De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

[p. 73]

XXXI. Hoofd-stuck.
Voorbereydselen tot de Reys na Siberien. Loon voor de Sleden en Ren-dieren. Vertreck van Potzora, door gevaerlijcke Weegen. Komen by Huysen, doch vinden de selve ledigh, wijl de Bewooners ter Jaght waren: Welcke op hare weerkoomst sigh seer ontroerden, siende vreemde Gasten in hare Wooningen. Hun hooghste verwonderingh over dese Vreemdelingen. Ontmoetingh van vijf Mans-persoonen, verbannen tot de Zobelen-Jaght. Werden van onse Reysigers gekend voor hare goede Vrienden. Verhalen d'oorsaeck van haren ellendigen staet; en de staet harer Ellende selfs. Afscheyd d'een van d'ander. Vervolgh der Reys. Woestheyd van 't Geberght, tusschen Boranday en Siberien. Kledingh der Inwooners; welcke Hoflijcker zijn als de voorige. Komen te Papinogorod.

⁺ SOo haest wy 's Morgens opgestaen waeren, versoght onse Commis aen den Gouverneur van Potzora, dat hem wou gelieven, ons te voorsien van Sleeden, tot onse voorgenoomene Reys nae Siberien. Daer op verschafte hy ons seven der selve: Eene voor de gedaghte Commis; eene voor onsen noch overigen Factoor; eene voor my; twee voor onse twee Boots-gesellen; eene voor onsen Wegh-wyser; de sevende en laetste voor onse Taback, Brandewijn, en levens-middelen, welcke hy ons tot de Reys meê gaf. Doch ons geld behield onse Commis by sich.

⁺ Als nu onse Ren-dieren getoomd en voor de Sleeden gespannen waeren, deed hy vrywilligh noch een persoon haelen, welcke hy ons meê sond ten Wegh-wyser, tot aen de Plaets, daer wy andere Ren-dieren neemen, en de sijne weer leveren moesten. Voor dit alles quaemen wy met malkander over een, hem vier Ducaten te geven. Doch eer wy van hier vertrocken, dronck elck van ons noch vijf of ses Schalen Brandewijn ten Afscheyd. ⁺ Doe bedanckten wy den Gouverneur van Potzora, en dien van Vitzora, voor haere aen ons betoonde Hoflijckheden. Reden doe langhs de Rivier heenen, door seer gevaerlijcke Wegen, sonder eenigh Spoor of gemaeckte Baen in aght te neemen, vier geheele uyren langh: In welcke tijd wy geen levendigh Schepsel gewaer wierden, behalven witte Beeren,

+ Voorbereydselen tot de Reys na Siberien.

+ Loon voor Sleden en Ren-dieren.

+ Vertreck van Potzora, door gevaerlijke Wegen.

[p. 74]

grooter als wy oyt gesien hadden. Doch soo haestse ons in 't gesight kregen, liepense wegh, soo snel alsse konden.

⁺ Twee uyren hier nae quaemen wy onverwaght by seven of aght Huysen; doch vonden niet een eenigh mensch daer in, wijl al de Bewooners der selve op de Jaght waeren getrocken. Uyt onse Sleeden getreeden zijnde, gingen wy in deese Wooningen, om ons te verfrisschen. Korts daer nae quaemen vijf of ses Mannen, met hare Vrouwen en Kinderen van de Jaght; voor welcke desen dagh geluckigh was geweest: Want sy bragten met sich ses Beeren-huyden; vier Wolfs, seven witte Vossen, twee Hermelynen, en aght Zobels-vellen.

⁺ Grootlijcks ontsettedense haer, doese ons in haere Huysen saegen. Oock soudense sich in aller haest op de vlught begeven hebben, indien niet onse Wegh-wijser (ons van de Gouverneur te Potzora geleend), na haer toegeloopen, en te gelijck haer verseeckerd had, dat wy Vrienden en Kooplieden waeren, welcke nae Papinogorod reysden: Daer byvoegende, dat wy haer geerne souden afkoopen al de Vellen, welckese hadden. Op deese aenspraeck keerdense weer te rugg'; doch setteden de mond wijd open, en bleven gelijck als verstockt in de grootste verwonderingh des Weerelds; eensdeels over 't gesight van onse Kledingh, welckers Mode haer gantsch vreemd was; andersdeels over d'aenschouwingh onser gestalte, en 't gehoor onser Spraeck; ⁺ van welckese niet een eenigh woord verstonden. Even soo weynigh verstonden wy oock de haere. Echter vonden wy, door middel van onse Tolck, gelegenheyd om met haer te ruylen. Oock versorgdense ons van Ren-dieren, welcke ons souden voeren tot aen den mond der Rivier Papinogorod.

