De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

[p. 177]

Frederick Martens Spitsberghsche Reys, Tweede Boeck.
Bevattende de Beschrijvingh van Spitsbergen. 't Land. De Gebergten. De Zee. 't Ys; en de Lught deeses Gewests.

I. Hoofd-stuck.
Handelende van Spitsbergens uyterste Deelen: Havens: Ys-bergen: Bergen: Kleyne Eylanden: Waygats; waerom soo genoemd.

⁺ 't BEnedenste deel deeser Landen, nae de daer in leggende spitse Bergen de naem van Spitsbergen bekomen hebbende, leght op 76. Graeden en 30. Minuten. Wy sijn gekomen op 81. Graden. Niet verder sijn van dit Jaer eenige Scheepen geweest. Hoe wijd sigh dit Land na 't Noorden uytstreckt, is ter deeser tijd noch onbekend.

Vermits 't Ys hier vast staet, en 't selve malkander niet wijkt, gelijck 't Ys in de Zee gewoon is te doen, soo schijnd, of is vermoedlijck, dat niet verr' daer aghter Land zijn moet.

⁺ Gelijck de meeste hooge Landen met Geberghten, even als een Vestingh met Mueren en Wallen, versterckt sijn, alsoo is oock dit Land van de Natuer met hooge Bergen voorsien en omvangen.

d'innerlijcke gelegenheyd en gesteltenis deeses Gewests is ons onbekend. 't Schijnd vermoedlijck, wijl d'eene Bergh aghter d'andere werd gesien, dat het meest doorgaens van sulck een gestalte moet zijn.

⁺ By de Mossel-haven (of Bay) vonden wy vlack, effen Land. En hoe wy verder nae 't Oosten seylden, hoe'er geduerigh laeger Land volghde: Doch alles Steenaghtigh, en met kleyner Geberghten vercierd. 't Heeft gantschlijck 't aensien, dat het van Menschen sou konnen bewoond worden.

'k Ben oock in dit gevoelen, dat geduerigh lager Land moet

+ Spitsbergen, waerom soo genoemd; en op welcke hoogte gelegen.

+ Hooge Bergen; d'een agter d'ander.

+ Vlack Land by de Mossel bay.

[p. 178]

volgen: Anders soumen 't hooger Land konnen sien, gelijckmen d'andere Geberghten siet.

⁺ Van de Dieren, welcke sigh aen d'uyterste Deelen des Lands onthouden, vertrouw ick, datse in den tijd des Voor-jaers, terwijl 't Ys vast leght, over 't selve sigh in deese Landen begeven; oock naderhand, wanneer de lange naghten koomen, weer daer van daen loopen.

Wat de Vogelen aengaet, daer van hebben wy ten deelen een reght beright. Hare Woonplaetsen en Onderhoudinghswijsen zijn bekend; gelijck wy hier na, als wy van de Vogelen spreecken, verhaelen sullen.

⁺ Hoe wy op Sondagh den aghthienden der Somer-maend 'svoormiddaghs by Spitsbergen, en eerst by 't Voorland aenquamen, hebben wy hier boven beschreeven. De Voeten deser Bergen scheenen gelijk als Vyer; en de Toppen derselve waren met Nevel bedeckt. De gemarmorde Sneeuw vertoonde sigh gelijck de Tacken aen de Boomen; gevende een heldere glantsch tegens de Lught aen, even als of de Son scheen. Wanneer dese Bergen dus vyerigh schijnen, soo pleegh gemeenlijck daer op een harde Wind te volgen.

Dese Landen werden in de Winter van 't Ys beset, na de gelegenheyd der Winden; als, Oost, van Nova-Zembla: Noord-West en West, van Groenland, en Jan Mayen Eyland. 't Gebeurd oock wel, dat 't gedaghte Land in de Somer van 't Ys beset werd; gelijck getuygen konnen de geene, welcke Jaerlijcks na dit Gewest reysen.

⁺ Wanneer 't Ys hard koomd te drijven, en aen te dringen, soo seylen de Scheepen in de Havens, of, gelijckse geheeten worden, Bayen; of oock wel Rivieren; welcke in 't Land loopen. Ondertusschen ontfanghd de Wind de geene, die daer in vaeren, vry wat onvriendlijck, en bruyscht over de dorre Bergen met veel kleyne Warvelen.

