De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

[p. 188]

Toe-doeningh.

⁺ In 't Jaer 1652. heeft d'Engelschman Richard Nicolson in d'Engelsche Tael uytgegeven een Beright van Spitsbergen en Nova Zembla; waer uyt wy eenige niet t'onpas komende dingen sullen aenteeckenen, op dat de Leesers deselve mogen vergelijcken met 't geen onse Noordvaerers van dit Gewest hebben geschreven.

⁺ Spitsbergen, seghd hy, is een gedeelte van Groenland; gelijck oock Nova Zembla. De Naem Spitsbergen heeft het van de Hollanders bekomen, wijl sig op 't Land veel hooge spitse Bergen vertoonen. Doese in 't Jaer 1596. voor de derdemael waren uytgevaeren, om door 't Noorden een wegh nae China te vinden, ontstond onderweegen een verschil tusschen de Hoofden der twee Scheepen. Sy bevonden sigh te veel Westlijck: Derhalven wilden die van 't eene Schip Oostlijck op; maer d'andere Noord-Noord-Oost, om niet by de Waygats te komen. Deese oneenigheyd veroorsaeckte d'ontdeckingh deses Lands. ⁺ 't Welck hier nae in 't Jaer 1608. van d'Engelsche wierd bevaeren tot op de hooghte van 82. Graden, daerse een vaste Ys-kust vonden. Van dien tijd af aen sondense yeder Somer eenige Scheepen derwaerts, soo om Walrussen-tanden te bekomen; als om Traen te branden. Dit genot trockense gantsch alleen, tot op 't Jaer 1612.; wanneer de Hollanders, welcke niet gewoon sijn eenigh voordeel, daerse 't maer weeten te vinden, te versuymen, sigh oock derwaerts begaeven; 't selve werck verrightende. De Francoisen deeden desgelijcks.

⁺ Dit Gewest, voor soo verr' d'Engelsche 't selve hebben bevaeren, streckt sigh uyt in de lenghte van den ses-en-tseventightsten tot by den twee-en-taghtighsten Graed (want soo verr' heeft Henrick Hudson geweest); maeckende by de tnegentigh gemeene Duytsche Mijlen. Hoe veel verder, is noch onbekend. Indien men 't selve reght kon ondersoecken, buyten twijffel sou men ergens Land en Volck vinden, waer in en waer by groot voordeel sou te doen staen. Gantschlijck stae ick oock in dit vermoeden, dat'er genoegh rijcke Mijnen van veelerley Metallen souden ontdeckt werden. Wie weet, wat voor andere bequaemheden sigh daer souden opdoen.

⁺ De Son klimd hier noyt tot vier-en-dertigh Graden boven de Gesight-eynder: Derhalven de Stralen noyt reght neervallen, maer schuyns over d'aerde heenen schieten; soo dat deselve nauwlijcks daer van verwarmd werd. Dit is d'oorsaeck der groote koude. ⁺ Echter heeftmen hier een geduerige dagh van aghtthien weecken in de Somer. Selfs in de Winter, schoon dan de Son noyt boven de Kim koomd, maer ruym twaelf Graeden beneden deselve blijft, is men nimmermeer sonder Schemeringh, of Dageraed te sien. Oock sijn'er twee Winter-Maenden, waer in de dagen twaelf, elf, thien, negen uyren, en soo voorts tot een uyr toe, langh sijn.

⁺ Langhs de Kust sietmen niet anders als Bergen, met Sneeuw bedeckt. Soo veel 't gesight van 't Strand af toedraegen kan, werdmen niet anders

+ Beright van Spitsbergen.

+ Uyt d'Engelsche Schrijver Richard Nicolson.

+ Wanneer eerst ontdeckt.

+ Lenghte voor soo verr' deselve bekend is.

+ Oorsaeck der koude.

+ Dagh van 18. weken.

+ Vermoeden des Schrijvers, datmen hier wel een goed Land sou vinden.

[p. 189]

als diergelijcke Bergen gewaer: Waer door gemeend werd, dat 't geheele Land inwendigh niet als Geberght is. Maer misschien soumen 't anders bevinden, indien men 't eens gantsch in de breedte en dwars-lenghte kon door wandelen.

De waerschijnlijckheyd mijns vermoedens blijckt oock hier uyt, dat eenen betuyghd, onder den negen-en-seventighsten Graed op een hoogen Bergh te hebben gestaen, in 't eynd der Hoymaend, by taemlijck helder We'er, soo dat hy vry verr' van hem sien kon; en aengemerckt heeft, dat, wijd van de plaets daer hy stond, groene Velden waeren, seer lieflijck met Gras bekleed.

⁺ Geweldigh groote witte Beeren, sommige niet kleyner als een gemeen Paerd; Rehen; swarte, witte en grauwe Vosschen; voorts, veelerley Gevogelt is'er in overvloed. Of schoon seven Hollandsche Waegh-halsen hier overwinterd hebben; andere oock, door ongeval, hier een geheele Winter hebben moeten blijven, soo heeftmen echter geen breeder kennis van dit Gewest bekomen, belangende d'inwendige staet des Lands.

⁺ Nova Zembla is aldereerst van Steven Berroveus, een Engelschman, in 't Jaer 1556. gevonden. 't Leght verr' aghter Muscovien. 't Begind by den tseventighsten Graed Polus-hooghte, en gaet voort nae de Noord-Pool tot op den seven-en-tseventighsten; sijnde een lenghte van honderd en vijf gemeene Duytsche Mijlen.

't Is een boven maeten koud Land; en gantsch onbegaenbaer door de meenighte der Sneeuw; welcke hier soo wel in de Somer als in de Winter valt, doch dan smelt; ⁺ waer door 't Land veelerwegen als een Moeras is. Geen andere als Vleesch-eetende Dieren werden'er gevonden, wijl'er geen Gras wast.

Tusschen Nova Zembla en 't Land der Samojeden, is een enge Zee, genoemd Waygats, of Voygat, anders oock d'Enghte van Nassauw, welcken naem deselve van de Hollanders is gegeven; ⁺ die in 't Jaer 1596. daer door meenden te vaeren, doch door 't Ys verhinderd wierden. Men siet hier Visschen, soo wit als Sneeuw. Veel Salm wert'er gevangen.

De Winter is hier in 't eene Jaer langer en feller als in 't andere. 't Gat van de Straet vriesd wel gantsch toe; ⁺ gelijck oock al de Boghten doen, en de Zee aen de kant heenen; maer noyt in de ruymte. In de Somer onthoud sigh eenigh Volck op 't Eyland der Waygats, doch in de Winter vertreckense nae de Suyd-sijde van 't vaste Land. Eenige Russen, in de Somer op Waygats komende, hebben den Hollander Jan Huygen van Linschooten verhaeld, dat binnen 't Land Bosschagien genoegh gevonden werden. Hier vond hy meenighte van drijf-hout aen d'Oevers der Waterkanten.

Schoon men oock aen den Oever van Waygats niet als dorr' Gras en Biesloock siet, soo sal buyten twijffel in 't binnen-land goed Gras genoegh zijn, e.s.v.

+ Dieren en Vogelen.

+ Nova Zembla, wanneer eersts gevonden.

+ Waygats.

+ Kort berigt hier van.

+ Bosschen binnen in 't Land.