne Zee-slecken (afgetekend in de Figuer Q. ; by de Letter e.), en veellight veelerley slagh van kleyne Visch.

⁺ Op de volgende wijs werdense gevangen. Wanneermen Walvisschen siet, of hoord blaesen, soo werd in 't Schip geroepen: Val, val. Terstond moet yeder sigh begeven in de Chaloup, welcke hem aen bevoolen is. In elck deser Chaloupen treeden gemeenlijck ses Mannen; somtijds oock wel seven, nae dat deselve groot zijn. Gesamentlijck roeyense voort tot dight by de Walvisch.

⁺ Dan staet de Harpoenier op, die voor in de Chaloup sit, hebbende nevens sigh leggen 't Harpoen, of 't Yser; scharp als een Pijl, aen een Stock, gelijck een Vleesch-gavel. Dit gedaghte voorste deel der Chaloup werd anders van de Zeevaerende genoemd de Steeven; sijnde 't breede Hout, 't welck van onder op, daer de Chaloup scharpst is, voor uyt in de hooghte staet.

+ Teecken van een goede en quade Walvisch-vanghst.

+ Wijdloopige beschrijvingh,

+ Van de manier,

[p. 305]

⁺ Wanneer de Walvisch steyl onderwaerts in 't Water loopt, treckt hy 't Touw seer hard, soo dat de Chaloup 't Water boven gelijck is. Oock sou hy deselve wel te grond doen gaen, indienmen de Lijn niet liet schieten. Dit geschied aldermeest daer de Zee diepst is. Waerlijck behoord'er een seer geweldige maght toe, soo veele honderd vademen Touw onder Water voort te trecken. Hier werd my indaghtigh, dat wy op den seven-en-twintighsten der Grasmaend des Jaer sesthien-honderd twee-en-tseventigh by S. Kilda aghter Schotland 't Dieploot in Zee wierpen op honderd en twintingh vademen diepte, by stille wind. Als wy't selve weer op trocken, was 't soo geweldigh swaer, dat twintigh onser Mannen genoegh daer aen te doen vonden.

⁺ De Harpoenier neemd 't gedaghte Harpoen, en houd des selven voorste deel, of 't Yser, op de lincker-hand, nevens de Voorganger; 't welck een Touw of Lijn is, van vijf tot seven Vademen lenghte; soo dick als een duym; sijnde in de rondte op gewonden gelijck een ringh; op dat het in 't werpen des Harpoens hem niet verhinderen moght. Want als hy 't Yser uytschiet, soo volghd terstond dit Touw, of de Voorganger; welcke gebuyghsaemer is als d'andere Lijn, aen deese Voorganger vast gemaeckt, waer meê men den Walvisch vervolghd. Want 't is gemaeckt van fijnen Hennip, en niet met Teer besmeerd. Doch in 't Water swelt het, en werd daer door hard.

⁺ Met de reghterhand werpt hy 't Harpoen op de Walvisch uyt; gelijck te sien is in de Figuer A., by de Letter m. Wanneer nu de Visch getroffen is, keeren al de Mannen in de Chaloup sig om, en sien nae vooren uyt; leggende op 't geswindste de Riemen op beyde de sijden der gedaghte Chaloup, of de Boorden, gelijckse genoemd werden.

⁺ Seecker Man, bysonderlijck hier toe besteld, gemeenlijck de Lijn-schieter geheeten, moet goede aght op de Touwen of Lijnen geven: gelijck te sien is in de Figuer A., by de Letter n. ⁺ Want in elcke Chaloup leght een gantsch gestel van Touwen tusschen twee Bancken. Welck geheele gestel verdeeld is in drie, vier, of vijf deelen. Yeder Lijn heeft de lenghte van taghtigh, tnegentigh, tot honderd Vademen.

+ Op welcke de Walvisschen gevangen werden.

+ Voorganger, aen 't Harpoen: Wat deselve is.

+ Uytwerpen van 't Harpoen op de Walvisch.

+ Lijn-schieter.

+ Lijnen.

[p. 306]

⁺ 't Eerste Touw is vast geknoopt aen de Voorganger, of de dunne Lijn. Wanneer de Walvisch wijd en diep onder Water loopt, soo werden oock d'andere Touwen aen 't eerste vast gemaeckt. Indienmen nu eyndlijck Lijnen te kort koomd, soo werden'er noch meer uyt d'andere Chaloupen genomen.

