De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

Toe-doeningh.

⁺ Verscheydene voornaeme Weereld-beschrijvers stellen de Stad Papinogorod (of Papinowgorod) niet in 't eygentlijcke Siberien, maer onder 't Landschap Potzora, of Pitzora; ter sijden af nae Deenemarcken toe, tusschen Samojeda en Siberia. De Hoofdstad deses laetstgenoemden Lands is Tobolsko, gelegen aen de groote Vloed Tobol. Dese Provintie (eerst ontrent den aenvangh deser Eeuw ontdeckt, en aen sijne Czaarsche Majesteyt gekoomen, gelijck wy hier nae hooren sullen) streckt sigh wijd uyt, sijnde ten deelen vrughtbaer, ten deelen onvrughtbaer. ⁺ Doch hoese oock sijn magh, s'is als de Goud-mijn deses Vorsts. Veele Rivieren sijn hier, en onder deselve eene, genoemd de Liaena, welcke alleen hem jaerlijcks opbrenghd tnegentighduysend Roebels, of Ducaten, aen Tol van Zobelen. Veele Bosschen sijn hier, van Barcken, Greynen, Linden, Genever, Kedar en andere Boomen. Aen de Rivieren sietmen veele taemlijck-wel bewoonde Dorpen. Onder verscheydene Visschen in de Vloeden vindmen oock veel Salm. De Veld-vrughten sijn Druyven, Appelen, Pruymen, swarte Besien, en gestarnde Anijs, in 't Latijn Anisium Stellatum. Veel Yserbergen werden hier gevonden. Veellight sijn'er andere, welcke kostlijcker Metallen in sigh hebben. ⁺ Doe dit Land de Czaar eerst bekend was geworden, deed hy daer eenige Kasteelen bouwen van groote Balcken, gehaeld uyt de Bosschen; gevuld met Aerde, en beset met Besoldelingen. Alle Moordenaers, Verraders, Dieven, en andere de dood verdiend hebbende Misdaedige, wierden derwaerts verbannen, sommige voor al haer leven, andere voor een seecker getal van Jaeren; uyt welcke dese Provintie

+ Kort beright van 't Landschap Siberien.

+ Vrugtbaerheyd van 't selve; en 't is als de Goud-mijn des Czaars.

+ Hoe hy dit Land heeft doen bevolcken.

[p. 80]

bevolckt is, soo dat'er allenxen groote Steeden van vervuld zijn. Naederhand trocken oock veel arme Lieden, in Muscovien de kost niet winnen konnende, nae dit Gewest; wijlse hier Land voor niets met allen konden bekoomen. ⁺ Als de Czaar op yemand sijner Groote vergramd is, soo werden deselve met Vrouw en Kinderen voor een seeckeren tijd derwaerts gesonden. De geene, welcke hy van dese noch begenaedigen wil, beveeld hy eenigh Stadhouderschap. Andere werden in een strenge gevancknis gehouden. Sommige werd een swaeren arbeyd by sobere kost opgeleght. In 't gemeen echter is nu de Straf soo swaer niet, als wel voor desen, wijl yeder der Gebannene nu meerendeel een bequaem onderhoud werd toegeleghd. De Schrijvers word een Ampt in de Siberische Cancellarijen; de Soldaten een Soldatendienst gegeven. ⁺ 't Beswaerlijckste voor de Groote is nu, datse de klaere oogen van sijne Czaarsche Majesteyt (dus spreecktmen daer) niet verwaerdighd worden te moogen sien. Anderssins heeft eenige dese ongenaede tot haer groot voordeel gediend, wijlse door Koophandel hier groote rijckdommen hebben overgewonnen. Sommige echter gaet het, gelijck de Heer Martiniere ons van gedaghte vijf aensienlijcke persoonen heeft berightet.

⁺ In 't Jaer 1634. had de Czaarse Majesteyt derwaerts verbannen seecker Switser, Lieutenant onder eene sijner Krijghs-benden; wegens een arghwaen, ten onreght op hem geworpen. De tijd sijner Ballinghschap was aght jaeren. Binnen welcke hy hier soo veel voordeel deed, met Koophandel te dryven, dat hy, weer in Muscovien gekomen zijnde, en door goede Vereeringen aen sommige ontslagh van sijnen dienst bekomen hebbende, in sijn Vaderland braght een som gelds van meer als elf-duysend Ducaten, volgens 't verhael van Joachim Wurst in sijne Teutsche Geschichten, pag. 315.

+ Persoonen in sijn ongenade gevallen, werden daer heenen verbannen.

+ Dese straf is nu soo swaer niet, als wel voor desen.

+ Sommige winnen hier groote rijckdommen over.