Het schilder-boeck

Van AEolus.

AEolus, Coningh oft Schat-meester der Winden, was den soon van Hippotas en Menecle, oft Ligya, dochter van Actor. Eenige achten desen Windt-Godt den soon van Iuppiter. Hy woonde in een der seven Eylanden die men noemde d'Eylanden van AEolus, te weten, in een dat Strongyle, om zijn

[fol. 111r]

rondicheyt, was gheheeten: het was gheleghen by Sicilien, daer was eenen hooghen bergh, die vyer uyt spoogh door twee kelen, waer van het een gat dry hondert vijf en tseventigh voeten wijt was, waer uyt men de claerheyt des vyers seer verre sagh. Hier seydemen dat Vulcanus by wijlen quam smeden, en dan hoordemen daer een groot gherammel, datment meer als vijf hondert stadien weeghs, elcke stadie van hondert vijf en twintigh voeten, verre hoorde: daer vlogen steenen uyt, die root en peersch waren. Desen brandt gaf des nachts een groot licht van hem, daer men soo qualijck op con sien, als op de Sonne: maer des daeghs saghmen op den top, daer de vlamme s'nachts ghesien was, eenen mist, ghelijck een swarte wolck, en om dat d'inwoonders aen desen roock dry daghen te vooren wisten te segghen, wat winden datter souden waeyen, werdt gheseyt, dat AEolus den Heere van dat Eylandt was Coningh der Winden. Homerus oock in zijn thiende der Odysseen, heet hem Middelaer, en Schatmeester der Winden, als hebbende last van Iuppiter de selve te doen roeren, en ligghen, alsoot hem goet docht. En eer AEolus aldus last over de Winden hadde, en dat hyse betemde, men seght, datse dickwils^* onderlinge vochten, en quaet spel maeckten, veel Steden en Landen verdervende, en datse door hun gheweldighe, stadighe, en hart blasende woestheyt, hebben het Sicilien ghespleten, en gescheyden van Italien, en datse de Midlandtsche Zee oock maeckten, die te vooren niet en was, scheydende Africa van Europa, alsoo sy gheweldigh en gheduerich op den Ocean rasende waren. Nu de Fabelen ter sijden ghestelt, qualijck waer tegen te spreken, oft de West-Indien en hebben oock vast geweest aen Africa, oft Europa, ten minsten aen het Suydt, en Noordt, t'welck aen veel van hun wesen en Afgoderijen, met die van den ouden Heydenen over een comende, te mercken is. AEolus hadde twaelf oft meer kinderen. Nu dunckt my, datter hem de Schippers wel twee en dertigh berekenen, op hun compas. Men seght, dat AEolus seer goedertieren en beleeft was tot den vreemdelingen, en den reysenden volcke, goet recht onder zijn volck onderhoudende, een goet Krijghsman was, en een wijs en verstandigh Man in alle Menschlijcke dinghen: wesende daer in zijn Landt^* den eersten vinder der seylen, tot der Zee-vaert seer dienstigh: maer elder was Icarus den seyl-vinder, soo Plinius seght in't sevenste Boeck, in't sessenvijftichste Capittel. Diodorus seght, dat Dedalus vondt den mast en den spriet, Tiphis het roer, op den wouwe steert zijn ghemerck nemende: die van Tyrrenen, den ancker: Neptunus, t'Schip, en de Zee-vaert, het welck doch een seer nutvruchtiche doch sorghlijcke Const, van Horatio Flacco, en ander Poeten, die niet goet seeuws en waren, seer mispresen, datmen met onse doot teelige houten over soo grouwlijcke afgronden darf bestaen te wandelen. Iae het spinnen moet het by Polydoro ontghelden. Oock mach het nutte Vlas en Vlassaet niet vry gaen, seggende: Was t'Menschlijcke leven niet stout en vermeten, voort te brengen den vondt van Kennep, en Vlas-saet te saeyen, om op de woeste Zee-stormen en winden, met de sorghlijcke snoode seylen, te gaen vanghen, waer door so groote menichte van Menschen, soeckende vinden de doot, worden van den golven verslonden, en begraven in der Wal-visschen, Steuren,^* en ander Visschen buycken, keeren wy tot AEolus. Men seght oock, dat hy Godt der Winden was geheeten, om dat hy den Zee-luyden wist te voorsegghen, wat winden datter waeyen souden.: want hy was een goet Hemel-

* Van de cracht en werckingen der VVinden.

* AEolus vinder der seylen.

* Gheschiedighe verclaringhe op AEolus.

[fol. 111v]

condich Meester, en wist wat stormen ontstaen, als de Sonne het Stier-teecken ghenaeckt, wat winden in't voortcomen van den Hont, oft ander Hemel-teecken, en om dat hy weder en wint wist soo onderscheydlijck te voorsegghen, werdt ghemeent dat hy de winden hiel ghevanghen, en liet vlieghen die hy wilde. Als wy nu ghenoech verclaringhe hebben ghedaen van desen AEolus,^* soo behoeven wy te weten, dat een yeghelijck oock behoort Coningh der winden te wesen, te weten, te connen ghebieden over alle d'opstijghende tochten zijner begheerten, oft Siel-sieckten, giericheyt, oncuysheyt, en de bloet roerende, gheest ontstellende gramschap, de welcke als eenen fellen sorghlijcken Noordt-wint, can veel verderfnissen aenrechten, niet juyst Schepen, maer Steden doen t'ondergaen, en Landen verwoesten. Daerom dient de gramschap by groot en cleen, en by allen ghematight en ghetemt, oft anders soude sy in een raserije moghen comen te veranderen. Daerom moeten wy AEolus zijn, oft de reden moet in ons machtich zijn, en als eenen voorsichtighen AEolus, om te houden ghevanghen, ter bequamer tijdt der herten gheneyghtheden. T'is doch waer, dat Natuere onder bespreck van maticheyt somtijts den Mensch zijn begheerten oft gheneyghtheden toelaet, vrijheyt te gheven, ghemerckt de toornicheyt (die niet t'ontbonden, oft t'ontbreydelt mach wesen) hem dient tot verbeteringhe zijner steden: maer die zijn gramschap hem niet can onderdanigh maken, die sal moeten haer ondersaet worden, en sulcke gehoorsaemheyt met te spade berouw beclaghen: desghelijcx can sulcx van den ander Siel-sieckten geschieden. Daerom terwijle wy nu als AEolus zijn in dit cleen Eylandt onses tijdlijcken levens, midden de Zee van alderley aenvechtinge, swaerheyt, en ellende, moeten wy de verhaelde lust-winden sien te temmen, en te houden in de toomen der reden, en maetlijckheyt, op dat wy daer over heerschende Coninghen moghen zijn, die t'Coninghrijck onses ghemoets in vreden, en gherustheyt besitten. Dat nu dees geltsuchtighe Vlyssis knechten den stormsack ontbonden, daer so groot naedeel, deysen, oft rughwijcken door is gheschiet, wijst aen, wat uyt den alderley quaetvruchtighen kuyl, grondt, oft wortel der giericheyt, schade, verderf, en iammers in dees woelende Zee voortcomen can, en hoe datter menigh door van zijn recht rust-rijcke Vader-landt, door te rugghe wijckt, en in dwalinghe der ongherechticheyt gheraeckt te comen.

* Leerlijck uytlegh op AEolus.