Deese Touwen sijn dicker en stercker als de Voorganger; van stijven Hennip gedraeyd, en met Teer besmeerd.

⁺ De Lijn-schieter, en de Mannen in de Chaloup, moeten wel nauw toe sien, dat de Lijn in 't snel uytloopen en voort-schieten niet koome te verwarren, onklaer te geraecken, of op de zijde der Chaloup te vallen; anders sou deselve omgeworpen worden. Dit kost meenigh goed Man sijn leven; indien in sulck een geval niet terstond andere Chaloupen byder hand zijn, om d'in 't water leggende te redden.

⁺ 't Touw moet loopen voor over de Steven van de Chaloup. Door de geweldige snelheyd deeses loops sou beyde 't Hout en de Lijn in brand geraecken. Ter dier oorsaeck heeft de Harpoenier geduerigh by der hand een natten Doeck, aen een Stock gebonden, welcke van de Zeevaerende een Dweyl werd geheeten. Met deselve maeckt hy onophoudlijck 't Hout nat, op dat het de Lijn niet moght verderven, of in brand setten.

⁺ d'andere drie Mannen in de Chaloup moeten oock beesigh sijn, om 't Touw in 't uytloopen en intrecken meê te houden. Dit werd van de Walvisch-vangers Stoppen genoemd. 't Geense met de handen niet genoegh houden konnen, windense vooraen de Chaloup, of de Steven.

⁺ Eenen anderen, genoemd de Stierer, of Stierman, staet aghter in de Chaloup; gelijck afgeteeckend is in de Figuer A., by de Letter o.; en moet wel toesien, waer de Lijn staet. Bemerckt hy deselve op de zijden te sijn, soo stiert hy soodaenigh, datse altijd reght voor uyt koomd te staen, in een gelijcke Linie. Indien hier op geen nauw aght wierd genoomen, soo sou gewisselijk de Chaloup t'onderst boven geworpen worden.

De Walvisch loopt met de Chaloup soo snel voort, als de Wind, soo dat de daer in zijnde d'ooren suysen en tuyten; gelijck wy alreeds in 't voorgaende Hoofd-stuck hebben gesegd.

⁺ De Harpoenier werpt 't Harpoen, indien hy 't soo treffen kan, aghter 't Blaes-gat; of in 't dicke Speck op de Rugg'.

+ Hoe gebruyckt.

+ Gevaer als deselve uytloopen.

+ Voorkoomingh van 't branden der Lijnen.

+ Stoppen.

+ Stierer, of Stierman: En waer op hy aght moet neemen.

+ Waer de Harpoenier den Walvisch soeckt te treffen.

[p. 307]

Ter selver plaets steecktmen oock met de Lançen. Want hier een wonde ontfangen hebbende, soo blaesd hy ten eersten bloed; 't welck niet lightlijck geschied, als hy anderwegen werd getroffen. Derhalven sijnse oock beswaerlijcker te dooden, wanneermen haer in 't Ligchaem, of door de Darmen steeckt. Alderminst aghtense de steeck van 't Harpoen in de Kop.

Onse eerst-bekoomene Walvisch blies alleen Bloed; soo dat de Zee, overal daer hy heenen geloopen was, sigh daer van rood toonde. De Malle-muggen lieten sigh met hoopen daer by vinden; waer van wy hier boven, daer wy van deese Vogelen spraecken, breeder beright hebben gegeven.

⁺ Men steeckt oock wel de Walvisch met Lançen by de Schaemelheyd, wanneermen daer by kan koomen; want dien steeck veroorsaeckt hem geweldige pijn. Jae, als hy nu alreeds dood is, en dan noch aen dit Lid gestoocken word, soo sidderd 't geheele Ligchaem daer van.

⁺ Dickmael letmen niet veel, waermen hem steeckt; want veel bedenckens kan hier geen nut toebrengen. Een groote ongesleepene Boeren-kneght kan wel sulcke goede en gewisse slaegen of steecken toebrengen, als eenen die lang op 't Scherm-school heeft gegaen.