't Water in de gedaghte Rivieren is Zee-water. Varssche, soete Stroomen vindmen hier niet. Oock heb ick geen Springbronnen vernoomen.

⁺ Waer sommige Rivieren sigh eyndigen, is bekend. Maer 't eynd van eenige andere kan niet uytgevorscht werden, wegens 't gevaer door 't Ys, 't welck noyt daer uyt drijft. Eenige

+ Vermoeden des Schrijvers, van de Dieren en Vogelen.

+ Waerneemingh aen de Bergen: En voorteecken van een aenstaende harde Wind.

+ Havens, of Bayen, ook genoemd Rivieren, sijn alle sout.

+ Eenige oock onbevaerbaer, en waerom.

[p. 179]

kanmen niet bevaren, ter oorsaeck van de blinde Steen-klippen onder 't Water; welcke men bemerckt aen 't geweldigh opspatten van de Zee, daer tegens aen slaende. Dit noemen de Zee-vaerende Berningen. Men kendse oock aen de veelheyd van 't witte schuym, 't welck daer ontrent werd gesien.

⁺ De Naemen der Havens vindmen ordentlijck na malkander gesteld in de Land-Kaert van Spitsbergen; soo verr' als wy geweest zijn.

De Behoudene Haven, de Suyd, en de Noord-Bay, welcke de bekendste in Spitsbergen zijn, werden voor d'alderseeckerste gehouden. Al d'andere, hoedaenigh deselve oock mogen genoemd worden, seyldmen geerne voorby; d'eene wijlse aen de Zee grensen; d'andere wegens 't daer in zijnde staende Ys, en de blinde Steen-klippen.

⁺ In de Suyd en Noord-Bay gaen gemeenlijck de meeste Scheepen leggen. Dickmael heb ick'er thien, twintigh, jae dertigh geteld, welcke sigh hier op Ancker hadden begeven. Sie de Figuer C. en D., by de Letteren c. d.

⁺ Wat de Vogelen aengaet, deselve werden veel meer op of by 't Land, als op 't Ys gesien; in sonderheyd wanneerse hare Eyeren uyt-broeden. Men siet niet, datse hare Nesten maecken van eenige vreemde dingen. Ook haelense tot deselve niets met allen uyt Noorweegen, Schotland, of andere Gewesten.

⁺ 't Zaed der Kruyden kan in Spitsbergen opkoomen en gedyen. De Natuer heeft deselve dit Land meê gedeeld als Gaven; dienstigh voor de Gebreecken en Kranckheden, waer meê men hier gemeenlijck bevangen werd.

⁺ Men siet in Spitsbergen op de laege Eylanden, desgelijcks op 't Ys, seer veel Walrussen. In tegendeel werd men op 't Spitsberghsche Ys weynigh Zee-honden gewaer.

⁺ 't Land, gelijck alreeds geseght is, is Steenaghtigh; en doorgaens vol hooge Bergen, of Steen-klippen. Onder aen den Voet der Gebergten staen d'Ys-bergen seer hoogh; en eyndigen aen de Toppen der Gebergten, na de wijs der Steen-klippen. Gelijck dese gekloofd, of vol scheuren zijn, soo sijn oock d'andere met Sneeuw op en aengevuld. Ter deser oorsaeck komen de gedagte Bergen de geene, welkese noyt gesien hebben, wonderlijk voor;

+ Welcke de beste Havenen sijn. d'andere sijn niet seecker.

+ Suyd en Noord-Bay.

+ Vogelen.

+ Kruyden.

+ Walrussen.

+ Seldsaemheyd der Ys-bergen in dit Gewest.

[p. 180]

even als dorre Boomen met veele Tacken. Doch als de Sneeuw daer op valt, bekoomen deese Sneeuw-boomen Bladeren, welcke haest smelten; maer oock komen weer andere in derselver plaets. Dit geeft een cierlijcke Aenschouwingh. Sie Figuer C., by de Letter c.: En Figuer D., by de Letter e.