⁺ Als wy ontrent twee of drie uyren van de Vloed Potzora waeren gereeden, nu volgende de Rivier, welcke ons nae Papinogorod sou leyden, sagen wy uyt een groot Bosch vijf Mannen komen, bekleed met Beeren-huyden op de Muscovitische wijs. Yeder van haer droegh een Roer op de Schouder, een Tasch op de sijde, en een kort Swaerd (of een groot Mes) gelijck onse Jagers gebruycken, in de hand. Sy traeden op ons toe; derhalven lieten wy onse Sleeden stil houden, en door onse Wegh-wijser vragen, watse voor lieden waren?

+ Komen by Huysen; doch vinden die ledigh, wijl de Bewooners ter jaght waeren.

+ Die, weerom keerende, sigh over deese vreemde Gasten ontsetteden.

+ Hun hoogste verwondering over dese Vreemdelingen.

+ Ontmoetingh van vijf Mans-persoonen; welcker eene haer in 't Duytsch aensprack;

[p. 75]

⁺ Eenen van haer, ligtlijck oordelen konnende dat wy Vreemdelingen sijn moesten, groetede ons in de Duytsche Spraeck; wenschende ons een goeden dagh, en hem selven soo veele Vryheyd, als wy genooten. Onse Commis, uyt Neder-Saxen geboortigh, hoorende dat hy Duytsch sprack, vraeghde hem nae sijn Vaderland? En daer op beright bekoomen hebbende, soo bevond hy, dat deesen eenen sijner Bekende was. Flucks trad hy uyt de Sleede, sloegh d'armen om sijnen Hals, en kuste hem. Daer nae begeerde hy te weeten, hoe hy hier heenen was gekoomen; en ontfingh tot antwoord: Dat hy van de Czaarsche Majesteyt in dit Gewest tot de Zobel-jaght verbannen was: ⁺ 't Welck in Muscovien soo een gewoone Straf is, als in Franckrijck en anderweegen yemand tot de Galey te veroordelen. Sommige werden voor thien; andere voor ses; noch andere voor drie; oock wel meer of minder Jaeren (nae dat yeders misdaed meer of min hoogh werd opgenoomen) in dit Siberien verbannen. Wanneer nu dien haer gesetteden tijd verstreecken is, soo koomense weer tot haere Vryheyd, en zijn ontslaegen van de Straf.

⁺ Dese nieuwe kennis, en mijn' eygene nieuwsgierigheyd, braght my oock uyt de Sleede. Nauwlijcks had ick de voeten op d'Aerde geset, als eenen uyt d'overige vier aenquam; my omhelsde, en met een sught in de Fransche Tael my vraeghde, van waer ick quam; en waer ick heenen wou? 'k Wierd hier over niet weynigh ontroerd, vermits ick hem in 't minst niet kende, wegens de veranderingh der Kleedingh, sijnen grooten Baerd, sijn kael hoofd, en de magerheyd sijns ligchaems, waer aen niet anders als Huyd en Been was. ⁺ Hy bemerckte genoeghsaem, dat ick de kennis sijns persoons had verlooren; en berightede my derhalven, dat hy was een Edelman uyt Lotharingen; Overste over een Regiment te Paerd by den Groot-Vorst van Muscovien. Dickmael had hy my in sijn Huys te Stockholm gesien en onthaeld; oock alle vlijt aengewend, om my te bepraeten, dat ick met hem nae Muscovien sou gaen.

⁺ De staetlijcke gelegenheyd, in welcke ick hem voor desen gesien; d'Eer, die yeder in sijnen goeden stand hem betoond had; sijn voorigh Bevel in 't Heyr; de deftigheyd van

+ Verhaelende, hoese van de Czaar tot de Zobel-jaght waeren verbannen.

+ Sy werden gekend voor goede Vrienden.

+ Eenen onder haer was een treflijk Lotharinghsch Edelman.

+ Die aen Martiniere verhaelde

+ d'oorsaek, waerom sy in Siberien

[p. 76]

sijn persoon, ⁺ en de betraghtingh van d'ellendige staet, in welcke hy sigh nu bevond, parsteden my, tegens mijnen wil, de traenen uyt d'oogen. 'k Omhelsde hem desgelijcks; en versoght van hem te weeten d'oorsaeck, welcke hem in ongenaede had gebraght? Hier op was sijn' antwoord: Dat een Arghwaen van ontrouw, by de Czaar tegens hem opgevat, den selven had bewoogen, om hem in Siberien te bannen.