⁺ Aen 't Hoofd, gelijck ick alreeds had beginnen te seggen, aght hy 't Harpoenen niet veel, wijl 't Speck daer seer dun op 't Been sit. Dit weeten de Walvisschen beeter als wy. Want alsse sigh in gevaer bevinden, en onse Harpoenen niet ontvlieden konnen, soo gevense veel liever de Kop als de Rugg' ten besten; wijl 't Harpoen daer lightlijck uytscheurd; waer op dan de Visch doorgaet, even gelijck de geene, welcke, geen lust hebbende om te blijven staen daer't het leven geld, haere voeten sig op 't geswindste doen snellen, om uyt dese nauwte te geraecken.

⁺ 't Gebruyck des Harpoens is, om de Walvisch daer meê gelijck als te binden, of gevangen te houden. De gedaente desselven is voor als een Pijl, gelijck te sien is by d'Afbeeldingh in de Figuer Q., by de Letter f. Heeft twee scharpe weerhaeken. Voor sijnse scharp, aen den rugg'breed, gelijck een Bijl, die voor snijdend, aghter plat en stomp is; op datse niet ook van aghteren

+ Pijnlijckste steeck.

+ De Walvisch

+ Aght 't Harpoen alderminst aen 't Hoofd.

+ Gestalte der Harpoenen.

[p. 308]

snijden moghten; anders soudense uyt scheuren, en alle gedaene moeyte te vergeefs zijn.

⁺ De Steel des Ysers aen 't Harpoen is voor en aghter dicker als in 't midden. Aghter aen heeft het een breed rond-uytgehoold Yser, ⁺ gelijck een Treghter; waer in de Houtene Steel steeckt d'afbeeldingh is te sien in de Figuer Q., by de Letter h. ⁺ Voor deese Treghter is de Voorganger, of de voorste Lijn, vast gemaeckt. Sie Figuer Q., by de Letter i.

De beste Harpoenen sijn de geene, welcke men maeckt van suyver Stael; ⁺ soo tay gehardet, als ofmense om een vinger sou winden; op datse niet moghten afspringen. Meenighmael gebeurd het, dat, ter oorsaeck van een quaed Harpoen, in een oogenblik tijds duysend Rijcksdalers verlooren werden: Want soo hoogh werd een middelmaetige Visch gewaerdeerd.

De Houtene Steel is voor in de Treghter aen 't Yser vast, en 't Yser omwonden met Bindgaern; oock met noch dicker Touw; van de Zeevaerende genoemd Kabel-gaern; wijl 't van dick Touw is gemaeckt.

⁺ Een weynig hooger, ontrent een span of twee lengte, is door de Steel een gat geboord (sie in de Figuer .Q, by de Letter k.); soo dat 't Harpoen gantsch swaer; doch aghter light als een Pijl is; welcke 't Punt swaer van Yser heeft, sijnde daer tegens aghter light van Veederen. Hoemen hem oock werpen moght, altijd valt 't scharp neerwaerts.

⁺ Door dit gat gaet een stuck Touw; waer meê 't voorste eynd der Voorganger aen de Steel van 't Harpoen vast is. Doch 't breeckt haest af; als nergens toe dienstigh sijnde, wanneer de Walvisch 't Harpoen in 't Lijf heeft. De houtene Steel is dan oock nergens toe meer nut; en valt gemeenlijck terstond van 't Yser af.

⁺ Wanneer nu de Walvisch met 't Harpoen getroffen is, roeyen de Personen in al d'andere Chaloupen voor uyt; en sien nauw toe, waerwarts de Lijn heenen schiet. Somtijds treckense eens aen deselve; gelijk te sien is in de Figuer A., by de Letter p. Isse strack, en swaer, soo treckt'er de Walvisch sterck aen. Doch hanghdse los, of slap; en drijven de Chaloupen voor en aghter even hoogh in 't water, soo haelense de Touwen weer in (Sie in de Figuer A., by de Letter q.); en de Lijnschieter legtse in een goede schicking

+ Steel.

+ Treghter.

+ Voorganger.

+ Hoe veel een Walvisch waerdigh is

+ Verder beright van 't Harpoen;

+ En 't geen daer aenbehoord.

+ Wat gedaen werd, wanneer de Walvisch

[p. 309]

neer, (Sie in de Figuer A., by de Letter n), Cirkels-wijs; op dat hy, indien de Walvisch weer mogt komen te trecken, deselve kon laeten schieten, sonder verwarren, of ergens te haperen.