⁺ Seven groote Ys-bergen op eene Ry werden aen 't Land gesien. Deselve leggen tusschen de hooge Steen-klippen; seer schoon blauw van verwe, gelijck 't ander Ys; met veele reeten, of scheuren, en gaten; werdende veroorsaeckt van 't aflopend Regen en Sneeuw-water; 't welck in haer eenige smeltingh te weegh brenghd. Door de spritsende Sneeuw krijgense soodaenigh een gestalte, als 't ander Ys, hier en gintsch in de Zee-drijvende. Yeder Jaer neemense in grootte toe, door 't gesmolten Sneeuw van de Klippen; door de Regen, die daer op valt [en dan daer aen bevriesd]. Sie de Figuer C., by de Letter. d.

⁺ Deese seven Ys-bergen houdmen voor de hooghste aen 't Land. Doe wy daer voorby seylden, scheenense ons seer hoogh te zijn. Beneden aen was de Sneeuw duyster, wegens de beschaduwingh der Wolcken; cierlijck met blauwe reepen voor aen den afgebroockenen Ys-bergh. Aen 't midden des Berghs sweefden Nevel-wolcken. Hooger op boven d'onderste Nevel-wolcken was de Sneeuw gantsch light.

⁺ De reghte Steen-klippen scheenen vyerigh, en de Sonneglantsch daer tegens aen bleeck. De Sneeuw gaf tegens de Lugt aen een heldere weerschijn. Voorts waeren deese Bergen met Wolcken bedeckt; soo datmen derselver Toppen niet kon sien.

⁺ De Steen-klippen zijn, ten deelen, eene Steen, van de grond af tot boven toe. In 't aensien schijnense een oude vervallene Muer gelijck. Geven een seer soete reuck van sigh, even gelijck d'Aerde in onse Landen, wanneer deselve in 't Voor-Jaer begind te groenen, en dan een varsschen Regen daer op valt. Sie de Figuer C., by de Letter e.

⁺ De Steen is doorgaens Aderigh, loopende op allerley wijs, rood, wit en geel van verwe, gelijck de Marmor. By veranderingh van we'er werd de Steen nat; en dit is d'oorsaeck van de verwingh der Sneeuw. Wanneer 't veel regend, soo loopt 't Waeter by de Steenen af; en hier van werd de Sneeuw rood geverwt.

+ Seven seer groote Ys-bergen,

+ En derselver gestalte.

+ Steen-klippen, schijnende vyerigh,

+ En een soete reuck van sigh gevende.

+ Aderen en Verwingh der Sneeuw.

[p. 181]

⁺ Beneden aen de voet der Bergen, daer geen Ys-bergen staen, leggen aen der selver plaets groote Klip-steenen los op malkander, soo gelijck alsse neergevallen sijn, met Hoolen en Gaten. 't Valt seer moeylijck over deselve te gaen. Groote en kleyne steenen leggen door een. Dese sijn grauw van verwe, doorlopen met swarte Aderen; oock met grauw-swarte; blinkende gelijk als Silver-sand; of schitterende soo als de Metallen in d'Aerde der Bergh-wercken.

⁺ De meeste Steenen aen d'onderste voet der Bergen vergelijcken sigh met de Steenen, welcke by ons op de straeten werden gesien. Op deselve wassen allerley Kruyden, en Gras, in groote meenighte. Deese Wasdom geschied in de twee Maenden Junius en Julius; binnen welcke tijd sy beginnen op te schieten, en Zaed draegen. Sie de Figuer C., by de Letter f.

⁺ Aldermeest en alderbest wassen de Kruyden by 't Water, 't welk van de Bergen afkoomd; desgelijks daerse voor de Noorde en Ooste Winden beschut zijn. Van 't gedaghte Water valt altijd eenigh Stof en Mosaghtigheyd af; 't welck by langheyd van tijd tot Aerde werd; of veel meer tot een vette Mist. De Dreck, van de Vogelen komende, doet'er oock niet weynigh toe.

⁺ Deese Bergen schijnen, om haerer hooghte wil, van Aerde te zijn. Maer wanneermen deselve opklauterd, soo bevindmen boven soo wel Klip-steen als beneden. Dit werdmen oock gewaer, wanneer groote stucken van deselve af-vallen. Als dit geschied, en van sulck een hooghte Steen-stucken neerploffen, soo hoordmen een geluyd, als of 't Donderde, met groote weergalmen; of een gekraeck, gelijck wanneer groote Bergh-klompen in de Daelen komen neer te storten.