⁺ Voorts verhaelde hy my, dat hy, tsederd hy hier was geweest, had gestaen, en noch stond in onuytspreecklijcke gevaeren en ellenden; welcke in den staet, waer in hy nu was, onvermijdlijck waeren: Niet alleen wegens de honger, en de strengheyd des We'ers in dit koude Gewest, maer daer-en-boven oock wegens de geduerige Jaght; waer in hy onderworpen was, te werden den Roof der wilde Dieren; die, door gebreck van noodigh Voedsel tot haer onderhoud, meenighmael aenvielen de geene welcke ter Jaght gingen. Even hierom voerden hy en sijne Medgesellen dese by haer hebbende Wapenen t'haerer beschermingh. By al dese rampen quam noch dit, datse, wanneerse 't bestemde getal van Zobelen niet vingen (sonder eenigh aensien, of sulcks byquam uyt naelaetigheyd of niet) op hun bloote Huyd soo veel slaegen kreegen met een seeckere Gordel, gemaeckt van een dick seer scharp vel, dat onverdraeghlijck was deselve uyt te staen.

⁺ De Vriend van onsen Commis verhaelde hem even 't selve. d'overige drie, welcke al t'saemen goed Fransch en Duytsch spraecken, bevestighden, dat alles, wat deese twee hadden geseghd, waerlijck waeraghtigh was. Eenen onder deese laetstgedaghte was geweest des Groot-vorsten Groot-Commis; d'andere Lieutenant Generael. Dus waerense gesaementlijck voornaeme persoonen.

⁺ Nae een omstandige vertellingh van haeren jammerlijcken Staet, verseeckerdense ons eenparigh, datse, indien 't God moght gelieven, haer den tijd haerer Verbanningh te laeten overleven, niet een uyr langer blijven wilden in eenigh Land, staende onder 't gebied des Czaars.

⁺ Om haer eenighsins in haere bekommeringh te vertroosten, braghten wy onsen Voorraed van spijs en dranck voort; setteden ons by malkander op d'Aerde neer, en onthaelden haer

+ waeren verbannen geworden.

+ Seer groot gevaer en swaere ellende, welkese in dit Gewest moesten uytstaen.

+ Haeren geweesenen Stand.

+ Werden van onse Reysigers

+ Met Spijs en dranck onthaeld.

[p. 77]

soo goed als wy konden. Betuyghden haer oock, dat wy seer verheughd souden zijn, indien wy op eenigerley wijs haer tot haere verlossingh behulpigh sijn konden. Sy bedanckten ons hooghlijck voor onse genegenheyd; doch berighteden ons daer benevens, dat gantsch onmogelijck was, haer dese Slaverny t'ontrecken. ⁺ Want sy waeren bekend by al de Gouverneurs der Plaetsen, door welcke wy moesten reysen. Derhalven, indien wy haer meê in ons geselschap naemen, soo was 't ten vollen gewis, datse souden moeten sterven door d'aldergrouwlijckste martelingen; en oock wy selfs souden, wegens desen handel, onvermijdlijck 't leven moeten verliesen. Vermitsse nu dit soo rondelijck, en met soo een groote opreghtigheyd seyden, wierden de smerten, van welcke wy alreeds waeren aengegreepen, in ons verdubbeld; wijl wy haer in sulck een ellendige ongelegenheyd gantsch geen bystand konden betoonen.

⁺ Nae dat wy nu vier volle uyren langh by haer geweest waeren, en met haer gesproocken hadden, daght het ons tijd te werden, om afscheyd te neemen. Wy vereerden elck van haer een half pond Taback, nae datse wel hertigh hadden gegeeten van onse Tweeback; van de Peper-koecken, welcke wy van Potzora hadden meê genoomen, en van onse gesoutene Kost; oock vry veel gedroncken van onse Brandewijn. Daer op bevoolen wy haer aen den Almaghtigen God; dien wy baeden, haer kraght en sterckte te willen verleenen, om te konnen overwinnen alles wat haer sou mogen bejegenen. Met byvoegingh: Dat wy verhoopten, haer eens weer in haere voorige staet en heerlijckheyd te sullen sien.

