[pagina 321]

Inhoud.

	Bladz.
Inleiding, door A. W.	v
Den weetsuchtigen leser geluck	1
Berigt.	3
Voor-reden des boecks	5
Aen den eerweerdighen, enz., heer Franciscus Sonnius	9

 

Nu volgt de wtlegginghe op het eerste stuck des sendtbriefs Gentiani Hervet:

Waer in ghehandelt wort, wat de H. Roomsche Kercke zy: waer in hare macht ende authoriteyt bestaet, ende hoe verre sy streckt: ende wordt besloten, dat de Lutherianen ende Hughenoosen voor gheen gheloovigen connen ghehouden zijn, macr moeten als Ketters verbannen ende verbrant worden.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Daer in bewesen wordt, dat de Lutherianen ende Hughenoosen Ketters zijn, ende moeten verbrant worden, niet teghenstaende, dat sy uyt de Schrift ende met vele exempelen bewijsen de Kercke Gods selve te wesen	17
DAT II. CAPITTEL. - Waer in bewesen wort, dat de Kercke ende hare macht ende authoriteyt niet en can besloten worden tusschen de palen der heyligher Schrift: ende dat de Kercke mach by de Schrift voeghen, ende daer van afdoen, het ghene dat haer goet duncket: ende daer op worden vele exempelen ende redenen byghebracht	30
DAT III. CAPITTEL. - In 't welcke bewesen wordt, dat de Roomsche Kercke oock macht ende authoriteyt heeft boven alle oude Vaderen, ende mach de selve aennemen, verwerpen, uytlegghen ende dwinghen, soo sy wil	63

 

[pagina 322]

	Bladz.
DAT IV. CAPITTEL. - Bewijsende dat de Roomsche Kercke aen gheene Concilien verbonden is, maer mach de Concilien aennemen oft verwerpen, soo haer best gheleghen is, ende dit met veel exempelen ende redenen bevesticht	70
DAT V. CAPITTEL. - Bewijsende dat de canones ende decreten der Pausen, de Roomsche Kercke oock niet en verbinden; maer dat sy boven alle decreten is, ende mach de selve breken ende te niete maken, so het haer goetdunct	86
DAT VI. CAPITTEL. - Aldaer besloten wordt uyt de voorgaende, dat de nutticheyt ende het profijt der Roomscher Kercken, is de eenighe reghel ende richtsnoer van alle schriften, decreten ende Concilien	91
DAT VII. CAPITTEL. - Waer in bewesen wordt, dat de Roomsche Kercke haer oock behelpen can met de opinien ende leeringhen der oude ketters, om de selve nae te volghen, alst haer gheleghen is ende te passe comt	94
DAT VIII. CAPITTEL. - Aenwijsende dat de Roomsche Kercke oock van den Joden vele dinghen ontleent heeft, die sy als artijckelen des gheloofs drijft ende voorhoudt	98
DAT IX. CAPITTEL. - Waer in bewesen wordt, dat de h. Roomsche Kercke oock vele dinghen ghetoghen heeft uyt de leeringhen ende exempelen der heydenen, die sy tot haren nut ende profijt ghekeert heeft	105
DAT X. CAPITTEL. - Besluytende, dat de Roomsche Kercke alle de voorgenoemde stucken by een gevoeght heeft, ende daer uyt geraept het ghene dat haer beste [ende bequaemste] dunckt, het welcke genoemt wort Traditiones Romanae Ecclesiae, dat is, de aenghevinghen der Roomscher Kercken, ende het fondament des gheloofs	110
DAT XI. CAPITTEL. - Leerende dat de ketters op dit voorseyde fondament gheexamineert worden, ende de vraghen die men haer in de inquisitie voorhouden moet	114
DAT XII. CAPITTEL. - Dat de Lutherianen met dit voorschreven fondament alsoo dapperlijck van alle canten aenghevochten worden, dat sy geensins en connen ontloopen, ende wat het laetste argument is, dat men haer tegenwerpt; ende dit werdt met het exempel, der Transsubstantiatie bewesen ende bevesticht	118

 

Nu volgt de wtlegginghe op het tweede stuck des sendt-briefs Gentiani Hervet:

Waer in ghehandelt wordt van de cracht ende ghenoechsaemheyt der Schriften, ende insonderheyt van de uytlegginghe

[pagina 323]

der selver. Ende voort worden alle puncten des Roomschen gheloofs met der Schrift bewesen.