⁺ De meergedaghte Bergen zijn vol kloven en reeten. In deselve nestelen Vogelen, en broeden hare Jongen daer in uyt. Al t'saemen vliegense daer van af, en soecken het Voedsel in 't Water. Eenige onderhouden sig met 't Aes van doode Walvisschen. Andere eeten kleyne Vischkens, en de Garneelen; waer van hier nae in 't Hoofd-stuck van de Vogelen breeder beright sal volgen.

⁺ Op 't Land werden gesien witte Beeren, Rehen, Vosschen. De Beeren versaedigen sigh van 't Walvisschen-aes, Kren-

+ Klipsteenen, aen de voet der Bergen op malkander gevallen.

+ Kruyden op de Klippen wassende.

+ Hoe sulcks geschied.

+ Donderend geluyd; als stucken van deese Bergen afvallen.

+ De Vogelen nestelen in deselve.

+ Beeren, Rehen, Vosschen.

[p. 182]

gen genoemd, en van doode Menschen. De Vosschen roven de Vogelen, en derselver Eyeren. De Harten trecken haer Voedsel van de Kruyden.

⁺ Wanneer de Hemel niet gantsch klaer is, soo staen deese Bergen ontrent half in de Wolcken; waer uyt men kon afneemen de hooghte derselve. Eenighe schijnen soodaenigh (wegens de geweldige overhangingh) als ofse yeder oogenblick plotslijck te neer souden storten. Sie de Figuer D., by de Letter f.

⁺ Dat de laeghste Bergen niet hoogh schijnen, werd veroorsaeckt, om dat d'andere haers gelijcke veel hooger sijn, en seer groot gesien werden. Een Schip met Mast en Stengh is tegens deese Bergen t'aghten, als een Huys tegens een Hoogen Thoorn. Sy schijnen oock gantsch naby te leggen; doch wanneermen te Land daer nae toe wandeld, bevindmen gantsch anders; en men gevoeld sigh binnen weynigh tijds vermoeyd. Oock werd den Wandelaer, weegens de scharpte der Steenen en d'ongebaendheyd der Weegen, 't Sweet wel haest uytgejaeghd, schoon 't noch soo koud was. Een paer nieuwe Schoenen konnen hier niet langh tegens houden.

⁺ 's Naghts, by heldere Sonneschijn, gingen wy aen de Steenklippen by d'Engelsche Haven, ontrent een Mijl wegs verr', om te sien nae de Walvisch, welcke ons ontkomen was. Andere roeyden in 't midden deeser Haven met haere Chaloupen voort, welcke nauwlijcks te kennen waeren. Een groot stuck viel van een Bergh af nae beneden; gevende een harde slagh. Deese Bergen scheenen ons swart-verwigh, vercierd met witte geaderde Sneeuw. ⁺ 't Was soo gantsch stil, datmen nauwlijcks eenige wind kon gewaer worden. De koude was oock niet groot. 't Lagh aen 't Land vol Walrussen; brullende met sulck een geluyd, als of men van verr' een Os had hooren bulcken.

⁺ Wanneer men te Land gaet, soo voorsietmen sigh op deese Reys met een Roer of twee, desgelijcks met eenighe Spiessen; om de roofgierige Beeren daer meê af te weeren. Doch men werd, gelijck alreeds geseghd is, dit gaen wel haest moede, weegens de scharpe, ongelijck-leggende

+ Hooghte deeser Bergen.

+ Moeylijcke wegh daer nae toe.

+ Stucken, daer van afvallende.

+ Walrussen.

+ Moeylijcke gangh te Land.

[p. 183]

Steenen, en 't hol Ys, 't welck seer ongemacklijck te betreeden valt.

Vermits ick van de Bergen heb gesproocken, soo moet ick noch dit daer by voegen. Soo veel als ick'er gesien heb, leggense in de volgende gestalte.

⁺ De hooghste strecken sigh van 't Voorland af tot aen de Mossel-bay. Nae 't Voorland volgen de seven Ys-bergen; sijnde van een groote hooghte. Soodaenigh werdense genoemd nae d'Ys-bergen, welcke tusschen de Steen-klippen leggen. Deese Steen-klippen sijn boven aen niet met sulcke scharpe Spitsen, gelijck de twee voorste Klippen aen de Magdaleenen-Haven. Daer na volgen de Hamburger, de Magdaleenen, d'Engelsche, en de Deensche Haven. Voorts de Suyd-Bay.

