Het schilder-boeck

Van Hyacinthus.

Hyacinthus was den soon van OEbalus, en gheboren van Amycles, geleghen in het Landtschap van Sparta, oft Lacedemonien, van edel gheslacht, een uytnemende schoon, en heel bevallijck Ionghelingh, hem werdt Apollo in liefde en vriendtschap soo toeghedaen, dat hy hem verscheyden aerdicheden en Consten leerde, en daeghlijcx seer ghemeensaem met hem was.^* Dit benijde den West-windt Zephyrus, dat hy self soo met den Ionghlingh geenen vriendlijcken omgangh en con hebben: waerom hy hem niet dede dan quellen, waeyende hem t'stof in't aensicht, zijn schoone huydt vuyl makende, zijnen Bloem-krans afwerpende, en hayr-locken verwerrende, so dat hy hem geen vriendtschap dede, dan somtijts in der hitten wat coelte toeschickende. Zephyrus dan siende, dat hy hem t'zijner liefde niet con verwecken, al wast dat hy hem hadde belooft, een alleen Heer te maken van al de lieflijckste Lente-bloemen, nam voor, in spijt zijns tegenghenoots, hem om te brenghen, des hem erghens achter verberghende, daer hy met Apollo den steen oft schijve wierp, blies soo veel wints op den vlieghenden steen, dat hy recht op des Ionghlings hooft viel, daer hy stracx van sterf, etc. Waerom Apollo seer bedroeft, dat landt verliet, en gingh de Troysche mueren bouwen, t'welck onsen Poeet in den seyndtbrief van Paris seght, gheschiede met t'gheluydt zijner Herpen, waer door de steenen van selfs t'saem liepen. Dees voorighe Fabel heeft eenighe natuerlijcke uytlegginghe op t'werck der Sonnen, niet veel by brenghende. Philostrates, in zijn Tafereel van Pan, schijnt bedecktelijck^* de Hyacinth-bloem van Phoebo bemint, te trecken op d'Alchemie, van t'gout te brenghen op zijn uyterste natuersche cracht, welck dan het begin is van alle hooft-artsny, om te recht brenghen soo wel metaelsche als Menschlijcke lichamen: dan moghen daer uyt leeren, dat alle onmaetlijckheyt, oft onredelijckheyt, niet gheduerigh noch bestandigh is, en eyndlijck voortbrengt een stadigh vernieuwen van droefheyt en gheclagh, ghelijck de Hyacinth-bloem, met haren eylaes beschreven, Iaerlijcx wassende aenwijst. Dat de Cretische Cerasten om hun grouwelen werden ghestraft van Venus,^* vyandinne der wreetheyt wesende, wijst aen, ghelijck wy in haer versamen van Mars hebben verhaelt, dat de teghendeelighe dinghen ghematight wesende, de Weerelt vast in wesen houden: want toorn, nijdigheyt, wreetheyt, en derghelijcke boosheden, waren sy niet versacht en verbetert, met vriendlijckheyt, liefde, goedertierenheyt, en sulcke deughden meer, allen welstant en voorspoet der Menschen, oft der Weerelt soude grondlijck vervallen. Dat dees wreede Menschen in ghehoornde Stieren veranderden, wijst aen, dat sulcke moorders, oft onmenschlijcke lieden, onredelijck worden, woest en stout, want met den hoornen oock stoutheyt wort beduydt. By Pygmalion op zijn handtwerck^* verlieft, zijn te verghelijcken, die op hun eyghen goede wercken te seer verlieft, hun selven betrouwen, daer nochtans t'leven niet in en is te vinden, tot datse uyt hun selven gaen, en keeren tot de rechte Venus, waer mede te beduyden is, de rechte liefde Gods, en des naesten, waer door de deughden dan levende en vruchtbaer worden. De Fabel van Myrrha, willen eenighe, heeft^*

* Versiersche verclaringhe op Hyacinthus.

* Leerlijck uytlegh op Hyacinthus.

* Leerlijck uytlegh op den Cerasten.

* Van Pygmalion, leerlijck uytlegh.

* Van Myrrha, natuerlijck uytlegh.

[fol. 88r]

een natuerlijcke meeninghe, dat het is eenen Boom by den Sabei, die van der Sonnen crachtighe stralen daer ontsteken wort, en gelijck de Sonne den Vader is gheheeten van alle gewas, werdt versiert, dat Myrrha op haer Vader verliefde, dewijl de Sonne desen Boom verhittende doet splijten, daer dan uytspruyt, die costlijcke Myrrhe, de welcke dan baert Adonis, dat is, eenen soeten reucke, want Adonis is soet gheseyt. Eer wy nu tot Adonis Fabel comen, laet ons Atalanta voor nemen, en Hippomenes. Sonder lange vertellingen te maken, wy sullen verstaen en mercken aen dit gulden Appel rapen, datter geen dingh ter Weerelt soo crachtigh en is, om de ghestadicheyt, eerbaerheyt der Vrouwen te buygen, haer cuysch voornemen te breken, en haer reyn gemoedt, hoe crachtigh, bevlecken en beweghen, als het gout, Noordsterre des herten: want het schijnt oft yeders herte met den seyl-steen der begeerten bestreken zijnde, van dees blickerende Sterre wort aenghelockt en ghetrocken, en dat het menigh met Atalanta, in den loop verhindert, te weten, in de loopbane^* der oprechticheyt: want om tijdlijck ghewins wille, worden de Menschen van den gierighen lust niet alleen ghedreven tot grooten arbeydt en commer: maer oock uyt den rechten wegh te loopen, tot seer diep in't veldt, van ghewelt, loghen, geveynstheyt, meyneedicheyt, ontrouwe, dieverije, roof, moort, en bedrogh. Ghelijck dese loopster diep in't veldt liep om t'goudt, en de eere der verwinners ghemiste: desgelijcx verliest menigh, om zijnen rijckdom meer en meer vermeerderen, so buyten sweeghs loopende, zijn eere en goede naem. Soo doen oock eenighe eerbaer Maeghden, en Vrouwen, die door giften verwonnen, en omgecocht wesende, worden heel onbeschaemt, en oneerlijck, datse ten lesten niet en letten op Godtlijck verbondt, oft eenighe heylighe Wetten: ghelijck als Atalanta, met haren Hippomenes, de heylighe plaetse van Cybele bevleckende, aenwijst, datse soo verre comen verblindt te wesen, en ghewendt tot een beestlijck wesen, gelijck dese twee in Leeuwen veranderden, datse qualijck af laten connen: doch ist gheluck, als sy noch in den waghen van de Goddinne der kuysheyt, in't jock des redens hen ondergheven, ghespannen, en de Godtlijcke Wetten onderworpen te worden, alsoo dees twee gheseyt worden in Cybelis waghen te zijn ghespannen gheweest. Keeren wy nu tot Adonis.

* Van Atalanta, en Hippomenes, leerlijc uytlegh.