De bijencorf der H. Roomsche Kercke

[p. 167]

Besluyt des boecx.

Aen den Christelijcken leser.

Hier hebstu, lieve leser, een corte wtlegginghe ende verclaringhe op den sendbrief of missive des hooghgheleerden doctoors meester Gentiani Hervet, welcke niet alleenlijck daer op dient, maer op alle boecken ende schriften der catholijcksche schrijvers, ende beschermers des Roomschen Stoels. Want wy hebben hier in op het aldercorste ende alderduydelijckste verhaelt, de twee voornemelijckste fondamenten, daer alle hare schriften, bewijs-redenen, conclusien ende syllogismen op ghefondeert ende gheslaghen zijn, namelijck:

Het eerste: de h. Catholijcksche Kercke wat sy is, waer in sy bestaet, ende hoe verre [sy] hare macht strecken can.

Ende het tweede, namelijck: de uytlegginghe der Schrift, alwaer een yeghelijck met oogen sien mach, dat hoewel de Hughenoosen ende Lutherianen sich altijdt op den text der Schrift beroepen, nochtans soo can onse l. Moeder de h. Kercke den selven text met bequame uytleggingen alsoo fijn matighen

[p. 168]

ende buyghen, dat hy gantschelijck tot haren voordeel is streckende.

Wilt het dan lesen, ende onsen arbeydt in dancke nemen; ende merckende de grondige oorsaken van alle beroerten ende oproeren, die binnen veertich jaren herwaerts int Christenrijck over de saken der religie ende Godtsdienst gheweest zijn, wilt den Heere bidden, dat hy om sijns soons Christi Jesu wille balde verschijnen, ende den verderver ende vervalscher sijns H. woorts met den adem sijns mondts ende cracht sijns gheests dadelijck storte, tot grootmakinghe sijns heylighen naems, ende tot opbouwinghe sijner ghemeynte, [die soo wreedelijck vervolgt ende verdreven wordt].

Maer dewijle wy hier boven in desen onsen Byencorf der Roomscher Kercken dickmael verhaelt hebben, als dat het van veel stucken ende lappen by een ghenaeyt, ende van velerley bloemen ende cruyderen by een gheraept is, soo dat het dieshalven te rechte een Byencorf is genaemt, soo willen wy tot verlustinghe dijns gheestes, ende meerder verclaringhe ende bevestinghe des gheseyt is, een weynich breeder verhalen de ghestaltenisse ende gheleghentheyt van onsen Byencorf, den oorspronck, aert, natuere ende constighe vernufticheyt van onse byen, in hare honich ende honichraet, hare regiment, ende alles watter toebehoort: op dat men claerlijck sien mach, waer in sy met de ghemeyne honichbyen overeen comen, ende waer in sy van de selve zijn verschillende. In welcken handel wy op't aldernaeste volghen sullen de beschrijvinghe der byen, die ons Aristoteles int griecx, ende Varro, Columella, Vergilius ende Plinius in latijn hebben seer constich beschreven ende naghelaten. Maer op dat niemandt en dencke, dat wy der heylighe Roomsche Kercke onrecht doen, als dat ^* wy haer heylicheyt ende vaste fondament by de byen ende by eenen byencorf vergelijcken, soo wil ick voor alle dinghen eerst verhalen, den hoogen lof ende prijs, die sy selve den byen

* Var. Als oft.

[p. 169]

toeschrijft. Want siet, dit zijn de woorden, die sy op den Paeschavondt ghebruyckt in de wyinghe oft besweeringhe der Paesch-keerssen ⁽¹⁾:

Cum igitur hujus substantiae miramur exordium, apum necesse est laudemus originem. Apes vero sunt frugales in sumptibus, in procreatione castissimae, aedificant cellulas cereo liquore fundatas, quibus humanae peritiae ars magistra non coaequatur; legunt pedibus flores, et nullum damnum floribus invenitur; partus non edunt, sed ore legentes concepti foetus reddunt examina, sicut exemplo mirabili Christus ore paterno processit; foecunda est in his sine partu virginitas, quam utique Dominus sequi dignatus, carnalem se matrem habere, virginitatis amore constituit. Talia igitur Domine dignè sacris altaribus tuis munera offeruntur, quibus te laetari Religio Christiana non ambigit, Per Christum Dominum nostrum, Amen.

Dat is te segghen op onse Nederduytsche sprake:

Dewijle wy ons dan van den eersten aenvanck deser substantie (namelijck des wassen keersse) grootelijcx verwonderen, so moeten wy nootsakelijck den oorspronck der byen hoogelijck prijsen. De byen zijn doch sober in de cost, ende uytnemende cuysch in de gheneeringe. Sy maken hare cellekens, ende fonderense op het vochtighe wasch, soo dat de conste der menschelijcke wetenschap daer by niet te verghelijcken en is. Sy lesen de bloemen met hare voeten, ende nochtans en worden de bloemen daer mede geensins beschadighet. Sy en brenghen geen jonghskens voort, maer baren haren jongen swerm door den mondt, ghelijck als Christus tot een wonderlijck exempel uyt de mondt des Vaders voortgecomen is. Sy hebben een vruchtbare maeghdom sonder

(1) In de Misboecken.

[p. 170]

baren, der welcker exempel de Heere heeft willen naevolgen, ende verordenen, dat hy soude een vleeschelijcke moeder hebben, uyt liefde des maeghdoms. Daerom, o Heere, worden dy op dijne alturen alsulcke gaven weerdichlijck opgheoffert, met de welcke de Christelijcke religie versekert is, dat du dy grootelijcx verblijdest, door onsen Heere Jesum Christum. Amen.

Siet, hier hooren wy, wat een costelijck dinck dat dese byen zijn. Derhalven soo en sal sich onse l. Moeder de h. Kercke niet belghen, dat wy hare zeden ende ordinantien by een byencorf vergelijcken: dewijle sy wel derf de eeuwige ende onbegrijpelijcke generatie des Soons Godes van den Vader, t'samen met sijne gheboorte uyt de reyne maeght Maria, met den byen verghelijcken: welck soude ontwijffelijck een grouwelijcke blasphemie wesen, so de byen van sulcker weerden niet en waren, dat men daer mede de heylighe Roomsche Kercke mochte verghelijcken. En dewijle sy segt, dat Godt sich verblijdt met het gheschenck van den byen hercomen, waerom en soude sy selve met onsen Byencorf sich niet hooghelijck moeten verheughen? Daerom en can ons niemandt hier in beschuldighen, ten zy dat hy de heylighe Roomsche Kercke selve van blasphemie ende Gods-laster wil verclaghen ^* ende beschuldigen. Daerom willen wy in de beschrijvinghe onses Byencorfs vry voortgaen.

* Var. Beklagen.