⁺ Aen de Magdaleenen-Bay leggen de Steen-klippen in de rondte, als een halve Circkel. Aen beyde de sijden staen nevens malkander twee hooge Bergen. Deese sijn in 't midden Hol, even als ofse uytgegraeven waeren, op de wijs van een Borstweer; boven met veele Spitsen en Openingen, op de manier als de Daecken aen de Huysen. Beneden, binnen den Bergh, staet een Ys-bergh, oprijsende tot aen des Berghs top. Sy schijnd als een Boom met veele Tacken. d'andere Klippen vertoonen sigh als of't Graven der doode waren.

⁺ In de Suyd-Bay leggen de Scheepen op Ancker tusschen hooge Bergen. Wanneer men daer in seyld, leght ter linckerhand een Bergh, geheeten de Bykorf, voerende dien naem, wijl hy de gedaente eens Bykorfs vertoond. Sie de Figuer C., by de Letter g.; en de Figuer D., by de Letter g.

⁺ Daer by leght een grooten en hoogen Bergh, dienmen de Naem van Duyvels-hoeck heeft toegevoeghd. Gemeenlijck is hy met Nevel bedeckt. Welcke Nevel, als de Wind daer nae staet, van den Bergh afvalt; en de Bay verduysterd, even als met een Roock. Op de gemelde Bergh staen drie witte Heuvelen, geheel met Sneeuw bedeckt. Sie Figuer C., by de Letter h.; en Figuer D., by de Letter h. Twee deeser Heuvelen staen dight by malkander.

⁺ In 't midden deser Bay, of Haven, leght een Eyland (Sie Figuer C., by de Letter i.); 't welck de Naem van 't Doode Mans Eyland voerd; wijl'er de doode op begraven werden. d'overledene

+ Gelegenheyd der Bergen.

+ Verder beright van de selve,

+ En van eenighe Havens.

+ Bergh, genoemd Duyvels-huck.

+ Doode Mans Eyland.

[p. 184]

leghtmen in een Kist, en deselve bedecktmen seer wel met groote Steenen, om 't Wild Gediert niet ten Proy te verstrecken. Echter werdense noch van de witte Beeren gevonden, en opgegeten.

⁺ 'k Heb geen andere Aerde in Spitsbergen gesien, als groote Steenen: Derhalven oock de koude, of Vorst, in sulck een Aerde niet diep kan indringen. My verwonderde niet weynigh, dat de Sneeuw doemaels soo veel gesmolten was. In de Hoolen tusschen de groote Steenen konmen geen Sneeuw meer vernemen, onaengesien de gaten seer diep waeren. Veellight is'er in 't Voor-jaer veel Regen gevallen, en de koude niet seer fel geweest: Anders hadden wy gewisselijck meer Sneeuw gesien.

⁺ Meer andere kleyne Eylanden leggen gintsch en herwaerts in deese Bay, welcke geen bysondere Naemen sijn gegeven. In 't gemeen echter werdense de Vogel-Eylanden geheeten, vermits men daer op versaemeld d'Eyeren der Bergh-Enden en Kirmeeuwen.

⁺ Daer nae koomd men by Smeerenborgh. De naem koomd met de daed over een. Daer staen noch Huysen, of Hutten, van de Hollanders gebouwd; waer in sy voor deesen de Traen pleegen te branden. Eenige der gedaghte Hollanders hebben hier willen beproeven, ofse 't de Winter over souden konnen uytharden; Doch niemand der haere is levendigh over gebleven. Sie Figuer C., by de Letter k.

⁺ 't Moet niet onaengemerckt blijven, dat de doode Ligchaemen hier niet lightlijck vervuylen. Want men heeft bevonden, dat eenen der overleedene, nae thien Jaeren tijds hier gelegen te hebben, noch sijne volkoomene gestalte had. Men kon, gelijck my geseghd is, aen 't Kruys, op 't Graf gesteld, sien, wanneer hy gestorven was.

⁺ De gedaghte Huysen, werden van Jaer tot Jaer verdorven, en op 't Vyer gestoockt. Ter deeser tijd stonden 'er noch verscheydene, vertoonende de gedaente eens Dorps. Eenige der selve wierden verbrand.