⁺ Doch hier staet aen te mercken, datmen, wanneer de Walvisch op vlacke grond loopt, niet al te veel Touw laet loopen: Want indien hy sigh veel onder 't water quam te draeyen en wenden, kon ligtlijck de Lijn komen te verwarren om een Klip of groote Steen: Waer door 't Harpoen sou uitscheuren; en dan was alles verloorne arbeyd. Hier van heeftmen Voorbeelden genoeg: En op sulck een wijs is ons selfs eens een vangst mislukt.

⁺ De Mannen in d'andere agter aen sleepende Chaloupen sien al t'saemen voorwaerts uyt; sitten stil, en laeten de Walvisch trecken. Indien hy op de grond woeld, soo dat de gedagte Chaloupen stil blijven leggen, soo haelense allenxen de Touwen weer in; en de Lijnschieter leght deselve aen haere plaets ter neer, op sulck een wijs als alreeds hier boven verhaeld is.

⁺ Indien de Walvisch met Lançen werd gedoodet, soo haeldmen desgelijcks de Lijnen in, tot datmen dight by hem koomd; echter noch soo verr' af, dat d'andere ruymte genoegh hebben om te konnen Lensen, of met de Lançen te steecken.

⁺ Ondertusschen moetense wel toesien, dat de Lijnen of Touwen van al de Chaloupen werden afgedaen; wijl eenige Walvisschen wel gelijks 't water drijven, maer andere sincken; 't welck men niet te vooren kan weeten.

⁺ De vetste Walvisschen, varsch gestorven sijnde, sincken niet, maer wel de magere, terstond na hare dood. Echter drijvense na weynigh dagen weer boven. Doch die wagten wilden tot datse weer op quamen, sou de tijd gewisselick lang genoeg vallen; wijl de Zee noyt soo stil is, datmen niet sou verplaetsen. En schoon'er al geen Baren gingen, soo drijft doch de Stroom de Schepen met 't Ys voort; soo dat wy somtijds de Visch aen andere moeten gunnen, welcke hem nae eenige daegen dood vinden.

⁺ 't Is waer, dit is wel de gemacklijckste Walvisch-vangst, wijl men weynig moeyte daer toe behoefd te doen, maer ook de walgelijckste; wijl dit Aes geweldig stinckt. Want in 't dood sijnde vleesch wassen langaghtige Wormen, van de gedaente der Regen-Pieren. Sy sijn plat, gelijk de platte Spoel-wormen in 's Menschen Ligchaem; en stincken vreeslijker, als ick oyt eenige stank geroocken heb.

+ Van 't Harpoen getroffen is.

+ En hoemen

+ Met de

+ Lijn handeld.

+ Walvisschen, welke, dood sijnde, sincken;

+ En daer nae weer boven komen.

[p. 310]

⁺ Hoe langer de Walvisch dood in 't water heeft gelegen, hoe hooger hy daer op drijft; sommige een voet hoogh; andere tot op de helft. Dan barst hy lightlijck; 't welck een seer harde slagh geeft. Al terstond stinckt hy seer leelijck, en geeft roock van sigh. 't Vleesch koockt en gierd als Bier. Daer vallen gaten uyt 't Ligchaem, soo dat'er de Darmen door uythangen. Van deese roock, of damp, werden der Menschen oogen ligtlijck ontstoocken en rood, even als of'er Kalck ingevallen was.

⁺ Wanneer de gewondede Visch weer op koomd, is hy of verbaesd, 't welck meerendeel gebeurd; of gantsch wild. Op de geene die wild sijn, roeydmen van agteren toe, gelijck men pleegh te doen wanneermen een Walvisch wil bekruypen. Maer wanneer de Zee stil is, en de Wind geen geruysch maekt, soo hoord de Walvisch terstond 't slaen der Riemen in 't water: 't Welckmen dan oock van seer verr' kan gewaer werden; insonderheyd wanneer de Lught gantsch klaer is, en datmen wijd over de Zee kan sien. ⁺ De dicke lught, of damp, veroorsaeckt gemeenlijck een sleght gehoor op de Zee; even als of'er een Beschot van Planken tusschen beyden was. In tegendeel, wanneer de Lught onder gantsch klaer van Nevel is, kanmen van seer verr' hooren, gelijckmen hoord voor een uytgeboord lang Hout, wanneermen aen d'eene sijde voor 't gat slaet, 't welck aen d'andere sijde een geschal voor 't gehoor geeft.