 

	Bladz.
Voorrede, daer in desen handel in tween stucken ghedeylt wordt	125
DAT I. CAPITTEL. - Dat de h. Roomsche Kercke alleene macht heeft om de Schrift nae haren wil ende sin uyt te leggen, ende van de sleutelen ende riemsnoer die sy tot dien eynde ontfangen heeft, ende dat een yegelijck met hare uytlegginghe sich moet laten verghenoeghen	127
DAT II. CAPITTEL. - Bewijsende, dat het soenoffer der Missen ende de ordeninge ende ampt der priesteren ende mispapen, uyt de Schrift genomen is, soomense recht verstaet, nae de uytlegginghe der Roomscher Kercken	142
DAT III. CAPITTEL. - Dat de naem ende de ceremonien der Missen oock uyt de Schrift gevisschet zijn	154
DAT IV. CAPITTEL. - Bewijsende dat de Transsubstantiatie oft veranderinge des broodts int waere lichaem Christi, ende des wijns in sijn bloedt, op de Schrift ghefondeert is, nae de uytlegginghe der Roomscher Kercken	160
DAT V. CAPITTEL. - Handelende van den grooten twist ende verscheydenheyt der ghevoelen, die tusschen de Roomsche doctoren is, aengaende de woorden des Sacraments; ende nochtans dat sy alle ghelijck op de Transsubstantiatie vast blijven staende. Hier worden noch sommighe texten der Schrift verhaelt, daer de Transsubstantiatie uyt bevestight wordt	168
DAT VI. CAPITTEL. - Bevestighende de nuttinghe des Sacraments, onder de ghestaltenisse des broodts alleene	183
DAT VII. CAPITTEL. - Handelende van de voldoeninghe voor de zonden, van de verdiensten der goeder wercken; item, van de verdiensten des doodts Christi, ende van de rechtveerdichmakinghe, ende van het onderscheydt der doot-zonden ende verghevelijcke zonden, ende van de versekertheyt der salicheyt	189
DAT VIII. CAPITTEL. - Waer in het Vaghevyer soo met texten der Schriften, als met der ervarentheyt, bevesticht wordt, ende ghehandelt van de remedien ende hulpmiddelen, daer mede de zielkens uyt het Vaghevyer ghelosset worden	224
DAT IX. CAPITTEL. - Handelende van de indulgentien ende aflaten, ende bevestighende de selve uyt de Schrift	238
DAT X. CAPITTEL. - Van de opperste macht des Paus, ende bevestinghe des selfs met schriften ende exempelen	242
DAT XI. CAPITTEL. - Bewijsende met schriften, dat alle Papen ende gheestelijckheyt ontslaghen zijn van de jurisdictie, ghebiedt ende macht der overheyt	269

 

[pagina 324]

	Bladz.
DAT XII. CAPITTEL. - Dat de Papen ende gheestelijckheyt behooren rijck te wesen, bevesticht met der Schrift	275
DAT XIII. CAPITTEL. - Daer de aenbiddinghe der beelden met schriften bevestight wordt	278
DAT XIV. CAPITTEL. - Handelende van sommighe sekere beelden ende schilderijen, die de Roomsche Kercke ghebruyckt, ende bevestinghe der selver uyt de Schrift	287
DAT XV. CAPITTEL. - Van het onderscheydt des spijsen	292
DAT XVI. CAPITTEL. - Waer in de vasten uyt der Schrift bevesticht wordt; ende voorts gewesen, dat de Roomsche Kercke Christum in alles conterfeyten moet; ende ten laetsten, van de cracht der feestdaghen, ende instellinghe der selven	296
DAT XVII. CAPITTEL. - Van het verbodt des houwelijcx den priesteren ghedaen, ende van de ghemeynschap der vrouwen, die in de h. Roomsche Kercke gheboden is, ende vlijtichlijck achtervolghet wordt	305
DAT XVIII CAPITTEL. - Daer de seven orden des priesterdoms uyt der Schrift ende uyt het exempel Christi bewesen worden	311
DAT XIX. CAPITTEL. - Besluytende dat alle de ceremonien der h. R. Kercken op de Schrift ghefondeert staen, soomense verstaet nae hare uytlegginge, welcke alleene voor goet ghehouden moet zijn, ende wat voordeel de gene hebben die op dese uytlegginge blijven staende. Ende wort ooc van de Misse ende van het boec Durandi gesproken	314

