De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

Toe-doeningh.

⁺ D'Elanden werden oock van sommige genoemd Woud-Esels. Pausanias steld haer by de Celten voort te koomen. Julius Caesar plaetst haer in 't

+ Verder Beschrijvingh van d'Elanden.

[p. 10]

Swarte-Woud. In Pruyssen plegen 'er veel te zijn. In andere Gewesten, en dan oock in Noorwegen, werdense desgelijcks gevonden. Verscheydene Geslaghten zijn 'er van. Sommige vertoonen sigh als een Middelslagh tusschen een Hart en een Paerd. Andere toonen by na de gantsche gedaente van een Hart, behalven dat de Hals en 't Hayr sigh met een Geyt vergelijckt; hebbende onder de kin een hayrige klomp Vleesch, ontrent soo groot als de breedte eener Hand, en soo dick als een Paerde-staert. ⁺ De Noordsche Elanden zijn ten naesten by een Hart gelijck, en soodaenigh als onse Schrijver hier gesteld heeft. Sy hebben groote dicke lippen, insonderheyd de bovenste, welcke seer veel uytsteeckt. Andere noemen 't een vleesschige, doch korte Snuyt. De Hals en Baerd is by nae als die van een Bock. De Buyck vet en dick, als die van een Koe. De Staert wonder kort. ⁺ Die van 't Manlijck Geslaght zijn, hebben Hoornen, van een sonderlinge verwe, en op een andere wijs getackt als die van de Harten. Op een seeckeren tijd vallen deselve af, en andere koomen in de plaets. Die van 't Vrouwlijck Geslaght hebben geen Hoornen. De huyd is soo vast, dat 'er nauwlijck een houw, of steeck, of kogel door kan. Gantsch schouw zijnse; derhalven sy, een Mensch van verre rieckende, sigh in Holen en Gaten begeven, soo datse niet gevonden konnen worden. ⁺ Deese Dieren hebben daeglijcks de Vallende sieckte; waer van sy niet verlost worden (volgens 't beright by den vermaerden Jonstonus, in sijn Boeck van de vier-voetige Dieren fol. 77.) voor datse de Klauw aen de reghter aghter-voet in 't lincker oor steecken. Indien dit waer is, soo is 't lagchen onses Schrijvers al te voorbaerigh. De gedaghte Jonstonus verhaeld oock ter aengewesener plaets, dat de Hoornen, Senuwen en Klauwen in de Genees-konst seer gepresen worden. ⁺ De Hoornen op een seeckere tijd des Jaers afgesaegd zijnde, houdmen voor een sonderlingh goed middel tegens de Vallendesieckte. ⁺ De Senuwen gebruycktmen in Sweden tegens de Kramp; een riem daer af maeckende, en de selve om 't pijn-lydend Lid bindende. De Klauw (niet de Voet) aghtmen niet alleen seer dienstigh tegen 't Vallend Euvel, maer oock tegens d'Opstygingh der Lijf Moeder. Olaus Magnus seght: Als yemand, die de Kramp, of oock de Vallendesiecke heeft, werd omgehangen de buytenste Klauw van de reghter aghter-voet eens Elands, soo geneest hy terstond. Doch deese Klauw moet zijn van een Manneken, dat noch niet geteeld heeft; met een Bijl of ander scherp Geweer afgehouwen van de noch levende Voet, nae 't midden der Ooghstmaend. Doctor Michaël Herr, in sijne Beschrijvingh van den Aert en Natuer der vier-voetige Gedierten fol. 51. seght desgelijcks, dat een Ringh, gemaeckt van de Klauw of Hoorn eens Elands, en aen de Vinger gedraegen, een seer goed middel is tegens de gedaghte Kranckheyd. Of nu dese Schryvers hier van selver ervarenheyd hebben gehad, of datse sulcks hebben geschreven nae de dwaelende waen van andere, is ons onbekend. ⁺ Doch Georg Schlegel getuyghd in sijne Naturliche Wundern pag. 102. dat hy eens eenen, die aen de Vallende siekte daer nederlagh, een stuck van soodaenig een Elands-klauw in de lincker-hand gedaen, en deselve vast toegedouwd

+ Aengaende haere gestalte.

+ De mannekens hebben Hoornen, de Wijfkens niet.

+ Deese Dieren zijn dagelijcks de Vallende-sieckte onderworpen.

+ Geneesmiddel van haer genomen tegens dese Krankheyd,

+ Desgelijcks tegens de Kramp, en opstijging der Lijfmoeder.

+ Getuygenissen eeniger Schrijvers hier van.

[p. 11]

had; waer op deese quael terstond vergingh. Hy voeght 'er by, 't welck oock de gemelde Jonstonus verhaeld, dat d'Eland, van de Jagers benauwd zijnde, nae een Beeck of ander Water sneld; een deel daer van in slurpt, en 't selve dan gantsch heet op de hem vervolgende Honden uytspouwd. Honger en Dorst konnen deese Dieren seer wel lijden. Een seer groote kraght hebbense in haere Klauwen, om daer meê ter neer te vellen 't geense maer treffen konnen.