⁺ Als'er veel kleyne Ys-schollen dight by malkander leggen, soo datmen met de Chaloupen den Walvisch niet volgen kan, soo haeldmen 't Touw met maght in. Kanmen 't met een harde treck of twee van uyt de Visch rucken, soo is 't wel. Indien niet, soo moetmen 't afkappen.

⁺ Alderbest treftmen de Walvisch met Harpoenen, ter wijl hy Water blaesd; gelijck hier boven alreeds geseghd is. Want men bemerckt, wanneerse gantsch stil leggen, datse hooren, en nu onder, dan boven Water zijn; soo dat haer de rugg' noyt gantsch droogh werd. En eermen daer op denckt, werpense de Staert aghterwaerts op de Zee; wenschende ons goede nagt. Sie de Figuer A., by de Letter s.

⁺ Oock is de Walvisch wel te vangen by een heldere lught en stilheyd der Zee; als'er noch groote noch veele Ys-schollen drij-

+ Geweldige stanck derselve.

+ Opkoomingh der gewondede Visch.

+ Verr' gehoor op Zee.

+ Wanneermen 't Touw afkappen moet.

+ Wanneer de Walvisch best te treffen is.

+ De Wijfkens sijn gevaerlijcker en beswaerlijker te dooden, als de Mannekens.

[p. 311]

ven; soo datmen met de Chaloupen daer tusschen door roeyen, en hem volgen kan. Want gemeenlijck leggen de Walvisschen by d'Ys-schollen, sigh tegens deselve wrijvende; veelligt wegens 't bijten der Luysen. Tegens dese Ys-velden slaet de Zee aen, en maeckt een geruysch, gelijck gemeenlijck 't Zee-gebruysch is, wanneer deselve kleyne Baeren maeckt. Hier door werd de Walvisch 't slaen der Riemen niet gewaer, en dan kanmen hem alderlightst met 't Harpoen treffen. Insonderheyd is een Wijfken, wanneer 't Jongen draegd, gevaerlijck te dooden: Want 't verweerd sigh seer langh, en is beswaerlijcker om 't leven te brengen als een Manneken.

⁺ Dickmael waghten de Chaloupen wel halve, jae geheele dagen op Walvisschen, wanneerse eenige derselve gesien hebben. Roeyen oock wel in 't Ys, om'er een te mogen betrappen. Als 't dus toegaet, is de vanghst sleght genoegh. Maer wanneer (gelijck dickmael gebeurd) veele Walvisschen daer heenen loopen, soo datmen niet weet, op welcken men de Harpoenen werpen wil, soo werden d'onkosten en moeyten rijklijk betaeld. Gelijk wy selve voor 't Ys wel gewaer wierden, daer ontrent twintigh Walvisschen dight by malkander waren.

Daer veel kleyn Ys dight by malkander gedrongen leght, is 't oock gevaerlijck by de Walvisschen te koomen. Want soo wijs zijnse, datse terstond daer nae toe loopen.

⁺ De Harpoenier staet voor in de Chaloup, en grijpt dickmael aen 't Touw (gelijck men siet in de Figuer A., by de Letter p.), om te weeten, of't swaer, dan of't light op te haelen is. Hangd de Lijn swaer, soo is'er vrees, dat de Chaloup onder Water moght getrocken werden; en derhalven laetmen deselve wat meer schieten. Loopt de Walvisch voor-uyt, soo sleepen de Chaloupen aghter hem heenen. Loopt hy onder een Ys-veld, soo heeft de Harpoenier een groot Mes in de hand (Sie de Figuer A., by de Letter r.), genoemd 't Kap-mes. ⁺ Is d'Ys-schol in 't midden hol, of met gaten, soo dat de Walvisch lught kan scheppen; en 't Touw niet soo langh, datmen hem kan volgen (te weeten, wanneer d'Ys-velden eenige Mijlen weghs groot sijn) soo haeldmen nae alle vermogen de Lijn in, tot dat de Bught sigh onder 't Water verliesd, en 't Touw strack koomd te staen. Dan hackt de Harpoenier het in stuc-

+ De Chaloupen moeten dickmael te vergeefs waghten.