 

[pagina 261]

Inhoud. Nu volgt de uytlegginghe op het derde stuck des sendtbriefs Gentiani Hervet:

Daer in gehandelt wordt van de Oorbiechte, ende van de Sacramenten des Houwelijcx, des Vormsels, ende des heyligen Olysels.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Van de Oorbiechte ende hare nutticheyt, ende bevestinghe des selfs uyt de Schrift	5
DAT II. CAPITTEL. - Van het Sacrament der seven Ordenen, des Houwelijcx ende des heylighen Olysels: ende van het ghetal der seven Sacramenten.	11

 

Nu volght de verclaringhe op het vierde stuck des sendbriefs Gentiani Hervet:

Handelende van de Aenbiddinghe der Beelden, soo als sy in de Roomsche Kercke ghehouden ende gheordonneert wort; item, van den naem IDOLOLATRAE; van de Afgoderije der Heydenen; van de aenbiddinghe der Sancten ende Sanctinnen, ende des Sacraments, ende andere diergelijcke stucken.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Van den naem Idololatrae, ende dat men de beelden aenbidden moet, met de selve aenbiddinghe die den afghebeelden dinghen toecomt; ende van het goet verdrach ende overeencominghe die de Joden met de Roomsche Kercke hebben; ende van de ghewijde Agnus Dei.	23
DAT II. CAPITTEL. - Dat het Sacrament des Altaers moet aenghebeden worden, of Christus en ware gheen Godt.	35
DAT III. CAPITTEL. - Van de aenbiddinghe der beelden, ende in sonderheyt des Cruyces, ende van de groote cracht ende voordeel des Cruyces.	37

 

[pagina 262]

	Bladz
DAT IV. CAPITTEL. - Van de aenbiddinghe der Sancten ende Sanctinnen, ende hoe dat hare ampten ende officien ghedeylt zijn, ende in sonderheyt van onse Liefvrouwe van Lorretto, ende voorts van de overeencominghe ende verscheydenheyt welcke is tusschen de Catholijcken ende de heydenen.	50
DAT V. CAPITTEL. - Van de bedieninghe der woorden, Latria, Dulia ende Hyperdulia; ende hoe dat sy eenen yeghelijcken uytghedeylt worden.	62
DAT VI. CAPITTEL. - Waer in de aenbiddinghe der Sancten met texten der Schrift bevestighet wordt.	66

 

Nu volgt de verclaringe op het vijfde stuck des sendbriefs Gentiani Hervet:

Daer in ghehandelt wordt, dat de ketters anders niet soecken, dan vleeschelijcke vrijheyt, ende haten alle ghebeden, vasten ende abstinentien.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Aldaer ghehandelt wordt, dat men wel lieghen mach, ende de ketters valschelijck beschuldigen, tot goede intentie; item van de fabelen Cochlei, Laurentii Surii, Aloysi Lipomani, ende waer toe sy nut ende oorboorlijck zijn.	71
DAT II. CAPITTEL. - Hoe het te verstaen is, dat de Hughenoosen ende Lutherianen haten alle ghebeden, vasten, abstinentie ende afstervinghe; ende hier wordt ghehandelt van de abstinentie ende afstervinge der Monicken, Bisschoppen, Prelaten, ende andere Papen, ende van de afstervinghe der Hughenoosen ende Lutherianen	81
DAT III. CAPITTEL. - Hoe men verstaen sal, dat wy niet en connen ghenoech doen voor de minste zonde, ende hier wordt besloten dat der ketters penitentie Gode niet aenghenaem en is.	91