⁺ Tegens over Smeerenborgh staen oock noch eenige Huysen, en een Pan. Dese Plaets werd genoemd de Harlinger Koockery. In dit Jaer waren 'er noch vier; zijnde de twee Packhuysen; in

+ Geen andere Aerde, als groote Steenen.

+ Vogel-Eyland.

+ Smeerenborgh.

+ De Lijcken vervuylen hier niet.

+ Huysen.

+ Harlinger Koockery.

[p. 185]

d'andere haddense gewoond. Deese Huysen sijn niet seer groot gebouwd; voorsien met een Keucken, en Plaets: Oock daer aghter met een Kamer, soo breed als 't geheele Huys.

⁺ De Packhuysen sijn wat grooter. In deselve leggen noch veele Quartelen, of Vaten, doch gantsch in stucken gesprongen. 't Ys sietmen noch in even deselve grootte en rondte, gelijck 't door de Vorst in de gedaghte Vaten gemaeckt wierd. Voorts laegen hier de verscheydene Wercktuygen, tot de Traen-brandery behoordende, in 't Ys bevroren. De Pan stond noch soodaenigh alsse opgereght was. De Houtene Backen (Troggen) waeren'er by.

⁺ Van hier kanmen heenen gaen nae d'Engelsche Haven. Aen d'andere sijde is een Begraefnis-plaets, daer de doode gebraght werden. Hier is 't eenighsins betreeden, of als mulaghtigh, soo dat het wel Aerde sou schijnen; doch 't is door vlijt soo wat effen gemaeckt.

⁺ Aghter deese Huysen staen hooge Bergen. Wanneer men deselve op klimd, gelijckmen d'andere doet; en dan de voettreeden, of Steenen, daermen de voeten op set, niet met kryd teeckend, soo weetmen niet, hoemen weer daer af sal komen.

't Opwaerts Klauteren is noch eenighsins te doen; maer weer na beneden af te daelen, is seer gevaerlijck; soo dat meenige daer over dood vallen.

⁺ Deese Rivier werd genoemd de Suyd-haven, of Bay. Als de Scheepen in Zee eenige schaede hebben geleeden, soo verbeeterense deselve hier weer.

⁺ Voor aen in de gedaghte Suyd-Bay, tusschen de Bergen in 't Dal, versaemeld sigh veel varsch Water, komende van de Sneeuw en Regen. Aen den Oever staen seer veel oude Quartelen, of Vaten. Van dit Water vulden wy onse Tonnen, 't selve gebruyckende tot onse Spijsen. Anders werd het gehaeld uyt de Kloven der Ys-bergen aen 't Land. Reghte Opwellingen uyt der Aerde, of Springh-bronnen, heb ick in Spitsbergen niet gesien.

⁺ 't Hier ontrent gelegene Strand is niet sonderlingh hoogh; en 't daer tusschen sijnde Waeter taemlijck diep. Daer was gantschlijck geen Ys in: Waer uyt ick besluyt, dat het geen harde Winter is geweest. Anders waer 't onmogelijck, dat in

+ Pakhuysen

+ Engelsche Haven.

+ Gevaerljike Bergen, voor d'opklimmers.

+ Suyd-Bay.

+ Varsch Water, hoe bekomen.

+ Geen harde Winter in dit Jaer geweest.

[p. 186]

soo een korte tijd al 't Ys sou konnen gesmolten zijn; niet alleen hier, maer oock in d'Engelsche Bay; daer 't Ys noch vast stond, doch nauwlijcks een halve vadem diep onder 't Water lagh.

⁺ 't Ys smelt wel veel eer in soute Wateren, als in de varssche Rivieren, maer ondertusschen is 't echter onmogelijck, dat Ys van sulck een dickte binnen soo weynigh tijds sou konnen vergaen.

Men sagh oock aen de hooge Steen-klippen, dat de Sneeuw boven aen ontliet, en smolt; onaengesien het daer veel kouder als beneeden is.

⁺ Dit geschied echter niet op sulck een wijs, gelijck ick naederhand in Winter-maend des Jaers 1672. by Noord-Weste winden in Spaenje heb gesien. Beneden viel Regen, tot op 't vierde deel eener Mijl. Voorts waeren de Bergen wit besneeuwd, in een evengelijcke Ry; d'eene niet hooger uytsteeckende als d'ander, en soodaenigh gesteld, als of alles met een Snoer gemeeten waere geweest.