+ Verder beright,

+ Hoedanigh men met de Touwen handeld, als de Walvisch onder 't Ys loopt.

[p. 312]

ken. 't Eene deel met 't Harpoen latense de Walvisch behouden; 't ander blijft in de Chaloup; alhoewel met geen kleyne schaede; want dickmael gaet eene Visch met vijf Chaloups-touwen door.

⁺ Somtijds schiet hy met de Chaloupen na 't Ys, soo datse daer tegens aen botsen, als ofse aen Spaenderen souden vliegen: Gelijck 't dan oock niet weynighmael gebeurd, datse hier door gantsch verdorven worden.

⁺ Wanneer de Walvisch weer op koomd, werptmen hem noch eene, somtijds oock wel de derde Harpoen in 't Lijf, na gelegenheyd datse hem meer of min vermoeyd sien. Daer meê loopt hy dan weer onder water.

⁺ Eenige schieten gelijks 't Water daer heenen. Maeken oock een Streeck in de Zee, even als of'er een Schip door gevaren ware, eer sigh 't Water met draeyingen weer t'samen doet. Andere loopen soodanigh, datmen haer geduerigh op 't Water siet. Deese speelen sulcker wijs met de Staert en Vinnen, datmen vreest, haer naby te komen.

⁺ Terwijlse nu de Staert soodanig slingeren en bewegen, windense dickmael veele Vademen van de Lijn daer om. Dan behoefdmen niet te dencken, dat 't Harpoen uyt sal schieten, wijl de Visch met 't Touw vast genoegh bewonden is.

⁺ Wanneer een Walvisch de wonde ontfangen heeft, blaesd hy met alle kraght: En dit geluyd is even gelijckmen van verr'een Kanon-kogel hoord suysen. Alshy nu gantsch vermoeyd en afgemat is, luyd het gelijck 't Water-blasen van een Butskop: Ook vliegd dan 't Water alleen als met druppelen op, vermits hy geen genoeghsaeme maght meer heeft, om 't selve in de hoogte te drijven. 't Geeft derhalven een geluyd, als wanneermen een leedige Kruyck onder Water houd, om deselve te laeten vol loopen. Alsmen dit hoord, soo heeftmen een gewis teecken sijner afgematheyd, en dat hy haest sal sterven.

⁺ Eenige Walvisschen blasen op 't laetste bloed, nae datse gewondet sijn geworden. Door deese bloed-blaesingh werden de Mannen in de Chaloupen leelijck begaeyd; en de Chaloupen selfs daer van soodaenigh toegesteld, als ofse met roode verwe besmeerd waeren. Ja de Zee, soo verr' als de Walvisch daer door heenen geloopen is, is'er van geverwd. Deese roode streeck

+ Gevaer der Chaloupen.

+ Der Walvisschen

+ Loop, nae datse

+ 't Harpoen in 't Lijf hebben.

+ Haer geblaes alsse nu afgemat sijn.

+ Bloed-blaesingh der Walvisschen.

[p. 313]

kanmen seer verre sien, wanneer de Zee-baeren deselve sigh niet van malkander doen scheyden.

De Visschen, welcke swaerlijck gequetst sijn, ontsteecken sigh selven, soo datse, noch levendigh, stincken; en de Vogelen op haer komen sitten; eetende alsoo van haer by levenden lijve.

⁺ Na de Water-blasing werpen de Walvisschen eenige vettigheyd uyt, welcke op de Zee drijft, even gelijck sijn Zaed. Dit Vet is een seer begeerlijke kost voor de Malle-muggen, gelijck in 't Hoofd-stuck van dese Vogelen verhaeld is. Sy quaeken gelijk Kikvorsschen; en volgen den Walvisch met duysenden na, so dat hy meenigmael een grooter Gevolg van Vogelen, als een Koningh van Dienaren, heeft. Sie Figuer A., by de Letter t.

⁺ Somtijds scheuren de Harpoenen uyt de Visch. Dan passen de Chaloupen van andere Schepen op; en werpen, dese uytscheuringh gewaer werdende, haere Harpoenen daer in. Dus bekomense de Visch, schoon d'andere hem genoeghsaem de dood-steeck gegeven hebben. 't Is haer genoegh, dat hy sigh van 't Harpoen los gemaeckt heeft; en soo gaense met den buyt door, laetende aen d'eerste 't naesien.