 

Nu volgt de verklaringe op het seste ende laetste stuck des sendtbriefs Gentiani Hervet:

Meldende van de ongeleertheyt ende quade leven der Hughenooscher Predicanten, ende van de Heylicheyt des Paus ende der Papen.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Sprekende van de walginghe Gentiani Hervet, ende wat men doen moet, als een Paep soo seer walghet, dat hy het Sacrament uyt sijne maghe worpt, nae dat hy Misse ghedaen heeft.	97

 

[pagina 263]

	Bladz.
DAT II. CAPITTEL. - Van de gheleertheyt ende heylicheyt der Papen ende Monicken.	100
DAT III. CAPITTEL. - Of de gheestelijcke persoonen oock met boeverije omme gaen? Ende hier wordt verhaelt de edele ende hooghe stamme der gheestelijckheyt, ende aller harer voorvaderen afcomste, op tweeendertich quartieren ghebracht, ende elck met sijne wapenen, banieren, schildt-knapen, ende vrome ridderlijcke daden verciert	103
DAT IV. CAPITTEL. - Vermeldende, dat de boosheyt oft quaet leven der priesteren, den Sacramenten van haer bedient, niet en can gheschaden. Ende wordt hier van de Simonie oft proven-comenschap der h. Roomscher Kercken ghehandelt.	140
DAT V. CAPITTEL. - Sprekende van de ongheleertheyt der Hughenoosche Predicanten, ende van de hooghgheleertheyt, subtijlheyt, sware ende diepgrondighe questien der Catholische Doctooren	151
DAT VI. CAPITTEL. - Van het leven ende reformatie der Hughenoosche Predicanten, ende der stadt Geneven, ende daerenteghen van de groote deuchden ende vromicheyt der stadt van Romen, ende van de goedertierenheyt der Roomscher Kercken, ende van de taxen oft rekenboeck der penitency-camer.	155
DAT VII. CAPITTEL. - Aldaer meester Gentiano ende allen goeden Catholijcken eenen goeden raedt ghegheven wordt, ende dit boeck besloten.	164
Besluyt des boecx.	167

 

Nu volght voorts de wtlegginghe ende verclaringhe des byencorfs

Ende beschrijvinghe der byen, des honichs ende honichraets, met alle datter toebehoort.

 

	Bladz.
DAT EERSTE CAPITTEL. - Van den Byencorf, waer van hy ghemaeckt wordt.	173
DAT II. CAPITTEL. - Van den eersten oorspronck deser byen.	175
DAT III. CAPITTEL. - Van den aert ende verscheydene soorten der byen.	177
DAT IV. CAPITTEL. - Van de natuere deser byen, van hare genereringhe ende voortcominghe	182
DAT V. CAPITTEL. - Welcke zy het regi nent ende wesen deser byen, aengaende haren Coninck.	183
DAT VI. CAPITTEL. - Van hare wtvaerden.	185
DAT VII. CAPITTEL. - Hoe dese byen wercken, ende in haer werck ghehouden worden	186

 

[pagina 264]

	Bladz.
DAT VIII. CAPITTEL. - Wt wat bloemen ende cruyderen dat dese byen wercken.	189
DAT IX. CAPITTEL. - Van de kranckheyden deser byen, ende remedien daer toe.	191
DAT X. CAPITTEL. - Van het wasch ende den honich deser byen.	193
DAT XI. CAPITTEL. - Remedien voor de ghene die van den honich deser byen kranck zijn.	196
DAT XII. CAPITTEL. - Hoe dat het te nemen is, t'ghene dat Aristoteles schrijft, dat de byen sterven, soo wanneer mense met olye bestrijckt	197
Het slot des boecx.	199
Register.	201
De drucker tot den leser.	219
CORT BEGRIJP DER VOORNAEMSTE HOOFT STUCKEN DER CHRISTELIJCKER RELIGIE.	221
WILHELMUS LIED	239
RAS SEVENTIEN PROVINCEN	247