De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

Toe-Doening.

⁺ De Wal-russen (Wal-rossen, Zee-paerden) werden van onse Groenlands-vaerders beschreven te sijn seer stercke Zee-monsters, grooter als een Os. De Huyd is als die van de Zee-robben, met kort Hayr. De Mond als dien der Leeuwen. Vier voeten hebbense, maer geen Ooren. Aen beyde de sijden des Monds staen twee groote, uytsteeckende Tanden, langh ontrent

+ Walrussen, wat voor Visschen dit sijn,

[p. 97]

een half el, en immers soo waerdigh geaght, als Yvoir, of Elephantstanden; insonderheyd in Muscovien, Tartaryen, en anderwegen. Bequaemlijck kanmen haer de naem van Zee-Elephanten geven. Breeder en eygentlijcker sullen wy hier nae deselve beschreven vinden in de Reys van Frederick Martens; en de nette afbeeldingh daer van sien in de Figuer P, by de Letter B. ⁺ Geene echter schrijven deese Wal-russen Hoornen toe. Belangende d'Afbeeldingh, van onse Schrijver hier ingevoeghd, deselve koomd niet over een met de gewoone gedaente-beelden der Wal-russen; oock niet eygentlijck met die van de Visch Narwal, of Narhual, soo veel 't Hoofd aengaet. 't Ligchaem van d'een en d'ander is wel dat van een Zeehond gelijck; doch inde Kop is 't verschil. Die van de Wal-rus heeft twee neerwaerts uytschietende lange tanden: Maer 't Hoofd des Narhuals een lange, reght voor uyt steeckende Hoorn, of anders Tand, gelijckse sommige liever soo noemen willen. Veellight is de gedaente aller Hoorn-visschen niet eenerley. ⁺ Immers, 't is gantsch waerschijnlijck, dat hier niet Wal-russen, maer Narwals, of een slagh daer van, moeten verstaen zijn; werdende niet onbequaemlijck genoemd Zee-Eenhoornen. Rochefort, in sijn Boeck van d'Americaensche Voorlanden, cap. 8. pag. 159. (by de Heer Cornelis Stalpert vander Wiele, in sijne Honderd Genees-konstige Aenmerckingen pag. 387.), beschrijft ons een gehoornde Visch, op 't netste over-een-komende met die van de Heer Martiniere. In 't jaer 1644. (seghd hy) strandede op de Reede van 't Schildpadden-Eyland, gelegen ontrent S. Domingo, ⁺ soodaenigh een Visch; langh ontrent aghtthien voeten. 't Lighaem was bedeckt met groote schubben, van de breedte eens Rijcksdaelers of Ducatons; zijnde van een blauwe verwe. 't Hoofd was een weynigh grooter als dat van een Paerd, en bynae van deselve gedaente. In 't Voorhoofd had hy een schoonen Hoorn, langh negen en een halve voet; die reght uyt gingh, doch hoe langer hoe spitser wierd, en voor aen seer scharp was. 't Dicke eynd aen 't Hoofd besloegh in de rondte sestien duymen. Deesen Hoorn was gedraeyd, gelijck de Vijsel van een Pars. Op sijnen Kop saghmen seeckere gedaente van een Kroon.

⁺ 't Hoofd van de Visch Narwal vergelijckt sich met dat van een Walvisch; hebbende in 't boven deel twee gaeten, welcke van de Kop af tot in de mond door gaen.Verder beright hier van, en van den Hoorn, kanmen vinden in onse vertaelde en doorgaens vermeerderde Beschryvingh van 't oud (nu verloorne) en 't nieuw (door 't soecken van 't oud) gevondene Groenland, pag. 27. en vervolgens.

⁺ Niet alleen in 't koude Noorden, maer oock selfs ontrent de Linie, daer 't soo geweldigh heet is, werden gehoornde Visschen gevonden. In d'Australische Schipvaert van Jacob le Maire werd verhaeld, dat op den vijfden der Wijnmaend 1615. 't Schip ontrent de Linie, op de hooghte van 4. Graden 27. Minuten Noorder-breedte, gekoomen zijnde, 'smiddaghs een sterck gerommel wierd gehoord voor onder aen de Boegh; met sulck een stoot, dat de geene, die beneeden in 't Schip waeren, meenden, tegens een Klip te botsen. Stracks daer nae wierdense gewaer, dat de Zee ontrent 't Schip geheel rood was. Doemaels konmen d'oorsaeck hier van niet gissen. ⁺ Maer

+ De gehoornde Visschen sijn geen eygentlijcke Wal-russen.

+ Narwals, of Narhuals, Visschen met Hoornen.

+ Visch met een Hoorn van negen en een halve voet.

+ 't Hoofd des Narwals.

+ Niet alleen in 't koude Noorden, maer selfs by de Linie.

+ Werden

[p. 98]

als men thien weecken hier nae 't gedaghte Schip op Strand settede, ⁺ om 't selve schoon te maecken, vondmen voor in de Boegh, seven voeten onder waeter, een Hoorn in de Kiel steecken, door drie Huyden heenen; te weten, door twee dicke greyne plancken, en een dicke Eycken planck; doch noch vry al diep in een in-hout. In 't geheel was dit stuck des Hoorns ontrent een voet langh. Buyten 't Schip was hy met geweld afgebroocken; derhalven konmen niet weeten hoe langh de gantsche Hoorn van deese Visch is geweest. Pieter van den Broeck verhaeld in sijne Schipvaerts-beschrijvingh nae Angola, datse in Sprockelmaend des Jaers 1609. ontrent de Linie oock een Hoornvisch saegen, wiens Ligchaem, nae gissingh, de lenghte van vijf vademen; de Hoorn van een halve vadem had. Meer andere Voorbeelden van gehoornde Visschen souden wy konnen by brengen; doch willen door langheyd den Leeser niet verdrietlijck vallen.

+ gehoornde Visschen gevonden: Met eenige Voorbeelden daer van.