⁺ In de Noord-Bay leght een grooten Bergh; boven vlack, of plat. Dit Eyland werd genoemd Vogelsangh, wegens de meenighte der Vogelen, die sigh hier onthouden. Wanneerse opvliegen, maeckense soodaenigh een geschreeuw en geluyd, dat d'een d'ander nauwlijcks kan hooren spreecken. Sie de Figuer D., by de Letter b.

⁺ Daer nae volgen noch meer andere Eylanden; welcke in de Land-Kaert van dit Gewest werden voorgesteld met hare Namen: Als, de Gekloofde, of Gespouwene Klip, en diergelijcke. Sie Figuer D., by de Letteren j.

⁺ 't Rehen-Veld is laegh Land. 't Heeft dien naem bekoomen, wijl gemeenlijck sigh daer veel Harten onthouden. Men heeft my geseghd, dat de Grond hier van enckel Ley-steenen sou zijn, staende op de kanten; waer over, wegens de scherpte, seer swaer te gaen valt. Alles is met Mos bewassen. Op dit Rehen-Veld staet een Bergh, schijnende soo rood als vyer.

⁺ Aghter 't gedaghte Rehen-Veld staen al weer hooge Bergen; boven niet geheel spits toelopende. Al t'saemen schijnense op eene Linie, of Ry, te leggen. By 't Rehen-Veld loopt een Rivier Landwaerts in; werdende genoemd de Halve-Maens-

+ Ys, smelt eer in sout, als in soet water.

+ Seldsaemheyd aen de Bergen in Spaenje.

+ 't Eyland Vogelsangh.

+ Gespouwene Klip.

+ Rehen-veld.

+ Halve-Maens-Bay.

[p. 187]

Bay; wijlse als een halve Maen in de kromte leght. Aen d'eene zijde deeser Rivier sietmen een Bergh, boven plat; met veele Scheuren, vol witte Sneeuw.

⁺ Daer op koomd de Liefde-Bay. De twee nevens malkanderstaende Bergen vergelijcken sigh seer wel met de twee spitse Bergen aen de Magdaleenen-Bay. Oock zijn deese twee Havens niet mercklijck uyt malkander te kennen.

⁺ Daer nae volghd geduerigh laeger Land aghter de Mossel-Bay. Op 't selve wies Gras, soo verr' als men kon af-sien; en soo hoogh, dat het ons d'Encklauwen bedeckte.

⁺ Wijders koomdmen by 't Waygat, of de Straet van Hinlopen. De naem Waygat heeftmen 't gegeeven, wijl'er een harde Suyden-wind uyt waeyd. ⁺ Voorts de Beeren-Haven. Op 't Land leggen roode Steenen.

⁺ Aen geene zijde des Waygats volght 't Suyd-Oosten-Land. 't Is oock vlack en laegh. 't Schijnd met kleyne Bergen vercierd te zijn. Daer nae koomen de Seven Eylanden, welcke wy sien konden.

Verder opwaerts vernaemen wy geen Scheepen meer. Konden oock niet bemercken. dat'er van dit Jaer eenige wijder gekomen waeren. Men kan niet in elck Jaer soo verr' nae 't Oosten seylen, wegens 't gevaer van 't Ys, 't welck door de Stroom en de Winden hier heenen werd gedreven in groote meenighte.

⁺ In Bloey en Somermaend is 't de beste tijd der Visschery in 't Ys, tusschen Jan Mayen-Eyland en Spitsbergen. In Hoy en Ooghstmaend loopen de Walvisschen nae 't Oosten by 't gedaghte Spitsbergen. Op 't laeste sagen wy veele deeser Visschen, welcke nae de Waygats heenen schooten. Of nu deese Waygats-Haven door 't Land heenen gaet, is noch onbekend. Doch dit is niet 't Waygat, waer van soo veel is geschreven.

Yet verders weetmen van dit Gewest niet. Steen en Ys-bergen vonden wy in meenighten. Wat daer op leefd en sweefd, sal hier nae bescheeven worden.

+ Liefde-Bay.

+ Gras op 't lage Land.

+ Waygat.

+ Beren-bay.

+ Suyd-Oosten-land.

+ Beste tijd der Walvischvanghst.