Somtijds oock werden van twee verscheydene Schepen de Harpoenen te gelijck op eene Walvisch geworpen. Indiense de Visch krijgen, soo werd deselve gedeeld, en yeder bekoomd de helft: Gelijck te sien is in de Figuer A., by de Letteren m. m.

⁺ d'andere twee of drie Chaloupen, of soo veel als'er noch overig sijn, wagten tot dat de Walvisch weer boven koomd. Alsse nu sien dat hy vermoeyd is, steeckense hem met Lançen dood. Maer hier ontrent is 't grootste gevaer. Want die eerst de Harpoenen op den Visch uytwerpen, werden van de Walvisch afgescheyden, wegens sijne voortschietingh, en bevinden sigh alsoo verre van hem. Maer die hem met Lançen steecken, sijn soo wel op sijn Ligchaem, als aen sijne sijde, waerwaerts hy sigh heenen wendet. Dus bekomense meenige harde slagh, welckse van een Mensch niet souden willen verdragen.

⁺ Hier moet de Stierer wel nauw aght slaen, hoe de Walvisch loopt, of waer hy sigh heenen keerd, op dat de Chaloup hem geduerigh op de sijde is, ten eynde de Harpoenier met Lançen hem bereyken kan. d'andere Mannen in de Chaloup roeyen seer

+ By de Waeter-blaesing werpense eenige vettigheyd uyt.

+ Sommige bekomen 't Wild, 't welck andere genoeghsaem geveld hadden.

+ Welcke van de Walvisch-vangers 't meeste gevaer hebben uyt te staen.

+ Slaen der Walvisschen.

[p. 314]

naerstigh met de Riemen; nu voor, dan aghterwaerts; 't welckse strijcken, en aenroeyen noemen. Want als de Walvisch sigh uyt 't Water verheft, slaet hy gemeenlijck met de Staert en Vinnen van sigh, soo dat 't Water stuyfd.

⁺ Een Chaloup aght hy als Stof. Want hy slaet deselve tot kleyne Spaenderen. Een groot Schip is hem te maghtigh, en harder als sijne Huyd. Of hy schoon met de Staert daer op smijt, so lijd hy doch de pijn daer van; waer tegens 't Hout geen gevoel heeft. Dickmael beschilderd hy hier door 't Schip soodanigh met sijn Bloed, dat hy maghtloos daer van werd.

⁺ Een goed Stierer is, naest de Harpoenier, d'aldernoodighste in een Chaloup; welcke hy met een Riem bestierd, voorwaerts uyt siende. d'andere vier Mannen keeren den rugg' na vooren, en sien nae aghteren. Derhalven roepen de Stierman en Harpoenier haer geduerigh toe: Roey aen; of, strijck. Daer door te kennen gevende, datse sigh wat naerder aen de Walvisch, of wat verder daer van moeten maecken.

⁺ De Steel der Lançen is een Stock, over de twee vademen (of twaelf voeten) langh; wat korter als een Pieck; gelijck gesien kan worden in de Figuer Q., by de Letter g. Het daer aen sijnde Yser heeft gemeenlijck de lenghte van eene vadem; voor aen spits, gelijck dat van een Spies. 't Is gesmeed van seer taey Yser, op dat het kon buygen sonder te breecken. Met deese Lançen steecktmen de Walvisch in't Lijf, gelijck voorgebeeld staet in de Figuer A., by de Letter z. Ontwijckt hy, een of meer Lançen in 't Lijf hebbende, soo heeftmen altijd meer der selver in voorraed; te weeten, vijf, ses of seven in yeder Chaloup. Dickmael heeft hy al de Lançen uyt drie, jae oock wel uyt vier Chaloupen in't Ligchaem steecken; soo datmen hem vergelijcken moght by een Egel met over-eynd staende pinnen. Hy koomd om 't leven gelijck yemand die in 't Water verdrinckt.

+ Met de Staert.

+ Bestel in de Chaloup.

+ Beschrijvingh der Lançen, welcke de Walvisch in 't Lijf werden gestoocken.