De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

III. Hoofd-stuck.
Weerkeeringh van Wisby nae Christiania. Toght na d'Elanden-Jaght. Waer van daen de Naem Eland sou gekoomen zijn. Gestalte deeses Diers. Is met de vallende sieckte behebt. Voorbeeld daer van. Waen van een seer groote kraght in de voeten eens Elands tegens 't gedaghte Euvel. Maght en Aensienlijckheydt des Noorweeghschen Adels.

⁺ ALs wy nu van Wisby weer nae Christiania reden, bejegenden ons een Edelman, met twee sijner Dienaeren; ter Jaght gaende. Haere Honden volghden haer nae. Vermits nu de gedaghte Edelman den geenen, die by my was, kende, soo vraeghde hy hem, of wy ons wat verlustigen, en de Jaght van een Eland aenschouwen wilden? Wy naemen sijn' aenbiedingh aen, en reysden ontrent 't vierde deel eener Mijl weegs met hem voort. Hier ontmoeteden wy eenen van des Edelmans Jaegers, met thien of twaelf sijner Boeren; welcke ons noch drie vierde deelen eener Mijl verder voerden, in een groot Bosch; zijnde soo dight bewassen, dat wy onse Paerden voor 't selve, onder 't opsight eens Kneghts, laeten staen, en te voet daer in gaen moesten.

⁺ Wijl nu den voorigen dagh, door de daer toe bestelde, al de noodwendigheden tot dit werck vaerdigh waeren gemaeckt, soo behoefden wy niet langh te waghten. Nauwlijcks wae-

+ Weerkeeringh van Wisby na Christiania.

+ Elanden-Jaght.

[p. 8]

ren wy soo verr', als twee Pistool-schooten souden konnen toedraegen, in 't Bosch gekoomen, of wy saegen een grooten Eland voor ons heenen loopen, doch oock plotslijck ter neer vallen, sonder dat eenigh Roer gelost wierd.

⁺ Dit seldsaem geval gaf my oorsaeck, om mijnen Medgesel op dese Reys te vraegen, wat doch de reden hier van zijn moght? Daer op berightede hy my, dat een seecker slagh van Vallendesieckte deese Dieren dickmael overviel; en datse oock even hierom den naem van Elend (wy seggen Eland) souden bekoomen hebben. Elend nu beteeckend in haere Tael 't geen andere te kennen geven door 't woord Miserabel; wy door Ellendigh.

⁺ Dit Beest was ontrent soo hoog als een Paerd: De gestalte des ligchaems als die van een Hart; doch wat breeder, en hooger van Beenen. De Voeten waeren breed en gekloofd. De Kop was dick, en hayr-lockigh. Indien 't dit Toeval niet had bekoomen, ⁺ soo sou 't (volgens 't geen d'Edelman my seyde) niet soo light te vangen geweest zijn. Deesen, 't Dier in den gedaghten sijnen quaeden staet doodlijck getroffen hebbende, begaf sigh ter zijden af; en doe liep het nogh twee volle uyren herom, sonder te struyckelen. 't Sou oock noch niet te bekoomen zijn geweest, indien 't niet andermael, even gelijck te vooren, aen de gedaghte Krankheyd neergevallen had; nae dat het eerst drie van des Noorweeghschen Edelmans Honden met de voorste voeten ter Aerden had geveld: ⁺ Waer over hy sigh soodaenigh bekommerde, dat hy van dien dagh niet meer wou Jaegen. Hy deed derhalven een kleyne Waegen haelen van seeckere Hof-stede, ontrent een halve Mijl weghs daer van daen; en op den selven deesen gedoodeden Eland nae sijn Huys voeren, 't welck gebouwd was nae d'oude manier, gelijck al d'andere deeses Lands. Hy noodighde ons seer ernstigh, hem geselschap te willen houden; en als wy sulcks deeden, heeft hy ons, op onse aenkoomst, seer Hoflijck onthaeld.

⁺ Deesen Edelman, van mijnen Leydsman en Medgesel vernoomen hebbende, dat ick een Vreemdelingh was, doch Aenprijsinghs-Brieven had van eenige uyt de Noordsche Maetschappy te Koppenhagen, wierd daer door bewoogen, om

+ Waer van daen dit Dier dien naem voerd.

+ Des selven gestalte.

+ Is niet light te vangen; dan wanneer 't de Vallende sieckte krijghd.

+ Voorbeeld daer van.

+ Waen van een seer groote kraght.

[p. 9]

my, ten teecken van een sonderlinge Vriendschap, te vereeren met de twee aghterste Voeten des nieuwlijcks-gevelden Elands; te gelijck my verwittigende, dat deselve waeren de verseeckerdste en hooghste Artzeny tegens 't ellendigh gebreck der Vallende-sieckte in de Menschen.

⁺ Doe hy my dit Geschenck overgaf, kon ick my van lagchen niet onthouden. Als hy nu versoght, d'oorsaeck hier van te moogen weeten, soo gaf ick hem tot antwoord: Indien deese Voet sulck een groote deughd en kraght aen sigh had, soo verwonderde my ten hooghsten, dat d'Eland, die deselve altijd aen sijn Lighaem had gedragen, niet selver daer door van de Vallende sieckte was bevrijd gebleven. D'Edelman aght nemende op 't geen ick geseghd had, begon oock te lagchen; bekennende, dat ick reght had geoordeeld. Te gelijck verhaelde hy my, dat hy dit middel dickmael had beproefd aen soodaenige Lieden, welcke met deese swackheyd behebt waren; doch noyt eenige goede werckingh daer van had vernoomen. Seyde oock rondelijck uyt, dat hy van deese kraght des Elands-voets niets met allen hield, wijl deselve maer een enckel verdightsel, en niet anders als een ingekroopene dwalingh des gemeenen Volcks was.

⁺ In de volgende Morgenstond, nae dat wy met den meer gedaghten Edelman den ontbijt hadden gedaen, bedanckten wy hem voor zijn goed onthael; naemen ons afscheyd van hem, en quaemen weer te Christiania.

⁺ Vermits ick in 't voorgaende Hoofd-stuck eenigh gewagh heb gemaeckt van de Seeden der Inwooners des Lands Noorweegen, soo wil ick 'er nogh dit by doen, dat d'Eedele deeses Gewests verstandige; daer benevens oock Grootmoedige en grootse Lieden zijn. De grootste Ampten des Koninghrijcks staen in haere handen. In haer' afsonderlijcke Gebieden zijnse volmaghtige Heeren; en Tyrannen over hun Onderdanen. Anders zijnse goede Soldaten, soo te Water als te Land; en gantsch arbeydsaem.

+ Inde Voeten eens Elands tegens de Vallende sieckte in de Menschen.

+ Koomst te Christiania.

+ Maght des Noorweegschen Adels.