⁺ Dus begaven wy ons weer in onse Sleeden, en reeden drie uyren langh voort, eer wy eenigh Huys in 't gesight kreegen: Nae welcke tijd wy vijf of ses Wooningen gewaer wierden; derwaerts wy ons begaven, en aldaer ontrent twaelf persoonen vonden. Wy vraeghden haer, ofse geen Vellen hadden, om aen ons te verhandelen? Als nu van haer jae geantwoord, en ons allerley slagh getoond was, soo koghten wy een gedeelte daer van voor gereed geld, en ruylden een ander gedeelte tegens Brandewijn; welcke dranck van dit Volck seer bemind werd.

+ Geen hoop haerer verlossingh, voor dat de tijd haerer verbanningh sou verstreecken zijn.

+ Afscheyd, van malkander genoomen.

+ Vervolgh der Reys.

[p. 78]

⁺ Wy vervolghden onse Reys langhs de Rivier; en saegen aen beyde de zijden der selve Hutten. In sommige woonden weynigh, in andere veel Volck by een. Wy koghten van haer alles wat wy konden bekoomen; somtijds voor Geld, somtijds voor Brandewijn. Alleenlijck derfdense sigh niet onderstaen haere Zobelen te verhandelen, wijlse vreesden, dat deselve moghten gevonden werden van den Gouverneur te Papinogorod, derwaerts wy reysden: Die alle Waeren, in de Stad koomende, of daer uyt gaende, op 't nauwste besightighd, op datmen niet een eenige Zobel heymlijck moght wegh voeren.

⁺ Voorts trocken wy over 't Geberght, 't welck Boranday van Siberien afscheydet. 't Selve is gantsch onlustigh en moeylijck, wegens de woestheyd der Weegen, en des Lands; 't welck onbewoond is, eensdeels om d'onvrughtbaere bodem, en de meenighte der Sneeuw, die geduerigh daer op leght; andersdeels wegens de groote meenighte der Beeren en witte Wolven; welcke ons, geduerende onse Reys ter deser plaets, geen kleyne vrees veroorsaeckten; wijl wy yeder oogenblick verwaghteden, datse op ons souden aenkoomen. ⁺ Maer eyndlijck bemerckten wy, datse niet minder voor ons, als wy voor haer schroomden; vermitsse op yeder ontmoetingh voor ons vlooden, d'eene dese, d'andere d'andere wegh, met seer groote schrick. Wy schreeven dit insonderheyd toe den glantsch onser Geweeren; en vermoededen, dat deese wilde Dieren ons veel meer voor Jagers als voor Kooplieden aensaegen.

⁺ Nae veelerley beswaernissen voor ons, grooten arbeyd onser Ren-dieren, en een moeylijcke wegh van thien of twaelf uyren, quaemen wy eyndlijck van de Geberghten af in een Vleck, gelegen onder 't Gebied van Siberien. Al d'Inwooners droegen hier Kleederen van Beeren-huyden, 't Hayr buytenwaerts. ⁺ Eenige evenwel hadden'er Lijnwaed en bonte Deeckens over: Waer uyt wy beslooten, datse moesten sijn van een beeter slagh, als haere Naebueren, welcke wy nu hadden verlaeten. En waerlijck, s'ontfingen ons veel hoflijcker; vraeghden ons, wie wy waeren? van waer wy quaemen? en waer wy heenen wilden? Wy aten en droncken

+ Kopingh en ruylingh van Vellen, doch geen Zobelen.

+ Woestheyd van 't Geberght tusschen Boranday en Siberien.

+ Beeren en Wolven.

+ Koomen in Siberien.

+ Kleedingh der Inwooners; welcke Hoflijcker zijn; als de voorige.

[p. 79]

t'saemen van 't geen wy hadden; waer tegens sy oock aenbraghten 't geen by haer te vinden was; naementlijck, gesouten Beeren en Wolven-vleesch, seecker slagh van Peper-koecken, en Brandewijn.

⁺ Al de Vellen, welckese hadden, koghten wy voor gereed geld; behalven haere Zobelen. Vermits wy nu seer begeerigh waeren, om wat te moogen rusten, soo gingen wy in eene haerer Huysen, gebouwd nae de wijs der Laplanders. Hier leyden wy ons ontrent vijf of ses uyren lang neer op Beeren-huyden. Weer opgestaen zijnde, ontnughterden wy ons t'saemen met Brandewijn: Gingen weer in onse Sleeden sitten, en reeden voort nae Papinogorod; daer wy nae ontrent twintigh uyren tijds aenquaemen; nae dat wy onderweegen onse Ren-dieren tweemael haer noodigh voeder op 't Mos hadden laeten neemen.

+ Koomen te Papinogorod.